Monedha europiane euro humbi sot edhe 0,2 pikë të tjera në tregun e këmbimit valutor në Tiranë nga 126,4 në 126,2, duke thelluar më tej dobësimin e saj 5 mujor përballë lekut shqiptar.

Ky është niveli më i ulët në 10 vite i euros, qysh nga viti 2009 kur ishte 123 lekë.

Ekspertët e ekonomisë thonë se po e ndjekin me shqetësim këtë dukuri, që po godet eksportet, dhe po kërkojnë shkaqet e rënies së euros tek burimet e panjohura më shumë se sa tek zhvillimi ekonomisë së ligjshme.

Studiuesi i njohur i ekonomisë, profesor Arben Malaj, thotë se koha e kësaj ulje artificiale të euros është relativisht e gjatë nga janari në maj dhe po bashkohet me kohën e uljes së valutave prej turizmit, ndaj eksportet duhen marrë nën mbrojtje.

“Është shqetësim, sepse godet një sektor kryesor të ekonomisë shqiptare dhe kërkon një kompleks masash të Bankës së Shqipërisë dhe ministrisë së financave dhe shoqatat e biznesit. Është e detyrueshme për politikëbarësit dhe bankierët që të merren të gjitha masat lehtësuese, që biznesi i eksporteve të lehtësohet, sepse një kosto e rëndë në bizensin e eksporteve i detyron ata të ulin investimet, mund të humbasin tregjet, qoftë edhe në mungesë të përkohshme, dhe kjo sprapsje e tyre mund të shtojë problemet sociale, që prapë do ta rëndojnë ekonominë” – tha zoti Malaj.

Vëzhguesit pohojnë se euro mund të dobësohej ndjeshëm vetëm nga shtimi i ndjeshëm eksportit, por kjo nuk ka ndodhur, madje eksportuesit janë dëmtuar rëndë këto 5 muaj nga zhvlerësimi i euros.

As paratë e emigrantëve nuk kanë ndonjë rritje këtë periudhë, sa të dobësojnë euron.

Kryeredaktorja e revistës “Monitor”, Ornela Liperi, thotë se çmimi i eurove të pastra po ulet nga futja me shumicë në treg e eurove që vijnë nga ekonomia e zezë, sepse siç shihet nga statistikat, kjo dukuri nuk po vjen prej burimeve të ligjshme të ekonomisë. Një nga burimet e parregullta, sipas saj, janë eurot e drogës, që po financojnë bumin e ri të ndërtimeve në Tranë dhe disa qytete të tjera kryesore.

Në 2017 remitancat kanë një rritje prej 3 për qind, por nvestimet e huaja ranë 3 për qind, ndërsa deficiti tregtar nuk është përmirësuar.

Pra, asnjë shifër zyrtare nuk shpjegon dot këtë rritje të ofertës në valutë, ndaj burimi i vetëm, sipas zonjës Liperi, mbetet ekonomia informale.

“Dilema është se nga ka ardhur kjo valutë që nuk justifikohen nga burime formale. Ka një vlerësim që ka një hyrje të shtuar të burimeve informale, që janë mbjellja e hashashit deri në gjysmën e dytë të vitit 2016, shitja e saj dhe tani kjo para ka hyrë në vend përmes ndërtimit. Mund të shihet lirshëm se ka një shtim të ndërtimeve në Tiranë, në bregdet dhe gjithandej në vend. Këto ndërtime të reja janë përtej kapaciteteve të ekonomisë reale shqiptare” – tha zonja Liperi.

Autoritetet zyrtare si Banka e Shqipërisë dhe ministria e financave kanë ngulur këmbë se kjo vjen nga faktorë fondamentalë që futin valutën në Shqipëri, si eksportet, investimet e huaja, remitancat, apo shërbimet e jashtme si call centerat apo nga këmbimet e jashtme valutore, Forex-et, që po zhvillohen së fundi.

Banka e Shqipërisë nisur një përpjekje për de-euroizimin e ekonomisë, e cila shkaktoi një presion psikologjik afatshkurtër tek qytetarët në muajin shkurt.

Janë kryer ndërkohë edhe disa konvertime kapitalesh nga vetë bankat, edhe këto me efekt të shkurtër.

Por eksportuesit deklaruan publikisht se zhvlerësimi i euros po i shkatërron bizneset e tyre.

Ndaj edhe zoti Malaj këmbëngul për mbrojtjen e tyre, deri sa ngjarjet të kthjellohen në afat më të gjatë.

“Masat mund të jenë të gjithanshme, por së pari ato duhet të fillojnë nga sektori bankar, me ristrukturimin e detyrimeve që ata mund të kenë nëpër kreditë e tyre. Ministria e financave mund të kryejë ristrukturimin e detyrimeve që ata mund të kenë ndaj qeverisë shqiptare. Mund dhe duhet bërë rimbursimi i menjëhershëm i kompanive të eksporteve, sepse ata nuk duhet të kenë krizë likuiditetesh. Mund të vihen politika më agresive, si mund të jetë norma e amortizimit, që ata të marrin teknologji moderne dhe të bëhen më konkurrues në tregjet e tyre” – tha zoti Malaj.

Dobësimi i euros sjell disa përfitime për importuesit, dhe për për ata prodhues që e marrin lëndën e parë në euro, po ashtu edhe konsumatorët e tyre, sepse mallrat dalin në treg me çmime më të lira.

Po ashtu përfitojnë ata që kanë kredi në euro dhe të ardhura në lekë, dhe ata që mbledhin euro për të shkuar me pushime jashtë vendit, sepse mund t’i blejnë eurot më lirë. Me një lek më të fortë qytetari mund të blejë më shumë mall importi dhe inflacioni i importuar është më i ulët.

Por, zonja Liperi e revistës “Monitor” thotë se thelbi i shqetësimit është që forcimi i lekut nuk është natyral dhe nuk vjen nga rritja ekonomike, ndaj mund të bjerë menjëherë, duke lënë pasoja mbi ekonominë kombëtare.

“Domethënë, biznesi i zi po konkurron bizneset e ndershme dhe kjo është tejet problematike. Nga ana tjetër, kjo futje fshehtas e sasive të panjohura të eurove është e paqëndrueshme dhe sapo të bllokohen këto burime, atëherë ekonomia shqiptare mund të hidhet në kahun e kundërt. Sa kohë që ky forcim i lekut nuk ka ardhur nga rritja reale e ekonomisë, sapo të bllokohet prurja e euros së parregullt, leku do të bjerë menjëherë. Kjo mund të ndodhë pas gushtit” – tha zonja Liperi.

Askush nuk e priste që euro të zbriste në nivelin 127 lekë qysh në muajin maj, ndërsa fillimi i rënies qysh nga janari po e kthen euron në nivelin e vitit 2009.

Zakonisht rënia e euros ka ndodhur në pikun e turizmit të verës. Këtë verë pritet një sezon turistik i mbarë; gjithë hotelet e jugut janë të prenotuara dhe remitancat vijnë bashkë me emigrantët; pra euro mund të ulet akoma më tej.

Ky është viti i dytë që euro nuk bie për shkak të turizmit. Vitin e kaluar niveli më i ulët i euros nuk u arrit në gusht prej turizmit, por dy ditë pas zgjedhjeve parlamentare.

Nga viti 2009 deri në 2016 euro u rrit nga 123 në 140 lekë dhe mbeti në këtë nivel për 5-6 vjet.

Euro ka nisur një tendencë zhvlerësuese nga gjysma e dytë e vitit 2016.

Nëdhjetor 2017 ishte 134 lekë, ndërsa 5 muajt e fundit shkoi 126 lekë, pra po i afrohet përsëri nivelit të vitit 2009. (voa)

Departamenti amerikan i Shtetit nxori të martën raportin e tij vjetor mbi gjendjen e lirisë së besimit në botë. Raporti përfshinë të dhëna për gjendjen e lirisë së besimit në 200 shtetet e territore dhe dokumenton shkeljet e kryera nga qeveritë, grupet terroriste dhe individët.

Në këtë raport analizohet në kapituj të veçantë edhe liria e besimit në Shqipëri dhe Kosovë, në të cilët theksohen probleme të ngjashme me të kaluarën.

Shqipëria

Raporti nënvizon se kushtetuta e Shqipërisë garanton lirinë e besimit. Ajo përcakton se nuk ka një fe zyrtare, thotë se shteti është neutral në çështjet e besimit, njeh barazinë dhe pavarësinë e grupeve fetare dhe ndalon diskriminimin në baza fetare.

Qeveria, thuhet mes tjerash në raport, ka legalizuar 41 xhami gjatë vitit, krahasuar më 137 një vit më herët, gjashtë në vitin 2015 dhe asnjë në vitin 2014.

Grupet fetare raportuan se Agjencia për Trajtimin e Pronave (ATP) nuk ka përpunuar asnjë kërkesë për kthimin e pronave të konfiskuara gjatë periudhës së komunizmit dhe ka miratuar vetëm një kërkesë për kompensim. ATP-ja tha se qindra kërkesa janë në pritje të ndryshimit të ligjit të pronës përpara se ato të zgjidhen

Presidenti, Ilir Meta, i dha shtetësinë Arqipeshkopit të Kishës Autoqefale Ortodokse, Anastasios, duke thënë se “ai e kishte ripërtërirë kishën pas komunizmit”. Ndërsa vendimi i tij u mirëprit nga autoritetet greke, ai nxiti regime të përziera politike në Shqipëri

Në raport thuhet se ndërmjet muajve janar dhe maj, qeveria trajnoi 29 mësues në 15 shkolla si pjesë e një projekti provues arsimor për të ndihmuar parandalimin e radikalizmit dhe për të nxitur tolerancën fetare. Megjithatë, zbatimi i plotë i programit ngeci në muajin maj dhe e ardhmja e tij është e paqartë.

Këshilli Ndërfetar, një forum i udhëheqësve fetar të vendit për të diskutuar shqetësimet e përbashkëta, është mbledhur tre herë ndryshe nga një vit më parë kur nuk ishte mbledhur fare. Komuniteti Islamik në Shqipëri është kritikuar në mediet sociale për “një fyerje të perceptuar” ndaj (Gjergj Kastriotit) Skënderbeut, heroit kombëtar mesjetar të shqiptarëve me rastin e kremtimeve për festën e Bajramit.

Raporti flet për angazhimin e ambasadës amerikane për të nxitur zyrtarët qeveritar që të zgjidhin çështjen e pronave të grupeve fetare, arsimimin e të rinjve me theks në diversitetin fetar, forcimin e grave në bashkësitë fetare, parandalimin e ekstremizmit të dhunshëm dhe programet e shkëmbimeve me theks në tolerancën fetare.

Qeveria amerikane vlerëson se nga 3 milionë sa është popullsia në Shqipëri, sipas regjistrimit të vitit 2011 myslimanët sunni përbëjnë 57 për qind të popullsisë, katolikët 10 për qind, ortodoksët afro 7 për qind, dhe bektashinjtë 2 për qind. Rreth 20 për qind kanë refuzuar të përgjigjen rreth përkatësisë së tyre fetare. Regjistrimi i ardhshëm bëhet në vitin 2021.

Shkollat publike janë seculare, thuhet në raport, ndërsa shkollat private mund të ofrojnë mësime fetare. Sipas të dhënave zyrtare të vitit 2016, grupet fetare, organizatat dhe fondacionet kanë 125 shoqata dhe fondacione të lidhura me 116 institucione arsimore, përfshirë universitetet, shkollat fillore dhe të mesme, institucionet parashkollore, kopshtet, shkollat profesionale dhe jetimoret.

Katër bashkësitë kryesore fetare thanë se mbështetja e tërësishme qeveritare për to mbetet 109 milionë lek (986 mijë dollarë), njësoj siç ishte edhe në vitin 2016.

Gjatë një vizitë në muajin maj, raportuesi i posaçëm i Kombeve të Bashkuara për lirinë e besimit, Ahmed Shaheed, krahas vlerësimit të përpjekjeve të qeverisë për të mbrojtur liritë fetare, i bëri thirrje qeverisë që të punojë për kthimin e pronave. Ai tha atëbotë se “Shqipëria është model i harmonisë fetare”, por bëri thirrje për ruajtjen e saj.

Në muajin tetor, theksohet në raport, parlamenti miratoi ligjin e ri mbi pakicat që do të ofrojë mbrojtje shtesë për të drejtat e pakicave përfshire edhe lirinë e besimit.

Kosova

Në kapitullin për Kosovën, raporti thekson se kushtetuta ndalon diskriminimin fetar dhe siguron lirinë e besimit, por tërheq vërejtjen se ligji nuk lejon që grupet fetare të regjistrohen si persona juridik, duke krijuar pengesa për ta në kryerjen e punëve të tyre. Parlamenti shqyrtoi një projektligj që do t’i lejonte grupet fetare të regjistroheshin si persona juridik.

Grupet fetare janë ankuar se autoritetet nëpër komuna shpesh nuk u ofrojnë të drejta dhe përfitime të barabarta, posaçërisht kur bëhet fjalë për pronat e tyre dhe vendvarrimet.

Raporti përmend se komuna e Prishtinës duke ju referuar mungesës së lejes së ndërtimit nuk ka lejuar murgjit serbë të punojnë në kishën e papërfunduar në Prishtinë. Kisha Ortodokse serbe është ankuar se ministri i Kulturës nuk ka dhënë leje për rindërtimin e një tempulli në Prizren, ndërsa autoritetet në komunën e Deçanit kanë refuzuar zbatimin e vendimit të Gjykatës Kushtetuese lidhur me pronat e manastirit mesjetar të Deçanit.

Bashkësia Islame e Kosovës, thuhet në raport, ka raportuar për diskriminim kundër myslimanëve të devotshëm, posaçërisht në sektorin publik duke përmendur rastin e një mësueseje në një shkollë publike në Prizren e cila refuzoi ta heq shaminë në punë.

Qeveria ka punuar me Bashkësinë Islame për të luftuar ekstremizmin e dhunshëm dhe ka dënuar dëmtimin e objekteve fetare. Si pjesë e strategjisë së qeverisë, Bashkësia Islame ka mbajtur sesione në Medrese dhe Fakultetin e Studimeve Islame me qëllim të njoftimit të të rinjve që të mos bien pre e ekstremizmit.

Raporti thekson se protestuesit kanë sulmuar në disa raste pelegrinët serbë, duke përmendur pengimin e vizitës në Gjakovë.

Raporti përmend edhe dëmtimin e një xhamie në fshatin Partesh të rajonit të Gjilanit nga serb etnik.

Organizatat fetare, thuhet në raport, takohen rregullisht për të diskuar të drejtat e pronës, përparësitë ligjore dhe çështjet që lidhen me komunitetet lokale.

Ambasadori amerikan dhe përfaqësuesit tjerë të ambasadës amerikane, takohen shpesh me zyrtarët qeveritarë për të nxitur tolerancën fetare, kalimin e ligjeve që u mundësojnë institucioneve fetare rregullimin e statusit ligjor dhe zbatimin e plotë të ligjit për mbrojtjen e objekteve fetare si dhe për të diskutuar përpjekjet për të zgjidhur çështjen e pronave. Ambasada angazhohet kundër praktikave diskriminuese të punësimit të besimtarëve myslimanë apo grupeve tjera fetare dhe përfaqësuesit e saj diskutojnë rregullisht për tolerancën fetare me udhëheqësit e komuniteteve kryesore fetare.

Qeveria amerikane vlerëson se Në Kosovë jetojnë rreth 1.9 milion banorë nga ta 95.6 për qind janë myslimanë, 2.2 për qind katolikë si dhe 1.4 për qind i përkasin besimit ortodoks. Pakica serbe nuk i pranon këto të dhëna meqë ka refuzuar të marrë pjesë në regjistrimin e popullsisë në vitin 2011. Kisha Ortodokse serbe thotë se ka 120 mijë besimtarë apo 6.3 për qind.

Raporti thekson se ligji parasheh Zona të Posaçme të Mbrojtura përreth objekteve fetare duke kufizuar veprimtaritë që mund të dëmtojnë rrethinën historike, kulturore apo mjedisin.

Qeveria, thuhet në raport, ka ndërmarrë hapa për të luftuar radikalizmin dhe ekstremizmin e dhunshëm që lidhet me besimin. Aty pamendet edhe akuza e ngritur vitin e kaluar ndaj imamit Shefqet Krasniqi, për nxitje të terrorizmit. (Imami Krasniqi u shpall i pafajshëm ditë më parë), si dhe ndaj katër imamëve të tjerë “për nxitje të urrejtjes kombëtare, racore, fetare apo etnike”.

Në raport përmendet mbështetja financiare e qeverisë për institucionet arsimore islame në Prishtinë, Prizren dhe Gjilan. Disa pjesëtarë të grupeve të tjera dhe përfaqësues të tjerë jofetarë thanë se ishin të shqetësuar që qeveria nuk e kishte financuar arsimimin fetar për grupet e tjera fetare, thuhet në raport.

Në raport përmendet edhe raportimi i medieve për trysninë e qeverisë turke mbi institucionet e Kosovës për t’i mbyllur shkollat e lidhura me klerikun mysliman, Fethullah Gylen.

Aty përmendet edhe postimi në facebook i kandidatit për kryetar komune nga radhët e lëvizjes Vetëvendosje, Fisnik Korenica, se shumë shpejt Izraeli do të “zhdukej nga faqja e dheut”, si përgjigje ndaj incidenteve në Jerusalem. Postimi është shlyer pas reagimeve dhe zoti Korenica ka kërkuar ndjesë.

Me gjithë vendimin e presidentit të shpallur në nëntor të vitit 2016 për të ndalimin e shitjes dhe shpërndarjes së librave me përmbajte antisemite, qeveria nuk ka ndërmarrë veprime administrative për të zbatuar vendimin, thuhet në raport.

Kisha ortodokse serbe kritikoi mediet për nxitje të një klimë jotolerante, thuhet në raport, ndërsa Bashkësia Islame tha se mediet përgjithësisht portretizuan myslimanët në mënyrë negative.

Policia e Kosovës raportoi 44 incidente që synonin dëmtimin e pronës fetare, vjedhje dhe grafite gjatë vitit 2017. Rastet përfshinin 21 raste më komunitetin islam, 20 kishën ortodoksë serbe dhe 3 në kishat katolike.

Udhëheqësit e grupeve të ndryshme fetare kanë raportuar në përgjithësi marrëdhënie të mira me njëri tjetrin dhe kanë marrë pjesë në diskutime për shqetësimet e përbashkëta. (voa)