Parlamenti Evropian dëshiron që pas 13 vjetësh në Evropë të mos regjistrohet më asnjë makinë e re me benzinë ​​a naftë. Por përpara se një rregullore e tillë të hyjë në fuqi, nevojiten negociata me shtetet e BE-së.

Në luftë për një mbrojtje më të madhe të klimës Parlamenti i BE-së dëshiron të ndalojë shitjen e makinave të reja me motorë me djegie të brendshme duke filluar nga viti 2035. Parlamentarët votuan me një shumicë të qartë pro një propozimi përkatës të Komisionit të BE-së. Sipas këtij propozimi duke nisur nga mesi i dekadës së ardhshme, prodhuesit pritet të lejohen të hedhin në treg vetëm makina dhe furgonë që nuk lëshojnë gazra që shkaktojnë efektin serrë dhe që janë të dëmshëm për klimën.

Para se një rregullore e tillë të hyjë në fuqi, Parlamentit i duhet të negociojë me shtetet e BE-së. Ende nuk është ende e sigurt, nëse vendet anëtare të BE-së do të bien dakord, por kjo konsiderohet si e mundshme. Deri në fund të muajit vendet anëtare duan të përcaktojnë qëndrimin e tyre për ndalimin e shitjes së makinave me benzinë ​​dhe naftë dhe pastaj dy institucioneve të BE-së do t’u duhet të gjejnë një kompromis në mënyrë që rregullorja të hyjë në fuqi.

Gjermania dhe koncernet e mëdha të automobilëve janë gati

Gjermania ka deklaruar prej disa kohësh se duke filluar nga viti 2035 do të ndalojë shitjen e makinave të reja me motorë me djegie të brendshme. Këtë e bëri të qartë në mars në Bruksel edhe ministrja Federale e Mjedisit, Steffi Lemke, e cila theksoi në emër të qeverisë federale, se Gjermania mbështet ndalimin e përdorimit të motorëve me djegie të brendshme në Evropë duke filluar nga viti 2035.

Edhe një numër prodhuesish të mëdhenj automobilësh, si Mercedes, Ford dhe Volvo, e kanë mbështetur publikisht ndalimin e shitjes së makinave me djegie të brendshme duke nisur nga viti 2035. Kurse prodhues të tjerë si Volkswagen kanë njoftuar se nga ky vit nuk do të ofrojnë më në tregun evropian motorë me djegie të brendshme.

Eurodeputeti gjerman i të Gjelbërve, Michael Bloss tha pas votimit, se ne vendosëm pro të ardhmes së Evropës, sepse në të ardhmen makinat elektrike më të mira dhe bateritë më moderne do të prodhohen në Evropë.

Kurse eurodeputeti demokristian, Jens Gieseke, e kritikoi vendimin duke thënë se: “Për fat të keq të Gjelbrit, Liberalët dhe Social-Demokratët preferojnë t’i vendosin të gjitha në kartën e elektro-mobilitetit”. Ai u shpreh se ka frikë për aftësinë konkurruese të Evropës si dhe për sigurinë e shumë vendeve pune, por pranoi se ndalimi i motorëve me djegie të brendshme në vitin 2035 duket se nuk do të mund të pengohet më.

dpa

Njëmbëdhjetë centrale gjeotermike funksionojnë pranë një liqeni të kripur në shkretëtirën e Kalifornisë.

Kompania australiane “Controlled Thermal Resources” do të shtojë edhe një tjetër central që prodhon energji duke përdorur ujin e ngrohtë nga nëntoka. Krahas substancave të tjera do të nxirret edhe një metal i çmuar.

“Duke ulur temperaturën e ujit të kripur, prodhojmë energji të rinovueshme 24 orë në ditë, nxjerrim litiumin dhe minerale të tjera”, thotë Rod Colwell, drejtor i kompanisë “Controlled Thermal Resources”.

Litiumi është përbërës jetik për bateritë moderne elektrike.

Është i pranishëm në shtresën e jashtme të tokës, thotë një analist i kësaj industrie.

“Ka me bollëk edhe këtu në Shtetet e Bashkuara. Nuk përbën sfidë vetëm gjetja dhe nxjerra e tij, por edhe purifikimi”, thotë Chris Berry, president i kompanisë “House Mountain Partners”.

Tre kompani, ndër to edhe Berkshire Hathaway Energy, po testojnë se si ta nxjerrin dhe ta purifikojnë litiumin nga uji i kripur nëntokësor.

Secila kompani përdor teknologjinë e saj në një mjedis të mbyllur që nuk dëmton mjedisin.

Shumica e litiumit të botës tashmë vjen nga Bolivia, Argjentina dhe Kili, ku avullon në pishina që krijojnë probleme mjedisore, si ndotje të tokës dhe mbetje toksike.

Ose nga Australia dhe Kina, ku mblidhet nëpërmjet gërmimit minerar.

“Ka më shumë kuptim ta nxjerrim litiumin këtu në Shtetet e Bashkuara, ku kemi rregulla të forta mjedisore dhe kështu nuk e dëmtojmë mjedisin”, thotë Michael McKibben, profesor në Universitetin e Kalifornisë në Riverside.

Administrata e Presidentit Biden shpreson të sigurojë furnizimin për Shtetet e Bashkuara, në një treg të dominuar nga Kina.

Prodhimi komercial i litiumit mund të fillojë në Detin Salton për dy deri në katër vite, me potencialin për t’u zgjeruar në mënyrë që të plotësojë pjesën më të madhe të kërkesave të Amerikës, thonë gjeologët.

“Nëse arrin në 400 mijë tonë metrikë në vit karbonat litiumi, kjo është e barabartë me prodhimin e tanishëm botëror”, thotë zoti McKibben.

Ndërsa vazhdojnë të rriten çmimet e litiumit, perspektiva e vendeve të reja të punës është tërheqëse, thotë drejtuesi i një organizate jofitimprurëse, i cili është edhe anëtar i Komisionit të Luginës së Litiumit.

Por, ai do që kompanitë energjitike të zotohen me shkrim për atë çfarë do të përfitojë komuniteti rural.

“Qoftë për ujin, ajrin, tokën, mineralet dhe shumë gjëra të tjera. Nuk po marrim në këmbim një investim për komunitetet tona”, thotë Luis Omeldo, drejtor ekzekutiv i organizatës “Comite Civico del Valle”.

Nëse teknologjia që po testohet tani do të funksionojë sipas planit, kjo luginë në shkretëtirë mund të shndërrohet në një pikë kyçe të ekonomisë së gjelbër, duke prodhuar energji, litium, dhe madje edhe bateri, në një pjesë të izoluar të Shteteve të Bashkuara që mund të rezultojë jetësore për të ardhmen energjitike të vendit.

voa

Shkencëtarët kanë mbjellë bimë në dheun e marrë nga sipërfaqja e Hënës. Kjo është një shenjë që tregon se njerëzit mund të jetojnë një ditë në Hënë, mund ta sigurojnë atje ushqimin dhe të prodhojnë ujin.

Studiuesit e Universitetit të Floridës thonë se kanë mbjellë bimë në dheun e marrë nga Hëna dhe kanë zbuluar atë, që një nga studiuesit e quan “bazën e ëndërrave eksploruese”. Është hera e parë, që shkencëtarët tregojnë se jeta mund të krijohet nga regolith-i, materiali i marrë nga sipërfaqja e Hënës.

Ata thonë se zbulimi i tyre, i publikuar në revistën Communications Biology (Biologji komunikative), mund të ketë ndikim në eksplorimet e ardhshme në Hënë.

Rob Ferl, një nga bashkëautorët e studimit, thotë, se zbulimi i tyre mund të ndihmojë austronautët që ndodhen me mision në Hënë, të nxjerrin ushqimin e tyre dhe të ulin

nevojën për furnizime të shpeshta nga Toka. “Kur njerëzit zhvendosen si civilizim, jo për të eksploruar për disa ditë, por kur shkojmë diku për të qendruar, ne gjithmonë marrim me vete agro-kulturat tona”, thotë Ferl.

Përveç përmirësimit të nivelit të sigurimit të ushqimit në hapësirë, studimi sjell edhe përfitime të tjera. Ai mund të ndihmojë astronautët të pastrojnë ajrin, të mënjanojnë dioksidin e karbonit nga atmosfera dhe të prodhojnë ujë të pastër.

Si mbillen bimët në dhè Hëne

Studiuesit mbollën fara Arabidopsis (një lloj bari guri) në dhè Hëne marrë rreth 50 vjet më parë, gjatë tre misioneve të veçanta Apollo në Hënë: Apollo 11 dhe 12 në vitin 1969 dhe Apollo 17 në vitin 1972.

Ata e ndanë dheun në pjesë 1 gramëshe dhe e hodhën në enë. Aty shtuan ujë, dritë dhe ushqim për bimët. Ata mbollën po ashtu një pjesë tjetër fare në hi vullkanik, një subtancë që është e ngjashme me dheun hënor, për të shërbyer për kontroll.

Shkencëtarët panë në më pak se 48 orë mbirje të bimëve në të dy grupet, por disa ditë më vonë vërejtën se bimët në dheun e Hënës ishin të stresuara. Bimët në regolith dukeshin të mpira krahasuar me ato në hirin vullkanik.

Por Ferl thotë, se fakti që bimët ishin në gjendje të mbinin në përgjithësi është një zbulim pozitiv. “E rëndësishme është se para se të bëhej ky eksperiment, askush nuk e dinte nëse bimët, sidomos ato me rrënjë do ishin në gjendje të ndërvepronin me dheun shumë djegës, shumë antagonist siç është regolithi hënor”, thotë Ferl.

Vështirësia mbetet tek sigurimi i provave

Ekspertimenti në vetvehte ishte i lehtë, por gjetja e materlialit të nevojshëm për të bërë eksperimentin ishte e vështirë. Ekzistonte vetëm një sasi e vogël dheu hënor për të bërë eksperimentin, 12 gram gjithsej, sa një lugë gjelle, dhe duhej bërë kërkesa disa herë gjatë një dekade rresht, për ta marrë nga Agjencia Amerikane e Hapësirës, NASA.

“Këto prova janë thesare natyrore me vlera të mëdha”, thotë bashkëautorja e studimit, Anna-Lisa Paul. “Kur punojmë me to ne i ndryshojmë ato. E para prej ajrit (ato vendosen në kontakt me ajrin) dhe ujin, ato nuk janë më origjinale dhe humbasin natyrën e tyre arkivore, e cila është shumë, shumë e mbrojtur.”

Përfitime për misionet e ardhshme në Hënë

Zbulimi është me rëndësi, mbase më me rëndësi se kurrë ndonjëherë, kur kihet parasysh se NASA dhe Agjencia Europiane e Hapësirës shpresojnë që të rikthejnë njeriun në Hënë me programin e tyre, Artemis.

Ekzistojnë plane për të bërë nisjen e parë të misionit Artemis pa ekuipazh në vitin 2022 dhe misionin me ekuipazh një dekadë më vonë. Edhe vende të tjera janë duke bërë plane të vizitojnë Hënën vitet e ardhshme, përfshirë këtu Japoninë dhe Kinën.

Por shkencëtarët ende nuk e dinë se si do të reagojnë bimët e Tokës në mjedisin hënor, real, të pasimuluar. Hëna është shumë e thatë në krahasim me Tokën dhe kjo mund të ndryshojë aftësinë e bimëve për të mbirë.

dw

Kur dërgjojmë zërin e një personi, krijojmë automatikisht edhe përshtypjen për karakterin e tij. Çfarë zbulon në të vërtetë zëri? Për këtë janë bërë shumë studime.

Shumica prej jush ndoshta e njihni këtë situatë: Kur flasim me një person në telefon ose dëgjojmë ndonjë podcast edhe pa e parë kurrë atë automatikisht krijojmë përfytyrimin për këtë person.

Ne nuk krijojmë vetëm një ide për moshën dhe gjininë e personit, për edhe për dukjen e tij, gjatësinë apo forcën. Ne nga zëri i tij dallojmë po ashtu edhe nëse dikush është i mërzitur, miqësor, i interesuar ose me nerva. E besojmë se vetëm përmes zërit mund të krijojmë një përshtypje edhe për personalitetet e njerëzve të tjerë.

Zërat e thellë konsiderohen më tërheqës

Studimet psikologjike kanë treguar në të kaluarën se zëri i një personi luan një rol të rëndësishëm edhe në përzgjedhjen e një partneri, e në rastin e një politikani mund të ndikojë edhe votimin e tij apo jo.

Në veçanti lartësia e zërit duket të jetë vendimtare. Në studimet e shumta thuhet se zëri i thellë shpreh dominimin, atraktivitetin, inteligjencën dhe ndershmërinë.

E nëse kjo tingëllon si një lajm jo i mirë për personat me zë më të hollë, me zërat kërthitës, atëherë duhet thënë se deri më tani janë studiuar në radhë të parë se çfarë asociacionesh ngjall tingulli tek dëgjuesit. Kjo tregon shumë pak për karakterin e vërtet të personit.

Çfarë domethënie ka vërtet zëri?

Psikologu Christoph Schild nga Universiteti i Siegenit thekson se njerëzit mund të gabojnë edhe me interpretimet e zërit: “Mike Tyson, për shembull, njihet për zërin e tij mjaft të lartë, por në të njëjtën kohë është ndoshta më shumë një person dominues.”

Schild ishte pjesë e një ekipi kërkimor të udhëhequr nga psikologia Julia Stern. Ata së bashku kanë bërë kërkime në Universitetin e Göttingen dhe kanë dashur të zbulojnë se çfarë tregon vërtet zëri për personalitetin e një personi?

Thënë shkurt: Po. Disa tipare të personalitetit mund të lexohen edhe nga zëri, por vetëm disa.

Dominant, të ekstrovertuar, më aktivë në seks

Studiuesit kanë bërë kërkime me 2.217 burra dhe gra, ndërsa studimin e kanë publikuar në vitin 2021. Numri i grave në studim ka qenë më i lartë – 1.299. Stern dhe ekipi i saj donin të dinin nëse një zë i lartë apo i ulët pasqyron tipare të karakterit. Njerëzit me zë më të thellë janë më dominues, më ekstrovertë, më pak të shoqërueshëm dhe seksualisht më aktivë – këto ishin hipotezat e studiuesve që donin t’i testonin.

Për këtë qëllim u bënë regjistrime audio të të gjithë personave, për të përcaktuar lartësinë e saktë të zërave. Si mosha ashtu edhe gjinia u morën parasysh. Studiuesit mblodhën të dhëna edhe për sjelljen dhe dëshirën seksuale – sa dominantë, ekstrovertë, neurotikë, të shoqërueshëm, të hapur ndaj përvojave të reja dhe sa të ndërgjegjshëm vlerësohen pjesëmarrësit.

Stern dhe ekipi i saj konfirmuan disa nga hipotezat e tyre. Sipas studimit, njerëzit me zë më të thellë janë më dominues, më ekstrovertë dhe më shpesh të interesuar për seksin jashtë lidhjeve të rregullta. “Në rastin e thellësisë së zërit, studiuesit aktualisht supozojnë se ndryshimet në thellësinë e zërit mund të jenë rezultat i përzgjedhjes seksuale”, thotë Christoph Schild. “Këtu supozohet se thellësia e zërit funksionon si një sinjal “i ndershëm” që synon të pengojë konkurrentët e mundshëm dhe të tërheqë partnerë të mundshëm.” Bazuar në këtë supozim, sipas Schild, mund të ketë kuptim që një zë i thellë të lidhet me një tipar personaliteti që ndërlidhet edhe me përzgjedhjen e partnerit, siç është dominimi.

Zëri nuk sqaron të gjitha

Tiparet e tjera të personalitetit lidhen më pak me zërin: Sa neurotik, i ndërgjegjshëm, i shoqërueshëm ose sa i hapur është një person, ka më pak gjasa të na tregojë zëri i një personi. Ndoshta kjo është një prehje për të gjithë ata që luftojnë me zërin e tyre më të lartë dhe më të hollë. Zërat e thellë nuk janë tregues i tipareve se një person është vetëm joshës. Ndërkohë që zëri nuk jep ndonjë informacion të besueshëm as për shumë tipare të tjera të rëndësishme të karakterit.

dw

Prej kohësh tetë orë gjumë ka qenë rregulli i artë për një pushim të mirë gjatë natës. Por studiuesit nga Kina dhe Mbretëria e Bashkuar thonë tani se njerëzit e moshuar kanë nevojë për më pak gjumë.

Shumica prej nesh e kanë përvetësuar këtë rregull: Një natë e plotë me gjumë do të thotë tetë orë për të rriturit. Por kjo mund të mos jetë më e vërtetë, pasi njerëzit arrijnë një moshë të caktuar.

Një ekip studiuesish nga Universiteti i Kembrixhit në Mbretërinë e Bashkuar dhe Universiteti Fudan në Kinë zbuluan se shtatë orë gjumë mund të jenë koha ideale e gjumit për njerëzit e moshës së mesme dhe të moshuar.

Në një studim të botuar në revistën “Nature Aging”, studiuesit thanë se shtatë orë gjumë ishin më idealet për shëndetin mendor.

Pjesëmarrësit në studim raportuan sjelljet e tyre të gjumit dhe gjithashtu iu përgjigjën pyetjeve në lidhje me mirëqenien dhe shëndetin e tyre mendor. Ata iu nënshtruan një sërë ushtrimesh që lidheshin me aftësitë konjitive, të cilat testuan shpejtësinë e tyre të përpunimit të informacionit, vëmendjen vizuale, kujtesën dhe aftësitë e zgjidhjes së problemeve. Ata që kishin pasur shtatë orë gjumë të pandërprerë, ia dolën më mirë.

Megjithatë, duhet qartësuar diçka: 94% e pjesëmarrësve ishin të bardhë, kështu që është e paqartë nëse rezultatet janë të vërteta për njerëzit me ngjyrë dhe prejardhje të tjera etnike ose kulturore.

Një faktor tjetër i rëndësishëm është qëndrueshmëria. Rezultatet më të mira u panë tek njerëzit që treguan vetëm pak luhatje në rutinën e tyre të gjumit për periudha të gjata kohore dhe që ishin besnikë të periudhës shtatë-orëshe.

Gjumë i ndërprerë: rrezik për demenca

“Të bësh një gjumë të mirë gjatë natës është e rëndësishme në të gjitha fazat e jetës, por veçanërisht teksa plakemi” – tha Barbara Sahakian, profesore në Universitetin e Kembrixhit dhe bashkëautore e studimit.

Studiuesit thanë se mungesa e gjumit ka të ngjarë të pengojë procesin e trurit për të çliruar veten nga toksinat. Ata gjithashtu thonë se një ndërprerje e gjumit të ngadaltë ose të thellë mund të jetë përgjegjës në përkeqësimin e aftësive konjitive.

Trazimi i gjumit të thellë ndikon në dëmtimin e kujtesës dhe kjo mund të çojë në akumulimin e amiloidit, një proteinë që – nëse nuk funksionon siç duhet – mund të shkaktojë “konfuzion” në tru, pra çon drejt demencës.

Gjumi i pamjaftueshëm ose i tepërt mund të jetë një faktor rreziku për plakjen e trurit.

“Nuk mund të themi përfundimisht se pak gjumë ose shumë gjumë shkakton probleme me aftësitë konjitive”  – thotë Jianfeng Feng, studiues i trurit dhe profesor në Universitetin Fudan. “Por arsyet pse njerëzit e moshuar kanë gjumë më të dobët duket të jenë komplekse, të ndikuara nga një kombinim i përbërjes sonë gjenetike dhe strukturës së trurit tonë.”

Kohëzgjatja e gjumit ndikon në strukturën e trurit 

Studiuesit analizuan gjithashtu imazhet e trurit dhe të dhënat gjenetike, por ato të dhëna ishin të disponueshme vetëm për më pak se 40.000 pjesëmarrës.

Këto të dhëna treguan se sasia e gjumit mund të lidhet me ndryshimet në strukturën e rajoneve të trurit si hipokampusi, i cili konsiderohet qendra e kujtesës dhe mësimit në tru, dhe korteksi precentral, i cili është përgjegjës për kryerjen e lëvizjeve të vullnetshme.

Meqenëse rreziku i Alzheimerit dhe demencës – sëmundjet e plakjes që vijnë me dëmtime të aftësive konjitive– është i lidhur me kohëzgjatjen e gjumit, studiuesit thanë se puna e mëtejshme në fushën e shkencës së gjumit është thelbësore.

“Gjetja e mënyrave për të përmirësuar gjumin për njerëzit e moshuar mund të jetë vendimtare për t’i ndihmuar ata të ruajnë shëndetin dhe mirëqenien e mirë mendore dhe të shmangin rënien e aftësive konjitive, veçanërisht për pacientët me çrregullime psikiatrike ” – tha Sahakian.

dw

Në Shtetet e Bashkuara rreth 40 për qind e ushqimit hidhet poshtë. Në një përpjekje për t’i dhënë zgjidhje këtij problemi një kompani në Holandë ka shpikur teknologjinë që mund të ndihmojë në reduktimin e mbetjeve ushqimore. Korrespondetja e Zërit të Amerikës Julie Taboh njofton.

Sipas Agjencisë të Mbrojtjes së Burimeve Natyrore, 40 për qind e ushqimit që gatuhet në Shtetet e Bashkuara hidhet poshtë.

Pjesa më e madhe e tij përfundon në vende mbeturinash, ku çlirohet një sasi masive metani.

Për të ndihmuar në trajtimin e këtij problemi global, një kompani holandeze ka prodhuar një sistem monitorimi të mbetjeve ushqimore e cila përdor inteligjencën artificiale për të ndihmuar kuzhinierët e restoranteve të identifikojnë dhe masin sasinë e ushqimit që hidhet nga kuzhinat e tyre.

“Ne i vendosim koshit të mbeturinave një peshore poshtë dhe një kamera sipër dhe sa herë që hidhet diçka, bëjmë fotografi dhe falë Inteligjencën Artificiale arrijmë të dallojmë llojin e ushqimit që hidhet“, thotë Olaf van der Veen, drejtor ekzekutiv i Orbisk.

Informacionet mblidhen dhe hidhen menjëherë në një bazë të dhënash për të ndihmuar kuzhinierët të shohin ato që mund të jenë probleme të përsëritura.

“Ta zëmë se hidhni 10 kilogramë domate çdo të martë në mëngjes, makineria do t’ua ofrojë këtë informacion. Ose sallatën të premteve, pasi njerëzit preferojnë ushqime të tjera më tradicionale, dhe çoni dëm një sasi të konsiderueshme sallate”, thotë Olaf van der Veen.

Ky është lloji i informacionit që u ofrohet shefave të kuzhinës në mënyrë që të ulin sasinë e mbeturinave që hedhin, me synimin për të përmirësuar qëndrueshmërinë dhe përfitimet prej tyre.

“Nuk ka një kuzhinier në botë që do t’i pëlqente të gatuante për koshin e mbeturinave“, thotë zoti van der Veen.

“Pra, ajo që kjo teknologji është në gjendje të bëjë për një restorant është t’i mundësojë atij, nëpërmjet inteligjencës artificiale, të parashikojnë dhe të gatuajë sasinë e duhur të ushqimit“, thotë Vonnie Estes, e Shoqatës Ndërkombëtare të Prodhimeve të freskëta.

Restorantet nuk e blejnë makinën, por paguajnë një tarifë abonimi mujor për informacionin që mbledh dhe shpërndan makina. Që kur u vu në përdorim në vitin 2019, shërbimi ka ndihmuar rreth 100 restorante në Evropë të kursejnë mbetjet ushqimore dhe paratë, thotë kompania.

“Ne kemi kursyer 200 deri në 300 mijë kilogramë deri më sot dhe kjo ka një vlerë prej rreth 1.2 deri në 1.8 milionë dollarësh“, thotë Olaf van der Veen.

Kompania planifikon të zgjerohet duke u futur edhe në tregun amerikan e shpreson që një ditë të eliminojë plotësisht mbetjet ushqimore nga kuzhinat industriale.

voa