Ndërsa dronët ushtarakë dhe civilë po bëhen gjithnjë e më të pranishëm, ka shqetësime në rritje se disa prej tyre mund të rrezikojnë aeroportet, burgjet apo rrjetin energjitik.

Korrespondentja e Zërit të Amerikës, Julie Taboh, njofton rreth një kompanie që prodhon teknologjinë kundër dronëve, e cila mund të identifikojë dhe të ndalë dronët e rrezikshëm.

Në vitin 2013, Kancelarja gjermane Angela Merkel po merrte pjesë në një aktivitet në mjedise të jashtme, kur një dron që po qëndronte mbi zonë u ul papritmas pranë saj, duke ndërprerë shkurtimisht edhe aktivitetin që po zhvillohej.

Askush nuk u lëndua, por incidenti ngriti shqetësime për sfidat e sigurisë nga dronët në zona të ekspozuara, ndërkohë që këto mjete të telekomanduara sapo kishin filluar të zinin vend në treg.

“Nuk ndodhi asgjë, por ishte një dron që tërhoqi vëmendjen. Mund ta imagjinoni se çfarë mund të ndodhte në një situatë të tillë pa masat e duhura mbrojtëse”, thotë Mary-Lou Smulders, drejtuese e marketingut në kompaninë “Dedrone”.

Incidenti u bë shkak për krijimin e kompanisë “Dedrone”, e cila është shndërruar tashmë në një ndër kompanitë kryesore për teknologjinë kundër dronëve dhe ka klientë në mbi 35 vende të ndryshme.

“E pikasim dronin kryesisht nëpërmjet sinjaleve të frekuencave të radios që kapen nga sensorët tanë. Mund të mbledhim edhe të dhëna nga sensorë të tjerë, si radarë, sensorë akustikë dhe madje edhe me kamera”, thotë zonja Smulders.

Klientët e kompanisë “Dedrone” instalojnë programe vëzhguese që lajmërojnë personelin e sigurisë kur një dron i dyshimtë ndodhet në hapësirën e tyre ajrore.

Nëse një dron konsiderohet i rrezikshëm, pajisjet monitoruese…i mundësojnë personelit të sigurisë të gjejë edhe vendndodhjen e drejtuesit të dronit.

Në rrethana ekstreme, si në rast lufte, klientët kanë mundësinë që ta çaktivizojnë vetë dronin me një “armë” që bllokon frekuencat.

“Quhet DroneDefender, dhe është një transmetues me frekuenca radiofonike. Kur e kemi pikasur dronin, ia drejtojmë armën, tërheqim këmbëzën dhe kështu ndërpritet sinjali mes dronit dhe kontrolluesit të tij”, thotë John Knag, zëvendëspresident për teknologjinë në kompaninë “Dedrone”.

Industria e teknologjisë kundër dronëve po rritet së bashku me industrinë e prodhimit të dronëve, thonë ekspertët.

“E konsiderojmë teknologjinë kundër dronëve si një pjesë shumë integrale të ekosistemit të dronëve komercialë. Na nevojitet teknologjia kundër dronëve për të mbrojtur objekte të posaçme, dhe që kështu të vazhdojë të rritet edhe industria e dronëve komercialë”, thotë Miriam McNabb, nga kompania “Dronelife”.

Ndërsa vazhdon të shtohet përdorimi i dronëve, po kështu do të rriten edhe përpjekjet për të mbrojtur hapësirat e ekspozuara ndaj atyre që kanë qëllime keqdashëse.

voa

Tre shkencëtarë u nderuan të mërkurën me çmimin Nobel të këtij viti në kimi, për zbulimin e një mënyre për të “bashkuar molekulat” që mund të përdoret për të prodhuar ilaçe më të mira.
Amerikanët Carolyn R. Bertozzi dhe K. Barry Sharpless, dhe shkencëtari danez Morten Meldal u nderuan për punën e tyre në kiminë e bashkimit të molekulave me njëra-tjetrën dhe kiminë bio-ortogonale, që u referohet reaksioneve kimike brenda sistemeve të gjallesave.

Këto procese përdoren për të prodhuar ilaçe kundër kancerit, për të hartuar ADN-në dhe për të krijuar materiale, që janë të përshtatura posaçërisht për të arritur një objektiv të caktuar.

“Bëhet fjalë për procesin e bashkimit të molekulave,” tha Johan Aqvist, një anëtar i Akademisë Mbretërore Suedeze të Shkencave, që shpalli fituesit të mërkurën në Institutin Karolinska në Stokholm të Suedisë.

81 vjeçari Sharpless, ka fituar çmimin Nobel edhe në vitin 2001, duke u bërë personi i pestë që e merr çmimin dy herë.

68 vjeçari Meldal i Universitetit të Kopenhagës në Danimarkë dhe zoti Sharpless, studiues në institucionin kërkimor Scripps në Kaliforni, zbuluan secili në mënyrë të pavarur molekulat e para të tilla që do të bashkoheshin lehtësisht me njëra-tjetrin, por jo me molekula të tjera, duke sjellë si rezultat përdorimin e këtij procesi në prodhimin e ilaçeve dhe polimereve, materiale që përbëhen nga molekula të mëdha, të quajtura makromolekula.

55 vjeçarja Bertozzi, në Universitetin Stanford të Kalifornisë, e ngriti këtë lloj procesi në “një nivel të ri,” tha Komiteti Nobel.

Ajo gjeti një mënyrë për ta bërë kiminë e mbërthimit të molekulave me njëra-tjetrën të funksionojë brenda organizmave të gjallë, pa i dëmtuar ato, duke krijuar një metodë të re të njohur si reaksione bio-ortogonale. Reaksione të tilla përdoren tani për të eksploruar qelizat, për të gjurmuar proceset biologjike dhe për të krijuar mjekime më preçize për sëmundje të tilla si kanceri.

“Përdorimi i proceseve kimike brenda pacientëve për t’u siguruar që ilaçet të shkojnë në vendin e duhur dhe të qëndrojnë larg pjesës së gabuar të trupit,” tha shkencëtarja Bertozzi.

Duke folur me telefon në një konferencë shtypi pas njoftimit, ajo tha se ishte “absolutisht e befasuar” nga marrja e çmimit.

“Ende nuk më besohet, por po bëhet më e vërtetë minutë pas minute,” tha ajo.

Zoti Meldal tha se mori një telefonatë nga komiteti i Nobelit rreth gjysmë ore para shpalljes së çmimit.

“Më thanë të mos i tregoja askujt. Kështu që u ula brenda zyrës sime dhe prita plot emocion,” i tha ai agjencisë Associated Press. “Është një nder i madh.”

voa

Shkencëtari suedez Svante Paabo u nderua me çmimin Nobel në Mjekësi këtë vit për zbërthimin e kodit gjenetik të Neandertalëve, specia më e afërt me njeriun modern.
Në një deklaratë të hënën, Organizata Nobel tha se shkencëtari Paabo po nderohet “për zbulimin e një qasjeje të re për të studiuar historinë tonë evolucionare.”

67-vjeçari suedez kapërceu sfida të skajshme teknike në trajtimin e kampionëve të brishtë dhe të lashtë të ADN-së për të siguruar me sukses sekuencën e gjenomit, tha organizata.

“Kjo u pasua nga zbulimi spektakolar nga ana e tij e një specieje tjetër të zhdukur, Denisova, realizuar tërësisht nga të dhënat e gjenomit të marra nga një ekzemplar i një kocke të gishtit të vogël”, thuhet në deklaratë.

Ky zbulim më pas arriti në përfundimin se Neandertalët dhe Denisovanët ishin grupe motra që u shkëputën nga njëri-tjetri rreth 600,000 vjet më parë.

Gjenet e Denisovanëve janë gjetur në deri në 6% të njerëzve modernë në Azi dhe Azinë Juglindore, gjë që tregon se ndërveprimi ka ndodhur edhe atje.
Puna e shkencëtarit Paabo vërtetoi se Homo Sapiensët, Neandertalët dhe Denisovanët kishin ndërvepruar “gjatë periudhave të bashkëjetesës”, gjë që rezultoi në përfshirjen e ADN-së arkaike tek njerëzit e sotëm.”

Megjithëse kockat e Neandertalit u zbuluan për herë të parë në mesin e shekullit të 19-të, vetëm duke zbërthyer ADN-në e tyre, shkencëtarët kanë qenë në gjendje të kuptojnë plotësisht lidhjet midis specieve.

Kjo përfshin kohën kur njerëzit modernë dhe Neandertalët u ndanë si specie, rreth 800,000 vjet më parë, tha Anna Wedell, kryetare e Komitetit të Çmimit Nobel.
“Paabo dhe ekipi i tij zbuluan gjithashtu se kishte patur kalim gjenesh nga Neandertalët te Homo Sapiensët, gjë që dëshmon se ata kishin pasur fëmijë së bashku gjatë periudhave të bashkëjetesës,” tha ajo.

Ky transferim i gjeneve midis specieve ndikon në mënyrën se si sistemi imunitar i njerëzve modern reagon ndaj infeksioneve, siç është koronavirusi. Njerëzit jashtë Afrikës kanë 1-2% të gjeneve të Neandertalit.

Prof. Paabo bashkëpunon me Institutin Max Planck për Antropologjinë Evolucionare, në Leipzig, Gjermani, dhe Institutin e Shkencës dhe Teknologjisë Okinawa, në Okinawa, Japoni.

Çmimi për Mjekësi është i pari nga pesë Nobelët që do të jepet këtë javë, duke përfshirë Çmimin Nobel për Paqen të premten. Çmimi i Ekonomisë shpallet më 10 tetor. Është i vetmi çmim që nuk është krijuar nga shpikësi suedez Alfred Nobel.
Ceremonia zyrtare e çmimit Nobel do të mbahet në dhjetor në Stokholm.

voa

NASA përplasi me sukses një sondë në një astereoid, gjatë një prove të paprecedentë për të parë nëse është i mundur devijimi i kursit të një shkëmbi hapësinor. Përplasja galaktike ndodhi në një asteroid që ndodhet rreth 11 milionë kilometra larg Hënës.

Sonda “Dart” u përplas në shkëmbin e vogël hapësinor me një shpejtësi prej 22,530 kilometrash në orë. Shkencëtarët thonë se përplasja duhet të ketë krijuar një krater në astereoidin e goditur dhe një grumbull gurësh dhe pluhuri në hapësirën rreth tij.

Shkencëtarët shpresojnë që përplasja të ketë ndryshuar orbitën e asteroidit. NASA nuk do ta dijë për disa ditë ose javë se deri në çfarë mase sonda e saj ka ndryshuar kursin e asteroidit.

voa

A PO ELIMINOHET KORONAVIRUSI?

Ju mund të mendoni se kjo po ndodh. Vaksinat e reja përforcuese po shpërndahen për të ofruar mbrojtje më të mirë kundër varianteve që qarkullojnë tani. Qendrat amerikane për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve kanë hequr vetëizolimin dhe rekomandimet për distancim fizik për personat e infektuar me COVID-19. Më shumë njerëz kanë hequr dorë nga maskat dhe kanë rifilluar aktivitetet si në periudhën para pandemisë. Por, Covid-19 vazhdon të shkaktoj vdekjen e mbi 400 amerikanëve në ditë dhe mund të ndryshojë duke u bërë më i shkathët në përpjekjet për të shmangur imunitetin e krijuar nga vaksinat ose infeksionet e mëparshme.

Shkencëtarët thonë se koronavirusi nuk po eliminohet. Ata parashikojnë se Covid-19, që tashmë ka zgjatur më shumë se pandemia e gripit e vitit 1918, do të vazhdojë të jetë i pranishëm.

Një arsye që Covid-19 ka zgjatur kaq shumë është aftësia e tij për të shmangur imunitetin e fituar nga vaksinimi dhe infeksionet e mëparshme. Sipas shkencëtarëve, studimet e reja sugjerojnë se varianti më i fundit, Omicron, po fiton terren në Shtetet e Bashkuara. Rreth 8% e infeksioneve të reja në Shtetet e Bashkuara ishin me variantin BA.4.6 javën e kaluar. Ky variant është më i shkathët në shmangien e sistemit imunitar sesa varianti dominues BA.5.

Shkencëtarët shqetësohen se virusi mund të vazhdojë të evoluojë në mënyra shqetësuese.

SA DO TË ZGJASË PRANIA E TIJ?

Koordinatori i Shtëpisë së Bardhë për pandeminë e koronavirusit, Dr. Ashish Jha thotë se COVID-19 ka të ngjarë të jetë i pranishëm për gjithë jetën tonë.

Ekspertët presin që COVID-19 një ditë të bëhet endemik, pra të shfaqet rregullisht në zona të caktuara sipas modeleve të përcaktuara. Por ata nuk mendojnë se kjo do të ndodh shumë shpejt.

Megjithatë, jeta me COVID-19 “nuk duhet të jetë domosdoshmërisht një koncept i frikshëm ose i keq”, pasi njerëzit po përmirësohen në luftimin e tij, tha Dr. Jha gjatë një seance të fundit pyetje-përgjigjesh me senatorin amerikan Bernie Sanders. “Natyrisht nëse nuk tregohemi të kujdesshëm, nëse nuk vazhdojmë të pëmirësojmë vaksinat dhe trajtimet, atëherë mund të bëjmë hapa mbrapa”, tha ai.

Ekspertët thonë se COVID-19 do të vazhdojë të shkaktojë sëmundje serioze tek disa njerëz. Qendra e Modelimit të Skenareve të COVID-19 bëri disa parashikime për periudhën gusht 2022-maj 2023, duke marrë parasysh vaksinat e reja përforcuese që do të shtonin mbrojtjen për nënvarientet e variantit Omicron në vjeshtë dhe dimër. Sipas skenarit më pesimist, me një variant të ri dhe doza përforcuese të vaksinave, ata parashikuan 1.3 milionë shtrime në spital dhe 181,000 vdekje mes gushtit të vitit 2022 dhe majit të vitit 2023. Në skenarin më optimist, me asnjë variant të ri dhe doza përforcuese të disponueshme në një periudhë më të hershme, ata parashikuan rreth 700 mijë raste të shtrimeve në spital dhe 111,000 vdekje në të njejtën periudhë.

Eric Topol, kreu i organizatës “Scripps Research Translation Institute”, tha se bota ka të ngjarë të vazhdojë të shohë vale të përsëritura rritjesh të rasteve me Covid-19 derisa “të bëjmë gjërat që duhet të bëjmë”, si zhvillimi i vaksinave të gjeneratave të reja dhe shpërndarja e tyre në mënyrë të barabartë.

Zoti Topol thotë se virusi “thjesht ka shumë mënyra për të shmangur strategjitë tona aktuale të krijimit të imunitetit, dhe ai thjesht do të vazhdojë të infektojë njerëzit, dhe të shumëzohet”.

ÇFARË NDRYSHIME GJENETIKE MUND TË PËSOJË VIRUSI?

Shkencëtarët presin më shumë ndryshime gjenetike që prekin pjesën e proteinës që mbulon sipërfaqen e virusit, duke e lejuar atë të ngjitet mbi qelizat njerëzore.

“Sa herë që mendojmë se kemi parë kulmin e transmetimit, kulmin e veçorive të shmangies së sistemit imunitar, virusi e tejkalon atë me një nivel tjetër të madh”, thotë zoti Topol.

Por virusi ndoshta nuk do të vazhdojë të bëhet më i transmetueshëm përgjithmonë.

“Unë mendoj se ka një kufi”, thotë Matthew Binnicker, drejtor i virologjisë klinike në Klinikën Mayo në Roçester të Minesotës. “Megjithatë, ende po përballemi me shumë njerëz në mbarë botën që nuk kanë imunitet. Ata nuk janë infektuar me Covid-19 ose nuk kanë qasje tek vaksinat.”

Ndonëse shkencëtarët shpresojnë që numri i rasteve do të vazhdojë të bie, ata gjithashtu theksojnë se imuniteti gradualisht zbehet.

A DO TË KETË NJË VARIANT TJETËR TË NGJASHËM ME ATË TË OMICRONIT?

Omicroni ka qenë i pranishëm që nga fundi i vitit të kaluar, me një seri nënvariantesh me nivel të lartë transmetimi dhe zoti Binnicker beson se “kjo do të vazhdojë të paktën edhe për disa muaj të tjerë”.

Por, më vonë ka të ngjarë të shfaqet një variant i ri i ndryshëm nga omicroni.

Vala e fundit e infeksioneve dhe ri-infeksioneve, tha ai, “i jep virusit më shumë shanse për t’u përhapur dhe ndryshuar, dhe për të shfaqur variante të reja”.

voa