Gjykata Kushtetuese e Kosovës tha të enjten mbrëma se “Dekreti i kontestuar i Presidentit është në përputhshmëri me paragrafin 2 të nenit 82 të Kushtetutës, duke konstatuar rrjedhimisht, që votimi i suksesshëm i një mocioni mosbesimi të Kuvendit ndaj Qeverisë, nuk rezulton në shpërndarjen e detyrueshme të Kuvendit dhe mundëson formimin e një Qeverie të re në pajtim me nenin 95 të Kushtetutës.

Në vendim thuhet më tej se “dekreti i kontestuar është në përputhshmëri me paragrafin 14 të nenit 84 të Kushtetutës në lidhje me paragrafin 4 të nenit 95 të Kushtetutës.

Vendimi i sontëm i Gjykatës Kushtetuese pasoi kërkesën e lëvizjes Vetëvendosje për vlerësimin e kushtetutshmërisë së dekretit të presidentit Thaçi për mandatarin e ri për qeverinë e re.

Më 30 prill presidenti Thaçi shpalli dekretin me të cilin i propozon parlamentit të Kosovës, Avdullah Hotin nga Lidhja Demokratike për formimin e qeverisë së re të Kosovës.

Ai e mirëpriti të enjten mbrëma vendimin e gjykatës duke bërë thirrje që “partitë politike dhe të gjitha institucionet duhet të tregojnë pjekuri politike, respekt dhe përkushtim për rendin, ligjin dhe institucionet e Republikës së Kosovës. Ato duhet t’i respektojnë, pranojnë dhe zbatojnë vendimet e autoritetit përfundimtar për interpretimin e Kushtetutës dhe përputhshmërisë së ligjeve e akteve të tjera me Kushtetutën. Kosovën e presin shumë sfida përpara, prandaj tash nuk duhet të humbet më kohë për formimin e Qeverisë së re, me legjitimitet të plotë nga Kuvendi i Kosovës”, shkroi ai në rrjetet sociale.

Ambasada amerikane në Prishtinë në një komunikatë tha se “Shtetet e Bashkuara u bëjnë thirrje të gjitha institucioneve dhe partive politike të zbatojnë vendimin e sotëm dhe të gjitha vendimet e Gjykatës Kushtetuese të Kosovës. Ne kërkojmë nga të gjithë udhëheqësit të punojnë së bashku për një tranzicion të rregullt në interes të paqes, qëndrueshmërisë dhe përparimit për të gjithë qytetarët e Kosovës”.

Ambasadori Richard Grenell i dërguari i posaçëm i presidentit Donald Trump për bisedimet e paqes Kosovë-Serbi, nëpërmjet një komunikate bëri thirrje poshtu për respektimin e vendimit.

“Gjykata Kushtetuese foli. Për të siguruar paqen dhe qëndrueshmërinë dhe për të mbështetur integritetin e sistemit të drejtësisë së Kosovës, të gjithë duhet të respektojnë vendimin e Gjykatës. Mezi pres të vazhdoj punën time me njerëzit e Kosovës dhe qeverinë e tyre për të sjellë përparim, zhvillim dhe vende pune në rajon”, thuhet në njoftimin e zyrës së ambasadorit Grenell.

Lëvizja Vetëvendosje ka kërkuar shpërndarjen e parlamentit dhe organizimin e zgjedhjeve të reja, ndërsa ka akuzuar presidentin për “krijim të vullnetit politik”, përtej përgjegjësive të tij.

Të enjten pasdite veprimtarët e kësaj lëvizjeje organizuan të enjten pasdite në sheshin qendror të Prishtinë një, siç thanë ata, provë proteste, duke kërkuar zgjedhje të reja.

Në kohën e shpalljes së vendimit të Gjykatës Kushtetuese, ministri i Jashtëm në detyrë, Glauk Konjufca, që ishte në një debat politik në Klan Kosova, e cilësoi “skandaloz” dhe që mund të çojë në “revoltë qytetare”.

“Skandaloz” e cilësoi vendimin edhe ministrja në detyrë e Drejtësisë, Albulena Haxhiu e cila shkroi se “Gjykata Kushtetuese i dha grusht vullnetit të popullit!”

Kosova mbeti me qeveri në detyrë në mes të pandemisë së koronavirusit dy muaj ma parë, kur u votua mocioni i mosbesimit i paraqitur nga Lidhja Demokratike e Kosovës për rrëzimin e qeverisë së koalicionit të saj me lëvizjen Vetëvendosje.

Lidhja Demokratike arriti ndërkohë marrëveshje me Aleancën për Ardhmërinë e Kosovës, Nismën Socialdemokrate dhe partitë e pakicave kombëtare për krjimin e një qeverie të re dhe është zotuar se do të kërkojë votimin në parlament menjëherë pas vendimit të Gjykatës Kushtetuese.

Kryetari i Lidhjes Demokratike, Isa Mustafa, tha të enjten mbrëma se vendimi i Gjykatës Kushtetuese dëshmon se shteti i Kosovës dhe drejtësia po funksionojnë.

“LDK gjthëherë ka respektuar vendimet e kësaj Gjykate dhe kemi kontribuar që ky institucion të jetë i pavarur dhe ta gëzojë besimin e plotë. Janë këto personalitete që mbajnë peshën e drejtësisë dhe demokracisë në shtetin tonë të ri. Vendimi i Gjykatë nuk i destinohet një partie dhe një grupi por një zgjidhjeje kushtetuese e cila do të vlejë për të gjithë ne, tani dhe në të ardhmen. I takon Qeverisë së ardhshme, të drejtuar nga LDK që të mbajë peshën e demokracisë dhe të kesaj drejtesie të ndarë nga Gjykata Kushtetuese. Vendimi i Gjykatës Kushtetuese është i qartë . Të gjithë duhet ta respektojmë dhe ta zbatojmë”, shkroi ai në rrjetet sociale.

Ndërsa kryetari i Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës, Ramush Haradinaj, mirëpriti vendimin që sic shkroi ai “i hap rrugë formimit të qeverisë së re. Ftoj të gjitha palët që ta respektojnë këtë vendim dhe të veprojnë konform tij. I mandatuari për krijimin e Qeverisë së re, Avdullah Hoti, duhet që sa më parë të kompletojë ekipin dhe Kuvendi pa humbur kohë të caktojë seancën për votimin e Qeverisë. Në rrethanat e krijuara, çdo ditë e humbur ka kosto për ekonominë dhe mirëqenien e qytetarëve. Kosova nuk ka kohë për të humbur”, shkroi ai.

Gjykata Kushtetuese konstatoi se mocioni i mosbesimit ndaj një qeverie në Kuvendin e Kosovës nuk rezulton në shpërndarjen e detyrueshme të kuvendit. Në këtë mënyrë i hapet rruga krijimit të qeverisë së re të Kosovës.

Gjykata Kushtetuese e Kosovës në aktgjykimin e saj, konstatoi që dekreti i presidentit Hashim Thaçi, për ta mandatuar Avdullah Hotin nga Lidhja Demokratike e Kosovës për postin e kryeministrit, është në përputhje me Kushtetutën. Gjykata konstaton se “edhe mocioni i mosbesimit ndaj një qeverie në kuvend nuk rezulton në shpërndarjen e detyrueshme të kuvendit”. Në këtë mënyrë vendimi i Gjykatës Kushtetuese i cili u publikua pak orë para mesnate, i hap rrugën krijimit të qeverisë së re të Kosovës.

“Gjykata vendosi që dekreti i kontestuar i presidentit është në përputhshmëri me paragrafin 2 të nenit 82 (Shpërndarja e kuvendit) të Kushtetutës, duke konstatuar rrjedhimisht, që votimi i suksesshëm i një mocioni mosbesimi të kuvendit ndaj qeverisë, nuk rezulton në shpërndarjen e detyrueshme të kuvendit dhe mundëson formimin e një qeverie të re”, thuhet në vendimin e Gjykatës Kushtetuese.

Sipas Gjykatës Kushtetuese, presidenti ka vepruar në përputhshmëri me nenin 82, paragrafi 2, të Kushtetutës me rastin e mandatimit të Avdullah Hotit për kryeministër nga LDK-ja.

Thaçi: Partitë të tregojnë pjekuri politike

Vendimin e Gjykatës Kushtetuese e ka mirëpritur presidenti i Kosovës Hashim Thaci, i cili ka kërkuar nga të gjitha subjektet politike që ta respektojnë vendimin e Gjykatës Kushtetuese. “Kam qenë i bindur se çdo hap që kam ndërmarr ishte në përputhje të plotë me Kushtetutën e Kosovës dhe më vjen mirë që këtë e konfirmoi edhe Gjykata Kushtetuese. Partitë politike dhe të gjitha institucionet duhet të tregojnë pjekuri politike, respekt dhe përkushtim për rendin, ligjin dhe institucionet e Republikës së Kosovës. Ato duhet t’i respektojnë, pranojnë dhe zbatojnë vendimet e autoritetit përfundimtar për interpretimin e Kushtetutës dhe përputhshmërisë së ligjeve e akteve të tjera me Kushtetutën”, thotë presidenti Thaci. Sipas tij, “Kosovën e presin shumë sfida përpara, prandaj tash nuk duhet të humbet më kohë për formimin e Qeverisë së re, me legjitimitet të plotë nga Kuvendi i Kosovës”.

Vetëvendosja: Vendimi sjell revoltë qytetare

Nga ana tjetër vendimi i Gjykatës Kushtetuese nuk është mirëpritur nga lëvizja Vetëvendosje. Ministri në detyrë i Punëve të Jashtme, Glauk Konjufca, këtë vendim e ka quajtur “skandaloz”, ndërsa sipas tij, ky vendim do të shkaktojë “revoltë qytetare”. “Revolta vjen prej pakënaqësisë së natyrshme, që nuk ka me pasë të votohet më në Kosovë dhe tash e tutje krijohet një sistem politik në të cilin nëse nuk e ke fituar 51 % të votave, nuk ke fituar asnjë votë. Gjithçka më pak se 51 % e votave, ia garanton partnerit të koalicionit që të të rrëzojë kur të dojë dhe të bëjë marrëveshje brenda 25 minutave me partitë opozitare”, tha Glauk Konjufca.

Ambasada e SHBA-së ka kërkuar nga të gjithë që të respektohet vendimi i Gykatës Kushtetuese. “Shtetet e Bashkuara u bëjnë thirrje të gjitha institucioneve dhe partive politike të zbatojnë vendimin e sotëm dhe të gjitha vendimet e Gjykatës Kushtetuese të Kosovës. Ne kërkojmë nga të gjithë liderët të punojnë së bashku për një tranzicion të rregullt në interes të paqes, stabilitetit dhe prosperitetit për të gjithë qytetarët e Kosovës”, thuhet në reagimin e ambasadës së SHBA-së.

Qeveria e Kosovës  e dalë nga zgjedhjet e 6 tetorit me kryeministër Albin Kurtin, ku ishte pjesë e  saj edhe LDK, u rrëzua me mocion mosbesimi me 25 mars, mocion ky i iniciuar nga vet LDK, pas përplasjeve dhe mospajtimeve që kishin me Vetëvendosjen dhe liderin e saj Albin Kurti. Ky i fundit, pas rrëzimit të qeverisë së tij në parlament po vazhdon të kërkojë zgjedhje të reja, ndërsa tentimin  për krijimin e një qeverie të re pa partinë fituese në këtë rast Vetëvendosjen po e cilëson antikushtetues.

dw

Gjykata Kushtetuese pritet që gjatë së enjtes ose së premtes ta publikojë vendimin e saj pro ose kundër, lidhur me dekretin e presidentit për formimin e qeverisë së re të Kosovës.

Ka mbetur vetëm edhe një ditë deri në afatin e fundit (29.05) që ia dha vetes Gjykata Kushtetuese për ta publikuar vendimin e saj nëse ka të drejtë ose jo presidenti i Kosovës që dekretoi Avdullah Hotin nga Lidhja Demokratike e Kosovës LDK, për ta formuar qeverinë e re të Kosovës. Qeveria e Albin Kurtit nga Vetëvendosje që doli e para në zgjedhjet e fundit, u rrëzua me një mocion mosbesimi në parlament nga 2/3 e deputetëve, mocion i inicuar nga LDK, që ishte partnere në koalicion me VV.

Akuza të ndërsjella

Vetëvendosja nuk po pajtohet që dikush tjetër pos partisë që doli e para në zgjedhje ta formojë qeverinë, ndërsa po kërkon zgjedhje të reja. Diskursi politik ndërmjet Vetëvendosjes dhe presidentit ditëve të fundit është ashpërsuar, duke e akuzuar njëri tjetrin për joligjshmëri në veprimet e ndërsjella dhe duke deklaruar secili në mënyrën e vet se Gjykata Kushtetuese do t’i japë të drejtë. Këto deklarime publike Gjykata Kushtetuese i ka quajtur presion ndaj saj dhe i ka kërkuar presidentit Thaçi dhe kryeministrit në detyrë, Albin Kurti, që të mos e paragjykojnë vendimin e saj. “Gjykata Kushtetuese po ndjek me shqetësim diskursin publik kërcënues që po zhvillohet ditëve të fundit nga Presidenti dhe Kryeministri në detyrë, si dhe bartës të tjerë të funksioneve institucionale dhe politike, të cilët duke akuzuar njëri-tjetrin për presion ndaj Gjykatës Kushtetuese nga pala tjetër, po mundohen të ndikojnë apo paragjykojnë vendimmarrjen e Gjykatës Kushtetuese për çështjen e dekretit të Presidentit për caktimin e mandatarit për krijimin e Qeverisë së re”, thuhej në një reagim të mëparshëm të Gjykatës.

Vendimi i Gjykatës Kushtetuese duhet të respektohet

Shumica e udhëheqësve politikë dhe institucionalë tashmë janë deklaruar se vendimi i Gjykatës Kushtetuese duhet të respektohet cilidoqoftë ai. Në këtë linjë edhe ambasada amerikane në Prishtinë, është deklaruar se vendimi i Gjykatës Kushtetuese duhet të respektohet nga secila parti dhe secili institucion në vend, duke theksuar se “respektimi i vendimeve gjyqësore nuk është opsion, por është çështje kyçe për demokracinë kosovare”. “Ashtu siç edhe ka nënvizuar me parë ambasada, ne besojmë se është kyçe për demokracinë kosovare që të gjitha partitë dhe institucionet të respektojnë vendimet e Gjykatës Kushtetuese”, është deklaruar nga ambasada amerikane në Prishtinë.

Qeveria e Kosovës me kryeministër Albin Kurtin, ku ishte pjesë e saj edhe LDK, u rrëzua me mocion mosbesimi më 25 mars, mocion ky i iniciuar nga vetë LDK, pas përplasjeve dhe mospajtimeve që kishin me Vetëvendosjen dhe liderin e saj Albin Kurti. Ky i fundit, pas rrëzimit të qeverisë së tij në parlament po vazhdon të kërkojë zgjedhje të reja, ndërsa tentimin për krijimin e një qeverie të re pa partinë fituese në këtë rast Vetëvendosjen po e cilëson antikushtetues.

E në pritje të vendimit të Gjykatës Kushtetuese, lëvizja Vetëvendosje për datën 28.05 pasdite, organizon një siç e quajnë ata një “performancë”, në sheshet kryesore të Prishtinës apo një “provë”, për protestë me një pjesëmarrje të paralajmëruar prej 3500 deri në 5000 veta. Ky tubim mundësohet pasi qeveria në detyrë nga sot hoqi kufizimet e liririsë së lëvizjës për gjithë ditën dhe ditëve në vijim, gjithnjë duke kërkuar nga qytetarët që në çdo tubim të respektohen masat siç janë ruajtja e distancës dhe vendosja e maskave mbrojtëse.

dw

Kur dhe si mund të rifillojë dialogu? Çfarë roli do të luajë administrata amerikane dhe BE-ja? Për DW flet eksperti gjerman për Ballkanin Perëndimor, Bodo Weber.

Deutsche Welle: Ministri i Jashtëm Federal dhe homologu i tij francez botuan javën e kaluar një artikull të përbashkët në shtypin e Kosovës dhe të Serbisë. A janë tani kushtet më të favorshme për vazhdimin e dialogut në krahasim me një vit më parë, kur dështoi samiti i Ballkanit Perëndimor, në Zyrën e Kancelares? 

Bodo Weber: Së pari, nuk do të thoja që mini-samiti në Zyrën e Kancelares dështoi në prill të vitit të kaluar. Ai ishte i suksesshëm në dy mënyra: Së pari, sepse ua mori procesin nga dora atyre faktorëve politikë në perëndim që preferonin këmbimin e territoreve, dhe së dyti, ai bëri bashkë Parisin dhe Berlinin. Rrethanat e sotme janë edhe më të mira, edhe më disfavorizuese. Janë më të mira, sepse derisa iku zonja Mogherini dhe ekipi i saj, nisma e rrezikshme për shkëmbime territoresh vinte nga majat e institucioneve të BE-së në Bruksel. Ky minim i parimeve evropiane në negociatat Kosovë-Serbi, që vinte direkt nga BE-ja tashmë i përket së kaluarës që kur u emërua Mirosllav Lajçaku  si i Dërguar Special – edhe pse pasardhësi i Mogherinit, Borrell, për fat të keq, nuk ka dëshmuar ende se është një pasuri në rrugën e një marrëveshje përfundimtare të qëndrueshme. Por rrethanat janë edhe përkeqësuar, sepse tani përpjekjet e aktorëve qëndrorë, si Berlini, nuk sabotohen më nga Këshilltari i Sigurisë Kombëtare të SHBA-së, por nga një i dërguar special i Trump-it, (Richard Grenell, shën. i red.) dhe se disa aktorë të rëndësishëm të politikës i shfrytëzojnë për qëllimet e tyre këto veprime të administratës së Trumpit, të cilat janë të rrezikshme për të ardhmen e Kosovës si shtet i pavarur, demokratik dhe brenda kufijve ekzistues.

Kur ju  thoni që Borrell fatkeqësisht nuk ka provuar të jetë një pasuri në rrugën e një marrëveshjeje përfundimtare të qëndrueshme, për çfarë e keni fjalën konkretisht? 

Bodo Weber: Për refuzimin e vazhdueshëm të Borrellit për t’u pozicionuar qartë në drejtim të një zgjidhjeje evropiane për një marrëveshje përfundimtare, d.m.th. kundër çdo ndryshimi kufijsh ose shkëmbimi territoresh, gjë që në në intervistën e tij më të fundit çoi në formulime keqkuptuese që lanë një përshtypje të gabuar në Kosovë dhe rajon, sikur ai ose BE-ja ishin të hapur  për një marrëveshje për shkëmbime territoresh – çka nuk është e vërtetë.

Ju i quani veprimet e administratës Trump “të rrezikshme”. Vetë kosovarët janë të ndarë në këtë çështje. Shumë syresh kanë më shumë besim te  SHBA-ja se te BE-ja. E kanë gabim? 

Bodo Weber: Nëse politikanët në Kosovë sot ankohen se e kanë humbur besimin te BE-ja, dhe kanë parasysh ish-përfaqësuesen e politikës së jashtme të BE-së, Mogherini, ata kanë plotësisht të drejtë. Por, nga ana tjetër, ishin vendet e BE-së, me në krye Gjermaninë, që e kundërshtuan marrëveshjen e shkëmbimit të territoreve në vitin 2018-19 – në fillim kundrejt zonjës Mogherini dhe më pas kundrejt administratës së Trumpit. Veprimet e tij, zoti Grenell nga njëra anë pengojnë përpjekjet e aktorëve të BE-së, nga ana tjetër, ai vijon me formatin e Mogherinit, negociata të fshehta me të dy presidentët. Mbështetja e Shteteve të Bashkuara dhe e shumicës së vendeve të BE-së për pavarësinë, në vitin 2008, nuk erdhi nga ndonjë simpati e veçantë për shqiptarët e Kosovës, por në shërbim të mbrojtjes së rendit  liberal botëror.
Politikat e administratës së sotme amerikane – edhe në Kosovë – për fat të keq nuk i shërbejnë më kësaj politike tradicionale amerikane të jashtme dhe të sigurisë. Por unë jam i sigurt që aktorët politikë në Kosovë, të cilët sot pohojnë publikisht se i besojnë më shumë SHBA-së, janë fare mirë të vetëdijshëm për këtë.

Nëse është kështu, si duhet kuptuar refuzimi i vazhdueshëm i presidentit të Kosovës, HashimThaçi, për negociata me pjesëmarrje të BE-së? 

Bodo Weber: Me deklaratën e tij se nuk është i gatshëm të zhvillojë bisedime me të dërguarin special të BE-së, Lajçak, por me Merkel dhe Macron, Presidenti Thaçi nënvizon edhe një herë se ai nuk ka synime të ndershme në dialogun me Vuçiçin. Së pari, nuk e vendos Presidenti Thaçi se kush do të udhëheqë negociatat e BE-së.  Pra, nëse Presidenti Thaçi nuk dëshiron të negociojë me BE-në për shkak të Z. Lajçak, ai duhet të refuzojë edhe të negociojë me Merkel dhe Macron – por  ai nuk guxon ta thotë këtë. Së dyti, vitin e kaluar Gjykata Kushtetuese vendosi se është kryeministri, e jo Presidenti, ai që udhëheq negociatat, kështu që Thaçi nuk është aspak i paanshëm në këtë çështje.  Së fundi, është interesante që zoti Thaçi nuk dëshiron të negociojë me z. Lajçak, sepse ai vjen nga një vend i BE-së, që nuk e njeh Kosovën  – i njëjti Lajçak, i cili ishte zyrtari i parë i Brukselit që u pozicionua qartë kundër shkëmbimit të territoreve, ndërsa z. Grenell dhe administrata amerikane vazhdimisht e shmangin pozicionimin e qartë kundër shkëmbimit të territoreve.

Si do të vijojë dialogu tash e tutje? Gjermania dhe Franca po bëjnë presion, por as Kosova dhe as Serbia nuk duken se janë të përgatitura për një dialog.

Bodo Weber: E vërtetë, si Kosova, e cila është në krizë qeveritare, ashtu edhe Serbia, e cila është në prag të zgjedhjeve parlamentare, nuk janë të gatshme të kthehen menjëherë në tryezën e bisedimeve. Por unë nuk e kuptova thirrjen e dy ministrave të jashtëm tekstualisht që palët të kthehen shpejt në tryezën e bisedimeve. Artikulli i tyre synonte të mbështeste rolin udhëheqës të BE-së dhe veprimet e përbashkëta franko-gjermane, në pritje të zgjidhjes së Gjykatës Kushtetuese për qeverinë e Kosovës. Artikulli ishte kryesisht një paralajmërim dhe refuzim i çdo përpjekjeje pas verës dhe para zgjedhjeve presidenciale, për të realizuar me dhunë një marrëveshje të shkëmbimit të territoreve. Paralajmërimi për “pseudo-zgjidhje të shpejta” por të rrezikshme dhe shpjegimi se përse nevojitet një marrëveshje e përgjithshme dhe qëndrueshme përbëjnë mbështetje të fuqishme të pretendimit të BE-së për të udhëhequr dialogun. Kjo mbështetje e përforcon edhe një here tezën, se me gjithë dobësimin e besimit te BE-ja,në këto tri vitet e fundit, zgjidhja e konfliktit me Serbinë, në rrethanat aktuale të politikës globale, mund të bëhet vetëm nën drejtimin e BE-së.

Ju keni shkruar dikur në një artikull, se beteja e fundit e kancelares Merkel do të jetë Ballkani.. A mendoni se ajo do t’ia dalë në këtë betejë? 

Bodo Weber: Unë jam i sigurt, se brenda mandatit të saj të mbetur, ajo do të jetë në gjendje ta largojë njëherë e përgjithmonë nga tryeza opsionin e rrezikshëm  e të gabuar të një marrëveshjeje për shkëmbim territoresh. Është më e vështirë të parashikohet se a do të nënshkruhet  një marrëveshje gjatë mandatit të saj. Por më e rëndësishme se marrëveshja është rifillimi i negociatave mbi bazën e  e kornizës fillestare të negociatave në kuadër të dialogut politik të vitit 2013. Ato  do t’i hapin rrugën një marrëveshjeje paqësore vërtet gjithëpërfshirëse, të qëndrueshme ndërmjet Kosovës dhe Serbisë.

Bodo Weber është studiues (Senior Associate) në Këshillin e Politikës së Demokratizimit në Berlin, “Democratization Policy Council” (DPC).