Negociatat mbi programin bërthamor të Iranit synojnë të çojnë më tej përparimin e shënuar me marrëveshjen e prillit që përqëndrohej tek infrastruktura që nevojitet për prodhimin e plutoniumut dhe për pasurimin e uraniumit – dy komponentë kryesorë për prodhimin e armëve bërthamore.

Për të kuptuar këto elementë dhe rëndësinë e tyre, mjafton të analizojmë një bombë atomike. Thërrmijat e lira të atomit – neutronet – përplasen me atome të uraniumit apo plutoniumit në zemrën e bombës, duke sjellë shpërbërjen e atomeve, një proces që çliron energji shumë të madhe.

Por kjo nuk realizohet nga uraniumi i zakontë.

Prodhimi i uraniumit të kategorisë atomike

Elementët radioaktivë ekzistojë në dy forma: izotope U235 dhe U238.  Vetëm ato të tipit U235 shpërbëhen. Por ky izotop përfaqëson vetëm 1% të uraniumit që gjendet në natyrë.  Për këtë arsye uraniumi pasurohet në centrifuga.

Fillimisht uraniumi shndërrohet në formë të gaztë që dërgohet në centrifuga që rrotullohen me shpejtësi tepër të madhe duke ndarë elementët më të rënda të izotopeve U238 nga më të lehtat U235.

Ky është vetëm hapi i parë, që realizon pasurim të ulët. Më pas uraniumi i tipit U235 dërgohet në një centrifuge tjetër për një nivel më të lartë pasurimi, më pas në një tjetër centrifugë… e kështu me radhë.

“Uraniumi i pasuruar në nivelin e kërkuar përdoret për të ushqyer me energji një reaktor bërthamor,” thotë ish-negociatori bërthamor Robert Einhorn. “Por nëse e pasuron afro 90%, mund ta përdorësh për të prodhuar bombën bërthamore”.

Në prill Irani ra dakord të ulë në 6000 numrin e centrifugave dhe se pasurimi do të kufizohej në rreth 5%. Po sipas marrëveshjes, Irani do të mbante rezerva prej jo më shumë se 300 kg me uranium të pasuruar në masë të ulët.

Marrëveshja kufizon gjithashtu kërkimet për centrifuga më të avancuara.

Plutonium

Marrëveshja e prillit kufizon edhe aktivitetin e Iranit për të prodhuar plutonium të kategorisë bërthamore.

Sipas dokumentit, Irani duhet të bëjë ndryshime inxhinierike në një impiant në mënyrë që ai të punojë me plutonium të thjeshtë, jo të pasuruar.

Uraniumi që gjendet në natyrë përmban izotopin U238 në masën 99%. Kur një neutron godet këtë formë uraniumi, atomi me neutronin transformohen në plutonium.

Ky reaktor me “ujë të rëndë” mund të prodhojë kimikate radioaktive që përdoren për të luftuar kancerin. Kur të përfundojnë ndryshimet inxhenierike, prodhimi i kimikateve do të vazhdojë, por do të kufizohet prodhimi i plutoniumit.

Plutoniumi që formohet në reaktor duhet më pas të ndahet nga pjesa tjetër e karburantit. Irani thotë se do t’i dërgojë këto sasi karburanti jashtë vendit për të eliminuar mundësinë që ky karburant të përdoret si material për bomba atomike. (voa)

Nesër Athina duhet të paraqesë propozimet e saj të cilat do të diskutohen në një takim të 28 vendeve anëtare të BE-së, jo vetëm të atyre të Eurozonës

Udhëheqësit europianë, mbyllën takimin e mbrëmshëm të nivelit të lartë, ende pa ndonjë rezultat, ndërsa kryeministri grek Aleksis Tsipras, nuk paraqiti një plan konkret reformash, i cili do të duhet të dorëzohet brenda ditës së nesërme. Dita e dielë do të jetë afati i fundit për gjetjen e një zgjidhjeje. Presidenti I Këshillit europian Donald Tusk deklaroi mbrëmë se “realiteti kokëfortë është se kemi vetëm 5 ditë për të arritur një marrëveshje. Deri tani kam evituar të flas për afate. Por sonte dua të them me zë të lartë dhe të qartë se afati I fundit skadon këtë javë. Ne të gjithë jemi përgjejës për krizën dhe të gjithë kemi përgjegjësinë për ta zgjidhur atë”, nënvizoi Tusk.

Të dielën propozimet e pritshme greke do të duhet të diskutohen në takimin e nivelit të lartë ku sci njftoi kancelarja Merkel “do të marrin pjesë të 28 vendet anëtare të Bashkimit europian, jo vetëm ata të eurozonës, ndërkohë që Banka qendrore europiane, deri atëherë do të mbajë në jetë bankat greke”.

Presidenti i Komisionit europian Jean Claude Juncker nënvizoi se “jemi të përgatitur për të gjithë skenarët, për Grexit, për ndihma humanitare ndaj Greqisë si dhe për qëndrimin e Greqisë në euro, i cili është dhe skenari që preferoj”, tha ai. Kryeministri grek Tsipras u mundua të qetësojë. “Propozimi I ri përfshin reforma të besueshme. Diskutimi ka qenë pozitiv dhe do të duhet të përmbyllim gjithshka brenda së dielës”, u shpreh ai.

NJË DITË BISEDIMESH INTENSIVE

Të martën, ministrat evropianë të financave u mblodhën në Bruksel për një takim të ngutshëm, ku qeveria greke pritej të bënte propozime të reja për të siguruar një marrëveshje ndihme dhe për të shmangur daljen e vendit nga Eurozona.

Eurogrupi ishte mbledhja përgatitore për një takim të krerëve të vendeve të Eurozonës, i planifikuar për sonte, në të cilën Kryeministri grek Aleksis Tsipras duhet të bindë të 18 udhëheqësit e tjerë.

Shumë prej këtyre udhëheqësve janë të lodhur me pesë vitet e krizës greke, për të autorizuar një kredi të re shpëtimi. Përballja e sotme mund të përcaktojë gjithashtu nëse bankat greke do të rihapen gjatë kësaj jave, apo do të vazhdojnë të qëndrojnë të mbyllura.

Kreu i Eurodrupit Jeroen Dijsselbloem tha se tani për tani nuk ka pasurpropozime të reja nga ministri grek, dhe hapi i parë do të jetë që qeveria greket’i dërgojë Eurogrupit një kërkesë të re.

Trysnia mbi Athinën është rritur, ndërkohë që një nga huadhënësit e saj kryesorë, Banka Qendrore Evropiane, ka vendosur të mos e rrisë sasinë e fondeve emergjente për bankat greke. Pa ndihmë nga jashtë, këto banka pritet të mos kenë më para të mërkurën, në një kohë që Greqia përsëri nuk do të jetë në gjendje të shlyejë pagesën ndaj kreditorëve evropianë këtë muaj.

Në deklaratat e tyre ministrat e financave ishin të ndarë lidhur me qëndrimin që duhet të mbajnë ndaj Greqisë.

Ministri gjerman, Wolfgang Scheuble:

“Pa një program, nuk është e mundur të ndihmohet Greqia në kuadrin e Eurozonës. Sigurisht BE-ja ka detyrime për ta ndihmuar Greqinë, por ajo që ne po presim me padurim është një vendim nga qeveria greke.”

Ministri finlandez, Alexander Stubb:

“Jo, nuk jemi të gatshëm ta lehtësojmë borxhin grek. E bëmë këtë në vitin 2011 dhe përsëri në 2012. Mendoj se koha po mbaron, afati i fundit është 20 korriku.”

Presidenti i Komisionit Evropian, Jean-Claude Juncker i tha sot Parlamentit Evropian se qeveria greke duhet të dalë me propozime për të zgjidhur krizën e borxhit.

“Topi është në fushën e qeverisë greke dhe qeveria greke duhet të shpjegojë në Bruksel sot, se si e sheh daljen nga kjo gjendje. Presidenti i Komisionit Evropian dhe Komisioni Evropian janë të gatshëm të bëjnë çdo gjë që të nevojshme në një afat kohor të arsyeshëm për të arritur një marrëveshje.”

Zoti Juncker tha se është kundër atyre të cilët bëjnë thirrje që Greqia të detyrohet të dalë nga Eurozona, por kritikoi gjithashtu autoritetet e Athinës për retorikën që kanë përdorur.

“Nxjerrja e Greqisë nga bashkimi monetar madje nga Bashkimi Evropian nuk është diçka që ne e dëshirojmë. Komisioni Evropian do të vazhdojë të punojë për një hapje të vërtetë negociatash me Greqinë,” tha zoti Juncker.

Komisioneri i BE-së për ekonominë, Pierre Moskovici tha se një dalje e Greqisë nga Euroja do të ishte një dështim i tmerrshëm, kolektiv.

“Presioni është sidomos mbi grekët, bankat janë të mbyllura dhe situata është e vështirë. Mendoj se qeveria greke ka interes të dalë sa më shpejt me zgjidhje serioze dhe të besueshme.”

Bankat greke qëndruan sot të mbyllura për të nëntën ditë. Disa njerëz të intervistuar në rrugët e Athinës thonë se do të përpiqen të jenë të durueshëm, ndërsa kryeministri i tyre negocion për një marrëveshje në Bruksel.

“Do të ishte një mrekulli nëse bankat hapen për dy ditë. Nuk besoj se kjo do të ndodhë. Duhet një periudhë kalimtare në mënyrë që bankat të mund të rifitojnë besimin e popullit, që njerëzit të mos vërsulen për të kërkuar paratë,”thotë inxhinieri Pavlos Kristou.

“Nuk dua të them diçka të keqe. Unë e dua vendin tim. Për fat të keq qeveria e ka sjellë vendin në prag të shkatërrimit. Të shkretët të rinjë që jetojnë me pensionet e prindërve. Çfarë do të ndodhë me këta fëmijë të varfër?” thotë Nikos.

Nëse bankat greke mbeten pa para dhe vendit do t’i duhet të shtypë monedhën e vet, kjo mund të çojë në daljen e Greqisë nga Euroja dhe ajo do të ishte vendi i parë që do ta bënte këtë duke krijuar një precedent dhe duke ngritur dyshime në lidhje me qëndrueshmërinë afatgjatë të bashkimit monetar evropian. (dw)

Ministrat evropianë të financave u mblodhën në Bruksel për një takim të ngutshëm, ku qeveria greke pritej të bënte propozime të reja për të siguruar një marrëveshje ndihme dhe për të shmangur daljen e vendit nga Eurozona. Përballja e sotme mund të përcaktojë gjithashtu nëse bankat greke do të rihapen gjatë kësaj jave, apo do të vazhdojnë të qëndrojnë të mbyllura.

Një zyrtar i lartë i Eurozonës tha se Greqia do t’u paraqesë një propozim të ri kreditorëve evropianë “ndoshta” të mërkurën.

Zyrtari, i cili nuk deshi të identifikohet, i tha agjencisë së lajmeve Reuters se Greqia do të paraqesë një kërkesë të re dhe një skicë propozimesh për ndihmë financiare.

Trysnia mbi Athinën është rritur, ndërkohë që një nga huadhënësit e saj kryesorë, Banka Qendrore Evropiane, ka vendosur të mos rrisë sasinë e fondeve emergjente për bankat greke. Pa ndihmë nga jashtë, këto banka pritet të mos kenë më para të mërkurën, në një kohë që Greqia përsëri nuk do të jetë në gjendje të shlyejë pagesën ndaj kreditorëve evropianë këtë muaj.

Presidenti i Komisionit Evropian, Jean-Claude Juncker i tha sot Parlamentit Evropian se qeveria greke duhet të dalë me propozime për të zgjidhur krizën e borxhit.

“Topi është në fushën e qeverisë greke dhe qeveria greke duhet të shpjegojë në Bruksel sot, se si e sheh daljen nga kjo gjendje. Presidenti i Komisionit Evropian dhe Komisioni Evropian janë të gatshëm të bëjnë çdo gjë që të nevojshme në një afat kohor të arsyeshëm për të arritur një marrëveshje.”

Zoti Jucker tha se është kundër atyre të cilët bëjnë thirrje që Greqia të detyrohet të dalë nga Eurozona, por kritikoi gjithashtu autoritetet e Athinës për retorikën që kanë përdorur.

“Nxjerrja e Greqisë nga bashkimi monetar madje nga Bashkimi Evropian nuk është diçka që ne e dëshirojmë. Komisioni Evropian do të vazhdojë të punojë për një hapje të vërtetë negociatash me Greqinë,” tha zoti Juncker.

Komisioneri i BE-së për ekonominë, Pierr Moskovici tha se një dalje e Greqisë nga Euroja do të ishte një dështim i tmerrshëm, kolektiv.

“Presioni është sidomos mbi grekët, bankat janë të mbyllura dhe situata është e vështirë. Mendoj se qeveria greke ka interes të dalë sa më shpejt me zgjidhje serioze dhe të besueshme,” tha komisioneri.

Bankat greke qëndruan sot të mbyllura për të nëntën ditë. Disa njerëz të intervistuar në rrugët e Athinës thonë se do të përpiqen të jenë të durueshëm, ndërsa kryeministri i tyre negocion për një marrëveshje në Bruksel.

“Do të ishte një mrekulli nëse bankat hapen për dy ditë. Nuk besoj se kjo do të ndodhë. Duhet një periudhë kalimtare në mënyrë që bankat të mund të rifitojnë besimin e popullit, që njerëzit të mos vërsulen për të kërkuar paratë,” thotë inxhinieri Pavlos Kristou.

“Nuk dua të them diçka të keqe. Unë e dua vendin tim. Për fat të keq qeveria e ka sjellë vendin në prag të shkatërrimit. Të shkretët të rinjë që jetojnë me pensionet e prindërve. Çfarë do të ndodhë me këta fëmijë të varfër?” thotë Nikos.

Nëse bankat greke mbeten pa para dhe vendit do t’i duhet të shtypë monedhën e vet, kjo mund të çojë në daljen e Greqisë nga Euroja dhe ajo do të ishte vendi i parë që do ta bënte këtë duke krijuar një precedent dhe duke ngritur dyshime në lidhje me qëndrueshmërinë afatgjatë të bashkimit monetar evropian. (voa)

Qeveria gjermane është e hapur për bisedime, por për një paketë të re ndihmash nuk është menduar. Kancelarja Merkel kërkoi pas takimit me Preisdentin francez një propozim të ri grek që këtë javë.

U desh të vinte pasditja, derisa në Berlin u pozicionua për referendumin në Greqi anëtari i parë i qeverisë. “Edhe mua më trishton gjendja, e cila krijohet dhe do të krijohet tani përmes referendumit”, tha Ministri i Financave dhe Kryetari i Partisë Socialdemokrate Gjermane, Sigmar Gabriel pas një mbledhjeje të kryesisë së partisë së tij. Për qeverinë greke jeta tani do të bëhet shumë më e vështirë se sa ka qenë javët e fundit. “Paaftësia përfundimtare për të paguar e Greqisë kërcënon të jetë në prag të derës dhe jeta ekonomike do të ndalet edhe më shumë në pjesë të ndryshme të vendit.” Tani Greqia nuk duhet lënë në baltë, të gjitha vendet e BE duhet të jenë të gatshme të japin ndihmë humanitare, tha Gabriel.

Qeveria gjermane pret

Kjo nuk tingëllon sikur Gabrieli pret një zgjidhje të shpejtë në mosmarrëveshjen për borxhet. Kryeministri grek Alexis Tsipras ka shkatërruar me referendumin urat e fundit, nëpër të cilat Evropa dhe Greqia mund të ecnin për të arritur një kompromis, tha kryetari i SPD-së të dielën në mbrëmje, pas referendumit me Jo-në e qartë nga Athina.

Një pozicion, të cilin zëdhënësi i qeverisë, Steffen Seibert e përforcoi një ditë më pas. “Përballë vendimit të qytetarëve grekë aktualisht nuk ekzistojnë parakushtet për të hyrë në negociata për një program të ri ndihmash”, tha ai. “Jo-ja e djeshme është edhe një refuzim i parimit, që ka drejtuar prej vitesh ndihmat për vendet e ndryshme, e pikërisht që solidariteti dhe përpjekja vetjake janë të pandara”, tha zëdhënësi i Qeverisë gjermane.

Merkel kërkon propozim të shpejtë të ri grek

Kancelarja gjermane, Angela Merkel u pozicionua të hënën që nga Parisi, pas një takimi pasdite për krizën greke me Presidentin francez, François Hollande. Të dy kryetarët e shteteve i bënë thirrje qeverisë greke të paraqesë sa më shpejt një propozim për zgjidhjen e krizës greke të borxheve. “Për këtë koha nuk pret dhe ne do t’i kushtojmë rëndësi faktit që propozime të tilla të vihen në tryezë këtë javë”, tha Merkeli pas takimit me Hollande. Dera për bisedime është e hapur, theksuan të dy politikanët. Përfundimi i referendumit grek respektohet, u tha. “Por ne themi njëkohësisht se parakushtet për të hyrë në negociata për një program konkret ESM nuk ekzistojnë”, shtoi Merkeli. Prandaj, shtoi ajo, në takimin e posaçëm të nivelit të lartë të Eurozonës të martën është e rëndësishme, që kryeministri grek Tsipras t’u thotë partnerëve se çfarë ka në mend të bëjë, për ta siguruar financimin e Greqisë në plan afatmesëm, tha kancelarja.

ESM si bazë

Në konferencën e shtypit të qeverisë gjermane, të hënën paradite pyetjet për Greqinë qenë të shumta. A është shtuar rreziku i një Grexit? A dështoi kancelarja me politikën e saj të dorës së fortë? Këto ishin pyetje që iu shtruan zëdhënësit të qeverisë Seibert dhe zëdhënësit të Ministrisë së Financave, Martin Jäger.

Jäger tha se të gjitha negociatat e ardhshme me Greqinë mund të zhvillohen vetëm mbi bazën e fondit të përhershëm të shpëtimit të Euros, ESM. Në bisedat e ardhshme nuk lëvizet në një “hapësirë të papërcaktuar qartë”. Vetëm në bazë të sistemit evropian të rregullave është e mundur ndihma për Greqinë, tha Jäger. “Kjo marrëveshje parashikon fare qartë se çdo ndihmë është e kondicionuar nga ndërmarrja e një përpjekjeje vetjake dhe se thjesht është e pamundur largimi nga ky parim.”

Është e paqartë nëse ekziston tashmë një kërkesë e qeverisë greke për ndihma nga Mekanizmi Evropian i Stabilizimit, ESM. Në 30 qershor, kryeministri grek Alexis Tsipras i dërgoi një kërkesë të përgjithshme për ndihmë kryetarit të Eurogruppit, Jeroen Dijsselbloem, pa përmendur megjithatë një shumë konkrete. Të paktën nuk ka një lutje që t’u përgjigjet kërkesave të ESM-së, tha Martin Jäger. “Tani e ka radhën pala greke, që të bëjë sërish të qartë se çfarë do.” (dw)

Pas dorëheqjes së Ministrit të Financave Varoufakis Greqia kërkon një fillim të ri në negociatat me kredidhënësit. Por pozicionet janë ngurtësuar.

Që dy orë pas mbylljes së lokaleve të zgjedhjeve ishte e qartë: në bazë të rezultateve paraprake të Ministrisë së Brendshme të Athinës, në këtë kohë kampi-Jo ndodhej me 61 përqind të votave shumë përpara dhe mori thuajse në çdo zonë elektorale shumicën e votave.

Pasoi një festë në qendrën e Athinës të mbështetësve të Jo-së, deri në orët e para të mëngjesit. Kjo në një kohë kur të gjitha sondazhet e ditëve të fundit patën sugjeruar një garë kokë më kokë. Kryeministri Alexis Tsipras, i cili e thirri referendumin për propozimet e kursimit duket më i fortë në pozicionin e tij.

Numri i nevojshëm i pjesëmarrësve, prej 40 përqind që referendumi të shpallej i vlefshëm, u tejkalua mjaft me shifrën 65 përqind. “Edhe vetëm pjesëmarrja e madhe e njerëzve e largon çdo dyshim për ligjshmërinë e referendumit”, deklaron Nikos Filis, zëdhënës i Grupit Parlamentar të partisë së majtë Syriza, në intervistë me televizionin grek Mega.

Arsyeja për këtë deklaratë: të gjithë gjykatësit kushtetues dhe jo së fundi Këshilli i Evropës patën shprehur para referendumit dyshim nëse referendumi ishte në përputhje me ligjet – para së gjithash për shkak të pyetjeve të paqarta dhe shumë komplekse, si dhe kohës jashtëzakonisht të shkurtër të fushatës elektorale.

Pas fitores së qartë të papritur të kampit-Po, në shtypin e Athinës janë shtuar spekulimet për një Grexit, për daljen e Greqisë nga Eurozona. “Dakordim ose Grexit” është pyetja që shtrohet tani e tutje, bën të ditur gazeta ekonomike liberale Kathimerini. “Reforma ose Grexit”, është titulli i shkrimit të gazetës Ta Nea. Një interpretim tjetër bën Avgi, gazeta partiake e të Majtëve grekë: “61 përqind i thonë jo politikës së rreptë të kursimeve.”

“Populli ynë mund të rezistojë”

Megjithë reagimet e ashpra nga vendet e BE, qeveria Tsipras e kupton referendumin jo si një fund, përkundrazi, si një fillim të ri të negociatave me kredidhënësit. “Ne punojmë që të arrijmë një dakordim. Populli ynë ka treguar se ai mund të rezistojë”, deklaroi Ministri i Brendshëm, Nikos Voutsis të dielën në një intervistë televizive.

Dhe shtoi: “Një javë të tërë duruan njerëzit në Greqi, me siguri që do të durojnë edhe disa ditë më shumë”, një aludim për mbylljen e bankave me urdhër të qeverisë të hënën e kaluar (29.6.), hap që ndoshta, në mungesë ta parave do të zgjatet.

Ekonomisti Kostas Stoupas beson se qeveria greke ndodhet në një rrugë pa krye dhe do të konfrontohet me pasoja të pakontrollueshme javët dhe muajt e ardhshëm për shkak të mbylljes së bankave. Sipas mendimit të tij kërcënon zvarritja e pagesave në shërbimet publike, si dhe mungesë ushqimesh, medikamentesh dhe e benzinës. Stoupas është i sigurtë: “Fitorja e Jo-së në referendum e vështirëson pozicionin e negociatave të Greqisë.”

Kthim në tryezën e negociatave

Qeveria e Athinës e sheh këtë ndryshe: përfundimi i referendumit nuk është porosi për t’u prishur me donatorët, deklaroi Kryeministri Tsipras në një fjalim televiziv të dielën në darkë. Ka padyshim zgjidhje të qendrueshme, megjithatë me kredidhënësit duhet folur edhe për një ristrukturim të borxheve greke.

Vetëm pas referendumit grek nis “pjesa substanciale e negociatave”, tha zëdhënësi i qeverisë, Gavriil Sakellaridis. Prej kohësh kryeministri Tsipras ka premtuar se do të arrihet një dakordim me donatorët “brenda 48 orëve pas referendumit”.

Disfata e papritur e rëndë e kampit të Po-së ka pasoja jo së fundi edhe për opozitën në Athinë: para një takimi krize të të gjithë drejtuesve të partive me Presidentin e shtetit Prokopis Pavlopoulos të hënën (06.07.) dha dorëheqjen udhëheqësi i opozitës konservatore dhe ish-kryeministri Antonis Samaras. Kryetar i ri i përkohshëm i partisë do të bëhet ish-Presidenti i Parlamentit Vangelis Meimarakis, i cili i ka kërkuar Kryeministrit Tsipras ta realizojë tani premtimin për “dakordim brenda 48 orësh.” (dw)

Ministri grek i Financave kishte shumë shkaqe për gëzim të hënën, sepse rezultati i referendumit ishte sipas dëshirës së tij. Por vetëm një ditë më vonë, u detyrua të japë dorëheqjen. Cilat janë shkaqet?

Vendimi ishte një befasi e madhe: pak orë pasi festoi fitoren në referendum, ministri i Financave Janis Varoufakis bëri të ditur dorëheqjen e tij nga ky post. Disa anëtarë të Eurogrupit i kishin bërë shumë të qartë se do ta përshëndesnin faktin sikur ai të mos merrte pjesë në të ardhmen në takimet e tyre, kumtoi Varoufakis, në blogun e tij në internet. Largimi i tij nga posti i ministrit të Financave shihet si “një ndihmë potenciale” edhe nga kryeministri Aleksis Cipras. Për këtë shkak ai ka vendosur që sot të largohet nga ministria e Financave.

Pasardhësit e mundshëm

Pasardhësi i Varoufakisit do të emërohet sot (06.07) në takimin e krerëve qeveritarë në Athinë. Takimi është paralajmëruar nga zëdhënsësit e qeverisë. Ndërsa si kandidatë kryesorë për pasardhës të mundshëm të tij konsiderohen ministri i Ekonomisë Georgios Stathakis dhe koordinatori në negociatat me kredidhënësit, Euklid Cakalotos. Në bursa dhe në institucionet ndërkombëtare financiare është pranuar pozitivisht dorëheqja e Varoufakisit, i cili kredidhënësit i ka quajtur si “terroristë dhe shantazhues” të popullit grek. Largimi i tij mund të përmirësojë pozitën e Ciprasit për marrëveshje me partnerët evropianë. Ekspertët thonë se ky vendim sjell pak mirëbesim mes negociatorëve. (dw)

Në Greqi janë mbyllur pikat e votimit për referendumin për reformat e propozuara nga trojka. Zyrtarisht grekët kanë votuar për politikën e kursimeve, por në lojë janë edhe shumë gjëra të tjera.

Rreth 10 milionë grekë kanë pasur të drejtën e votimit në referendumin e sotëm historik, ku kanë vendosur nëse ky vend do të vazhdojë reformat dhe kursimet e kërkuara nga Trojka, apo do t’i refuzojë ato. Në bazë të rezultateve të para shumica e grekëve (61,32 %) kanë votuar në referendum kundër reformave dhe kursimeve të propozuara nga Trojka. Partitë në pushtet kanë filluar festimet, pasi që qeveria greke kishte kërkuar që në referendumt’i thuhet jo kërkesave të Komisionit Evropian, Bankës Qendrore Evropiane dhe Fondit Monetar Ndërkombëtar.

Autoritetet greke kanë bërë ditur se menjëherë do të kërkojnë vazhdimin e negociatave me autoritetet në Bruksel, por mbi mandatin e fituar nga populli. Referendumi është paralajmëruar si vendimtar për drejtimin e Greqisë, e cila gjendet para falimentimit, si dhe për qeverinë e re në krye me Aleksis Cipras. Referendumi i sotëm mund të jetë vendimtar edhe për mbejten e Greqisë në Eurozonë.

Cipras: “Kapitulli i ri për Evropën”

Kryeministri i Greqisë Aleksis Cipras ka deklaruar pas votimit të sotëm se votimi kundër e forcon pozicionin e Greqisë në negociata me kreditorët. “Dikush mund ta injorojë vullnetin e një qeverie, por jo edhe të një populli”, tha Cipras, duke shtuar se “të hënën do të hapet një kapitull i ri për Evropën. Të njëjtin apel ka dërguar edhe ministri i Financave Janis Varoufakis.

Greqia hyn në histori

Më 30 qershor, Greqia hyri në histori, duke u bërë vendi i parë i industrializuar që nuk i kthen një kredi FMN-së, një ngjarje që shqetësoi tregjet financiare botërore dhe ato në Eurozonë. Votimi ka bërë që grekët majtistë dhe evropianët të jenë në kampe të ndryshme. Të premten, u mbajtën në Athinë dy mitingje masive në mbështetje të kampeve opozitare, duke shkaktuar skepticizëm tek grekët në botën e jashtme. Por referendumi ka polarizuar edhe Evropën. Mijëra vetë kanë demonstruar në disa kryeqytete evropiane në mbështetje të një vote ‘jo’ si përgjigje ndaj drejtuesve të Eurozonës, duke përfshirë edhe kancelaren Angela Merkel, që ka bërë thirrje që të votohet me ‘po’.

Kancelarja Merkel njoftohet se do të udhëtojë të hënën pasdite për në Paris për të biseduar për Greqinë me presidentin Hollande. Kryeministri Aleksis Cipras ka zhvilluar ndërkohë edhe një bisedë telefonike me presidentin francez Holande.

Në regaimet e para gjermane thuhet se pozicioni për negociata me qeverinë greke është shumë i rëndë. Krerët e socialdemokratëve kanë kërkuar që të hënën në Bruksel të mbahet një samit i vendeve anëtare të Eurozonës – në nivel kryeministrash. (dw)

A është përgjigja negative në referendum edhe një jo për euron? A do të ketë negociata të tjera? Shteti grek ka nevojë emergjente për para, sepse ai de facto ka falimentuar.

Në Bruksel nuk ka pozicionime zyrtare të tri institucioneve, të cilat me muaj të tërë kanë negociuar pa sukses me qeverinë greke. Pas përgjigjes negative në referendum nuk ka përgjigje zyrtare, por nga burimet e informuara mirë merret vesh se Eurogrupi dhe Komisioni i BE-së nuk janë të gatshme që të hënën të vazhdojnë negociatat me qeverinë greke. Ministri grek i Financave Yanis Varoufakis ka paralajmëruar pas votimit sot se brenda 24 orësh mund të arrihet një marrëveshje. Kjo është pak e besueshme, sepse në tavolinën e negociatave nuk ka asgjë të re, për të cilët duhet negociuar. Varoufakis u pendua në mbrëmje dhe përmes një “tweet-i” tha se ai ka folur në mënyrën kushtore.

Pritet kërkesa e Athinës

Kryeministri grek Aleksis Cipras ka kërkuar të mërkurën e kaluar një paketë ndihmash prej 29 miliardë euro, si dhe ristrukturimin e borxheve. Tani 18 ministrat e tjerë të Eurogrupit së pari duan të dinë nëse kjo kërkesë vlenë ende dhe cilat janë masat që Greqia do të plotësojë. Një takim i ministrave të financave do të ishte i mundur ditën e martë, thuhet në Bruksel. Por të hënën mund të mbahet një takim i sekretarëve të shtetit në ministritë e financave, të cilët duhet të përgatisin takimin e ministrave. Më vonë gjatë javës mund të ketë një takim edhe në nivelin e kryeministrave të Eurogrupit apo të gjithë Bashkimit Evropian.

Procedurat e sakta

Të gjitha këto takime nuk i zëvendësojnë negociatat në nivel ekspertësh dhe rregullat e përcaktuara në Programin e Obmrellës për Shpëtimin, ESM. Para dhënies së kredive të tjera duhet të vlerësohet gjendja financiare në Greqi, e cila është keqësuar shumë në pesë muajt e fundit, prej ardhjes së Syriza në pushtet. Ndërkohë që marrëveshja e ESM parashikon që me Greqinë duhet të nënshkruhet marrëveshja kaq e urryer në Athinë: “Memorandum of Understanding”. Ministri gjerman i Financave Wolfgang Schäuble, ka paralajmëruar para referendumit se me Greqinë duhet filluar në fakt nga zero. Schäuble-s i duhet edhe një mandat tjetër i Bundestagut. Edhe sikur të gjitha gjërat të shkonin shumë mirë, për të gjithë këta hapa nevojiten dy deri në tri javë.

Merkel shkon së pari në Paris

Të hënën kancelarja Merkel do të shkojë fillimisht në Paris ku do të takohet me presidentin francez Francois Hollande. Javët e fundit ata kanë biseduar disa herë edhe personalisht me kryeministrin grek Cipras dhe janë përpjekur të ndërmjetësojnë. Gjatë fushatës para referendumit Cipras ka folur për presione dhe shantazhe të kredidhënësve. Ndërsa ministri i tij i Financave i ka quajtur partnerët edhe si terroristë. Diplomatët thonë se kjo nuk e ka ndihmuar shumë atmosferën për negociata të mundshme.

Presidenti i Parlamentit Evropian, Martin Schulz ka deklaruar në prag të referendumit se Greqia është fare pranë largimit nga zona e euros. “Kjo varet nga referendumi: nëse thonë jo, duhet të fusin një monedhë të re në përdorim, sepse ata nuk kanë më euro për të paguar obligimet. Si do t’i pagujanë rrogat dhe pensionet? Në momentin kur një vend fut në përdorim një monedhë tjetër, ai del nga Eurozona”, tha Schulz në një intervistë për Deutschlandfunk. Presidenti i PE i cili kohët e fundit ka këshilluar shpesh kryeministrin Cipras tha se përgjigja jo në referendum nuk paraqet ndonjë bazë për negociata të reja. Schultz mendon se për Greqinë janë të mundura vetëm kreditë emergjente për popullatën greke, nga arka e përbashkët e BE-së. Grekët i kanë hedhur poshtë propozimet e fundit. Ndaj mbetet të shihet se cilat do të jenë propozimet e reja të qeverisë greke. Evropa funksionon mbi bazën e komrpomiseve, ndërkohë që krerët e Greqisë kanë refuzuar së fundi të gjitha kompromiset.

Vetëm BQE mund të ndihmojë Greqinë

Nëse synohet të arrihet marrëveshje për programin e tretë të ESM për Greqinë, atëherë duhet të veprohet shpejt, sepse shteti de facto ka falimentuar. Këtë e ka bërë të ditur të shtunën shefi i ESM, Klaus Regling. Spekulohet se bankat greke do të mbeten të hënën pa para të gatshme. Bannka Qendrore Evropiane i ka mbuluar deri tani nevojat e Greqisë me kredi emergjente prej 90 miliardë eurosh, të cilat mund të shpenzohen për 24 orë. Banka kombëtare greke ka bërë të ditur se do të kërkojë kredi të reja dhe kjo mund të vendoset nga BQE të hënën. Këshilli i BQW nuk është mbase edne i gatshëm të heqë dorë nga Greqia. Anëtari i drejtorisë së BQE, Benoit Coeure, ka bërë të ditur të dielën se BQE mund të ofrojë ndihma. Qeveria greke ka hedhur poshtë të dielën spekulimet për mundësinë e futjes në përdorim të një monedhe paralele. Rregullat parashikojnë që Fondi Monetar Ndërkombëtar të përfshihet në negociata, kur është e mundur. Por pas refuzimit të Greqisë që të kryejë obligimet ndaj tij, FMN-ja me siguri që nuk është tepër i gatshëm të ndihmojë. (dw)

Ai cilësohet si radikal i majtë dhe i paparashikueshëm. Po të shohësh biografinë e tij, atëherë të bie në sy një gjë. Kryeministri grek Cipras përshtatet. A do të mund të përshtatet edhe tani?

Është viti 1990. Në studion e kanalit privat ANT1 në Athinë rrinë përballë njëri-tjetrit një nga gazetaret më të njohura të Greqisë dhe një nxënës, që nuk i ka mbushur ende të gjashtëmbëdhjetat. Është koha e protestave të ashpra të nxënësve dhe gjimnazisti është njëri prej drejtuesve të tyre. “Tête-à-tête” quhet emisioni njëorësh dhe Anna Panajotarea do të dijë se çfarë i preokupon të rinjtë. Pyetjet e saj nuk janë të thjeshta, por bashkëbiseduesi i përgjigjet me shumë zgjuarsi Në fund të emisionit gazetarja mjaft e impresionuar i thotë të ftuarit të saj: “Aleksis, kur të takohemi sërish pas 20 vjetësh, ke për të qenë kryeministër i vendit.”

Gazetarja u gabua me katër vjet. Aleksis Cipras u bë kryeministër, kur mbushi të dyzetat.

Aleksisi “i dashur”

Cipras u lind më 28 korrik 1974, katër ditë pas përfundimit të diktaturës ushtarake. Babai i tij, një sipërmarrës ndërtimesh, ishte votues i PASOK-ut. Motra dhe vëllai, të dy më të mëdhenj, ishin anëtarë të organizatës rinore të Partisë Komuniste. Në moshën 16-vjeçare edhe ai hyri në këtë organizatë. Në të njëjtën kohë ai ishte tifoz i zjarrtë i Panathinaikos të Athinës. A është e mundur kjo – komunist i ri dhe tifoz i klubeve të futbollit të establishmentit politik dhe ekonomik?

Siç pranon Cipras më vonë, një pjesë të socializimit të tij e ka bërë në rangjet e të “gjelbërve”. Në vitin 2009 ai kundërshtoi ndërtimin e një qendre tregtare pranë vendit, ku ishte planifikuar të ndërtohej stadiumi. Ndërtimi bie, Cipras përjashtohet nga festa e 100-vjetorit të klubit të tij, në lojërat brenda vendit ai nuk është më i dëshiruar. Thonë se kjo e ka goditur rëndë.

Këtu del në pah një tipar i rëndësishëm i tij: rezistenca. Ndërsa në opinion ai ka imazhin e një dhëndri të mirë, Aleksis Cipras është në gjendje të godasë fort. Qoftë anëtarëve të partisë, ashtu edhe kundërshtarëve politikë, shpesh u është dashur të pësojnë me humbje, dhe të shohin se sa i ashpër ka qenë reagimi i Aleksisit të dashur, të edukuar, në dukje të parrezikshëm. Por Cipras ka cilësi të forta reaguese. Talljen, fyerjet, që shpesh i është dashur t’i dëgjojë nga politikanët “e formuar”, nuk i përfillte. Ai e ka kuptuar, se është pjesë e biznesit politik të sulmojnë njeri-tjetrin para kamerave televizive. Pastaj i shkelnin syrin njëri-tjetrit me moton: merre me të lehtë.

Pragmatiku

Cipras nuk është njëri dogmatik. Ai ka provuar se mund të ndryshojë. Ndryshe nuk mund të shpjegohet që Syriza brenda pak vitesh thuajse i ka dhjetëfishuar rezultatet e saj në zgjedhje. Por a ka ai bindje? Nëse ka, duket se nuk e pengojnë për t’iu përshtatur ndryshimit të kushteve. Sepse Cipras është në radhë të parë pragmatist. Menjëherë pasi u bë kryetar i partisë në vitin 2008, ai pohoi hapur në një intervistë, se partia e tij nuk përbën alternativë qeverisëse. Kur pak kohë më vonë shpërtheu kriza e borxheve dhe partitë e vjetra në pushtet, PASOK dhe Nea Dimokratia, po hynin në vështirësi gjithnjë e më të mëdha, Cipras nuhati shansin e tij.

Pas konflikteve të ashpra të fillimit, në vitin 2012 ai krijoi nga aleanca e partive dhe e organizatave Syriza, një parti të unifikuar. Si rrjedhojë ai filloi të ndryshojë orientimin e Syrizës. Për një parti të vogël socialiste të krahut të majtë prej katër përqindësh programi antikapitalist mund të jetë i rëndësishëm për t’i mbajtur të shtrënguara radhët. Por për të hapur portën për marrjen e qeverisë, në shtetin e BE-së Greqi, nevojiten pozicione në përputhje me tregun.

Me turma shkuan votuesit e rinj te Syriza. Cipras e dinte se këta qytetarë nuk donin një ndryshim sistemi, por dëshironin një politikë më të mirë reformuese. Partia mori përsipër drejtimin e qeverisë, pa përfunduar procesin e përshtatjes brenda partisë. Një proces, që është i nevojshëm, për të përmbushur pritjet e votuesve të rinj. Në radhë të parë krahu i majtë i partisë, i cili përfaqëson të paktën një të tretën e anëtarëve, jo rrallë është i mbingarkuar nga ritmi i shpejtë i kryetarit të tij.

Tensionet e fshehura dolën hapur në pah në bisedimet për përmbylljen e paketës së dytë të kredisë. Të majtët e partisë u tmerruan, që Cipras po pranonte masat e gjera të kursimeve. Argumenti i tyre ishte, se u është premtuar diçka tjetër zgjedhësve. Megjithatë, si shpesh në të kaluarën, u bë një kompromis: Nëse propozimi i kredidhënësve do të shoqërohej me ristrukturimin e borxhit, kjo do të votohej në parlament. Por këtë pikë Cipras nuk e përballoi dot. Për të mos iu nënshtruar një humbjeje në votim, ai vendosi për referendumin.

Llogaria” e Cipras mund të jetë kjo: Edhe në qoftë se ai do ta humbasë referendumin, askush nuk do ta anashkalojë dot Syrizën. Partitë e vjetra në pushtet, Nea Dimokratia dhe PASOK-u janë ende shumë të diskredituara në sytë e votuesve, sa të mund të bëhen një kërcënim serioz për Syrizën në zgjedhjet e reja.

Por pyetja e vetme relevante, së cilës Cipras nuk mund t’i përgjigjet, është: Si do të sillen kredidhënësit të hënën? (dw)

Si do të vendosin grekët? Edhe në Zyrën Kancelarore përfundimi i referendumit pritet me tension të madh. Në fund të fundit, nga Angela Merkeli varen disa gjëra, mendon Sabine Kinkartz.

Ishte data 1 qershor e këtij viti, kur në mbrëmje vonë, shefja e Fondit Monetar Ndërkombëtar, Christine Lagarde dhe Presidenti i Bankës Qendrore Evropiane (BQE), Mario Draghi hynë gati fshehtas dhe të mbrojtur nga errësira në Zyrën Kancelarore. Kancelarja u ishte lutur që të shkonin në Berlin, për të folur – natyrisht – për Greqinë. Ministrit të saj të Financave, Angela Merkeli nuk i pati thënë gjë. Atij kjo nuk iu duk zbavitëse, siç u mor vesh më vonë. Por nuk u ndie. Wolfgang Schäuble është njeri besnik.

Schäuble vetëm do të kishte shqetësuar këtë darkë. Në krahasim me atë që donte të arrinte kancelarja, vështrimi i Schäubles qe shumë pesimist në lidhje me katastrofën greke. Vështrim realist do të thoshte ai tani me këmbëngulje dhe duke u nisur nga gjendja e tanishme ai me siguri ka të drejtë. Për Merkelin, nga ana tjetër, në 1 qershor vlente ende: “Atje ku ekziston vullneti, ekziston edhe një rrugë.” Ajo donte të ishte një europiane e mirë dhe si kryeministre e ekonomisë më të madhe në BE ajo do që ta mbajë të bashkuar Eurozonën.

Merkeli dhe çështja e borxhit

Para të gjithash ajo nuk donte që t’ia linin asaj fajin për dështimin e negociatave. Vërtet që qeveria federale ka theksuar herë pas here muajt e fundit, se jo Gjermania, por treshja e përbërë nga Fondi Monetar Ndërkombëtar, Banka Qendrore Evropiane dhe Komisioni Evropian janë ata që vendosin, nëse mjaftojnë premtimet për reforma të Athinës. Por thuajse askush nuk ia besoi Merkelit këtë tërheqje në radhë të dytë dhe në Athinë madje askush. Qendrimi, për t’i lidhur ndihmat financiare me kërkesa të rrepta për reforma konsiderohej prej kohësh si gjerman.

Kështu që Merkeli ishte e detyruar të qendronte edhe më tej në fokus dhe prandaj ajo ishte e gatshme deri në fund që të përballonte disa gjëra. Edhe në politikën e brendshme. Shumë i fortë kursi i saj, e akuzuan atë të Majtët, shumë i butë thuhej nga radhët e partive unioniste. Hendeku midis kryetares së CDU-së dhe Grupit të saj Parlamentar nuk mund të mos vihej më re.

Palët ia kanë kthyer unazat njëra-tjetrës

Në këtë kuadër, për Merkelin nuk mund të ketë qenë kaq e pafavorshme, që qeveria greke i ndërpreu negociatat në sekondën e fundit dhe e bëri në këtë mënyrë të panevojshme që të votojë edhe Bundestagu për këtë. Përgjegjësinë tani e kanë përcjellë në Athinë. Merkelit kjo i jep mundësinë për të qenë e pastër me partinë e saj. Sa e nevojshme është kjo, këtë ajo do ta ketë vënë re më e vonta në festën e datëlindjes së CDU-së të hënën e kaluar. Atje, Grupi Parlamentar Unionist brohoriti Ministrin e Financave, Schäuble për qëndrimin e tij të ashpër ndaj Athinës. Dhe ai nuk e fsheh se ai dhe qeveria e Athinës tashmë ia kanë kthyer unazat njëri-tjetrit.

Kështu që do të varet shumë, si do të përfundojë referendumi grek të dielën. Nëse grekët e ndjekin vullnetin e qeverisë së tyre dhe e refuzojnë programin e dytë, gjithsesi të përfunduar, të ndihmave me kërkesat e tij reformuese, atëherë me siguri nuk do të ketë negociata për kredi të reja. Atëherë do të bëhet fjalë fillimisht për dëmin ekonomik, që i shkakton Evropës falimentimi i zvarritur i Greqisë. Për të cilin bashkëpërgjegjëse është edhe Merkeli.

Të gjitha nga e para

Nëse grekët votojnë me “Po” atëherë vendimtare do të jetë nëse do të japë dorëheqjen qeveria e Alexis Tsiprasit. Nuk është vetëm Wolfgang Schäuble që nuk ka dëshirë të negociojë më. Me partnerë të rinj duhet ngritur një paketë e tretë ndihmash. Një sipërmarrje e vështirë, sepse në atë rast do të veprohet në përputhje me kërkesat e fondit të përhershëm të shpëtimit, ESM. Ai u jep parlamenteve kombëtare, pra edhe Bundestagut të drejta të gjera bashkëvendosëse. Angela Merkeli do të kishte pra shumë më tepër se sot nevojë që partia e saj ta ndjekë pas. Euroja dhe Evropa do të përmenden sërish. Po këtë herë në variantin e ri. Euroja, tani kjo është bashkësia juridike dhe e përgjegjësisë.

Në partitë unioniste fjalët e saj do t’i dëgjojnë me vëmendje. Sepse ato do të implikojnë që Merkeli do të mund ta mbajë derën një gisht hapur për negociata me Greqinë vetëm nëse parashikohet, që ata që do të jenë në pushtet në Greqi, kushdo që të jetë, do t’u përmbahen me të vërtetë këtyre rregullave. Përndryshe kancelarja duhet ta mbyllë derën. (dw)