Me analistin e njohur Janusz Bugajski. Sfidat më të rënda për Shqipërinë ende priten të vijnë. Ajo i zgjedh mirë miqtë dhe i njeh kundërshtarët, por politika nuk duhet të gabojë. Klasa politike, privatizimet, rajoni dhe zhvillimet e reja, në sytë e njohësit të mirë të Ballkanit

Nga Genc Mlloja, Revista KlaN

Ai që në fillim krijoi një “feeling” për Shqipërinë, dhe shqiptarët ja kthyen vëmendjen shumë shpejt. Shkrimet dhe analizat e Janusz Bugajskit në shtypin e huaj, përktheheshin e komentoheshin sa hap e mbyll sytë në shtypin e Tiranës. Sot, jo më në distancë por mes nesh, Bugajski drejton një emision-risi në ekranin e Albanian Screen. Duke folur më jo si “ndjekës në largësi”, por si tatues nga afër i pulsit dhe ritmit të politikës, ekonomisë dhe zhvillimeve të Shqipërisë dhe rajonit. Pse vendit tonë i duhet një klasë e re politike, pse ishim kaq naivë dikur mbi tufat e dollarëve nga Amerika, pse rajoni ka sfida të rëndësishme përpara dhe pse privatizimet strategjike të qeverisë Berisha duhet të maten me kujdes.

-Zoti Bugajski, sipërmarrja juaj e suksesshme televizive në televizionin Albanian Screen është një risi për 35n e vendit tonë, duke ju dhënë ndërkaq mundësinë të mblidhni opinione, pikëpamje dhe qëndrime nga drejtuesit më të lartë të qeverisë dhe opozitës. Si mund të ravijëzohet një pamje e sotshme dhe e ardhshme e Shqipërisë, bazuar në këto të dhëna që keni mbledhur?

Gjatë këtyre intervistave unë kam qenë i paanshëm dhe neutral. I qëndroj gjithashtu fort besimit se çdo i intervistuar duhet të ketë shansin të shprehë pikëpamjet e tij, pa iu shmangur pyetjeve të pakëndshme, në mënyrë që publiku shqiptar të krijojë mendimin e tij mbi karakterin dhe cilësitë e politikanëve të vet. Deri më tash, vëzhgimi im i përgjithshëm është se udhëheqësit politikë të Shqipërisë e kuptojnë se çfarë duhet bërë që vendi të ecë përpara drejt Bashkimit Europian dhe të përmirësojë performancën e vet ekonomike. Por ama, ata ngecin përgjatë kësaj rruge për shkak të një numri faktorësh, qofshin këta ambicja personale, anësia politike, mbetjet e një mentaliteti komunist që e përjashton kompromisin, frika e humbjes së postit, apo dyshimet mbi qëllimet e rivalëve politikë. Për fat të keq, të gjitha këto elemente e frenojnë Shqipërinë dhe punojnë në dëm të interesave të saj.

-Në vazhdim të pyetjes më lart, cili është opinioni juaj i brendshëm personal mbi Shqipërinë, popullin e saj dhe çfarë ka arritur ai në politikë, ekonomi, çështjet sociale etj?

Që kur erdha për herë të parë në Shqipëri mbi 21 vite më parë, kam ndjerë një afërsi me popullin shqiptar. Në fakt, Shqipërinë e admiroj fort për tre arsye kryesore: Ndjesinë e fuqishme të identitetit kombëtar, shpirtin e sipërmarrjes që i mbijetoi edhe dekadave të shtypjes diktatoriale, dhe leximin e qartë që ka mbi aleatët dhe kundërshtarët në arenën ndërkombëtare. Pavarësisht fërkimeve politike, problemeve ekonomike dhe destabiliteteve rajonale, këto tre faktorë më bëjnë optimist për të ardhmen e vendit.

-I jeni referuar nevojës për krijimin e një klase të re politike, e cila do të ndryshojë status kuo-në aktuale në vend. Por po vërejmë se me gjithë praninë e politikanëve të rinj në të majtë e në të djathtë të skenës politike, performanca e tyre nuk ndryshon asnjë fije nga ajo e “mjeshtrave” të vjetër. Sipas mendimit tuaj, nga duhet të vijë ky brez i ri dhe si mund ta gjejë vendin e vet në skemën aktuale politike të vendit?

Brezi i ri, apo klasa e re politike që kam përmendur, nuk nënkupton një grusht individësh të rinj që për postet dhe karrierën e tyre varen nga politikanët e vjetër. Por e kam fjalën për një rrymë të pavarur që do të ngrejë krye qoftë nga partitë ekzistuese, qoftë nga ngritja e formacioneve të reja politike. Ky do të jetë një brez që s’do të ketë lidhje me komunizmin e autoritarizmin, dhe do të jetë plotësisht i familjarizuar me konkurrencën politike në demokracitë më të zhvilluara. Procesi i rinimit politik duhet njëherësh të përfshijë njerëz të pavarur të biznesit që e kuptojnë sesi funksionon tregu global dhe kanë dëshirë të ngrihen kundër praktikave korruptive që pengojnë garën e drejtë.

-Keni qenë një ndjekës i vëmendshëm i zhvillimeve rajonale në vite, veçanërisht Shqipërisë, dhe artikujt tuaj janë botuar e lexuar vazhdimisht në shtypin e Tiranës. Në këtë trajektore 20 vjeçare, a mund të vini gishtin mbi gabimet kryesore të lidershipit politik shqiptar, në mungesë të të cilave vendi do të kishte përparuar më shumë? Dhe përse ndodhën këto gabime?

Në skenën ndërkombëtare Shqipëria shpesh përmendet si një vend model, që nuk e rrezikon stabilitetin rajonal dhe mban marrëdhënie të mira me të gjithë fqinjët. Nga ana tjetër, prapambetja ekonomike e Shqipërisë në kohën e kolapsit të komunizmit, padyshim pengoi që Tirana të luante një rol më aktiv në skenën ndërkombëtare, qoftë për mirë apo për keq. Ndaj them se provat më të mëdha rajonale të lidershipit shqiptar ende priten në vitet që vijnë, sidomos në lidhje me parashikimet për zhvillime të reja përgjatë tre kufijve të saj – në Maqedoni, Kosovë e Greqi. Mënyra sesi Tirana do të menaxhojë konfliktet e ardhshme, gjithashtu do përcaktojë vendin që do të zërë ajo në sytë e Europës dhe Shteteve të Bashkuara.

-Ka mbetur proverbiale shprehja e ardhur nga SHBA, “Është ekonomia, budalla!” Mendoni se shqiptarët e teprojnë me tifozllëkun e tyre politik kur hedhin votën, duke e neglizhuar realitetin e përditshëm të gjërave, sidomos gjendjen ekonomike? Një shembull: Një pensionist, demokrat apo socialist, nuk e ndryshon votën e tij pavarësisht pensionit qesharak dhe kushteve të këqija të jetesës. A ka vend për një emancipim real të votuesve në këtë drejtim?

Jam i surprizuar, në fakt, që mes zgjedhësve shqiptarë nuk ka kaq shumë fokus tek ekonomia. Mund të ekzistojnë një seri arsyesh për këtë, nga politizimi i ngulur thellë tek individët, tek mungesa e një alternative të besueshme politike që të përqëndrohet së pari tek zhvillimi ekonomik apo tek nevojat specifike të grupeve sociale. Ka disa vende të tjera ish komuniste, me parti që kanë zënë mjaft vende në parlament e në koalicione qeveritare, e që përfaqësojnë fermerët, pensionistët apo shtresa të tjera shoqërore të ndikuara nga shndërrimet ekonomike.

-Meqë jemi tek ekonomia, një tjetër seri e vrullshme privatizimesh po përgatitet në Shqipëri. A po ecën në drejtimin e duhur ky proces, teksa disa sektorë strategjikë kanë dalë në shitje?

Privatizimi nuk është një proces i rastësishëm apo spontan, por një ngjarje me dimensione strategjike kur në lojë janë asete të rëndësishme shtetërore. Prandaj, qeveria duhet të peshojë mirë kostot dhe përfitimet e shitjes së këtyre aseteve tek kompanitë e huaja, dhe të dijë të bëjë dallimin mes kompanive të pavarura perëndimore dhe korporatave shtetërore nga vende si Kina apo Rusia. Politikisht, kompanitë shtetërore të vendeve të tjera do të kërkojnë të ndikojnë tek vendimmarrja kombëtare e vendeve përkatëse. Ekonomikisht, premtimet e tyre paraprake mund të rezultojnë me themele të cekëta. Tirana mund të pyesë fqinjët e saj malazezë mbi vendimin katastrofik të shitjes së uzinës së aluminit KAP, kontribuesi më i madh në GDP-në e vendit, tek një kompani ruse. Tani KAP përballet me falimentin dhe varet nga një paketë shpëtimi qeveritare, ndërsa marrëdhëniet mes Rusisë dhe Malit të Zi janë keqësuar.

-Është fakt që SHBA ka qenë partneri kryesor strategjik i Shqipërisë, por edhe i faktorit shqiptar në rajon. Realiteti i sotëm – pavarësia e Kosovës, statusi i shqiptarëve në Maqedoni – është domethënës. Por në fillimet demokratike të viteve ’90-të, shqiptarët prisnin me naivitet, përtej nivelit politik, një “shi dollarësh” në investime amerikane. Përse nuk ndodhi kjo?

Unë besoj se ka pasur njëfarë naiviteti nga të dyja palët – mes shqiptarëve, se SHBA do të investonte në shkallë të gjerë, dhe mes amerikanëve, se Shqipërisa shumë shpejt do të zhvillohej me një ekonomi të mbështetur në sundimin e ligjit. Të dyja çështjet janë të ndërlidhura, sepse investitorët kërkojnë plotësimin e disa kushteve për të investuar: Qetësinë politike dhe bazën e qartë ligjore. Nga ana tjetër, Shqipëria edhe pse treg i vogël, ka disa potenciale në fusha si energjia, turizmi dhe infrastruktura. Ndaj kurrë nuk është vonë për të tërhequr investitorë të rinj nga Shtetet e Bashkuara, dhe shitja e një aseti strategjik tek një korporatë amerikane do të kontribuonte në stimulimin e investimeve të tjera amerikane.

-Si një ekspert me përvojë në çështjet ballkanike, a mendoni se udhëheqja e re politike e Beogradit po ndjek një kurs më agresiv ndaj Kosovës? E në këtë temë, ç’qëndrim mbani ndaj deklaratave si ajo e ish kryediplomatit serb Vuk Jeremiç, së shpejti drejtues i asamblesë së përgjithshme të OKB-së në Nju Jork, sipas të cilit anëtarësimi i Kosovës në OKB “do të kalojë vetëm mbi kufomën time”?

Administrata Nikoliç-Daçiç është ende në hapat e para, ndaj është e parakohshme të gjykojmë thellësisht mbi politikat e saj. Të gjitha qeveritë serbe kanë ndjekur politikën e mohimit të shtetit të Kosovës e legjitimitetit të saj ndërkombëtar. Ndaj nuk besoj se kjo e sotmja do të ndryshojë. Një çështje më me spec, është nëse dyshja Nikoliç-Daçiç do të punojë për ndarjen si të Kosovës, edhe të Bosnje-Hercegovinës, në dobi të një Serbie të zgjeruar. Ata mund ta adoptonin këtë politikë, në tentativë për të qetësuar qytetarët serbë dhe për t’i devijuar ata nga gjendja gjithnjë e më e rëndë ekonomike. Sa i përket deklaratës së Jeremiçit, të gjithë do të vdesim dikur, ndërsa ai nuk është një president i përjetshëm i Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së.

-Ideja e krijimit të një “Beneluksi Ballkanik” me Malin e Zi, Paqedoninë, Kosovën dhe Shqipërinë, është lançuar së fundmi. Zyrtarë të BE-së e vlerësuan atë si një opsion i mundshëm. Por nuk munguan edhe kritikat nga politikanë e analistë të Serbisë, Maqedonisë etj. Ç’mendim keni për këtë, si dhe për idenë tjetër, atë të përdorimit të lekut shqiptar si monedhë në Kosovë krahas euros, me perspektivën e një monedhe të përbashkët tek të dyja vendet më vonë?

Beneluksi, ndryshe nga sa besojnë disa politikanë serbë apo maqedonë, nuk është një mini-perandori, por një marrëveshje vullnetare ndërkombëtare, e hartuar për të zgjeruar suksesin e të treja vendeve anëtare, duke gjeneruar bashkëpunim ekonomik, investime e tregti. Mesa di unë, Luksemburgu, anëtari shumë më i vogël nga dy të tjerët, nuk është ankuar ndonjëherë për shovinizmin belg apo holandez. Ballkani perëndimor e ka nevojë tregun e përbashkët, që do të zgjerojë bashkëpunimin në energji, infrastrukturë, tregti e transport, duke i dhënë gjithë rajonit një perspektivë më të mirë si për thithjen e investimeve të huaja, edhe për integrimin europian. Politikanët që kundërshtojnë bashkëpunimin ndërkufitar, vendosin frikën dhe ambiciet

Ju jeni arrestuar dhe keni vuajtur në burgjet serbe. Si e shihnit të ardhmen e Kosovës gjatë vuajtjes së dënimit? A kishit shpresa në atë kohë për një Kosovë të pavarur, d.m.th. a e dinit fatin e luftës?Gjatë bombardimeve të NATO-s, pra në pranverën e vitit 1999, shumëçka ishte e paqartë. E për mua që isha i izoluar në burg, ishte dyfish e paqartë. Kur gardianët e burgut dëgjonin lajmet me zë më të lartë mundohesha të marr vesh ndonjë gjë, ndonëse asisoj e kisha veçse negativin e fotografisë: lajmet që i transmetonte Beogradi në funksion të politikës së Milosheviqit. Në anën tjetër, sa herë që na e sillnin në qeli ndonjë të burgosur të ri shqiptar, teksa i ndihmonim të shtrihej pas lëndimeve që i kishte pësuar prej rrahjeve, çdo herë e pyesnim për të rejat nga lufta e politika. Atëbotë, fuqitë e mëdha perëndimore negocionin ndërmjet veti e karshi Rusisë për një zgjidhje për Kosovën e cila do t’i jepte fund luftës. Një gjë e dija: nëse NATO-ja e përmbyll luftën nuk do të kemi pavarësi, e nëse luftën e përmbyll UÇK-ja atëherë do të mund të kemi edhe më shumë se pavarësi. Më vonë, gjatë vuajtjes së dënimit, kam qenë më shumë i informuar për shkak të qarkullimit shumë më të madh të të burgosurve dhe një radioje që e mbanim tinëz në qeli. Pra, e kam ditur që jemi nën administrimin e UNMIK-ut, që KFOR-i është forca ndërkombëtare paqëruajtëse, që janë tërhequr policia dhe ushtria e Serbisë, që janë kthyer refugjatët shqiptarë, që Mitrovica ka mbetur e ndarë, që UÇK-ja u demilitarizua, që nisi privatizimi i ndërmarrjeve shoqërore etj.

Nga kush e prisnit lirinë, nga UÇK apo NATO?

Nga UÇK-ja, natyrisht. Liria s’vjen prej jashtë, ashtu qysh demokracia s’vjen prej lart. Misioni i NATO-s ishte paqja në Kosovë, jo liria e pavarësia e Kosovës. NATO bënte luftë kundër luftës së Milosheviqit. Intervenimi i NATO-s nuk kishte mandat politik por humanitar: të shpëtojë popullsinë e Kosovës nga gjenocidi i Serbisë. Në anën tjetër, ishte intervenim i kufizuar me sulme nga ajri pa trupa tokësore. Në këtë kuptim, intervenimi ishte i mangët ndonëse gjithsesi i drejtë, i rëndësishëm dhe i dobishëm. Për mua, liria është liri politike që konsiston tek e drejta e vetëvendosjes. Para lirisë së zgjedhjes duhet ta kemi zgjedhjen e lirisë. Përndryshe përfundon te liberalizmi pa liri.

Z. Kurti, u bënë 8 vite që prej themelimit të Vetëvendosjes dhe ju jeni në opozitë. Pse e shihni këtë nismë si një histori suksesi?

Ne jemi opozitë që përbën rezistencën. Përderisa Kosova është në këso gjendje të rëndë, ne s’mund të ishim diku tjetër përveçse në opozitë. E kur ne do të jemi në pozitë, atëherë dhe tashmë gjendja nuk do të jetë kështu e rëndë por krejtësisht ndryshe. Në përgjithësi, nuk mendoj që suksesi paraqet legjitimitet. Por, para se të vijmë këtu, nuk mendoj që ardhja në pushtet është suksesi. E, para se të vijmë edhe këtu, një lëvizje politike që synon transformim socio-politik të shtetit dhe shoqërisë si puna jonë, nuk shprehet me terme biznesi çfarë janë suksesi-dështimi, oferta-kërkesa etj.

Si e shihni rolin e faktorëve shqiptarë në rajon? Roli i politikanëve shqiptarë në Maqedoni dhe Mal të Zi? Çfarë mund të bëjnë më shumë?

Tepër shumë faktorë për të qenë faktorë. Partitë e shumta shqiptare fillimisht përvetësojnë identitete ideo-politike të posaçme por mandej i karikaturojnë diferencat që i kanë me njëra-tjetrën për t’i shndërruar më pas ato diferenca në elemente konstituive të atyre identiteteve që kësisoj depolitizohen duke u kulturalizuar e personalizuar. Vullneti i shqiptarëve gjithandej kufijve është për bashkim, e ne të gjithë duhet të udhëhiqemi në radhë të parë nga ky vullnet. Së pari, shqiptarët jashtë Shqipërisë e Kosovës dhe subjektet e tyre politike duhet të jenë radikal brenda institucioneve të sistemit por edhe të bëjnë aktivitete jashtinstitucionale të padhunshme. Së dyti, ata duhet ta kultivojnë dhe forcojnë idenë e kombit dhe kombin si formacion socio-historik të modernitetit: kombi është, përveçse vlerë, edhe armë e fuqishme që dikur na ka emancipuar në raport me feudalizmin e religjionin, e sot na mbron edhe karshi neoliberalizmit. Dhe, së treti, shqiptarët jashtë Kosovës edhe Shqipërisë duhet ta studiojnë diskriminimin që u bëhet, ta dokumentojnë dhunën që ushtrohet mbi ta, të kritikojnë dhe të ankohen për çdo ditë te Tirana dhe Prishtina zyrtare, duke kërkuar përkrahjen dhe ndihmën e tyre.

Me cilat parti politike shqiptare në rajon, Vetëvendosje ndan të njëjtat parime?

Më shumë se të lidhemi me parti politike ne preferojmë të bashkëpunojmë për çështje të caktuara: të drejtat e shqiptarëve kudo që ata janë, manifestimet për datat, ngjarjet e figurat kombëtare, çështja çame etj. Këto jo patjetër prezentohen nga parti politike, por edhe nga organizata shoqërore e grupe qytetarësh. Pra, nuk orientohemi duke ndërtuar qëndrime ndaj subjekteve por ka nisma të tyre që i mbështesim dhe nisma që nuk i mbështesim.

Si e shihni rolin e Tiranës zyrtare për çështjet e shqiptarëve?

Tirana zyrtare si në politikën e jashtme në arenën ndërkombëtare po ashtu edhe në politikën e brendshme kombëtare mund të bëjë shumë më tepër seç po bën dhe ka obligime më të mëdha seç po përmbush sipas Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë. Neni 8, Pika 1, e kësaj Kushtetute thotë që “Republika e Shqipërisë mbron të drejtat kombëtare të popullit shqiptar që jeton jashtë kufijve të saj”. Kjo pikë do të duhej të realizohej nëpërmjet një morie aktivitetesh e reagimesh qeveritare që përgjithësisht mungojnë. Shqiptarët e Shqipërisë e duan shumë më tepër Kosovën sesa serbët e Serbisë. Kjo duhet të përkthehet edhe në angazhimet dhe punën shtetërore të shtetit shqiptar. Nuk duhet lejuar që te ndërkombëtarët të krijohet përshtypja që Qeveria e Serbisë e do Kosovën më shumë se Qeveria e Shqipërisë.

A po e kryen opozita e Shqipërisë rolin e saj?

Nëse flasim për rolin në lidhje me çështjen kombëtare, sigurisht që ende mbeten shumë veprimtari të cilat opozita mund t’i kryente. Opozita në Shqipëri ka një grup parlamentar të madh në numër dhe nismat që do të mund t’i ndërmerrte në Kuvend në lidhje me të drejtat e shqiptarëve si dhe me bashkëpunimin me Kosovën janë të shumta. Deri më tani kjo nuk ka ndodhur. Kombi është shumë i rëndësishëm meqë kontribuon shumë për idenë e komunitetit e shoqërisë, për ndjenjën e përkatësisë dhe përgjegjësisë. Socialja dhe solidariteti nuk ka të bëjë vetëm me institucionet e sistemit dhe ridistribuimin e tyre por edhe me marrëdhëniet ndërnjerëzore që janë marrëdhënie në gjuhë e në kulturë kombëtare. Ne shqiptarët duhet të bëhemi politikisht kombëtarë pa u bërë kulturalisht provincialë. Edhe Kosova edhe Shqipëria janë provinca të kombit. Kauza e bashkimit kombëtar e politizon kombin. Duke i dhënë theks ekonomisë kombëtare e jo vetëm kulturës kombëtare, opozita në Shqipëri do të mund të kontribuonte aq shumë këtu. Bashkimi kombëtar ka efekt social – ai do ta ndihmonte çlirimin social të shqiptarëve. Bashkimi kombëtar do të rriste resurset natyrore e lëndët e para, fuqinë punëtore, madhësinë e tregut, kapacitetet zhvillimore, administrative, menaxhuese e intelektuale të shqiptarëve. Te ne bashkimin kombëtar shumë më tepër e duan të varfërit sesa të pasurit, sepse këta të fundit nuk i kemi prodhues por tregtarë që mirëmbajnë importin e lartë në Shqipëri e Kosovë. Jo vetëm që prodhimi shqiptar vazhdon të mbetet i varfër, por edhe vetë prodhuesit shqiptar janë më parë të varfër sesa të pasur.

Si i përjetuat trazirat e 21 Janarit, duke qenë se Vetëvendosja ka lënë martirët e saj në protesta?

Protestat tona janë më ndryshe, si për nga objektivi po ashtu edhe për nga konteksti e mënyra. Me 21 janar 2011 të gjithë ne ndjenim dhembje e pikëllim të thellë për qytetarët që u vranë. Ato vrasje nuk ishin të domosdoshme dhe ishin të panevojshme. Besoj që ato vrasje ishin edhe të shmangshme. Qytetarët shqiptarë kanë të drejtë dhe arsye të protestojnë e demonstrojnë kudo që janë në Ballkan, përfshirë këtu edhe Republikën e Shqipërisë, për shkak të mungesës së perspektivës, shtypjes politike dhe shfrytëzimit ekonomik. Në mbrëmjen e 21 janarit, VETËVENDOSJE! pat deklaruar: “Politikanët shqiptarë janë më të pasur se gjithë kolegët e tyre në Evropë krahasuar me buxhetin e shteteve përkatëse. Në institucionet e shtetit shqiptar zakonisht i shohim partitë pa popull kurse sot e pamë popullin pa parti, të zemëruar me pozitën dhe të braktisur nga opozita. Kjo demonstratë tregoi hendekun midis qytetarëve të pakënaqur dhe qeveritarëve të vetëkënaqur, por edhe konfirmoi hendekun tjetër midis popullit dhe opozitës.”

Si do ta komentonit Paktin me Ujërat Territoriale me Greqinë?

Ashtu siç e ka komentuar dhe Gjykata Kushtetuese e Republikës së Shqipërisë – antikushtetues. Shpesh është thënë se bashkimi kombëtar do të rrezikonte humbjen e territoreve te reja, duke nënkuptuar veriun e Kosovës, kështu që bashkimin e kemi vetëm në BE. Atëherë pse po e rrezikojmë atë që na takon dhe e kemi?! Kufijtë dhe territori i Shqipërisë duhen parë nga perspektiva kombëtare edhe në veprimtarinë e përditshme të çdo qeverie, e sidomos të politikës së jashtme.

A është në rrugën e duhur bashkimi kombëtar? Si mund të vijë ai dhe çfarë duhet bërë? Pritet nga politika apo nga qytetarët?

Për çdo çështje të kombit të veprojmë si komb. Kriza e identitetit kombëtar dhe jo vetëm kombëtar, i bën njerëzit më kollaj të robërueshëm. Kriza e identitetit është një hap në drejtim të skllavërisë. Puna dhe veprimet tona duhet të jenë në shërbim të bashkimit kombëtar shqiptar. Ky bashkim do të ndodhë edhe nëse nuk bëhet. E unë them ta bëjmë para se të ndodhë. Sepse, edhe nëse ne shqiptarët nuk e duam bashkimin kombëtar dhe heqim dorë prej tij, janë hegjemonistët dhe shovinistët në fqinjësi ata që nuk do të ndalen e nuk do të heqin dorë deri në bashkimin kombëtar të shqiptarëve. Porse, asisoj ne tkurremi e zvogëlohemi edhe më tej se ç’jemi tkurrur e zvogëluar që prej fundit të shekullit XIX e këtej. Prandaj, le ta duam Shqipërinë prej vullnetit e interesit para se ta duam atë prej zorit. Në njërën anë, gjuha, kultura dhe historia, kurse në anën tjetër, ekonomia, siguria e demokracia, që të gjitha këto na duan të bashkuar. Bashkimi kombëtar duhet të shihet jetik edhe sa i përket demokratizimit të vendit. Në një shtet me shtatë a tetë milionë banorë potencialisht ka më pak mundësi që të lulëzojnë lidhjet nepotiste e klanore. Aty duhet të ketë garë për vlera e meritokraci. Po ashtu, Kosova bashkë me Shqipërinë mund t’i bëj ballë më lehtë hegjemonizmit që vjen nga Serbia. E njëjta gjë vlen edhe për pretendimet e qarqeve të caktuara greke për ‘vorioepirin’.

Çfarë duhet të bëjnë Rama dhe Berisha?

Me detyrat publike e politike që mbartin dhe me hapësirat vendimmarrëse apo legjislative që kanë forcat politike që ata drejtojnë do duhej të bënin kujdes në çdo vendim të tyrin, që prej shitjes së pasurive publike e deri te politika e jashtme e Republikës së Shqipërisë. Duam apo nuk duam roli i Shqipërisë është vendimtar për gjithë çka ndodh me Kosovën dhe shqiptarët në rajon. Por, mbi të gjitha, në raport me Kosovën është e udhës që qëndrimet e forcave politike në Republikën e Shqipërisë të definohen sipas vizionit të tyre politik e kombëtar e jo të jenë thjesht mbështetës të koniukturës aktuale qeveritare në Prishtinë. Kjo e fundit më shumë tregon për indiferencë sesa për maturi.