Personat që dëshirojnë të dhurojnë veshkën e tyre përballen me një rrezik më të ulët vdekjeje pas operacionit, se ç’mendohej më parë nga mjekët, njoftuan studiuesit të mërkurën.

Studimi përmblodhi të dhënat e dhurimit të veshkave nga persona të gjallë përgjatë 30 viteve dhe zbuloi se deri në vitin 2022, më pak se 1 në çdo 10,000 dhurues vdiq brenda tre muajve nga bërja e operacionit. Qendrat e transplantimeve kanë përdorur deri më tani të dhëna më të vjetra – duke përmendur rrezikun e 3 vdekjeve për 10,000 dhurues të gjallë – në materialet ku informohen dhuruesit rreth komplikacioneve kirurgjikale që mund të kenë pasoja vdekjeprurëse.

“Dekada e fundit është bërë shumë më e sigurt në sallën e operacionit për dhuruesit e gjallë”, tha Dr. Dorry Segev, kirurg transplantesh në spitalin e Universitetit të Nju Jorkut “Langone Health” dhe bashkautor i studimit të botuar në revistën JAMA.

Teknikat më të reja kirurgjikale janë arsyeja kryesore, tha Dr. Segev, duke bërë thirrje që të përditësohen udhëzimet për të pasqyruar këto përmirësime të sigurisë – dhe ndoshta për të rritur interesimin për dhurimin e gjallë të organeve.

Ai përmend se sa shpesh marrësit e organit janë më të shqetësuar për rreziqet e mundshme për dhuruesit e tyre, sesa vetë dhuruesit e mundshëm.

“Për ta, kjo është edhe më qetësuese, që t’i lejojnë miqtë ose familjarët të dhurojnë për ta”, tha Dr. Segev.

Mijëra njerëz vdesin çdo vit ndërsa janë ende në pritje për një transplantim organesh. Është e mundur që dhuruesit e gjallë të japin një nga dy veshkat e tyre ose një pjesë të mëlçisë, që është organi i vetëm që ripërtërihet.

Me gati 90 mijë persona në Shtetet e Bashkuara në listën e pritjes për njëë veshkë, gjetja e një dhuruesi të gjallë jo vetëm që shkurton pritjen shumëvjeçare – këto organe gjithashtu mbijetojnë më gjatë se ato nga dhuruesit e vdekur.

Megjithatë vitin e kaluar, vetëm 6,290 nga mbi 27,000 transplantimet e veshkave në SHBA u dhuruan nga donatorë të gjallë, niveli më i lartë që nga periudha përpara pandemisë. Siguria nuk është e vetmja pengesë për dhurimin nga personat e gjallë. I tillë është edhe ndërgjegjësimi, pasi shumë pacientë hezitojnë të pyesin. Dhe megjithëse siguracioni shëndetësor i marrësit mbulon faturat mjekësore, disa donatorë përballen me shpenzime të tilla si udhëtimi, ose pagat e humbura, ndërsa rikuperohen pas transplantimit.

Ekipi i Universitetit të Nju Jorkut analizoi të dhënat në Shtetet e Bashkuara për mbi 164,000 dhurime të veshkave nga persona të gjallë nga viti 1993 deri në vitin 2022 dhe gjeti 36 vdekje pas operacionit. Më të rrezikuarit ishin dhuruesit meshkuj dhe ata me një historik tensioni të lartë të gjakut.

Vetëm pesë nga këto vdekje kanë ndodhur që nga viti 2013. Kjo periudhë përkoi me ndryshimin e procedurave në qendrat e transplantimit në SHBA, duke e bërë heqjen e veshkës me ndërhyrje më të vogël kirurgjikale dhe duke zbatuar një metodë më të mirë për të ndalur hemorragjinë, tha Dr. Segev.

“Me kalimin e kohës, është një operacion i sigurt që është bërë edhe më i sigurt” dhe është e rëndësishme që dhuruesit e mundshëm ta dinë këtë, tha Dr. Amit Tevar i Qendrës Mjekësore të Universitetit të Pitsburgut, i cili nuk ishte i përfshirë në këtë studim.

Por ka edhe rreziqe afatgjata për t’u marrë parasysh, theksoi ai – përfshirë nëse veshka e mbetur e një dhuruesi pritet të zgjasë gjatë gjithë pjesës tjetër të jetës së tyre.

Rreziku që një dhurues të pësojë më vonë dështim të veshkës është gjithashtu i vogël dhe varet nga faktorë të tillë si obeziteti, tensioni i lartë i gjakut, pirja e duhanit dhe historiku i sëmundjeve të veshkave në familje. Faktorët për përllogaritjen e rrezikut i ndihmojnë mjekët të përcaktojnë gjasat e një dhuruesi të mundshëm për komplikacione të mëvonshme në jetë dhe qendrat e transplantimit mund të kenë kritere disi të ndryshme për përshtatshmërinë.

“Nuk ekziston një gjë e tillë si një donator me rrezik të moderuar apo të lartë – ose je i përsosur ose jo”, është mënyra se si Dr. Tevar e merr vendimin për ta pranuar ose për të hequr dorë nga një dhurues i mundshëm.

Mjekët dikur mendonin se të rinjtë në moshë madhore ishin dhuruesi i gjallë ideal. Por Dr. Segev tha se ka një zhvendosje drejt dhuruesve më të vjetër të gjallë, sepse është më e lehtë të parashikohet saktë nëse do t’u mjaftojë veshka që u mbetet.

Nëse një dhurues i gjallë më vonë përjeton dështim të veshkave, atij i jepet përparësi për një transplantim, vuri në dukje Dr. Segev.

voa

Njerëzit plaken në mënyrë relativisht dramatike në dy faza – rreth moshës 44 e rreth moshës 60 vjeçare. Këtë e pretendon të paktën një studim nga SHBA. Sipas tij plakja nuk është vetëm proces i ngadaltë, por me hove.

Plakja ndodh ngadalë e në mënyrë të qëndrueshme por jo vetëm kështu, thotë një studim i ri. Në të paktën dy faza në jetë ajo merr hov të përshpejtuar. Studiuesit nga “Stanford University School of Medicine dhe Singapoir” ekzaminuan 108 njerëz midis moshës 25 dhe 75 vjeç nga Kalifornia gjatë shtatë viteve. Ata përcaktuan profili molekular dhe mikrobial të gjakut, pështymës dhe mostra të tjera. Po ashtu u morën edhe vlera të tjera laboratorike klinike.

Nga këto të dhëna, ekipi hulumtues ishte në gjendje të vërente shumë qartë ndryshimet në molekula. Në shumicën e personave të testuar, studiuesit gjetën dy hove vërtet të habitshme të ndryshimeve molekulare: në moshën rreth 44 dhe rreth 60 vjeç. Këto dy hove të proceseve të rimodelimit molekular janë me sa duket shprehje e fillimit apo vazhdimit të ndryshimeve të sëmura brenda trupit. Kjo është arsyeja pse studiuesit përdorën termin “pikat e kthesës së moshës”. Studimi i bazuar në të dhëna nga SHBA u publikua në revistën e specializuar Nature Aging.

Këto funksione trupore preken veçanërisht

Ndryshimi i parë i madh molekular, aty nga mesi i viteve 40 ka si paosjë përkeqësimin e proceseve të shpërbërjes së alkoolit apo yndyrës në trup. Sëmundjet kardiovaskulare bëhen më të zakonshme dhe dobësimi i muskujve përparon më shpejt. Gjatë hovit të dytë rreth moshës 60 vjeç, shfaq problemet më të mëdha metabolizmi ynë i sheqerit dhe rregullimi imunitar në veçanti, funksioni i veshkave bëhet më i paqëndrueshëm dhe dobësimi i muskujve merr një shtysë të re.

Jo të gjithë përjetojnë shpërthimin e plakjes pikërisht në moshën 44 dhe 60 vjeç

Biologu molekular dhe studiuesi i plakjes, Hartmut Geiger nga Universiteti i Ulm-it, Gjermani e konsideron studimin si inovator, tëi vlefshëm dhe të adaptueshëm edhe për Gjermaninë. Geiger i tha SWR se në përgjithësi nuk mund të supozohet se këto shpërthime të plakjes ndodhin gjithmonë tek të gjithë nga mosha 44 apo 60 vjeç. Në fund të fundit, këto të dhëna janë të marra si mesatare statistikash – kështu që ato pasqyrojnë mesataren.

Hulumtimet tani mund të përqendrohen në këto grupmosha. Duhet theksuar, se numri i pjesëmarrësve në studim ishte relativisht i vogël, 108 persona. Sipas mendimit të biologut molekular Geiger, ka kuptim të vazhdohet kërkimi me grupe më të mëdha. Gjëja më e rëndësishme, megjithatë, është “që ju nuk vjen vërdallë pa ditur ku të përqëndrohesh, por mund t’i qaseni më konkretisht problemit, që të keni një objektiv të ri që mund të vazhdoni ta ndiqni në kërkime të mëtejshme.” Studiuesit mund të përqëndrohetn tek këto dy nxitëse të plakjes, mesin e viteve 40-të dhe moshën 60 vjeç dhe duke parë se si mund të ngadalësohet kjo.

Njerëzit në mes të 40-ave dhe rreth të 60-ave duhet t’i kushtojnë vëmendje të veçantë shëndetit

Megjithatë duke pasur parasysh procesin dramatik të plakjes në studiimin e bërë, shkencëtarët nga SHBA rekomandojnë që njerëzit e këtyre grupmoshave t’i kushtojnë vëmendje të veçantë shëndetit të tyre. Kjo përfshin gjithashtu rregullimin e stilit tuaj të jetesës, për shembull më shumë lëvizje, në kohën e humbjes më të shpejtë të muskujve. Eksperti i plakjes Geiger rekomandon gjithashtu një dietë të shëndetshme, kontakte të mirë shoqërore dhe pak stres. Zbatimi i këtyre këshillave dihet që tani që ka një efekt të mirë kundër plakjes dhe ndoshta mund të ndikojë edhe në dy hovet e përmendura të plakjes.

Kërkime mbarëbotërore kundër mekanizmave të plakjes

Ndërsa studiuesit nga SHBA-të i referohen dy hoveve të plakes në moshën 44 dhe 60 vjeç si “pika kthese të moshës”, studiuesi i plakjes në Ulm Geiger e konsideron këtë si një term shumë fatalist. Kjo do të thotë se nuk mund të bëhet asgjë më shumë. Por Geiger i tha SWR se ai është i bindur se kërkimet do të gjejnë diçka që mund të vonojë këta mekanizma bazë të plakjes.

Plakja së shpejti të paktën mund të ngadalësohet

Në Universitetin e Ulm-it, ekipi i Geiger-it po hulumton një proteinë që rritet me kalimin e moshës, veçanërisht në qelizat e gjakut, mëlçisë dhe trurit, ku nxit plakjen e qelizave burimore. Çaktivizimi i këtij procesij mund të ishte një mënyrë për të ngadalësuar plakjen. Ashtu si në Ulm, ekipe studimore në mbarë botën po kërkojnë mënyra për të vonuar plakjen. Biologu molekular Geiger pret që: “Në 10 deri në 15 vitet e ardhshme, mund të dalin në treg gjëra që mund të ngadalësojnë ndryshime të tilla.”

la/tgsch

Disa lloje diagnozash, si p.sh. për autizmin, mund të pikasen më herët duke studiuar se si lëvizin bebet, thonë shkencëtarët në Universitetin e Sussexit në Britani. Ata po eksperimentojnë me teknologjinë që gjurmon lëvizjen dhe me inteligjencën artificiale për të analizuar lëvizjet e bebeve. Kjo teknologji u paraqit rishtazi gjatë një panairi të shkencave në Britani.

Shkencëtarët po përpiqen të imitojnë lëvizjet e shpejta të një bebeje. Eksperimenti i tyre synon të demonstrojë se sa komplekse janë lëvizjet e bebeve.

Kamera gjurmon dhe regjistron përpjekjet e tyre, ndërsa përpiqen të imitojnë lëvizjet e shpejta të duarve dhe këmbëve që u tregohen në një ekran.

Kjo teknologji përdor pamje kompjuterike dhe inteligjencën artificiale për të krahasuar lëvizjet e bebeve, me aftësitë e tyre sociale dhe në komunikim gjatë 18 viteve të para të jetës së tyre. Studimi synon të analizojë lëvizjet e bebeve nëpërmjet pamjeve filmike dhe sensorëve të lëvizjes.

“Objektivi i eksperimentit është të kuptojmë se si lëvizin bebet, të studiojmë lëvizjet e tyre kur janë shumë të vegjël dhe të shohim nëse kjo mund të sinjalizojë për autizëm p.sh në të ardhmen. Teknologjia kompjuterike mëson nga pamjet dhe filmimet, përcakton pozicionet e gjymtyrëve në kohë të ndryshme dhe shqyrton mënyrën se si lëvizin”, shpjegon Ivor Simpson, profesor në Universitetin e Sussexit.

Shkencëtarët ende nuk e dinë se cilat prej lëvizjeve të bebeve mund të shërbejnë si paralajmërim për një diagnozë të hershme. Ata synojnë me analizën e tyre të hedhin dritë mbi mesazhin që mund të merret nga lëvizjet e shumëllojshme të bebeve. Kjo përfshin lëvizjet e gjymtyrëve, si dhe dallimet mes tyre në distanca, shpejtësi dhe drejtim.

Ekspertët thonë se lëvizjet në faza kaq të hershme nuk janë të vullnetshme, por një refleks. Duke bërë lëvizje të ndryshme, bebet testojnë dhe forcojnë muskujt, të cilët u mundësojnë të fillojnë të hulumtojnë botën sociale dhe fizike që i rrethon.

Shkencëtarët mendojnë se monitorimi i bebeve në një fazë kaq jetike të zhvillimit të tyre, mund të përcaktojë se si do të jetë në vazhdim jeta e tyre.

“Teknologjia nëpërmjet të cilës mëson kompjuteri bazohet tek një vlerësimi i pozave që marrin njerëzve. Kemi shqyrtuar deri më tani modele të përgatitura nga të dhënat e të rriturve, të cilat sigurisht kanë veçori të ndryshme nga të bebeve. Duhet bashkëpunim mes studiuesve nga shkencat e ndryshme. Pra, unë jam shkencëtar kompjuterik, por bashkëpunoj me kolegët e psikologjisë, si Gilly Forrester, e cila drejton projektin”, thotë zoti Simpson.

Shkencëtarët regjistrojnë bebet që mund të jenë kandidatë për të marrë pjesë në eksperiment, ku mund të kontribuojnë edhe prindërit e tyre nga shtëpia. Objektivi është të studiohen rreth njëqind bebe, lëvizjet e të cilëve do të mblidhen çdo javë. Studiuesit mendojnë se kështu do të kenë të dhëna të mjaftueshme për t’i analizuar.

“Një studim i tillë do të na mundësojë të përcaktojmë më herët së cilët fëmijë rrezikohen të kenë autizëm. Është ndoshta shpresa jonë më e mirë që të mendojmë për terapi të hershme nëpërmjet lëvizjeve, duke mos pritur që të ndërhyjmë pasi këta fëmijë të kenë paraqitur mangësi sociale dhe në komunikim”, profesorja e psikologjisë Gilly Forrester.

Pasi të jenë mbledhur të dhënat për lëvizjet e bebeve, shpresohet që të krijohet një botëkuptim më i mirë se cilat janë shenjat e hershme të çrregullimeve të tilla.

“Përdorim teknologjinë kompjuterike dhe inteligjencën artificiale për të identifikuar modele që nuk i kapin sytë tanë. Duke gjykuar nga aspekte si varieteti dhe kompleksiteti i lëvizjeve të bebeve, mund t’i njoftojmë prindërit më herët për bebet që mendojmë se rrezikohen, në mënyrë që të marrin trajtim në vitet e hershëm të jetës së tyre”, thotë profesorja Forrester.

Shkencëtarët shpresojnë që studimi do të ndihmojë edhe për t’i identifikuar këto terapi të hershme.

voa

Një raport i qeverisë amerikane del në përfundimin se fluori në ujin e pijshëm, në masën mbi dyfishin e kufirit të rekomanduar, ndikon tek një koeficient më i ulët i zgjuarsisë tek fëmijët. Provimi i inteligjencës njihen shkurtimisht si IQ.

Raporti i bazuar në një analizë të hulumtimeve të publikuara më parë, shënon rastin e parë që një agjenci federale ka përcaktuar “me besim të moderuar” se ekziston një lidhje midis niveleve të larta të ekspozimit ndaj fluorit në ujin e pijshëm dhe IQ më të ulët tek fëmijët.

Ndonëse raporti nuk ishte hartuar vetëm për të vlerësuar efektet shëndetësore të fluorit në ujin e pijshëm, rezultati tregon rrezikun e mundshëm neurologjik nga nivelet e larta të fluorit.

Fluori forcon dhëmbët dhe lufton prishjen e tyre duke zëvendësuar mineralet e humbura, sipas Qendrave për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve të Shteteve të Bashkuara. Shtimi i niveleve të ulëta të fluorit në ujin e pijshëm është konsideruar prej kohësh si një nga arritjet më të mëdha të shëndetit publik të shekullit të kaluar.

Dr. Ashley Malin është hulumtuese në Universitetin e Floridës e cila ka studiuar ndikimin e niveleve të larta të fluorit tek gratë shtatzëna dhe fëmijët e tyre. Ajo thotë se ky është raporti më rigoroz i këtij lloji.

Raporti i shumëpritur, i publikuar të mërkurën, është hartuar nga Programi Kombëtar i Toksikologjisë, pjesë e Departamentit të Shëndetësisë dhe Shërbimeve Njerëzore.

Raporti që përmbledh studimet e kryera në Kanada, Kinë, Indi, Iran, Pakistan dhe Meksikë, del në përfundimin se pirja e ujit që përmban më shumë se 1.5 miligramë fluor për lirët ka lidhje me koeficientin më të ulët të zgjuarsisë tek fëmijët.

Disa nga studimet e shqyrtuara në raport sugjerojë se fëmijët që kishin ekspozime më të larta ndaj fluorit morën 2 deri 5 pikë më pak në provimin e inteligjencës që njihet si IQ.

Zyrtarët federalë të shëndetësisë rekomanduan në vitin 2015 që uji i pijshëm të kishte një nivel prej 0.7 miligramë fluor për litër. Organizata Botërore e Shëndetësisë ka thënë se nuk duhet tejkaluar kufiri prej 1.5 miligramë fluorin për litër ujë.

Sipas raportit, rreth 0.6% e popullsisë amerikane ose rreth 1.9 milion njerëz konsumojnë ujë me përmbajtje natyrale fluori në masën prej 1.5 miligramë ose më shumë për një litër uji.

“Gjetjet nga ky raport shtrojnë pyetjet se si mund të mbrohen këta njerëz”, thotë hulumtuesja Ashley Malin me Universitetin e Floridës.

Raporti prej 324 faqesh nuk jep konkluzione në lidhje me rreziqet e niveleve më të ulëta të fluorit, duke thënë se nevojiten më shumë studime. Raporti nuk trajton ndikimin e fluorit të tepër tek të rriturit.

Shoqata Amerikane Dentare, e cila e mbështet fluoridimin e ujit, i ka kritikuar variantet e mëparshme të analizës së re dhe hulumtimet e Dr. Ashley Malin. Shoqata tha se ekspertët e saj ende po shqyrtonin raportin.

Fluori është mineral që ekziston natyrshëm në ujë dhe tokë. Rreth 80 vjet më parë, shkencëtarët gjetën se njerëzit që konsumonin ujë me nivele të larta natyrale fluori, gjithashtu kishin dhëmbë më të shëndetshëm, duke nxitur përpjekjet për përdorimin e mineralit për një shëndet më të mirë dentar.

voa

Një zyrtar i Organizatës Botërore të Shëndetësisë tha të martën se lija e majmunit, pavarësisht nëse është lloji i ri apo i vjetër, nuk është COVID-i i ri, pasi autoritetet dinë të kontrollojnë përhapjen e tij.
“Ne mund dhe duhet ta trajtojmë këtë sëmundje së bashku”, tha Hans Kluge, drejtor i OBSH-së për Evropën, në një konferencë për shtypin.

“Pra, a do të vendosim të ngremë sisteme për të kontrolluar dhe eliminuar linë e majmunit globalisht, apo do të përballemi me një cikël tjetër paniku dhe neglizhence? Mënyra se si do të përgjigjemi tani dhe në vitet në vijim, do të jetë një provë kritike për Evropën dhe botën”, shtoi ai.

Lija e majmunit është një infeksion viral që shkakton puçrra me qelb dhe ka simptoma të ngjashme me gripin. Infeksioni zakonisht është i lehtë, por mund të shaktojë edhe vdekjen.

Varianti ‘clade 1b’ ka shkaktuar shqetësim global sepse duket se përhapet më lehtë.

Një rast i këtij varianti u konfirmua javën e kaluar në Suedi dhe u lidh me një përhapje në rritje të virusit në Afrikë, rasti i parë i përhapjes së tij jashtë kontinentit. OBSH-ja e shpalli shpërthimin e fundit të sëmundjes një emergjencë të shëndetit publik që përbën shqetësim ndërkombëtar pasi u identifikua varianti i ri.

Zoti Kluge tha se vëmendja e përqëndruar tek lloji i ri ‘clade 1′ do të ndihmojë gjithashtu në luftën kundër variantit më pak të rëndë ‘clade 2′ që është përhapur globalisht që nga viti 2022. Kjo i ka mundësuar Evropës të përmirësojë reagimin e saj përmes këshillave dhe mbikëqyrjes më të mirë shëndetësore.

Rreth 100 raste të reja të llojit ‘clade 2′ të lisë së majmunit janë raportuar çdo muaj në rajonin evropian, shtoi zoti Kluge.

Sëmundja transmetohet përmes kontaktit të ngushtë fizik, duke përfshirë marrëdhëniet seksuale. Megjithatë, ndryshe nga pandemitë e mëparshme globale si ai i COVID-it, nuk ka asnjë provë që lija e majmunit përhapet lehtësisht përmes ajrit.

Autoritetet shëndetësore duhet të jenë në gjëndje gatishmërie në rast se ka variante të reja, të cilat barten më lehtë nga një person tek tjetri ose që ndryshojnë rrugën e tyre të transmetimit, por nuk ka rekomandime që njerëzit të mbajnë maska, tha zëdhënësi i OBSH-së, Tarik Jasarevic.

voa

Një birrë apo një gotë verë nuk bën dëm: kjo bindje ka zënë rrënjë në mendjen e shumë njerëzve. Por tani ekspertët e kanë ndryshuar rekomandimin e tyre. Edhe sasitë e vogla të alkoolit janë të dëmshme.

Alkooli nuk është i shëndetshëm, edhe me masë. Ky është përfundimi i arritur nga Shoqata Gjermane e Ushqyerjes DGE në studimin”Alkooli është një drogë psikoaktive”. Rekomandimi i shoqërisë profesioniste është i qartë: shmangia e konsumit të alkoolit është motoja e vetme e sigurt.

Jo vetëm rreziku i varësisë

Sipas DGE, rekomandimi i ri zëvendëson vlerën referencë të publikuar më parë për konsumin e alkoolit. Nuk ka “sasi pa rrezik për konsum të sigurt”. Edhe sasitë e vogla mund të rrisin rrezikun e sëmundjeve, aksidenteve dhe lëndimeve. Ekspertët identifikojnë më shumë se 200 pasoja negative shëndetësore.

Në plan afatgjatë, alkooli jo vetëm që mbart një rrezik të varësisë. Sipas ekspertëve, alkooli kontribuon edhe në shfaqjen e sëmundjeve: kancerit (sidomos i gjirit dhe zorrës së trashë), sëmundjeve kardiovaskulare dhe gastrointestinale, diabetit mellitus, në rënien e aftësive kognitive, në sëmundjen Alzheimerit dhe demenca të tjera.

Këto sasi konsiderohen të rrezikshme

Kushdo që vazhdon të pijë alkool duhet të shmangë sasitë e mëdha dhe të ashtuquajturat “pirje të tepërta”. Kjo vlen veçanërisht për të rinjtë. “Fëmijët, adoleshentët, gratë shtatzëna dhe nënat me fëmijë në gji duhet të shmangin përgjithësisht alkoolin”. Për vlerësimin e saj të ri, DGE analizoi disa studime mbi këtë temë.

Prej atje, ekspertët e DGE nxjerrin gjithashtu vlerësime të rrezikut për sasi të caktuara alkooli: një deri në dy gota verë ose një deri në dy shishe birrë në javë konsiderohen me rrezik të ulët, ndërsa deri në pesë gota verë ose dy litra birrë konsiderohen të moderuara. Gjithçka mbi këto shifra, shoqëria e konsideron konsumimin e alkoolit të rrezikshëm. Sipas studimit, nëse doni të jetoni një jetë pa rreziqe, duhet të hiqni dorë plotësisht nga alkooli.

Gjermania – vend me konsum të lartë alkooli

Dokumenti gjithashtu bën të qartë pse këto rekomandime janë veçanërisht të rëndësishme për Gjermaninë: Gjermania konsiderohet një “vend me konsum të lartë” alkooli. “Sasia mesatare e alkoolit të konsumuar në Gjermani është më shumë se dyfishi i sasisë mesatare që pihet në të gjithë botën”, thuhet në dokument. Prandaj, nevojiten më shumë përpjekje për të përmirësuar ndërgjegjësimin shoqëror.

tg

Organizata Botërore e Shëndetësisë e ka shpallur linë e majmunit, e përhapur në Kongo dhe vende të tjera të Afikës, një emergjencë globale të shëndetit publik.

Lija e majminit është zakonisht një sëmundje e lehtë, por mund të shkaktojë skuqje dhe inflamacion në fytyrë dhe duar, duke u përhapur në pjesë të tjera të trupit, dhe në disa raste mund të jetë vdekjeprurëse.

Brenda një qendre mjekësore në Goma, në Republikën Demokratike të Kongos, ekipet mjekësore po përpiqen të identifikojnë pacientët e sëmurë me linë e majmunit, ndërsa i pacientëve të prekur në këtë qytet, sa vjen e shtohet.

Të mërkurën Organizata Botërore e Shëndetësisë e shpalli linë e majmunit, që është përhapur në Kongo dhe vende të tjera të Afikës, një emergjencë globale të shëndetit publik. Vendimi erdhi pas konfirmimit se fëmijë dhe të rritur në më shumë se 13 vende janë prekur nga lija e majmunit, ndërsa është përhapur një variant i ri i infeksionit viral.

“Lija e majmunit është raportuar në Republikën Demokratike të Kongos prej më shumë se një dekade dhe numri i rasteve të raportuara çdo vit është rritur gradualisht gjatë kësaj periudhe. Vitin e kaluar u raportua për një rritje të konsiderueshme të rasteve dhe aktualisht numri i rasteve deri tani është më i lartë se sa numri total i rasteve vitin e kaluar, me më shumë se 14,000 të prekur dhe 524 të vdekur”, tha drejtori i përgjithshëm i Organizatës Botërore të Shëndetësisë, Tedros Adhanom Ghenreyesus.

Më herët gjatë këtij viti, shkencëtarët njoftuan shfaqjen e një variant të ri të lisë së majmunit në një qytet minierash në Republikën Demokratike të Kongos, i cili mund të shkaktojë vdekjen e deri në 10 për qind të personave të prekur dhe i cili përhapet më shpejt.

Lija e majmunit përhapet kryesisht nëpërmjet kontaktit të ngushtë me personat e infektuar, përfshirë marrëdhëniet intime.

Ndryshe nga rastet e mëparshme të shpërthimit të lisë së majmunit, ku inflamacionet shfaqeshin kryesisht në kraharor, duar dhe këmbë, varianti i ri ka simptoma më të lehta dhe shkakton inflamacion në organet gjenitale. Kjo e bën më të vështirë identifikimin e virusit, çka do të thotë, se njerëzit mund ta trasmetojnë sëmundjen tek të tjerët, pa e ditur se janë të infektuar.

“Eshtë shumë e rëndësishme të kemi më shumë të dhëna mbi sëmundjen në vendet që është përhapur dhe vendet që janë në rrezik. Duhet të kuptojmë më mirë se si transmetohet sëmundja, cili grup është më i rrezikuar dhe si zhvillohet virusi. Nëse e kuptojmë më mirë sëmundjen, atëherë do të mund të përdorimim në mënyrë efektive dhe tek një grup i caktuar, atë numër të kufizuar të vaksinave që kemi në dispozicion”, thotë Maria Van Kerkhove, drejtore e departamentit për parandalimin e epidemive dhe pandemive pranë OBSH-së.

Çfarë është lia e majamunit?

Lia e majmunit, u identifikua për herë të parë nga shkencëtarët në 1958 kur tek majmunët shpërtheu një infeksion i ngjashëm me “linë”. Deri së fundmi, rastet e prekjes së njerëzve nga ky infeksion viral ishin shënuar në pjesën qendrore dhe perëndimore të Afrikës, ku popullata kishte më shumë kontakt me kafshët e prekura.

Në vitin 2022, për herë të parë u konfimuar përhapja e virusit përmes marrëdhënieve intime dhe virusi u përhap në më shumë se 70 vende në të gjithë botën, të cilat nuk kishin raportuar më parë prani të kësaj sëmundjeje.

Lija e majmunit i përket së njëjtës kategori virusesh si lija, por shkakton simptoma më të lehta, si ethe, të dridhura dhe dhimbje trupi. Njerëzit e prekur më rëndë mund të kenë skuqje ose enjtje në në fytyrë, duar, gjoks dhe organet gjenitale.

“Është një sëmundje virale që është shumë e zakonshme në Afrikën qendrore dhe perëndimore dhe përhapet kryesisht te brejtësit. Dhe herë pas here prek kafshë të tjerë si majmunët dhe prek edhe njerëzit”, shpjegon Jorge Osorio, Drejtor Instituti Global i Shëndetit pranë universitetit Wiskonsin-Madison.

Pavarësisht emrit “lija e majmunit”, ka të ngjarë që nuk janë majmunët, por brejtësit ata që shkaktojnë sëmundjen.

Rasti i parë i identifikuar tek një njeri me linë e majmunit i përket vitit 1970. I infektuar ishte një djalë i ri inga një zonë e largët e Kongos.

Sa serioze është lija e majmunit për njerëzit?

Organizata Botërore e Shëndetësisë vlerëson se sëmundja mund të jetë vdekjeprurëse për një në 10 persona.

Cilat janë simptomat?

Shumica e pacientëve me linë e majmunit kanë vetëm temperaturë, dhimbje trupi, të dridhura dhe lodhje.

Të prekurit më rendë mund të kenë skuqje ose enjtje në fytyrë dhe duar, që mund të përhapen në pjesë të tjera të trupit.

Shumica e njerëzve shërohen në një periudhë nga dy deri në katër javë pa pasur nevojë të shtrohen në spital. Lija e majmunit mund të jetë vdekjeprurëse për disa të prekur dhe mendohet se është më e rëndë tek fëmijët.

Duke folur në vitin 2022, Dr. Olivia Kasirye, zyrtare e shëndetit publik në qarkun Sakramento, të Kalifornisë, shpjegoi se një pacient mund të përhapë infkesionin deri në momentin që i janë shëruar të gjitha inflamaciont.

“Një person konsiderohet i infektuar që nga fillimi i simptomave derisa skuqjet e lëkurës të kenë zënë kore dhe koret të kenë rënë dhe të ketë një shtresë të re të lëkurës. Përhapja e sëmundjes ndodh kryesisht nga pështyma, skuqjet e lëkurës ose veshjet apo shtrojet e krevatit të kontaminuara”, tha ajo.

Si mjekohet?

Ekzistojnë dy vaksina të licencuara për linë e majmunit në vende si Shtetet e Bashkuara, Kanadaja dhe në Evropë. Ekzistojnë gjithashtu të paktën dy barna antivirale të licencuara për përdorim nga njerëzit me sëmundje të rënda.

Çfarë dimë për rastin e fundit të shpërthimit të lisë së majmunit?

Qendra për Parandalimin dhe Kontrollonin e Sëmundjeve në Afrikë tha se këtë vit lija e majmunit është identifikuar në 13 shtete dhe se 96 për qind e të gjitha rasteve dhe vdekjeve janë regjistruar në Kongo. Krahasuar me vitin e kaluar, numri i të prekurve është rritur me 160 për qind dhe numri i vdekjeve me 19 për qind.

Deri tani, janë identifikuar 14 mijë raste dhe kanë vdekur 524 persona.

Drejtori i Komitetit të Emergjencave kundër lisë së majmunit tha se janë raportuar raste në shtete si Uganda, Ruanda, Burundi and Kenia, shtete të cilat nuk ishin prekur më pare.

voa

Shefi i Organizatës Botërore të Shëndetësisë Tedros Adhanom Ghebreyesus thirri të mërkurën një takim “urgjent” të ekspertëve ndërkombëtarë mes rasteve në rritje të variantit më vdekjeprurës të virusit Mpox në vendet afrikane.

Sipas raporteve, ky variant shumë virulent i virusit Mpox mund të infektojë më shumë individë në më pak kohë, duke e bërë atë një shqetësim global për ekspertët e OBSH-së.

Duke pasur parasysh situatën aktuale në vendet afrikane, drejtori i përgjithshëm i OBSH-së Tedros Adhanom Ghebreyesus tha: “Në dritën e përhapjes së Mpox jashtë DRC dhe potencialit për përhapje të mëtejshme ndërkombëtare brenda dhe jashtë Afrikës, unë kam vendosur të mbledh një komitet urgjence. sipas Rregulloreve Ndërkombëtare të Shëndetit për të më këshilluar nëse shpërthimi përfaqëson një emergjencë të shëndetit publik me shqetësim ndërkombëtar.”

Çfarë është virusi Mpox?

Virusi Mpox, i njohur gjithashtu si lija e majmunit, është një sëmundje virale që shkakton vlime të dhimbshme të lëkurës, përveç temperaturës, dhimbjes së kokës dhe dhimbjeve të muskujve. Virusi përhapet nga një individ në tjetrin përmes kontaktit të ngushtë dhe lëkurë me lëkurë. Mund të transmetohet edhe nëpërmjet pikave të infektuara të frymëmarrjes gjatë teshtitjes dhe kollitjes.

Mpox është sjellë nga virusi mpox, i cili i përket gjinisë Orthopoxvirus, njëlloj si virusi i lisë . Virusi është zoonoz, që do të thotë se përhapet nga kafshët te njerëzit. Ai përhapet kryesisht përmes kontaktit me kafshët dhe primatët e infektuar, në Afrikë. Për më tepër, kontakti i ngushtë me individë të infektuar ose materiale të kontaminuara mund të rezultojë në transmetim nga njeriu te njeriu.

Cila është periudha e inkubacionit të këtij virusi? Virusi Mpox është një sëmundje ngjitëse që mund të zgjasë nga 2 deri në 4 javë. Megjithatë, simptomat fillojnë të shfaqen brenda 24-48 orëve pas infektimit.

Përhapja aktuale e Mpox në Republikën Demokratike të Kongos ka parë tashmë rreth 27,000 raste dhe ka marrë më shumë se 1,100 jetë, shumica prej tyre fëmijë, që nga fillimi i vitit 2023.

Top Channel

Një studim i ri ka zbuluar se adoleshentët që përdorin në mënyrë të tepruar telefonët e tyre inteligjentë kanë më shumë gjasa të vuajnë nga depresioni, ankthi dhe pagjumësia. Studiuesit në “King’s College” në Mbretërinë e Bashkuar zbuluan se të rinjtë që thonë se kanë krijuar varësi nga telefonët e tyre, kanë dy herë më shumë gjasa të raportojnë simptoma ankthi dhe janë tre herë më shumë të rrezikuar nga depresioni sesa ata që mund ta kontrollojnë se sa i përdorin telefonat.

Shoqëria moderne është e lidhur ngushtë me përdorimin e telefonëve inteligjentë. Por një studim i fundit nxjerr në pah lidhjen mes përdorimit të tepruar të tyre dhe rrezikut ndaj shëndetit mendor tek adoleshentët.

Ankthi, depresioni dhe pagjumësia, të gjitha janë të lidhura me “përdorimin problematik të telefonëve inteligjentë”. Ky është përfundimi i një studimi kryer nga studiuesit në “King’s College” të Mbretërisë së Bashkuar, i bazuar tek përgjigjet e 657 adoleshentëve të moshës nga 16 deri në 18 vjeç dhe përgjigjet e 69 fëmijëve të moshës 13 deri në 16 vjeç gjatë një periudhe katër javore.

“Përdorimi problematik i telefonëve inteligjentë ka detyruar që studiuesit të përshkruajnë një model të përdorimit të tyre. Ka disa ngjashmëri me mënyrën se si njerëzit flasin për varësitë e tyre nga bixhozi, apo lojërat online. Nga studimi rezultoi se veçoritë janë: subjekti humb kontrollin mbi përdorimin, telefoni inteligjent fiton epërsi në jetën e tyre, kështu që ata po kalojnë më shumë kohë me telefonin e tyre duke hequr dorë për shembull nga gjumi apo aktiviteti fizik. Ata vazhdojnë ta bëjnë këtë pavarësisht nga vetëdija për anët negative”, thotë bashkautorja e studimit. Dr Nicola Kalk.

Studiuesit arritën në përfundimin se të rinjtë që thoshin se ishin më të varur nga telefonët e tyre kishin dy herë më shumë gjasa të raportonin simptoma ankthi dhe ishi tre herë më në rrezik që të vuajnë nga depresioni, sesa ata që nuk kishin.

Ka një ndryshim, thonë studiuesit, midis thjesht kohës së shpenzuar në një telefon dhe përdorimit problematik të një telefoni inteligjent.

Sipas autorëve të studimit, përdorimi problematik i telefonëve inteligjentë prek një pakicë adoleshentësh, por ata përjetojnë nivele më të larta të problemeve të shëndetit mendor.

“Ata që raportuan përdorimin problematik të tyre kishin dy herë më shumë gjasa të vuanin nga ankthi dhe tre herë më shumë të vuanin nga depresioni”, thotë Dr Kalk.

Sa i përket mënyrës se si të ulet koha e përdorimit të telefonave inteligjentë nga adoleshentët, Dr. Kalk rekomandon që prindërit të ulen me fëmijët e tyre për të diskutuar këtë çështje dhe për të zhvilluar një rutinë të shëndetshme në shtëpi.

voa