Kreu i Meta, Mark Zuckerberg nuk dëshiron më të kontrollojë përmbajtjen e kanaleve të tij të mediave sociale. Megjithatë, Gjermania dhe BE duan t’i përmbahen kontrollit të fakteve.

 

Njofimit i i kreut të koncernit global të internetit Meta, Mark Zuckerberg mund të ketë pasoja të rënda për Gjermaninë dhe Evropën në plan afatmesëm: Në një video-mesazh, shpikësi i Facebook-ut njoftoi se do të hiqte dorë nga kontrollet e fakteve në platformat e tij si Facebook dhe Instagram në të ardhmen, duke filluar në SHBA.

Kompania me bazë në Kaliforni, tha Zuckerberg, do të rishikojë ndjeshëm politikat e saj të moderimit të përmbajtjes dhe do t’i japë fund programit të saj të kontrollit të fakteve nga palët e treta. Zuckerberg fjalë për fjalë tha: “Kemi arritur një pikë ku kishte shumë gabime dhe shumë censurë. Zgjedhjet e fundit ishin një pikë kthese kulturore drejt fjalës së lirë.”

Verifikuesit nga agjencitë e njohura të lajmeve nuk nevojiten më…

Kontrolluesit e fakteve nuk do të na nevojiten më, tha miliarderi. Ata kanë qenë të njëanshëm politikisht dhe “shkatërruan më shumë sesa krijuan besim, veçanërisht në SHBA”. Kontrolluesit e fakteve kanë qenë më parë punonjës të agjencive të njohura të lajmeve si AFP dhe Reuters, dhe ata kontrollonin përmbajtjen e platformave në 26 gjuhë.

Zuckerbergu e justifikoi këtë hap për pesë minuta në video. Ai padyshim reagoi edhe ndaj kritikave që shumë republikanë të SHBA-së, përfshirë të besuarin e Presidentit të ardhshëm të SHBA-së, Donald Trump, shefin e Tesla-s, Elon Musk, kishin shprehur vazhdimisht për kontrollin e përmbajtjeve në platformat e tij.

Evropa i përmbahet kontrolleve

Në BE dhe Gjermani, reagimi pas njoftimit të Zuckerberg është më shumë i përmbajtur, gjë që mund të ketë të bëjë edhe me faktin se fundi i kontrolleve, për shembull për përmbajtjet seksiste ose ekstremiste të krahut të djathtë, fillimisht nuk vlen për Evropën. Sepse me “Aktin e Shërbimeve Digjitale” (DSA),  zbatohen ndërkohë rregulla më të rrepta në BE sesa në Amerikë.

Megjithëse kontrolluesit e fakteve nuk përmenden në mënyrë eksplicite në të. Ligji mbarëevropian kërkon që platformat e mëdha në internet të ndërmarrin veprime kundër urrejtjes dhe gjuhës së urrejtjes, si dhe përmbajtjeve të tjera të paligjshme në internet. Dhe kjo vështirë se është e mundur pa ndihmën e ekspertëve të jashtëm. Në rast shkeljesh, kompanitë e internetit përballen me gjoba deri në gjashtë për qind të xhiros së tyre globale vjetore. Ligji është në fuqi në Gjermani që nga maji 2024.

Wissing: “Nuk lejojmë që demokracia jonë të sfidohet”

Ministri gjerman për Çështjet e Digjitalizimit, Volker Wissing (ish-FDP), i cili aktualisht ndodhet në SHBA, iu referua gjithashtu këtij dallimi ekzistues midis BE dhe SHBA dhe komentoi njoftimin e Zuckerbergut: “Ne e marrim këtë shumë seriozisht. Ne jemi në çdo kohë gati të veprojmë me vendosmëri dhe të përshtatim rregulloret, nëse vërejmë se kompani si Meta nuk po plotësojnë nevojën tonë për informacion të sigurt dhe të verifikuar. Ne nuk do të lejojmë që demokracia jonë të sfidohet.”

Edhe Sekretari i Përgjithshëm i SPD, Matthias Miersch tha, se nëse Zuckerbergu nuk merr më masa kundër “lajmeve të rreme”, do të ngrihej gjithashtu “çështja e veprave penale” këtu. Miersch iu referua akuzave për ndikim zgjedhor nga platformat e internetit, për shembull në Rumani. Diçka e tillë do të thotë “minim i strukturave themelore demokratike”.

Merz për DW: “Po e shikoj me shqetësim”

Zëdhënësi i kancelarit, Olaf Scholz (SPD), Steffen Hebestreit, bëri një deklaratë të ngjashme. Ai tha të mërkurën në Berlin: “Ne kemi besim të plotë tek Komisioni i BE-së se ai po bën punën e tij.” Dhe i pyetur nga DW, kandidati për kancelar dhe lideri i CDU-së konservatore, Friedrich Merz, tha të mërkurën në Seeon të Bavarisë: “Unë po e shikoj këtë me shqetësim në rritje. Kur bëhet fjalë për çështjen e kontrollit demokratik, legjitimitetit dhe bazës ligjore, bota digjitale nuk është gjë tjetër veçse analoge.” Dhe në fakt nuk ka vend për agjitacion dhe urrejtje as atje.

Eksperti i internetit Beckedahl flet për një përulje ndaj Trump

Lajmi nga SHBA shkaktoi zemërim edhe tek ekspertët gjermanë të internetit. Eksperti digjiital Markus Beckedahl e përshkroi vendimin e Zuckerbergut si një “kthesë 180 gradë”. Në ZDF, Televizionin e Dytë Gjerman, Beckedahl, themelues dhe kryeredaktor i blogut “Netzpolitik.org” dhe bashkëiniciator i konferencës “Re:Publica”, e quajti hapin e kreut të Meta-s një përulje ndaj Donald Trump dhe administratës së tij të ardhshme.

Pothuajse të gjitha dëshirat dhe kërkesat e Partisë Republikane, si heqja e kontrolleve të fakteve dhe zbatimi i “lirisë radikale të fjalës në të gjitha platformat”, janë tashmë politikat e Metës, thotë Beckedahl.

Zuckerbergu kishte theksuar vite më parë se kanalet e tij të mediave sociale nuk ishin aty për përhapje të urrejtjes dhe nxitjes së saj, gjë që për të cilën ai do të tregonte vëmendje.

Por edhe në Berlin ka edhe përkrahës të ndryshimit që bëri të ditur Zuckerbergu . Deputeti i FDP-së, Wolfgang Kubicki, nënkryetar i Bundestagut gjerman, e përshëndeti vendimin e Meta, si “lajm të mirë për fjalën e lirë”.

dw

 

Rumania përsërit zgjedhjet presidenciale për shkak të ndikimit të dyshuar rus në TikTok; në platformën X, Elon Musk bën reklamë për AfD-në. A po e ndryshojnë mediat sociale demokracinë?

 

Më 23 shkurt 2025 zhvillohen në Gjermani zgjedhjet parlamentare. Për multi-miliarderin dhe të besuarin e Trump, Elon Musk, është e qartë se zgjedhjet parlamentare duhet t’i fitojë AfD-ja, parti e cila nga Zyra Federale Gjermane për Mbrojtjen e Kushtetutës klasifikohet pjesërisht si ekstremiste e djathtë. Vetëm AfD mund ta shpëtojë Gjermaninë, shkroi Musk në platformën e tij të internetit X. Ai i ofroi udhëheqëses së AfD-së, Alice Weidel, edhe mundësinë për të zhvilluar një diskutim në platformën X. Në mediat sociale gjermane, AfD-ja konsiderohet si partia më aktive, sidomos në platformën kineze të mediave sociale TikTok. Videot me pozicionet e AfD-së shihen në TikTok nga qindra-mijëra vetë.

Sipas ekspertit për politikë dhe komunikim, Johannes Hillje,  në vitin 2022 dhe 2023 çdo video e  AfD-së është parë mesatarisht më shumë se 430,000 herë. Për krahasim: në vend të dytë renditen videot e grupit parlamentar konservator CDU/CSU – me një mesatare prej rreth 90,000 shikimesh.

 

A favorizojnë mediat sociale partitë e djathta?

Jo, thotë Andreas Jungherr, profesor i Shkencave Politike dhe Transformimit Digjital në Universitetin Otto-Friedrich në Bamberg. “AfD-ja ka shumë kohë që është aktive në mediat sociale.” Ajo ka mësuar se cila qasje funksionon atje.

Ky është një avantazh i qartë për sa i përket diapazonit të shikueshmërisë – por vetëm kjo nuk garanton suksesin zgjedhor, thotë Jungherr. Kjo duket qartë në fushatën e kandidates për president të SHBA-së, Kamala Harris, e cila pati sukses të madh në rrjetet sociale. Por siç e dimë, kjo nuk ishte e mjaftueshme për të sjellë atë në Shtëpinë e Bardhë.

 

Ç’ndikim kanë mediat sociale tek vlerat dhe bindjet?

Të ashtuquajturat “flluska të filtruara” lindin në hapësirën online, sepse rezultatet e kërkimit ose përmbajtja janë të personalizuara. Algoritmet e ofruesve të shërbimeve online përcaktojnë ato që na shfaqen në internet. Në mediat sociale një algoritëm u jep përparësi përmbajtjeve të personaliteteve të njohura ose përmbajtjeve që kanë pëlqyer ose komentuar shumë përdorues të tjerë. Nga ana tjetër algoritimi mund të mos shfaqë më fare përmbajtje të caktuara, nëse ato janë injoruar shpesh.

Kjo krijon një perspektivë të njëanshme: botëkuptimi që ka dikush forcohet, ndërsa mendimet apo qëdnrimet e të tjerëve injorohen. Mbi të gjitha përmbajtje të tilla përforcojnë vlerat dhe bindjet që dikush i ka ndërkohë.

Kjo është arsyeja pse mediat e të gjitha llojeve kanë vetëm një ndikim shumë të vogël në vendimet e votuesve, thotë Judith Möller, profesore për shkencat e komunikimit në Institutin e Leibniz për Kërkimin e Medias. Ajo studion efektet e mediave sociale dhe thotë “Vendimi i votuesve lidhet me shumë shkaqe të ndryshme. Varet se ku dhe si je rritur, çfarë përvojash personale ke pasur – veçanërisht në javët e fundit para zgjedhjeve – ose me kë tjetër flet për zgjedhjet dhe politikën.” Sipas Möller, të njëjtët faktorë ndikojnë edhe se cilat media përdorim dhe çfarë efekti kanë ato.

Lëvizjet politike dhe partitë e reja mund të bëhen shpejt të dukshme në mediat sociale. Por në thelb në rrjetet sociale ato arrijnë ndjekësit tyre – dhe ndoshta disa njerëz të pavendosur. “Njerëzit është e vështirë që t’i bindësh për diçka të re. Përmes mediave mund të bindësh vetëm ata që tashmë janë të bindur për diçka.”

 

Lajmet e rreme dhe gjuha e urrejtjes

Ballafaqimi me informacionet dhe lajmet e rreme do të bëhet edhe më problematik në të ardhmen. Lajmet e rreme ka të ngjarë të shtohen, nëse siç njoftoi Marc Zuckerberg, koncerni Meta do të heqë dorë nga kontrolli dhe verifikimi profesional i lajmeve në platformat Facebook ose Instagram dhe do t’i bllokojë gjithnjë e më rrallë përmbajtjet e diskutueshme.

 

Në këtë mes mund të vërejmë dy efekte, thotë prof. dr. Nicole Krämer, drejtuese e Departamentit të Psikologjisë Sociale, Medias dhe Komunikimit në Universitetin e Duisburg-Essen. Nga njëra anë sondazhet tregojnë se njerëzit nuk duan të bien pre e dezinformimit. “Sa më e rëndësishme të jetë një çështje për jetën e dikujt, aq më i aftë është ai apo ajo në kërkimin e informacionit që u vjen vërtet në ndihmë, domethënë që është i besueshëm dhe i dyanshëm.”

Por nga ana tjetër, nëse informacioni i rremë përshtatet me diçka që tashmë i është ngulitur dikujt në tru, personi mund ta konsiderojë atë informacion si të mundshëm – “edhe nëse fillimisht mendon: s’ka mundësi të jetë kështu,” thotë Krämer. Këtu vepron edhe një mekanizëm tjetër: “sa më shpesh dëgjon, lexon ose sheh një mesazh të rremë, aq më shumë ka gjasa që ai të mbetet në kujtesë.” Kjo do të thotë se informacioni i rremë ndonjëherë rrënjoset – pavarësisht nga fakti se njerëzit në të vërtetë duan ta shmangin atë.

Sasia e informacionit të rremë në mediat sociale gjithashtu mund të rritet, sepse aty ka gjithnjë e më pak opinione të ndryshme, thotë Judith Möller. Arsyeja për këtë është një kulturë bisedimi dhe diskutimi gjithnjë e më toksike e karakterizuar nga fyerje ose gjuhë urrejtjeje. “Si rrjedhojë grupe të caktuara largohen nga diskutimet, dhe në to vazhdojnë të marrin pjesë vetëm ata që mund ta përballojnë këtë kulturë toksike bisedimi.”

dw

Pas një sërë goditjesh të mëdha, Irani është më i dobët dhe më i cenueshëm seç ka qenë prej vitesh.

Viti 2024 ishte ndëshkues për këtë shtet, pasi përjetoi dobësim të ndikimit rajonal.

 

Forca e tij ushtarake kundër armiqve të përhershëm, Izraelit dhe Shteteve të Bashkuara, u dobësua, ndërsa ekonomia e tij u zhyt në krizë të thellë.

Ekspertët thonë se Republika Islamike duhet të marrë vendime të vështira këtë vit, kur presidenti i zgjedhur i SHBA-së, Donald Trump, merr detyrën dhe marrëveshja bërthamore midis Teheranit dhe fuqive botërore skadon.

“Pres që viti 2025 të jetë një vit sfidash dhe zgjedhjesh të vështira për Teheranin, pasi regjimi do të përballet me administratën e re të Trumpit dhe do të përpiqet ta përballojë qasjen e tij të ashpër”, thotë Sanam Vakil, drejtoreshë e Programit për Lindjen e Mesme dhe Afrikën Veriore në Institutin Chatham House, me qendër në Londër.

Në pozitë mbrojtëse

Një goditje mbi ambiciet rajonale të Iranit ishte rënia nga pushteti e aleatit të tij të ngushtë, presidentit sirian, Bashar al-Assad.

Nën udhëheqjen e Assadit, Siria ishte pjesë e “boshtit të rezistencës” – një rrjet i partnerëve rajonalë të Iranit – dhe i mundësonte këtij vendi t’i furnizonte aleatët e tij jashtë.

Ky rrjet përfshinte edhe Hezbollahun, parti politike dhe grup i armatosur në Liban, i cili, prej dekadash, ishte partneri më i rëndësishëm i Iranit.

Hezbollahu, dikur një forcë me ndikim, tani është kthyer në hije të vetvetes.

Kjo, pasi bombardimet ajrore dhe pushtimi tokësor nga Izraeli ia kanë dëmtuar fuqinë ushtarake dhe ia kanë shkatërruar udhëheqjen e lartë.

Në anën tjetër, lufta e Izraelit në Rripin e Gazës kundër Hamasit – organizatë e shpallur terroriste nga SHBA-ja dhe fuqi të tjera, por aleate e Iranit – e ka lënë Teheranin me pak ndikim edhe në enklavën palestineze.

E, situata nuk është e mirë as brenda Iranit. Kjo, sepse monedha kombëtare ka humbur mbi 60% të vlerës ndaj dollarit amerikan vitin e kaluar.

Po ashtu, autoritetet iraniane kanë hequr dorë nga ligji i diskutueshëm për të ashpërsuar rregullat për veshjen e hixhabit, nga frika e revoltës së publikut.

Hamidreza Azizi, një studiues në Institutin Gjerman për Çështje Ndërkombëtare dhe të Sigurisë, thotë se regjimi klerik i Iranit është në një “situatë kritike”.

“Kjo mund të jetë faza më sfiduese në historinë e Republikës Islamike që nga lufta me Irakun (1980-1988), ose ndoshta edhe më e rëndë”, thotë ai.

Sipas tij, edhe vetë establishmenti “është duke vënë në pikëpyetje vlefshmërinë” e politikave të vendit, si brenda ashtu edhe jashtë tij.

Viti 2025, po ashtu, mund të jetë vendimtar për programin bërthamor të Iranit, pasi marrëveshja bërthamore e vitit 2015 – edhe ashtu jofunksionale – do të skadojë në tetor.

Presidenti i Francës, Emmanuel Macron, tha këtë javë se programi bërthamor i Teheranit po i afrohet “pikës së pakthimit” – komente që Irani i cilësoi si “mashtruese”.

“Terapi e shokut”

Irani po përballet me pasojat e investimeve të dobëta me vite, brenda dhe jashtë vendit, të cilat e kanë sjellë atë në një situatë kritike, thotë Alex Vatanka, drejtor i Programit për Iranin në Institutin e Lindjes së Mesme në Uashington.

“Irani ka nevojë për një terapi shoku… një tronditje të madhe për ta shpëtuar ndoshta nga ky regjim”, thotë ai.

Analistët thonë se Teherani duhet të bëjë ndryshime të mëdha politike dhe të marrë vendime të mëdha, duke u angazhuar me administratën Trump, për ta parandaluar përkeqësimin e mëtejshëm të situatës.

Gjatë mandatit të parë të Trumpit si president, nga viti 2017 deri më 2021, administrata e tij ka ndjekur një fushatë të “presionit maksimal” ndaj Iranit, që ka përfshirë vendosjen e sanksioneve të ashpra kundër tij.

“Duket se ka një konsensus në rritje mes qarqeve politike në Teheran se, marrë parasysh kompleksitetet në frontet e brendshme dhe të jashtme, arritja e një marrëveshjeje [bërthamore] është rruga më pragmatike”, thotë Azizi.

Ndërkohë që “bota duhet ta mirëpresë” një marrëveshje të tillë, ajo mund të mos jetë e mjaftueshme për ta shpëtuar regjimin klerik, thotë Vatanka.

“Nuk ka asgjë që Trump ose kushdo tjetër mund të bëjë për problemin kryesor me të cilin përballet regjimi në Iran – ai e ka humbur popullin e vet”, thotë ai, duke iu referuar pakënaqësisë në rritje të publikut, viteve të fundit.

rel

Elon Musk mbështet partinë AfD në zgjedhjet e ardhshme në Gjermani. Ai ftoi për bisedë në X, kandidaten e AfD, Alice Weidel. Të dy bënë një sërë pretendimesh. Por çfarë thonë faktet?

 

Alice Weidel, kryetarja e partisë së ekstremit të djathtë Alternativa për Gjermaninë (AfD), diskutoi të enjten (09.01.) politikën gjermane dhe shumë çështje të tjera në një bisedë të gjatë audio në platformën X me miliarderin amerikan Elon Musk, i cili është edhe pronari i rrjetit social.

Biseda publike mes të dyve, e cila u ndoq drejtpërdrejt nga rreth 200 mijë persona kishte ngjallur shumë interes më parë, por edhe kritikuar ashpër.

Gjatë bisedës, Weidel i tha Musk se çfarë mendon se po shkon keq në Gjermani. Musk tha se ishte i impresionuar – dhe përsëriti rekomandimin e tij se AfD-ja “është partia e vetme që mund të shpëtojë Gjermaninë”.

 

Këtu janë disa nga pretendimet më të diskutueshme – por çfarë thonë faktet?

 

Weidel ‘kandidati kryesor për të drejtuar Gjermaninë’?

 

Pretendimi: Musk e prezantoi Weidel në titullin e bisedës së tij në X Space, si “kandidate kryesore për të drejtuar Gjermaninë”.

Faktet: AfD e ekstremit të djathtë të Weidel është aktualisht në vendin e dytë, sipas sondazheve përpara zgjedhjeve federale të 23 shkurtit në Gjermani. Unioni CDU/CSU i qendrës së djathtë është aktualisht forca politike më e fuqishme në Gjermani me 31% mbështetje, bazuar në sondazhin më të fundit nga ARD Deutschlandtrend. AfD ka aktualisht rreth 20% mbështetje.

Sa i përket kandidatëve individualë, përshkrimi i Musk për Weidel nuk ishte i saktë.

Bazuar në të njëjtin sondazh mbarëkombëtar, i cili kryhet nga Infratest dimap, Weidel u rendit në vendin e pestë kur bëhet fjalë për vlerësimin me punën e kandidatëve të ndryshëm. Vetëm 20% e të anketuarve thanë se ishin të kënaqur me Weidel si kandidate për kancelare. Ajo ishte pas Robert Habeck, kandidat për kancelar i partisë të Gjelbrit me 28%, Friedrich Merz i CDU-së me 25%, Sarah Wagenknecht e BSW me 21% dhe Christian Lindner i FDP-së, gjithashtu në 21 %.

Olaf Scholz, kancelari gjerman në detyrë, nga SPD e qendrës së majtë, u rendit në mënyrë të ngjashme me Weidel. Shumica e sondazheve nuk tregojnë se Weidel ka një shans për të fituar zgjedhjet në Gjermani

 

A është Gjermania vendi i parë industrial që mbylli centralet bërthamore?

 

Pretendimi: Gjatë bisedës së saj me Musk në X, Weidel pohoi, “Gjermania është i vetmi vend industrial që shkëputi termocentralin bërthamor”.

Faktet: Italia mbylli centralet e saj bërthamore më shumë se tre dekada përpara Gjermanisë. Menjëherë pas katastrofës së Çernobilit, në Itali u mbajt një referendum mbarëkombëtar në vitin 1987. Sipas arkivave të Ministrisë së Brendshme italiane, gati 80% e pjesëmarrësve votuan në favor të mbylljes së centraleve bërthamore në vend. Deri në vitin 1990, Italia kishte hequr gradualisht të gjitha objektet e saj bërthamore ekzistuese.

Për krahasim, Gjermania mbylli centralet e fundit bërthamore të mbetura në vitin 2023.

 

A është energjia bërthamore neutrale ndaj klimës?

 

Pretendimi: Weidel pretendoi gjatë bisedës X-Space që “furnizimi me energji bërthamore është pa karbon”.

Faktet: Energjia bërthamore konsiderohet nga disa institucione si një burim energjie elektrike që nuk shkarkon dioksid karboni ose gazra të tjerë serrë gjatë funksionimit të saj.

Por duke marrë parasysh të gjithë ciklin jetësor të një centrali bërthamor, energjia bërthamore prodhon emetime. Emetimet e ciklit jetësor të termocentraleve bërthamore përfshijnë të gjitha fazat nga minierat e uranit deri te ndërtimi, funksionimi, çmontimi dhe menaxhimi i mbetjeve.

Energjia bërthamore sigurisht që ka emetime më të ulëta të CO2 sesa qymyri ose gazi natyror, por nuk është “pa karbon”.

Shifrat se sa CO2 gjeneron një termocentral bërthamor për kilovat-orë ndryshojnë: Në vitin 2014, një raport i IPCC vlerësoi një gamë nga 4 deri në 110 gramë ekuivalent të CO2 për kilovat-orë (kWh) — pra nuk është neutral.

Një studim në Mbretërinë e Bashkuar zbuloi se energjia bërthamore ka një gjurmë minimale karboni prej rreth 15-50 gram CO2 për kilovat orë. Proceset për nxjerrjen dhe përpunimin e mineralit të uraniumit kërkojnë sasi të mëdha energjie, shpesh nga lëndët djegëse fosile. Ndërtimi i një centrali bërthamor, me sasitë e mëdha të betonit dhe çelikut të nevojshëm, është po ashtu një shkak i rëndësishëm i emetimeve të CO2.

 

A i hapi Merkel kufijtë e Gjermanisë për migracionin e paligjshëm në 2015?

 

Pretendimi: “[Angela Merkel] detyroi i njerëzit pa i pyetur të hapin kufijtë e vendit tonë për emigracionin e paligjshëm,” tha Weidel gjatë bisedës.

Faktet: Weidel i referohet ngjarjeve të fillimit të shtatorit 2015, kur mijëra refugjatë u nisën nga Hungaria në Gjermani përmes Austrisë. Kancelarja e atëhershme Angela Merkel vendosi të mos e mbyllte kufirin për t’i ndalur ata dhe pezulloi përkohësisht rregullat për kthimin në vendin e parë të BE-së ku ishin paraqitur ata ose në një vend të sigurt tranzit. Ky vendim ka qenë shumë i debatuar që atëherë.

Pretendimi se Merkel “hapi” kufijtë nuk është i saktë. Në vitin 2015, të gjitha vendet fqinje të Gjermanisë ishin pjesë e të ashtuquajturës zonë Shengen, që do të thotë se nuk kishte kontrolle kufitare midis asnjërit prej atyre vendeve dhe Gjermanisë.

Më 13 shtator 2015, qeveria gjermane vendosi kontrolle të përkohshme kufitare me Austrinë.

Ka pasur debate nëse qeveria duhet të ndalonte apo jo hyrjen e refugjatëve në Gjermani. Ligji i imigracionit i vendit thotë se të huajve do t’u refuzohet hyrja nëse hyjnë nga një vend i tretë i sigurt, i cili përfshin Austrinë.

Qeveria gjermane ka argumentuar se ka vepruar në përputhje me rregulloret e BE-së Dublin III për imigracionin, të cilat lejojnë një shtet të shqyrtojë kërkesën e dikujt për azil, edhe nëse nuk është i detyruar.

Në vitin 2017, Gjykata Evropiane e Drejtësisë konfirmoi se shtetet e BE-së mund të pranojnë vërtet azilkërkues vullnetarisht, por se kalimet e tilla kufitare mund të jenë të paligjshme, sipas Rregullores së Dublinit.

 

A është ‘vjedhja e ligjshme në Kaliforni’?

 

Pretendimi: “Vjedhja është e ligjshme në Kaliforni,” pretendoi Musk, duke shtuar se nëse mallrat e vjedhura janë nën 1000 dollarë (rreth 970 euro), hajdutët dyshohet se nuk do të ndiqen penalisht.

Faktet: Vjedhja nuk është e ligjshme në Kaliforni, siç mund të shihet për shembull në këtë njoftim për shtyp nga guvernatori i shtetit që raporton rreth një operacioni zbatues mbarëkombëtar që synon krimin e organizuar të vjedhjes me pakicë.

Pretendimi, i cili është deklaruar më parë nga presidenti i zgjedhur i SHBA-së, Donald Trump, i referohet Propozimit 47, një reformë e rëndësishme e drejtësisë penale e miratuar nga votuesit e Kalifornisë në vitin 2014 që synon të reduktojë dënimet për vepra të caktuara të vjedhjes dhe posedimit të drogës.

 

Nën Propozimin 47, i cili u miratua në vitin 2014, vjedhja e mallrave me vlerë 950 dollarë ose më pak klasifikohet si kundërvajtje, jo si krim. Ky riklasifikim ishte pjesë e një përpjekjeje më të gjerë të reformës në drejtësinë penale që synonte reduktimin e mbipopullimit të burgjeve. Megjithatë, vjedhja nën 950 dollarë është ende e paligjshme dhe e dënueshme me një denim deri në gjashtë muaj burg dhe gjoba deri në 1000 dollarë.

Propozimi 47 nuk dekriminalizoi vjedhjen, por ndryshoi mënyrën e ndjekjes penale të krimeve. Ligji eliminoi diskrecionin e prokurorëve për të trajtuar vjedhjen nën 950 dollarë si krim, me përjashtim të rasteve që përfshijnë autorë të përsëritur ose rrethana të caktuara rënduese.

Ndërsa zbatimi, në disa raste, mund të kufizohet në disa raste për shkak të konsideratave praktike si mbipopullimi i burgjeve, agjencitë e zbatimit të ligjit dhe Patrulla e Autostradave të Kalifornisë vazhdojnë të trajtojnë vjedhjen, si krim të organizuar me pakicë.

Për shembull, operacionet mbarëkombëtare në dhjetor kanë rezultuar me arrestime, rikuperim të mallrave të vjedhura dhe masa për parandalimin e vjedhjeve me pakicë.

 

7 milionë migrantë në Gjermani që nga viti 2015?

 

Pretendimi: “Në Gjermani kemi pasur një fluks prej gati 7 milionë njerëzish”, pohoi Weidel, ndërsa akuzoi qeverinë gjermane se po shpenzon para për emigracionin dhe e fajëson atë për migracion të parregulluar dhe të paligjshëm.

Menjëherë pas kësaj, Weidel e zhvendosi diskutimin drejt emigrantëve pa dokumente që hyjnë në Gjermani pa pasaportë, duke mos bërë dallimin e qartë mes tyre dhe kategorive të tjera të migrantëve.

Faktet: Shifra e cituar nga Weidel – një “fluks prej 7 milionë njerëz” – ​​është afërsisht në përputhje me të dhënat zyrtare për migrimin në Gjermani. Sipas Zyrës Federale të Statistikave, ky numër pasqyron shifrat totale të migracionit që nga viti 2015.

Megjithatë, deklarata e Weidel është sepse ndërthur lloje të ndryshme migrimi. Deklarata grupon së bashku migracionin legal, si punëtorët e kualifikuar dhe pronarët e bizneseve, me azilkërkuesit.

Sipas Eurostat, Gjermania ka marrë rreth 3 milionë kërkesa për azil që nga viti 2015, ndërkohë që një pjesë e kërkesave janë refuzuar përfundimisht.

Redaktuar nga: Wesley Dockery

dw

SHBA vendos sanksionet më të ashpra ndaj naftës dhe gazit rus

Shtetet e Bashkuara vendosën sot sanksionet më të ashpra dhe gjithëpërfshirëse deri tani ndaj industrisë ruse të naftës dhe gazit natyror të lëngshëm, sipas njoftimeve të Shtëpisë së Bardhë dhe Departamentit amerikan të Thesarit.

 

Ky vendim synon t’i reduktojë të ardhurat e Rusisë nga nafta dhe gazi, të cilat financojnë luftën ndaj Ukrainës.

Masat e së premtes janë “sanksionet më të rëndësishme deri më tani kundër sektorit rus të energjisë, që njëkohësisht është edhe burimi më i madh i të ardhurave për makinerinë e luftës së Kremlinit”, tha një zyrtar i lartë amerikan.

Departamenti i Thesarit vendosi sanksione ndaj dy kompanive ruse Gazprom Neft dhe Surgutneftegas, të cilat eksplorojnë, prodhojnë dhe shesin naftë dhe 183 cisterna që bartin naftën ruse, shumë prej të cilave janë pjesë e të ashtuquajturave flota në hije, që operohen nga kompanitë joperëndimore. Ato përfshijnë edhe rrjete që tregtojnë karburante.

Shumë prej tyre janë përdorur për të dërguar naftën në Indi dhe Kinë.

Në mesin e kompanive të përcaktuara në listën e sanksioneve të Shteteve të Bashkuara është edhe Industria e Naftës së Serbisë, e radhitur në listën e entiteteve që janë nënkontraktuese të Gazprom Neftit në Serbi. Kjo kompani ruse, krahas kompanisë mëmë Gazprom, aktualisht zotërojnë rreth 56 për qind të aksioneve të NIS-it.

Arsyetimi prapa sanksioneve është “të godasë secilën pjesë të zinxhirit të prodhimit dhe të shpërndarjes ruse”, sipas zyrtarit amerikan. Nëse këto sanksione zbatohen, sipas tij, ato do t’i kushtojnë Rusisë miliarda dollarë në muaj.

Në mesin e entiteteve të përcaktuara janë edhe disa drejtues të lartë të industrisë ruse të naftës.

“Nuk ka mbetur asnjë pjesë e zinxhirit të prodhimit dhe të shpërndarrjes që është i paprekur dhe jemi të bindur se shmangia e tyre do t’i kushtojë Rusisë edhe më shumë”, deklaroi zyrtari amerikan.

Gazprom Neft tha se sanksionet janë të pajustifikueshme dhe të jashtëligjshme dhe se do të vazhdojë të funksionojë.

Masat parashikojnë një periudhë të ndërmjetme deri më 12 mars, në mënyrë që entitetet e përfshira t’i përmbyllin transaksionet energjetike.

Megjithatë, burimet në sektorin e tregtisë me naftën në Rusi dhe ato të rafinerive në Indi thonë se sanksionet do të paraqesin pengesa të rënda për eksportimin e naftës ruse blerësve të saj kryesorë, Indisë dhe Kinës.

Çmimi i naftës në nivel global u rrit mbi 3 për qind para njoftimit të Departamentit të Thesarit.

Presidenti i Ukrainës, Volodymyr Zelensky tha se sanksionet “i japin një goditje të rëndësishme” Moskës.

“Sa më pak përfitime që ka Rusia nga nafta… aq më shpejt do të vendoset paqja”, shkroi Zelensky në platformën X.

Sanksionet janë pjesë e një përpjekjeje më të gjerë ndërkohë që administrata e Presidentit Biden pajisi Ukrainën me rreth 64 miliardë dollarë ndihmë ushtarake që nga sulmi i Rusisë.

“Ne presim që goditja e drejtpërdrejtë ndaj sektori të energjisë do të shtojë trysninë ndaj ekonomisë ruse që po përballet me një inflacion prej gati 10 për qind dhe që jep një parashikim të zymtë ekonomik për vitin 2025 dhe në të ardhmen”, sipas një zyrtari të administratës amerikane.

Sipas zyrtarëve amerikanë, këshilltarët e Presidentit Biden i kanë njoftuar këshilltarët e zotit Trump për sanksionet. Por, zyrtari i administratës së Presidentit Biden tha se do të varet “plotësisht” nga zoti Trump se kur dhe si do të mund t’i shfuqizojë sanksionet e vendosura gjatë mandatit të zotit Biden.

Ndihma ushtarake dhe sanksionet “i japin administratës së ardhshme dhe Ukrainës një instrument të konsiderueshëm ndikimi për të ndërmjetësuar një paqe të drejtë dhe të qëndrueshme”, deklaruan zyrtarët amerikanë.

Për shfuqizimin e sanksioneve duhet njoftuar Kongresin, të cilit i jepet mundësia të votojë mbi këtë çështje, sipas zyrtarëve amerikanë. Shumë nga ligjvënësit republikanë në Kongres kishin nxitur Presidentin Biden të vendoste sanksionet e të premtes.

Ekipi i tranzicionit i zotit Trump nuk ka komentuar ende për sanksionet e reja.

SHBA sanksionon industrinë serbe të naftës për shkak të pronësisë ruse

Shtetet e Bashkuara përfshinë të premten Industrinë Naftës së Serbisë në paketën e sanksioneve ndaj prodhuesve kryesorë rusë të naftës, Gazprom Neft dhe Surgutneftegas.

 

Industria e Naftës e Serbisë (NIS), shumica e aksioneve të së cilës u takojnë kompanive ruse Gazprom Neft dhe Gazprom, është furnizuesja e vetme e Serbisë me gaz dhe pronarja e të dy tubacioneve që transportojnë gaz nga Rusia për në Serbi.

Sanksioneve, të cilat Presidenti i Serbisë Aleksandër Vuçiç, i kishte paralajmëruar që më 13 dhjetor të vitit që lamë pas u është bashkuara edhe Britania e Madhe.

Serbia e cila zyrtarisht kërkon anëtarësimin në Bashkimin Evropian, ruan marrëdhënie të ngushta me Moskën dhe ka refuzuar t’u bashkohet sanksioneve kundër Rusisë për shkak të agresionit të saj në Ukrainë.

Presidenti serb tha se sanksionet janë “pjesë e trysnisë më të gjere gjeopolitike ndaj Rusisë” dhe në goditje e rëndë për Serbinë, e cila është duke negociuar një marrëveshje të re me Rusinë për furnizim me gaz, meqë marrëveshja aktuale skadon në mars të vitit 2025.

Kompanitë ruse zotërojnë rreth 56 për qind të aksioneve në Industrinë serbe të Naftës.

Presidenti serb tha të premten se SHBA kërkon “tërheqjen e plotë të kapitalit dhe interesave ruse” nga Industria serbe e Naftës dhe transformimi i pronësisë duhet të përfundojë brenda 45 ditësh dhe duhet të miratohet nga Shtetet e Bashkuara.

voa

 

Përmbysja e Bashar al-Assadit në Siri ka çuar në një ballafaqim mes Turqisë dhe Izraelit, ndërsa të dy vendet kanë dislokuar trupa në atë vend. Siç njofton korrespondenti i Zërit të Amerikës, Dorian Jones nga Stambolli, analistët paralajmërojnë për një përshkallëzim të ri mes Turqisë dhe Izraelit pas marrëdhënieve të tensionuara për shkak të luftës në Gazë.

 

Turqia dhe Izraeli kanë dislokuar trupa ushtarake në Siri pas përmbysjes së Bashar al-Assadit. Analistët paralajmërojnë për rritje të rrezikut të një konfrontimi të ri rajonal pas marrëdhënieve të tensionuara lidhur me luftën në Gazë.

Zëri i Amerikës bisedoi analisten Gallia Lindenstrauss e cila punon në Institutin për Studime të Sigurisë Kombëtare në Tel Aviv.

“Në thelb, Turqia është një fqinj me Izraelin në veri, çka nuk ka ekzistuar më parë. Izraeli druhet se Siria do të shfrytëzohet përsëri për transferimin e armëve nga Irani. Kështu që Izraelit i duhet të ketë forca në Siri ndaj prania e forcave turke në Sirinë jugore do të krijojë një problem për Izraelin dhe rrezik për konfrontim”.

Një raport i qeverisë izraelite paralajmëron për këtë rrezik. Mbështetja publike e kryediplomatit izraelit, Gideon Saar, për kurdët sirianë, të cilët Ankaraja i cilëson terroristë, i ndezi edhe më tej tensionet. Udhëheqësit izraelitë dhe turq pretendojnë për lidhje të ngushta me Presidentin e zgjedhur Donald Trump. Analistët thonë se kjo do të përbënte një zgjidhje të vështirë për presidentin e ardhshëm. Asli Aydintasbas është me Institutin Brookings me seli në kryeqytetin amerikan.

“Përbërja e kabinetit të zotit Trump ka një prirje pro-Izraelit dhe Netanyahut. Marrëdhëniet e dobëta mes Turqisë dhe Izraelit do të jenë problematike, kryesisht në Kongresin amerikan. Po të lësh mënjanë kabinetin e zotit Trump dhe burokratët që ka zgjedhur, ky grup në thelb beson se Turqia ka rol kyç në rajon”.

Presidenti turk, Recep Tayyip Erdogan, kërkon të luajë rol në ndërmjetësimin e një armëpushimi në Gazë.

Ndërsa Presidenti i zgjedhur Donald Trump ka kërkuar me forcë lirimin e pengjeve nga Hamasi përpara fillimit të mandatit më 20 janar, dhe përparime për dhënien fund të luftës, kjo përbën një mundësi për Presidentin Erdogan për të forcuar lidhjet e tij me presidentin e ri amerikan.

Atilla Yesilada është analist për Turqinë me organizatën “GlobalSource Partners”.

“Duke supozuar se Izraeli ka fituar pjesën më të madhe të asaj që donte në Gazë, Erdogan-i në të vërtetë nuk ka shumë arsye për të sulmuar Izraelin çdo ditë, çka do të hiqte pengesën më të rëndësishme për marrëdhënie më të mira turko-amerikane”.

Një katalizator i mëtejshëm për uljen e tensioneve do të ishte normalizimi i marrëdhënieve mes Izraelit dhe Arabisë Saudite. Shumë presin që zoti Trump të rifillojë një përpjekje për këtë.

“Nëse Trumpi arrin një marrëveshje normalizimi mes Arabisë Saudite dhe Izraelit, rrjedhimisht do të ketë një efekt pozitiv tek marrëdhëniet izraelito-turke. Sepse marrëveshja e normalizimit mes Izraelit dhe Arabisë Saudite do të ketë një komponent palestinez dhe kjo do të qetësonte disa nga tensionet mes Izraelit dhe Turqisë për çështjen palestineze”, thotë analistja Gallia Lindenstrauss me Institutin për Studime të Sigurisë Kombëtare në Tel Aviv.

Marrëdhëniet mes Izraelit dhe Turqisë përpara luftës në Gazë kishin filluar të përmirësoheshin. Por pas rënies së Assadit, ushtritë e dy fuqive rajonale po përballen në Siri mes kërcënimeve të një përshkallëzimi të mëtejshëm të tensioneve.

voa

Të premten u shtua intensiteti i dy zjarreve më të mëdha që dëmtuan zonën përreth qytetit Los Anxhelos, ndërsa zjarrfikësit po përleshen me flakët që u morën jetën 10 individëve. Zjarret kanë shkatërruar lagje të tëra të qytetit të dytë më të madh të Shteteve të Bashkuara.

 

Zyrtarët shprehen optimizëm se zbutja e erërave të forta që kanë ushqyer zjarret do të krijojë mundësinë që zjarrfikësit të bëjnë përparime në zonën e djegur që është më e madhe se qyteti i San Françiskos dhe ka shkatërruar më shumë se 10,000 shtëpi dhe struktura të tjera.

 

 

“Zjarret nuk janë shuar, megjithëse sot zjarrfikësit po bëjnë përparim”, tha të premten guvernatori i Kalifornisë, Gavin Newsom.

13 milionë banorët e qytetit metropolitan, Los Anxhelos, nuk kanë patur reshje prej më shumë se tetë muajsh. Por vazhdimi i erës së fortë kërcënon përhapjen e zjarreve dhe shpërthimin e vatrave të reja.

Meteorologu Rich Thompson paralajmëroi se ndërprerja e erës mund të jetë e shkurtër.

“Të premten dhe të shtunën do të kemi një ndërprerje të vogël të erës që vijnë nga Santa Ana, por të dielën erërat do të shtohen për pjesën dërrmuese të javës”, tha i mbrëmjen e së enjtes.

Kryebashkiakja e qytetit Los Anxhelos, Karen Bass, tha të premten në mëngjes se zjarrfikësit kishin vënë nën kontroll disa zjarre të vogla gjatë 24 orëve të fundit.

Të enjten pasdite një zjarr filloi pranë një shkolle të kthyer si strehë për të evakuuarit në Luginën San Fernando. Zjarri u përhap në qarkun fqinj, Ventura, por reagimi i fuqishëm dhe agresiv i zjarrfikësve e ndaloi përhapjen e flakëve.

Shkatërrimet janë të një niveli të frikshëm edhe pse ky shtet është mësuar me zjarret masive. Dhjetëra blloqe banimi në lagjen e famshme “Pacific Palisades” janë kthyer në hi. Zjarri më i madh në historinë e zonës së qytetit Los Anxhelos ka shkatërruar mbi 5,300 struktura në këtë lagje.

Ndërkohë në qytezën Malibu, aty pranë, e cila shtrihet përgjatë brigjeve të oqeanit mbi kodrat përreth, kanë mbetur vetëm disa palma të zhuritura nga zjarri që ka gëlltitur gjithçka. Deri tani nuk dihet shkaku i zjarreve shkatërruese.

Zjarrfikësit shënuan përparime drejt vënies në kontroll të zjarrit në Pasadena, thanë zyrtarët të premten. Zjarri që filloi mbrëmjen e së martës ka shkatërruar më shumë se 5,000 struktura, një term që përfshin shtëpitë, apartamentet, bizneset dhe ndërtesa të tjera.

Zyrtarët ende nuk kanë dhënë shifra lidhur me koston e dëmit. Por kompania private “AccuWeather” e cila ofron të dhëna për motin dhe ndikimet e tij, njoftoi të enjten se zjarri ka shkaktuar dëme dhe humbje ekonomike që përllogariten të kenë një vlerë prej 135-150 miliardë dollarësh.

voa

Në Gjermani po shtohet ndjeshëm numri i të infektuarve me grip. Madje ka edhe të vdekur.

Instituti gjerman për sëmundjet infektive “Robert Koch Institut” sheh shenja të fillimit të një vale gripi në Gjermani.  Sipas raportit të fundit të RKI që nga fillimi i dhjetorit, numri i rasteve të infeksioneve është rritur ndjeshëm. Edhe vitet e fundit janari ka qenë periudha në të cilën numri i infektimeve është rritur ndjeshëm. Thënë shumë thjesht për valë gripi flitet kur viruse gripale të tipit influenca A ose B gjenden në një nga analizat e çdo pesë pacientëve.

40 të vdekur nga infektimi me virusin e gripit

Sipas raportit të RKI-së është rritur gjithashtu edhe numri i shtrimeve në spital i personave me diagnozën grip. Në periudhën 2 deri më 30 dhjetor u shtruan në spital rreth 18 për qind e pacientëve të diagnostikuar me grip. Kurse nga data 30 dhjetor deri sot kjo shifër është rreth 27 për qind. Shifrat u referohen rasteve të raportuara në RKI. Javët e fundit është vënë re gjithashtu edhe një rritje e infektimeve me virusin sincicial respirator (RSV).

Po ashtu njoftohet edhe për persona që kanë vdekur për shkak të infeksionit me grip. Deri tani për sezonin dimëror 2024/25 në RKI janë raportuar 40 vdekje nga infeksioni me virusin e gripit. Sipas RKI-së, 80 përqind e të prekurve ishin 60 vjeç ose më të vjetër. Po ashtu në RKI janë raportuar edhe pesë vdekje për shkak të infeksioneve me RSV.

dw

Presidenti i zgjedhur i SHBA-së, Donald Trump sipas deklarimit të fundit do që ta inkorporojë me SHBA-në Groenlandën, në rast nevoje edhe me ndihmën ushtarake.

 

Presidenti i zgjedhur i SHBA-së Donald Trump që pas fitores në zgjedhje ka përsëritur deklaratat, se Groenlanda duhet të bëhet pjesë e Shteteve të Bashkuara. Groenlanda është në pjesën më të madhe e mbuluar nga akulli, ishulli më i madh i botës ka vetëm, rreth 56.000 banorë. Ky territor është i pasur në lëndë të para dhe pozicion të rëndësishëm strategjik në Atlantikun e Veriut. Ai i përket Danimarkës që prej 600 vjetësh, dhe gëzon autonomi të zgjeruar. Deri tani Groenlanda ka hequr dorë nga një pavarësi e plotë.

Çfarë kërkon Trump?

Pak para Krishtlindjes Trump sërish hapi diskutimin për Groenlandën. SHBA-ja është e mendimit, që “në interesin e sigurisë kombëtare dhe të lirisë në botë” është një “domosdoshmëri absolute”, ta posedosh dhe kontrollosh Groenlandën, deklaroi presidenti i ardhshëm. Me këtë republikani i referohet përpjekjes së dështuar të tij gjatë mandatit të parë duke propozuar më 2019 për ta blerë Groenalndën.

Djali i tij, Trump Jr. vizitoi (07.01.2025) ishullin, sikurse u komunikua gjatë një udhëtimi privat. Në të njëjtën ditë Trump Senior dha një konferencë shtypi në rezidencën e tij në Florida. Në deklarimin e tij ai nuk përjashtoi as hapat ushtarakë apo imponimin ekonomikisht për të vendosur kontrollin ndaj Groenlandës dhe Kanalit të Panamasë. “Ky është një deal, që duhet të realizohet”, tha Trump.

Mund ta blejë Trump Groenlandën?

Edhe njё herё tjetёr njё president i SHBA-sё ka dashur ta blejё Groenlandёn: Harry Truman, pas Luftёs sё Dytё Botёrore, pёr 100.000 Dollarё. Edhe atёherё qeveria daneze pati refuzuar. Për propozimin e tij për blerjen e ishullit më 2019 Trump mori një refuzim të prerë nga Danimarka dhe Groenlanda. Ngjashëm ishin reagimet edhe aktualisht. “Groenlanda na përket neve. Ne nuk jemi në shitje dhe asnjëherë nuk do të dalim në shitje”, deklaroi kryeministri i ishullit, Mute Egede. Në fjalimin e tij me rastin e vitit të ri megjithatë kryeministri i Groenlandës u shpreh për një pavarësi nga Danimakra.

Ç’mund të ndodhë me një pavarësi të Groenlandës?

Groenlanda që nga viti 1953 është koloni daneze dhe tani është një territor i vetëadministruar brenda mbretërisë. Që nga viti 2009 ishulli ka të drejtën të mbajë referendum për shpalljen e pavarësisë. Nëse ndodh kjo, Groenlanda mund të vendosë për një afrim me SHBA-në në formën e një marrëveshjeje asociimi ngjashëm si me ishujt Marshall, Mikronezinë dhe Palaun në Paqësor.

Shumica e banorëve të ishullit ndonëse duan pavarësinë në sfondin e varësisë ekonomike prej Danimarkës dhe BE-së janë skeptikë. Në pranverë në Groenlandë zhvillohen zgjedhjet e rregullta parlamentare. Pavarësia nga Danimarka është një temë e rëndësishme në fushatën elektorale.

Çfarë u ofron Trump Groenlandës dhe banorëve të saj?

Trump i premton Groenlandës dhe 56.000 banorëve të saj mbrojtje, ndonëse deri tani ai asnjëherë nuk është shprehur për motivet e dëshirës së tij. Ekonoikisht dhe në aspektin gjeopolitik me këtë do të rritej influenca ndaj rajonit të pasur me lëndë të para. Pikërisht tani me shkrirjen e shtresave të akullit dhe daljen në pah të pasurive nëntokësore edhe Rusia dhe Kina gjithnjë e më shumë po përpiqen me ngulm të ngrenë pretendimet e tyre. SHBA-ja me shtetin federal të Alaskës pranë Árktikut që prej vitit 1951 ka një bazë aviacioni në veri-perëndim të Groenlandës.

Profesori i shkencave politike në Këln, Thomas Jäger në një intervistë për televizionin privat NTV, ka shprehur edhe një tjetër mendim të mundshëm që mund të ketë Trump: “Mund të përfytyrohet, se Trump dëshiron që ta vendosë veten në radhën e presidentëve me traditë, të cilët e kanë zgjeruar dukshëm territorin – në shekullin e 19, SHBA u shtrinë më tej në perëndim dhe pastaj blenë Alaskën. Kjo do ta bënte atë vërtetë një ndër presidentët e mëdhenj.”

Por pёrse Groenlanda, ishulli mё i madh i botёs – gjashtё herё mё i madh se Gjermania – i pёrket njё vendi tё vogёl siç ёshtё Danimarka? Gjeografikisht ishulli ndodhet qartazi nё Amerikёn e Veriut, skaji mё veri-perёndimor i Groenlandёs ndodhet fare pranё brigjeve tё Kanadasё.

Danimarka nё tё kundёrt ndodhet mё shumё se 3000 km larg Groenlandёs dhe midis tyre ndodhen Islanda dhe njё pjesё e Norvegjisё. Ka pasur mjaft konflikte, por mё nё fund danezёt fituan dhe pёrfundimisht Groenlanda e akullt mё 1933 i kaloi Danimarkёs.

Groenlanda ka qenё dikur e gjelbёr

Groenlanda quhet vendi i gjelbёr. Sepse edhe nёse sot as qё mund tё pёrfytyrohet – pasi 85 pёrqind e ishullit ndodhet nёn njё shtresё akulli – dikur nё Groenlandё ka qenё shumё mё ngrohtё. Studiuesit kanё gjetur gjurmё tё ADN-sё sё pemёve, tё fluturave dhe tё tjera insekteve. Para 450.000 deri nё 900.000 vjetёsh Groenlanda ka qenё e mbuluar prej pyjeve tё dendur.

Shtresa e akullit, qё ka ende njё trashёsi prej rreth 3800 metra, po pakёsohet sepse akullnajat shkrijnё. Pёrveҁ kёsaj bien gjithnjё e mё shumё shira, e kjo e intensifikon shkrirjen e akullnajave. Studiuesit kanё llogaritur qё niveli i detit nё mbarё botёn do tё rritej mё shumё se shtatё metra, nё rast se do tё shkrihej i gjithё akulli i Groenlandёs.

Pak njerёz, aspak rrugё

Sot nё Groenlandё janё vetёm brezat bregdetar pa akull tё banueshme. Kryesisht nё brigjet perёndimore klima fale rrymёs sё Golfstrimit ёshtё mё e pёrshtatshme pёr jetesё. Kёtu ndodhen edhe shumica e fshatrave si dhe kryeqyteti Nuuk. Ai ka 18.000 banorё dhe ёshtё qyteti mё i madh i Groenandёs. Gjithsej nё ishull jetojnё 56.000 banorё dhe dendёsia e popullsisё ёshtё mё e ulёta nё botё. Vetёm nё Artik jetojnё mё pak njerёz se nё Groenlandё.

Nё mbarё ishullin mungojnё rrugёt e hekurudhat, qё mund tё lidhin qytetet dhe fshatrat. Rrugё ka midis qyteteve, por ato pёrfundojnё nё periferi tё qytetit. Pёr tё shkuar nga njё qytet nё tjetrin banorёt e Groenlandёs pёrdorin avionё, anije, helikopterё, gomone ose slita me qen.

Me ndryshimin e klimёs edhe nё Groenlandё mund tё ndryshojё diçka. Mё pak akull nё kёtё ishull nёnkupton edhe mё shumё hapёsirё jetese pёr njerёzit. Shkrirja e akujve çliron lёndё tё para tё rёndёsishme, tё cilat janё tё mbrojtura: Ndёr tё tjera naftё, minerale tё rralla, gaz natyror dhe uran.

Sё shpejti do tё nisё gjuetia pёr elementё tё tillё. E presidenti i zgjedhur i SHBA-sё si biznesmen ka njё nuhatje tё fortё pёr tё tilla gjёra.

dw

Deklarata e Presidentit të zgjedhur Donald Trump mbi Groenlanden është pritur me habi nga danezët të cilët thonë se këmbëngulja e tij për kontrollin mbi ishullin tregon mungesë respekti për aleancën mes Danimarkës dhe Shteteve të Bashkuara. Megjithatë, ishulli më i madh në botë është një vend me rendësi gjeopolitike, që jo vetëm Shtetet e Bashkuara por dhe të tjerët kanë dashur ta kontrollojnë për mbi 150 vjet. Vlera e ishullit rritet pasi Arktiku po hapet çdo herë e më shumë për transportin dhe tregtinë. Aty gjenden sasi jashtëzakonisht të mëdha të naftës dhe gazit si dhe disa minerale të rralla që momentalisht furnizohen kryesisht nga Kina.
Ajo që e bën Groenlandën të rëndësishme është pozicioni gjeografik pasi shtrihet në Arktik mes Shteteve të Bashkuara, Rusisë dhe Evropës.

Siç shpjegon profesori i sigurisë dhe mjedisit në Universitetin e Ohajos, Geoff Dabelko, ishulli më i madh në botë tani zë vend “qendror në konkurrencën gjeopolitike dhe gjeoekonomike në shumë mënyra”, pjesërisht për shkak të ndryshimeve klimatike.

Ishulli që 80 për qind të territorit të tij e ka të mbuluar me shtresë akulli është një rajon ku moti po ngrohet katër herë më shpejtë se në pjesë tjera të botës, sipas shkencëtarit mbi mjedisin në Universitetin e Nju Jorkut, David Holland. Ngritja e temperaturave dhe shkrirja e akullit po krijon mundësinë për të shfrytëzuar tokën jashtëzakonisht të pasur të Groenlandës.

Aty ka minerale të vlefshme dhe të rralla të nevojshme për industrinë e telekomunikacionit. Shumë prej këtyre mineraleve sigurohen kryesisht nga Kina.

Aty ka uranium, por edhe dhe një sasi të madhe nafte e gazi natyror që dikur ishte i paarritshëm, por që tani janë shtuar gjasat për ta marrë.

Banorët e kryeqytetit danez Kopenhagën reaguan me habi të mërkurën pasi Presidenti i zgjedhur amerikan Donald Trump tha se donte të merrte nën kontroll ishullin në Arktik, një territor autonom i Danimarkës.

“Është një gjë e çuditshme të kërcënosh vendet aleate dhe sinqerisht nuk e kuptoj se çfarë po bën ai”, tha pensionistja daneze Brigitte Jakobsen.

“Më duket jashtëzakonisht qesharake. Nëse do diçka nga Groenlanda, kjo nuk e respekton faktin që jemi vende aleate”, thotë Jeppe Finne Sorenson, banor i Kopenhagës.

Presidenti i zgjedhur Donald Trump i cili e merr detyrën më 20 janar, nuk përjashtoi përdorimin e forcës ushtarake apo veprimeve ekonomike për të marrë nën kontroll Groenlandën.

“Ne kemi nevojë për Groenlandën për arsye të sigurisë kombëtare. Ma kanë thënë këtë për një kohë të gjatë, shumë kohë përpara se të garoja për president. Njerëzit me të vërtetë nuk e dinë nëse Danimarka ka ndonjë të drejtë ligjore mbi ishullin. Por nëse kanë, ata duhet të heqin dorë sepse kjo ka të bëjë me sigurinë tonë kombëtare dhe për të mirën e botës së lirë. Aty qarkullojnë anije kineze, anije ruse dhe ne nuk do të lejojmë që kjo të vazhdojë”, tha ndër të tjera Presidenti i zgjedhur Trump.

Djali i tij i madh, Donald Trump Jr., bëri një vizitë private në ishullin e pasur me burime natyrore të martën që ka disa nga shkëmbinjtë më të vjetër të Tokës.

“Nuk jam i shqetësuar. Ai thotë gjëra të tilla dhe ne duhet të qëndrojmë të fortë dhe të mos prekemi shumë nga ajo që thotë, thjesht përpiquni ta shpërfillni”, thotë banori tjetër i Kopenhagës Brian Kristensen.

Në vitin 2019, Presidenti Trump anuloi një vizitë të planifikuar në Danimarkë pasi kryeministrja Mette Frederiksen hodhi poshtë idenë e tij për blerjen e Groenlandës nga Uashingtoni.

“Asnjëherë nuk është tërësisht e qartë se çfarë do të thotë Trumpi. Ai mund ta ketë seriozisht tani. Herën e fundit, para tetë vjetësh, kur tha diçka të ngjashme ne të gjithë menduam se ishte qesharake. Ai duket se e ka seriozisht tani, ndoshta thjesht po përpiqet të na bëjë trysni për diçka duke shfrytëzuar Groenlandën”, thotë banori i Kopenhagës, Jeppe Sorenson.

Groenlanda, me popullsi prej 57,000 banorësh, ka qenë pjesë e Danimarkës për 600 vjet. Ishulli tani vetë-qeveriset si një territor gjysmë sovran nën mbretërinë daneze. (For WEB) Marrëdhëniet e Groenlandës me Danimarkën kohët e fundit janë tensionuar për shkak të akuzave për keqtrajtim të banorëve të ishullit nën sundimin kolonial.

Shtetet e Bashkuara dhe vende të tjera kanë shprehur dëshirën për ta kontrolluar Groenlanden për mbi 150 vjet. Vlera e ishullit rritet pasi Arktiku po hapet çdo herë e më shumë për transportin dhe tregtinë.

voa