Gjermania 25 vjet pas rënies së murit – sa janë afruar gjermano-lindorët dhe gjermano-perëndimorët? Kjo është hulumtuar me porosi të qeverisë federale. Konkluzionet nuk të habisin, mendon Felix Steiner.Ne gjermanët dallohemi për dy veçori: nga njëra anë ne jemi në përgjithësi të saktë, atë që bëjmë e bëjmë me themel. Dhe së dyti ne parapëlqejmë të shtrojmë pyetje për vetveten. Ne druhemi se nuk jemi normalë – dhe vazhdojmë të kemi një raport të çoroditur lidhur me identitetin tonë kombëtar. Le ta pranojmë: asnjë komb tjetër europian nuk është rikthyer para 25 vjetësh tek bashkimi shtetëror, pasi për 40 vjet ka qenë i ndarë në dy shtete me sisteme krejtësisht të ndryshme shoqërore. Por edhe sikur të ketë pasur të tillë: kush tjetër veç ne gjermanëve pas 25 vjetëve të rënies së murit do të autorizonte një projekt studimor, që hulumton vetëm çështjen nëse “Jemi ne një popull?”
Porosinë për këtë punë të zellshme shkencore e ka bërë e ngarkuara e qeverisë federale për landet e reja – një titull ky, që prej kohësh bart një notë anakronike. Iris Gleicke, kështu quhet aktualisht drejtuesja e këtij posti, nuk ka – ashtu si të gjithë njerëzit që kanë poste dhe funksione – asnjë interes, që zyra e saj të duket si e tepërt. E kësisoj ajo e ka prezantuar tani rezultatin e studimit me një fjali të urtësisë Salomoniane: Gjermania ndonëse është “bashkuar, ende nuk është një”.
Çfarë do të thotë “të jesh një”?
Një kundërpyetje, zonja Gleicke: a mundemi dhe duam ne gjermanët vërtetë të jemi “një”? Çfarë do të thotë në fakt – të jesh një? A duhet që ne të kemi të gjithë të njëjtat pikëpamje dhe konceptime të vlerave? A nuk e vlerësojmë ne Bashkimin Europian, pejzazhin kulturor të Europës, pikërisht mbi bazën e larmisë së madhe të saj? A nuk përbën kjo larmi pasurinë e saj?

E pra përse pikërisht në Gjermani duhet të synohet diçka tjetër? Sepse: pikërisht ashtu siç dallojnë pejzazhet dhe imazhet e qyteteve në Bavarinë e Epërme dhe në brigjet e Detit Baltik të Meklenburgut, po ashtu duhet të dallojnë edhe njerëzit, që jetojnë atje. Por jo vetëm kaq: njerëzit duhet të dallojnë, sepse p.sh. ata dallohen si gra apo burra, ose si shvabë apo friesenë, inxhinierë apo ndihmëskuzhinierë, që jetojnë në qytet apo në fshat. Por ata dallojnë edhe, sepse kanë jetuar në Gjermaninë e dikurshme Lindore apo në atë Perëndimore.
Dallimet do të ishin një problem, nëse njerëzit në një pjesë të vendit do ta refuzonin me shumicë sistemin politik të Gjermanisë. Ose nëse ata do të ndienin urrejtje dhe aversion kundrejt “të tjerëve”. Por asnjëra prej këtyre nuk ndodh në Gjermani: shumica dërmuese e gjermanëve janë të kënaqur, i përmbahen demokracisë si formë e shtetit dhe bashkimin e dy shteteve gjermane e konsiderojnë si një fitim për të dyja palët. Atje, ku në të kaluarën ka pasur dallime masive mes Lindjes dhe Perëndimit, tashmë ato janë shuar në mënyrë të dukshme brenda një gjenerate. Ato që ekzistojnë sot ende si dallime, mund të shpjegohen me rrugët dhe përvojat e ndryshme jetësore.
Diktatura dhe ndryshimi i sistemit kanë lënë gjurmë
Një shembull: vetëm 46% e gjermano-lindorëve e konsiderojnë ish-RDGJ (Republika Demokratike e Gjermanisë) si një “shtet totalitar”. Në Perëndim kjo kuotë – jo shumë befasuese – është shumë më e lartë. Një konkluzion i tillë është e kuptueshme që duhet t’u shkaktojë dhimbje viktimave të sistemit të dikurshëm, sepse bëhet fjalë për dekada të jetës së tyre, të së përditshmes së tyre. Nga ana tjetër kushdo, që ka qenë i vetëdijshëm, se po jeton në një shtet diktatorial, duhet të shtrojë pyetjen për implikimin e vet në këtë sistem: çfarë dija unë mbi ato që bënte regjimi? A mos kam qenë edhe unë doras? Përse nuk kam ushtruar rezistencë? Që shumica u shmangen këtyre pyetjeve, është e kuptueshme. Në RFGJ (Republika Federale e Gjermanisë) në vitet 1950-të dhe 1960-të vërehej pikërisht kjo dukuri, sapo bëhej fjalë për shtetin nacionalsocialist – gjë kjo që nuk mund të krahasohet me RDGJ.
Ndaj mesazhi pozitiv i studimit është: tek të rinjtë, që kanë lindur pas rënies së murit, sot nuk konstatohen dallime sa i përket botëkuptimit dhe konceptimit të vlerave. Kjo vlen si për konkluzionet pozitive, ashtu edhe për ato negative – po t’i referohemi p.sh. ksenofobisë ose antisemitizmit. Pikërisht për këtë arsye më së voni pas 25 vjetësh edhe Iris Gleicke do të mund të konstatojë, që ne gjermanët jemi “një”. Unë mendoj qysh sot, ashtu si edhe para 25 vjetësh, se: ne jemi një popull! (dw)