Një zgjidhje novatore për të vënë në funksionim një aparaturë nga distanca, përmes përdorimit të proceseve biologjike natyrore si burim energjie, mund t’i ndihmojë fermerët të përfitojnë më shumë nga tokat e tyre. Siç njofton korrespondenti i Zërit të Amerikës, Kane Farabaugh, dy studentë nga Universiteti Northwestern zhvilluan një sensor për analizimin e dheut, që shfrytëzon energjinë e krijuar nga mikrobet.

 

Një nga sfidat më të mëdha për fermerin Tom Martin nga Ilinoi është të kuptojë cilësinë e tokës në fushat ku ai kultivon misrin dhe sojën.

 

“Aftësia për të ditur përmbajtjen e dheut në tokat tona është një nga elementët themelorë për prodhimet, sepse na ndihmon të kuptojmë se çfarë kultura bujqësore mund të kultivojmë. Testimet në të kaluarën nuk kanë qenë të besueshme”, thotë ai.

 

Informacioni mund të ndihmojë fermerin Tom Martin të dijë se çfarë sasie plehu artificial duhet të blejë. Por, një nga pengesat kryesore për përdorimin e apaturave që analizojnë të dhënave në arat e tij që janë larg, është furnizimi me energji elektrike i pajisjeve që mbledhin dhe analizojnë cilësinë e dheut.

 

“Përpiqem të gjej teknologji tjetër të re për të na ndihmuar të bëjmë një punë më të mirë për të kuptuar se çfarë po ndodh në tokat që mbjellim“, thotë ai.

 

“E dija se kishte nevojë për sensorë me kosto më të ulët dhe përdorim më të lehtë dhe më të gjerë për të analizuar gjendjen e tokave bujqësore“, thotë Laura Jaliff, studente pasuniversitare në Universitetin Northwestern.

 

Ajo ka punuar për zhvillimin e një pajisjeje që nuk ka nevojë për bateri dhe funksionon pothuajse kudo, në çfarëdo lloj kushtesh, ditën apo natën.

 

“Pajisja ka për qëllim të zgjidhë sfidën e analizimit të gjendjes së dheut në tokat bujqësore” , thotë ajo.

 

Qeliza mikrobiale e karburantit me të cilën punon studentja Laura Jaliff është krijuar nga studenti Bill Yen.

 

“Pajisja jonë funksionon duke tërhequr elektronet që çlirohen nga mikrobet dhe duke i shfrytëzuar ato si burim energjie“, thotë ai.

 

Studiuesit zbuluan që në vitin 1911 për herë të parë se mikrobet mund të prodhonin natyrshëm energji elektrike. Por vetëm përparimet e kohëve të fundit, si sensori i dheut i zhvilluar nga studentët Yen dhe Jaliff, kanë arritur ta bëjnë të përdorshme këtë lloj energjie.

 

“Motivimi i përgjithshëm është të shtrijmë teknologjinë inteligjente përtej rrjetit të furnizimit me energji elektrike”, thotë zoti Yen.

 

Studenti Bill Yen thotë se qeliza mikrobiale furnizon me energji sensorët që ofrojnë informacion për inteligjencën artificiale, duke na ndihmuar të kuptojmë më mirë mjedisin.

 

Pajisja e studentit Bill Yen është përshtatur për përdorim në kushte të ndryshme. Procesi i krijimi të kësaj pajisje është i thjeshtë. Ajo mund të krijohet me burime publike dhe mund të ndërtohet përmes një printeri tre dimensional.

 

“Gjithçka ka një anodë dhe një katodë. Pra, ne kemi dy pjesë të elektrodës, njëra me polin pozitiv dh tjetra me atë negativ, që i kemi bërë me fije karboni. Pra, këto gjëra mund të bëhen me lëndë bimore. Fijet e karboni mund të krijohen kudo në botë përmes përpuimit të biomasës”, thotë ai.

 

Energjia natyrore e mikrobeve nuk është e mjaftueshme për të karikuar telefonat celularë, ose pajisjet personale. Mikrobet krijojnë vetëm rreth 200 mikrovat energji.

 

Rritja e përmasave gjithashtu nuk krijon më shumë energji.

 

“Ju nuk mund ta bëni atë dy herë më të madhe dhe të prisni të merrni dyfishin e sasisë së energjisë“, thotë Bill Yen.

 

Por është e mjaftueshme t’i japë fermerit Tom Martin informacionin e duhur që mund t’i kursejë atij një shumë të konsiderueshme parash kur të vijë koha për të hedhur plehun artificial në arat e tij.

 

“Nuk bëhet fjalë vetëm për plehun artificial, por për gjithçka, për karburantin, punën“, thotë ai.

 

Me informacionin që mund të sigurojë kjo pajisje, fermeri Tom Martin nuk ndihmon vetëm financat e tij duke reduktuar përdorimin e plehrave artificialë, por edhe mjedisin.

voa

Pjesa e një fytyre të fosilizuar nga një paraardhës i njeriut është më e vjetra e gjetur në Evropën Perëndimore, sipas arkeologëve.

Kafka jo e plotë, një pjesë e kockës së faqes së majtë dhe nofullës së sipërme, u gjet në pjesën veriore të Spanjës në vitin 2022. Fosili besohet të jetë mes 1.1 milion dhe 1.4 milion vjet i vjetër, sipas hulumtimit të botuar në revistën “Nature”.

“Gjetja e fosilit është emocionuese”, tha Eric Delson, paleontolog në Muzeun Amerikan të Historisë Natyrore, i cili nuk ishte i përfshirë në studimin në fjalë. “Është hera e parë që kemi gjetur fosile të rëndësishme më të vjetra se 1 milion vjet në Evropën Perëndimore”.

Një koleksion i fosileve më të vjetra nga paraardhësit e hershëm të njeriut është gjendur më parë në Gjeorgji, pranë udhëkryqit të Evropës Lindore dhe Azisë. Fosilet vlerësohen të jenë 1.8 milionë vjet të vjetra.

Kafka e pjesshme e gjetur në Spanjë është prova e parë që tregon qartë se paraardhësit njerëzorë “po lëviznin drejt Evropës” në atë kohë, tha Rick Potts, drejtor i Programit të Origjinës Njerëzore pranë Muzeut Smithsonian.

Por ende nuk ka prova që mbërritjet më të hershme kanë vazhduar atje për një kohë të gjatë, tha ai. “Ata mund të kenë arritur në një vend të ri dhe më pas të kenë vdekur”, tha zoti Potts, i cili nuk kishte asnjë rol në studim.

Kafka e pjesshme ka shumë ngjashmëri me specien njerëzore Homo erectus, por ka edhe disa dallime anatomike, tha bashkëautorja e studimit Rosa Huguet, arkeologe në Institutin Katalan të Paleoekologjisë Njerëzore dhe Evolucionit Social në Tarragona të Spanjës.

Specia Homo erectus besohet të ketë jetuar rreth 2 milion vjet më parë dhe u zhvendos nga Afrika në rajonet e Azisë dhe Evropës, me individët e fundit që vdiqën rreth 100,000 vjet më parë, tha zoti Potts.

Mund të jetë shumë e vështirë që të identifikosh se cilit grup njerëzish të hershëm i përket një gjetje fosile nëse ka vetëm një fragment të vetëm kundrejt shumë kockave që tregojnë një sërë karakteristikash, tha paleoantropologu i Universitetit të Zyrihut, Christoph Zollikofer, i cili nuk ishte i përfshirë në studim.

I njëjti kompleks shpellash në malet Atapuerca të Spanjës, ku u gjet fosili i ri, më parë ka ofruar të dhëna të tjera domethënëse mbi të kaluarën e lashtë njerëzore. Studiuesit që punojnë në rajon kanë gjetur gjithashtu fosile më të fundit nga Neandertalët dhe Homo sapiens të hershëm.

voa

Hulumtimet e reja tregojnë se ndryshku i mineraleve që mbulojnë sipërfaqen e planetit Mars përmban sasi të vogla uji, çka sugjeron për një të kaluar të ftohtë dhe të lagësht. Shkencëtarët thonë se kjo mund t’i ndihmojë ata që të kuptojnë gjithashtu se kur Marsi u tjetërsua në një shkretëtirë të mbuluar nga pluhuri i hekurit të oksiduar.

 

Qindra anije hapësinore kanë studiuar planetin Mars për dekada me radhë. Shkencëtarët e kanë ditur për shumë vite se sipërfaqja e planetit, me peizazhet e liqeneve dhe lumenjve të tharë, lë të kuptohet për një kaluar kur uji i lëngshëm ishte i pranishëm.

Misionet kanë zbuluar depozita akulli disa kilometra poshtë sipërfaqes së poleve të planetit. Sonda Perseverance shpresohet të sjellë brenda dekadës së ardhshme një mori mostrash që mund të ndihmojnë për të mësuar më shumë rreth planetit të kuq.

Misionet e mëparshme në Mars kanë siguruar të dhëna të detajuara të sipërfaqes së planetit me pluhurin e kuq. Ekipi hulumtues thotë se përdori teknika të reja laboratorike për të treguar se ngjyra e kuqe e Marsit krijohet nga oksidet e hekurit që përmbajnë sasi të vogla uji. Studimi është publikuar kohët e fundit në revistën “Nature Communications”.

Ekipi thotë oksidi i hekurit formohet shpejt në praninë e ujit të ftohtë, çka lë të kuptohet se mund të jetë formuar kur planeti Mars kishte ende ujë në sipërfaqe.

Colin Wilson ka drejtuar hulumtimet e Agjencisë Evropiane të Hapësirës për Marsin, por nuk ishte i përfshirë drejtpërdrejtë në studimin e fundit. Ai thotë se rezultatet tregojnë se ndryshku i gjetur në Mars, (hekuri i oksiduar) rreth 140 milionë milje larg, nuk është aq i ndryshëm nga fenomeni që shohim në Tokë.

“Atmosfera e Marsit është jashtëzakonisht e thatë, vetëm disa të qindtat e një përqindjeje është avull uji, kështu që do të jetë një formë jashtëzakonisht e thatë e ndryshkut. Por studimi i fundit, i cili është kryer përmes një kombinimi të vëzhgimeve nga sondat amerikane dhe evropiane, tregon se lloji i ndryshkut që gjendet në Mars është shumë më i ngjashëm me ndryshkun që ne njohim në Tokë, i cili nuk është hekur i oksiduar aq i thatë, por në fakt ka një përmbajtje të konsiderueshme uji në të”.

Autori kryesor i studimit, Adomas Valantinas, i filloi hulumtimet e tij mbi Marsin në Universitetin e Bernës dhe i përfundoi në Shtetet e Bashkuara në Universitetin Brown. Ai thotë se hulumtimi i ri shpjegon si planeti u bë kaq i kuq.

“Në thelb, studimi konfirmon të gjitha gjetjet e mëparshme mbi praninë e ujit të lëngshëm në të kaluarën. Por ndryshon botëkuptimin mbi ngjyrën e kuqe të planetit dhe oksidin e hekurit. Pra e dimë që kjo ndodhi kur kishte ujë të lëngshëm dhe gjithashtu mund të ketë pasur një formë oksigjeni, ndoshta nga uji ose një burim tjetër, çka shpjegon procesin e oksidimit, ose ndryshkun”.

Zoti Valantinas thotë se hulumtime të tjera sugjerojnë se ndryshimet në mjedisin ujor të Marsit duhet të kenë ndodhur miliarda vite më parë, ndonëse ky është spekulim.

“Ne dimë nga studime të tjera për praninë e ujit të lëngshëm, le të themi rreth 3 miliardë vite më parë. Oksidimi mund të ketë ndodhur gjatë kësaj periudhe”.

Sipas zotit Valantinas, erërat mund ta kenë përhapur ndryshkun e tjetërsuar në pluhur në mbarë planetin dhe nuk ka patur reshje për ta larë atë, ndaj është i pranishëm. Megjithëse shkencëtarët kanë prova se Marsi dikur kishte ujë, ata ende nuk e dinë se nga mund të ketë ardhur, thotë ai. Ai thotë se mezi pret që mostrat që do të sillen në Tokë të konfirmojnë zbulimet e bëra në laborator.

Sidoqoftë, plani i NASA-s për të sjellë kampionet nga Marsi në Tokë është në pritje të gjetjes së një mënyre më të shpejtë dhe më pak të kushtueshme, sipas zyrtarëve.

voa

 

Shtetet amerikane pritet të përballen me humbjen e vendeve të punës në laboratorët për kërkime shkencore dhe në bizneset lokale që u shërbejnë atyre pas vendimit të Presidentit Donald Trump që të pezullojë fondet për studimet shkencore. Administrata Trump thotë se pezullimi i fondeve federale është bërë për të verifikuar nëse ka shpërdorime të fondeve. Megjithatë, shkencëtarët thonë se nuk bëhet fjalë vetëm për vendet e tyre të punës, por dhe ndikimin që do të ketë mbi shëndetin e pacientëve.

Ndër goditjet më të mëdha, nëse ky pezullim fondesh i mbijeton një sfide gjyqësore, do të jenë shkurtimet masive në fondet për Institutin Kombëtar të Shëndetësisë. Kjo, sipas një analize të bërë së fundmi me ndihmën e organizatës “United for Medical Research” do të eliminonte vende pune në shumë shtete.

Neurologu Richard Huganir në Universitetin John Hopkins po studionte se si truri ruan kujtesën, kur zbuloi një gjen, kur ndryshon, shkakton disa aftësi të kufizuara intelektuale.

“Instituti Kombëtar i Shëndetësisë është motori që ka zbuluar të gjitha terapitë e mrekullueshme që kemi për kancerin, sëmundjet e zemrës dhe shëndetin e trurit. Është e frikshme se çfarë do të bëjmë nëse studimet nuk vazhdojnë, nëse nuk financohemi?” tha neurologu Huganir

Ai shton se është e vështirë edhe për pacientët të kuptojnë se si mund të humbasin një kurë të pazbuluar.

“Ata janë të dëshpëruar. Jemi duke u vonuar me këto zbulime. Momentalisht nuk jemi në një situatë të mirë”, thotë zoti Huganir.

Administrata e Presidentit Trump thotë se pezullimi i fondeve, jo vetëm për kërkime shkencore, por edhe për agjenci të tjera, është bërë për të verifikuar nëse ka abuzime me fondet.

Shumica e buxhetit të Institutit Kombëtar të Shëndetësisë, mbi 35 miliardë dollarë në vit, shkon në universitete, spitale dhe grupe të tjera kërkimore. Grantet ndahen në “kosto të drejtpërdrejta”, që mbulojnë pagat e studiuesve dhe furnizimet për një projekt, si dhe “kostot jo të drejtpëdrejta”, për të mbuluar shpenzimet e tjera, që lidhen me projektet, si qeratë e ndërtesave, energjia elektrike, apo stafi që bën mirëmbajtjen.

“Do të na dëmtojë në Universitetin ‘John Hopkins’, do të na dëmtojë në nivel kombëtar, pasi po humbasim njerëz të aftë për shkencë. Megjithatë, gratë që vuajnë nga kanceri dhe po trajtohen, janë ato që dëmtohen tani”, thotë Dr. Otis Brawley nga Universiteti “John Hopkins”.

Instituti Kombëtar i Shëndetësisë negocion drejtpërdrejt me grupet e shkencëtarëve, një proces që u jep menaxherëve të drejtën të përcaktojnë tarifat për ‘kosto jo të drejtpëdrejta’ që mund të arrijnë deri në 50% ose më shumë. Megjithatë, administrata Trump planifikon të vendosë një tavan mbi këto shpenzime duke i zbritur ato në 15%. Administrata Trump vlerëson se kjo do t’i kursente qeverisë 4 miliardë dollarë në vit.

I emëruari i Presidentit Trump për Drejtor të ri të Institutit Kombëtar të Shëndetësisë Dr. Jay Bhattacharya, gjatë seancës së konfirmimit në Senat të mërkurën u pyet për pezullimin e fondeve.

“Ka shumë mosbesim mbi atë se si shpenzohen fondet pasi besimi në institucionet e shëndetit publik ka rënë pas pandemisë. Unë mendoj se transparenca rreth ‘kostove jo të drejtpërdrejta’ është shumë e rëndësishme. Këtë mund ta përmirësojnë universitetet duke punuar së bashku për t’u siguruar që është tërësisht e qartë se ku shkojnë paratë”, tha i emëruari i Presidentit Trump për postin e Drejtorit të Institutit të Shëndetit Publik.

Një gjykatës federal e ka bllokuar përkohësisht masën e pezullimit të fondeve, por derisa të përfundojë lufta gjyqësore, studiuesit nuk janë të sigurt se çfarë pune do të jenë në gjendje të vazhdojnë.
Një pjesë e këtij artikulli është marrë nga agjencia e lajmeve “Associated Press”.

Shkencëtarët thonë se Toka nuk rrezikohet më nga një asteroid i zbuluar kohët e fundit. Pas dy muajsh vëzhgimesh, shkencëtarët kanë përjashtuar pothuajse çdo mundësi rreziku për planetin tonë nga asteroidi 2024 YR4, thanë të martën NASA dhe Agjencia Evropiane e Hapësirës.

 

Gjatë javëve të kaluara, përllogaritjet paraprake të shkencëtarëve tregonin për një shkallë prej 3% të shanseve që asteroidi të përplasej me planetin tonë në vitin 2032, duke kryesuar listën e rreziqeve nga asteroidet. Agjencia Evropiane e Hapësirës i ka ulur shanset në 0,001% ndërsa NASA thotë se rreziku i përplasjes është afro 0,0017%. Përllogaritjet tregojnë se asteroidi do të kalojë pranë Tokës në vitin 2032 dhe nuk ka asnjë kërcënim për përplasje gjatë shekullit të ardhshëm.

Paul Chodas, i cili drejton Qendrën e NASA-s për Studimet e Objekteve Afër Tokës, tha se nuk ka asnjë mundësi që probabiliteti të rritet dhe se është përjashtuar mundësia e një përplasje në vitin 2032.

“Ky është rezultati që e prisnim gjatë gjithë kohës, megjithëse nuk mund të ishim 100% të sigurt se do të ndodhte”, tha ai përmes një emali.

Por ende ekziston një shans prej 1.7% që asteroidi të mund të godasë hënën më 22 dhjetor 2032, sipas NASA-s. Zoti Chodas pret që shanset të zbehen edhe në këtë rast.

Teleskopët në mbarë botën do të vazhdojnë të gjurmojnë asteroidin ndërsa largohet nga sistemi ynë. Teleskopi Hapësinor Webb do të përpiqet muajin e ardhshëm që të përcaktojë me saktësi madhësinë e asteroidit i cili pritet të zhduket së shpejti nga objektivi i teleskopëve.

I zbuluar në muajin dhjetor, asteroidi besohet të ketë një madhësi 40 metra me 90 metra që qarkullon në sistemin tonë çdo katër vjet.

“Ndërsa asteroidi 2024 YR4 nuk përbën më një rrezik të konsiderueshëm të përplasjes me Tokën, ai ofroi një mundësi të paçmuar” për hulumtime, tha NASA në një deklaratë.

voa

Xhordano Bruno (1548, Nola – 17 shkurt, 1600, Romë), ishte filozof, prift, kozmolog dhe okultist italian. Bruno u dogj për së gjalli në turrën e druve, pas shtatë viteve burgim, i akuzuar nga Kisha Katolike Romake dhe realizuar nga Inkuizicioni Romak për shkak të mendimeve të kundërta me besimin katolik. Bruno nga disa shihet si martiri i parë i shkencës.

Pikëpamjet filozofike të Brunos mbështeteshin në traditat e filozofisë antike greke e romake, si dhe në zbulimet e shkencave të natyrës e në mënyrë të veçantë në teorinë heliocentrike të N. Kopernikut. Xh. Bruno qëndronte në pozita panteiste, ai e identifikonte zotin me natyrën dhe mbronte tezën se natyra është e pafund. Gjithësia, thoshte ai, është një kompleks botërash të panumërta, sistemesh diellore të njëjta me sistemin tonë planetar, dhe supozonte se ato janë të populluara.

Ndryshe nga Koperniku, që e merrte diellin si qendër të palëvizshme të gjithësisë, Bruno thoshte se dielli lëviz e ndryshon pozicion kundrejt yjeve, se edhe atmosfera e Tokës lëviz bashkë me të etj. Në veprat e veta theksoi idenë se si Toka jonë ashtu edhe trupat e tjerë qiellorë janë të përbërë prej elementëve të njëjta fizike: prej dheut, ajrit, ujit zjarrit, efirit. Këto ide ishin një sfidë e vërtetë për dogmat e teologjisë. Kjo është arsyeja që Xh. Brunoja u dogj nga Inkuizicioni në sheshin “Dei Fiori” të Romës në vitin 1600.

Frika që një asteroid mund të godasë Tokën në vitin 2032 sa vjen e rritet, me NASA-n që ka konfirmuar se shanset e “2024 YR4” të përplaset me planetin tonë janë 2.3%.

 

Rruga që pritet të përshkojë asteroidi me madhësinë e kullës së “Big Benit”, do ta shohë atë të kalojë mbi disa nga qytetet më të populluara në botë, sipas të dhënave më të fundit nga NASA.

Asteroidi 2024 YR4 aktualisht ka një shans 2.3 për qind për të goditur Tokën më 22 dhjetor 2032, duke e bërë atë kërcënimin më të madh që vjen nga Hapësira në më shumë se dy dekada.

Shkencëtarët kanë llogaritur se korridori i rrezikut të tij shtrihet në lindje nga Oqeani Paqësor, mbi Amerikën e Jugut, Oqeanin Atlantik, Afrikë, Lindjen e Mesme dhe në Azi.

Kjo trajektore e merr atë mbi 8 nga 100 qytetet më të populluara në botë: Bogotá, Abidjan, Lagos, Khartoum, Mumbai, Kolkata dhe Dhaka.

Vetëm zona urbane e këtyre qyteteve ka një popullsi të kombinuar prej më shumë se 110 milionë banorësh, me potencialin shkatërrues të asteroidit “2024 YR4” ekuivalent me 8 milionë tonë dinamit, afërsisht 500 herë më i madh se fuqia e bombës atomike të hedhur në Hiroshima, shkruan Indipendent.

NASA ka testuar tashmë me sukses teknologjitë për të devijuar asteroidet, veçanërisht gjatë misionit të saj DART në vitin 2022, i cili ridrejtoi një asteroid dy herë më të madh se “2024 YR4”.

Një tjetër test ridrejtimi i asteroidit i ndërmarrë nga Kina do të bëhet në vitin 2027 në një asteroid më të vogël.

Agjencitë e tjera hapësinore po punojnë gjithashtu për masat e emergjencës për asteroidin, me dy grupe reagimi të miratuara nga OKB-ja tashmë duke punuar për të ngushtuar trajektoren e tij dhe për të përgatitur çdo ndërhyrje të nevojshme.

Vëzhgimet e bazuara në tokë të asteroidit do të vazhdojnë të bëhen ndërsa ai është ende i dukshëm nga Toka deri në prill, përpara se të zhduket, për t’u shfaqur sërish në qershor 2028.

NASA po trajnon gjithashtu teleskopin më të madh të bërë ndonjëherë, në një përpjekje për të kuptuar më mirë trajektoren, madhësinë dhe përbërjen e tij.

“Teleskopi Hapësinor James Webb i NASA-s do të vëzhgojë asteroidin në mars 2025”, shkroi Moly Wasser nga agjencia hapësinore amerikane në një postim në fillim të këtij muaji.

“Ndërsa merren më shumë vëzhgime të orbitës së asteroidit, probabiliteti i ndikimit të tij do të bëhet më i njohur. Është e mundur që asteroidi ‘2024 YR4’ të përjashtohet si një rrezik nga përplasja, siç ka ndodhur me shumë objekte të tjera që janë shfaqur më parë në listën e rrezikut të asteroideve të NASA-s. Është gjithashtu e mundur që probabiliteti i ndikimit të tij të vazhdojë të rritet”, shtoi ai.

tch

Kompania e teknologjisë Google kohët e fundit ka hequr dorë nga politika e saj e deritanishme kundër prodhimit të armëve me inteligjencë artificiale. Korrespondenti i Zërit të Amerikës, Matt Dibble njofton nga Silicon Valley se si po sinjalizohet për një orientim drejt prodhimit të mjeteve me inteligjencë artificiale për qëllime ushtarake.

 

 

Për vite me radhë, Google, kompania gjigante e teknologjisë, e themeluar me parimin “Mos bëj keq”, përfshinte në faqen e saj angazhimin kundër prodhimit të armëve dhe teknologjive që shkaktojnë dëm, ose që mund të përdoren për përgjim.

Por javën e kaluar kjo frazë u hoq nga faqja e parimeve të inteligjencës artificiale të kompanisë.

Alphabet-i, kompania mëmë e firmës Google, nuk iu përgjigj menjëherë një kërkese për koment për këtë çështje. Në një postim në blog nga drejtuesit e Google-it ku shpjegohet politika e re thuhet se:

“Ka një konkurrencë globale që po zhvillohet për të udhëhequr në sektorin e inteligjencës artificiale, brenda një peizazhi gjeopolitik gjithnjë e më kompleks. Ne besojmë se demokracitë duhet të udhëheqin në zhvillimin e inteligjencës artificiale”.

Disa vëzhgues e shohin lëvizjen si një dëshmi se kompania tani po mbështet haptazi teknologjitë e saj të inteligjencës artificiale për përdorim në luftë.

Inteligjenca artificiale po përdoret gjithnjë e më shumë në fushëbetejë, nga Ukraina dhe deri në Gazë. Dhe kompanitë e teknologjisë në Silicon Valley, që dikur nuk dëshironin që mjetet e tyre të përdoren për qëllime shkatërrimtare, janë larguar tashmë nga politikat e vjetra kundër përdorimit ushtarak.

Kompanitë Open AI, Meta dhe Anthropic kanë të gjitha projekte të inteligjencës artificiale me ushtrinë amerikane ose kompanitë kontraktore të mbrojtjes.

Inteligjenca artificiale përdoret kryesisht për përcaktimin e objektivave për sulmet me dronë, në disa raste edhe me armë plotësisht autonome.

Studiuesi i mirënjohur i inteligjencës artificiale, Stuart Russell, i cili kundërshton armët autonome, mori pjesë në takimin e nivelit të lartë për inteligjencën artificiale në Paris. Ai foli për agjencinë e lajmeve AFP.

“Gjithnjë e më shumë, përparimi i luftës në Ukrainë diktohet nga përdorimi i dronëve të operuar në distancë, ose i dronëve plotësisht autonomë. Ky ka qenë një ndryshim rrënjësor. Kështu që unë mendoj se shumë strategë ushtarakë mendojnë se pa këtë lloj aftësie, thjesht nuk mund të luftosh në një luftë moderne”, tha zoti Russell.

Lidhjet e kompanisë Google me ushtrinë nuk janë diçka e re. Në vitin 2017, pavarësisht nga parimet e deklaruara të kompanisë, ajo ndihmoi në ndërtimin e një sistemi për përzgjedhjen e objektivave, të quajtur Project Maven, për Departamentin amerikan të Mbrojtjes.

Një vit më vonë, pasi mijëra punonjës protestuan, kompania Google i dha fund kontratës.

Kohët e fundit, kritikët thonë se Projekti Nimbus, një kontratë prej 1.2 miliardë dollarësh ndërmjet kompanive Google, Amazon dhe qeverisë izraelite për shërbimet kompjuterike, është përdorur për mbikëqyrje dhe përzgjedhje të objektivave në luftën e Gazës.

Për zotin Russell dhe vëzhgues të tjerë, ndryshimi i politikës së kompanisë Google është shqetësues.

“Duhet të supozojmë se nuk është rastësi që ky ndryshim në politikë vjen me një administratë të re që ka hequr të gjitha rregulloret mbi inteligjencën artificiale që ishin vendosur nga administrata Biden dhe tani po i kushton një theks të madh përdorimit të inteligjencës artificiale për aftësitë ushtarake”, thotë zoti Russell.

Ndërsa inteligjenca artificiale përparon me shpejtësi, qeveritë dhe bizneset po shqetësohen gjithnjë e më shumë se mos mbeten prapa.

voa

 

Si nxënës i shkollës së mesme në në zonë të Merilendit afër Uashingtonit, Daneel Kutsenko nuk i kushtonte shumë vëmendje Kinës.

 

Megjithatë, muajin e kaluar, ndërsa qeveria amerikane po përgatitej të ndalonte TikTok-un, pronë e një kompanie kineze, për shkak të shqetësimeve mbi ndikimin në sigurinë kombëtare, Daneel Kutsenko shkarkoi aplikacionin RedNote, një tjetër platformë kineze për publikimin e videove, që ai mendon se i dha atij një perspektivë të re për Kinën.

“Duket thjesht si një aplikacion i njerëzve që jetojnë jetën e tyre dhe argëtohen”, i tha ai Zërit të Amerikës lidhur me aplikacionin RedNote, që tërhoqi qindra mijëra përdorues amerikanë pas njoftimeve se TikToku mund të mbyllej.

Ajo çka bëri Daneel Kutsenko është pjesë e një prirjeje më të madhe. Edhe pse vendimmarrësit amerikanë intensifikuan paralajmërimet e tyre për aplikacionet në pronësi kineze, ato janë bërë një pjesë rëndësishme e amerikanëve.

TikTok, në pronësi të kompanisë ByteDance nga Kina, krenohet me 170 milionë përdoruesit e tij amerikanë. Aplikacioni kinez i inteligjencës artificiale “DeepSeek” u ngjit në krye të renditjes së aplikacionet të shkarkuara në sistemet e kompanisë Apple në botë, përfshirë ato në Shtetet e Bashkuara, për disa ditë pas daljes së saj në treg muajin e kaluar.

Një tjetër ndryshim i madh ka ardhur në blerjet në internet, ku amerikanët po dynden në platformat komerciale digjitale kineze si Temu dhe Shein në kërkim të çmimeve të ulëta për rroba, mallra shtëpiake dhe sende të tjera.

Sipas një sondazhi të vitit 2024 nga Omnisend, një kompani e marketingut në tregtinë elektronike, 70% e amerikanëve blenë në platformat kineze gjatë vitit të kaluar, me 20% që e bëjnë këtë të paktën një herë në javë.

 

Kërcënim i shumëanshëm

Zyrtarët amerikanë paralajmërojnë se aplikacionet kineze paraqesin një gamë të gjerë kërcënimesh, qoftë për sigurinë kombëtare, privatësinë, të drejtat e njeriut apo ekonominë.

TikTok ka qenë objektivi më i madh. Anëtarët e Kongresit që u përpoqën të ndalonin aplikacionin përmendën shqetësimet se qeveria e Kinës mund të përdorte TikTok-un si një mjet për mbledhjen e informacioneve të zbulimit apo të manipulonte algoritmet e tij për të nxitur histori të favorshme për Pekinin.

Ndërkohë, aplikacionet komerciale kineze përballen me kritika për çmimet të tyre të ulëta, të cilat ngrenë shqetësime për burimet etike dhe lidhjet e mundshme me punën e detyruar, tha për Zërin e Amerikës Sari Arho Havrén, studiues në Institutin Mbretëror të Shërbimeve në Londër.

“Kjo ngre pyetje se sa të qëndrueshme janë këto produkte dhe si prodhohen ato”, tha eksperti Havrén, i cili merret me studimin e çështjeve që lidhen me Kinën dhe konkurrencën e fuqive të mëdha. Për më tepër, tha ai, “çmimet e ulëta dëmtojnë prodhuesit dhe bizneset vendase”.

Shumë vendimmarrës amerikanë paralajmërojnë gjithashtu se aplikacionet kineze paraqesin rreziqe më të mëdha për privatësinë, pasi ligjet kineze detyrojnë kompanitë të ndajnë të dhënate tyre me qeverinë.

 

Kuriozitet dhe sfidë

Megjithatë, një numër në rritje amerikanësh nuk janë të shqetësuar nga këto paralajmërime. Shumë të rinj në veçanti duket se nuk janë të shqetësuar nga paralajmërimet mbi shkeljen e mundshme të privatësisë, duke argumentuar se të dhënat e tyre personale tashmë janë ekspozuar gjerësisht.

“Ata mund të marrin të gjitha të dhënat që duan. Megjithatë, unë jam 16 vjeç, çfarë do të gjejnë tek unë, përveç faktit që unë shkoj në shkollë “, thotë nxënësi Daneel Kutsenko.

Ivy Yang, një eksperte për ndërveprimin dixhital SHBA-Kinë, i tha Zërit të Amerikës se shumë të rinj amerikanë gjithashtu e mendojnë se nuk ka shumë të ngjarë që ata të përfundojnë në një hetim të gjerë të agjencive kineze të sigurisë kombëtare.

“Ata nuk mendojnë se videot e vallëzimit apo fotografitë e maceve që ata shikojnë në RedNote do të përbënin kërcënim për sigurinë kombëtare”, thotë ekspertja Yang, e cila themeloi kompaninë konsulente me bazë në Nju Jork, “Wavelet Strategy”.

Ekspertja Yang thotë se reagimi ndaj ndalimit të TikTok-ut dhe rritja e shkarkimeve të aplikacionit RedNote mund të pasqyrojnë një ndryshim në mënyrën se si të rinjtë amerikanë e shohin Kinën, jo vetëm si një rivale gjeopolitike, por si një burim aplikacionesh që ata përdorin në jetën e përditshme. Ajo gjithashtu thotë se kjo është pasojë e një skepticizmi më të gjerë kulturor, të nxitur nga një përzierje kurioziteti, sfide dhe një mosbesimi në rritje ndaj institucioneve, përfshirë mediat konvencionale.

Jeremy Goldkorn, një analist i prirjeve dixhitale SHBA-Kinë dhe redaktor i revistës “ChinaFile”, tha se zhgënjimi në rritje i shkaktuar nga pakënaqësia me debatet politike dhe pasigurinë ekonomike të Amerikës i ka intensifikuar këto ndryshime.

“E bën shumë më të vështirë, veçanërisht për të rinjtë, që të merren me atë që po bën Kina kur ndihen kaq të tmerruar për gjendjen në vendin e tyre”, thotë eksperti Goldkorn.

Sondazhet pasqyrojnë këtë ndarje. Një sondazh i organizatës Pew i vitit 2024 zbuloi se 81% e amerikanëve e shohin Kinën në mënyrë të pafavorshme, por anketuesit më të rinj janë më pak kritikë. Vetëm 27% e atyre nën 30 vjeç kanë pikëpamje shumë negative për Kinën, krahasuar me 61% të atyre 65 vjeç e lart.

 

Kufizimet dixhitale

Ndërsa aplikacionet kineze po zgjerohen në Shtetet e Bashkuara, vazhdon të ketë një ndryshim të madh mes qasjes së Kinës ndaj platformave dixhitale të huaja dhe asaj të Uashingtonit.

Kina bllokon pothuajse të gjitha platformat kryesore perëndimore dhe kontrollon fort aplikacionet e veta, ndërsa Shtetet e Bashkuara po shqyrtojnë mundësinë e vendosjes së kufizimeve të reja kryesisht për teknologjinë kineze.

Megjithëse Presidenti Donald Trump pezulloi përkohësisht hyrjen në fuqi të vendimit për ndalimin e TikTok-ut dhe administrata e tij ka sinjalizuar përpjekje më të gjera për të frenuar ndikimin teknologjik të Kinës.

Zyrtarët e admnistratës së Presidentit Trump kanë lënë të kuptohet se mund të ndërmarrin hapa për të vendosur kufizime për aplikacionet kineze të inteligjencës artificiale si “DeepSeek”.

Administrata e Presidentit Trump gjithashtu sinjalizoi kohët e fundit se synon të mbyllë një boshllëk tregtar që lejon shitësit kinezë të anashkalojnë detyrimet e importit dhe kontrollet doganore.

 

Sfida më të gjera

Ndërsa Uashingtoni debaton se si të trajtojë rritjen e aplikacioneve kineze, disa analistë thonë se debati rrezikon të errësojë çështjen më të thellë të rolit më të gjerë të vetë mediave sociale.

Rogier Creemers, një specialist i qeverisjes dixhitale në Universitetin Leiden, i tha Zërit të Amerikës se ndërsa aplikacionet kineze mund të ngrenë shqetësime të vlefshme për vendet perëndimore, ato janë vetëm një pjesë e një problemi më të madh dhe të pazgjidhur.

“Ka një sërë sëmundjesh sociale që lidhen me këto media sociale, që unë mendoj se janë shumë më të rëndësishme se çdo gjë që Partia Komuniste Kineze mund të bëjë”, tha ai, duke përmendur problemet si varësia dixhitale, shkurtimi i vëmendjes dhe mënyra se si media sociale amplifikon keqinformimin dhe joseriozitetin politik.

“Për mua, kjo vlenë për aplikacionet në pronësi kineze, amerikane apo ato në pronësi të Taxhikistanit”, shtoi ai.

Shtetet e Bashkuara, tha eksperti Creemer, po ndjekin një qasje më të thjeshtë për rregullimin e platformave në internet, pjesërisht për shkak të mbrojtjes së fortë të fjalës së lirë dhe kundërshtimeve nga industria e teknologjisë.

 

Aplikacione apo ndikim?

Për miliona amerikanë, debatet më të mëdha rreth Kinës dhe ndikimit të saj dixhital nuk janë shumë shqetësuese kur ata hapin TikTok-un.

Nxënësi Daneel Kutsenko thotë se as ai dhe as miqtë e tij nuk kanë mendime të forta për tensionet SHBA-Kinë. Ata thjesht donin një alternativë ndaj TikTok-ut, që është argëtues, popullor dhe mund të përdoret me lehtësi.

Kjo është një shenjë se ndërsa vendimmarrësit i shohin aplikacionet kineze si pjesë të një rivaliteti teknologjik në rritje, për shumë amerikanë ato janë vetëm një mënyrë tjetër për të blerë dhe për t’u argëtuar.

voa