Për fat të keq, bota i sheh shqiptarët më keq se ç’janë, më pak të emancipuar dhe më shumë të pagdhendur. Për një vizion të pasaktë, vështruesi mund të ketë gabimin apo fajin e vet.Në rastin tonë nuk mendoj se ka ndonjë dashakeqësi të programuar. Ka qenë më tepër ndërlikim fatkeq rrethanash, kështu thotë në një intervistë ekskluzive për gazetën “Zëri”, shkrimtari Ismail Kadare.

Në përvjetorin e çlirimit të Kosovës, Kadare rikujton se 15 vjet më parë në historinë e Evropës dhe të SHBA-ve ndodhi diçka tepër e rrallë, për të mos thënë e panjohur, një luftë e një lartësie morale të paparë, që kryente pjesa më e përparuar e botës, për mbrojtjen e një populli gjysmë të humbur e të braktisur.

“Me dhjetëra kanë qenë popujt që kanë ëndërruar një mbrojtje të tillë e që, për fat të keq, nuk e kanë pasur dot”, shton Kadare.

Kështu që, sipas tij, mirënjohja shqiptare duhet dhe do të jetë, pa dyshim, e pafundme. Por sa i përket rritjes së disa grupeve antiperëndimore mes shqiptarëve, të indoktrinuar nga ideologji ekstremiste fetare, Kadare thotë se ky akt është më shumë se mosmirënjohje.

Sipas tij, ky është një projekt i hershëm serb. “Famëkeqi drafti i Cubriloviçit, i cili ka parashtruar rrugën për të tërhequr në kurth shqiptarët. Thelbi i kurthit ka qenë armiqësimi shqiptarë – Evropë.

Në këtë draft, një vend i veçantë i kushtohej rolit që do të luanin imamët dhe hoxhallarët e Kosovës për shpërnguljen e një pjese të kombit shqiptar jashtë Evropës. Dhe sidomos për turqizimin e tij”, shton gjatë intervistës Kadare. Ai flet edhe për politikën e Beogradit ndaj shqiptarëve.

Zëri: Kosova gjashtë vjet shtet i pavarur, në anën tjetër kemi Shqipërinë mbi 100 vjet shtet. Çfarë drejtimi janë duke marrë shqiptarët?

Kadare: Siç është thënë shpesh, shqiptarët pas një shkëputjeje të gjatë, po rikthehen më në fund në kontinentin e tyre. Kahu që janë duke marrë shqiptarët, përpara se të cilësohet i tillë, apo i atillë, mendoj se ka një cilësim: ai është kahu i vetëm. Çdo kah tjetër nuk do të ishte veçse një rrugë pa krye, një moskah, po të përdorim një fjalë të guximshme.

Shkëputja nga Evropa dhe rikthimi në të, është një histori sa e vjetër aq dhe e re. Ka nisur, siç dihet, me spanjollët, ka vazhduar me krejt ballkanasit, me europianoqendrorët, me balltikasit, për të arritur gjer në ditët tona, kur gjaku nisi të derdhet në Ukrainë, mu në sytë tanë.

Për secilin nga këta popuj, që fati e solli të kenë pasur ndërlikim me arabët, me osmanët ose me ish-hapësirën sovjetike, e cila pas rënies së nazizmit, zgjodhi përsëri kundërvënien ndaj Evropës, shkëputja dhe rikthimi kanë qenë një dramë e vërtetë. Me ne s’kishte pse të ndodhte ndryshe.

Zëri: Gjeografikisht jemi në Evropë, por cila është mendësia e shqiptarëve, sa afër Evropës realisht jemi?

Kadare: Jo vetëm jemi, por kemi qenë gjithmonë gjeografikisht në Evropë. Për shqiptarët s’ka pasur një tjetër gjeografi nga e cila ata kanë dalë, për të zgjedhur një më të mirë, ose më përfituese.

Ashtu siç nuk kanë pasur tjetër histori, të cilën janë përpjekur ta mbulojnë për arsye të ngjashme. Lidhur me pyetjen nëse gjeografia dhe historia evropiane mund të të bëjnë vetvetiu pjesë të qytetërimit evropian, çështja ndërlikohet.

Mendësia, për të cilën juve pyesni, thënë ndryshe, qytetërimi, doket e tij, s’kanë qenë në asnjë rast të prera si me thikë. Gjermania e kohës së Hitlerit ose Italia e Musolinit, dy vende në qendër të Evropës, përpara se të nisnin marrëzitë, pushuan së qeni qytetërim evropian, në atë kuptim tradicional pozitiv që i jepet kësaj fjale. Dihet se si Evropa i dënoi ata. E njëjta gjë mund të thuhet më pas për Millosheviqin.

Pas bombave, ishte pikërisht Evropa ajo, (Evropa e artit, elegancës dhe e sqimës, siç na pëlqen ta përfytyrojmë), që gjeti ashpërsinë e duhur, për ta mbyllur pa mëshirë në një qeli të Hagës, ku dhe do të vdiste në vetmi, si një shkretan. Evropa megjithatë nuk mund të jetë çudibërëse. Ajo s’e rrëzoi dot në gjallje Stalinin, Hoxhën apo Causheskun. Ndërkaq ajo ushqeu, me aq sa mundte, ëndrrën për rrëzimin e tyre.

Zëri: Si na sheh bota, të emancipuar apo të prapambetur?

Kadare: Për fat të keq, bota na sheh më keq se ç’jemi. Pra, më pak të emancipuar dhe më shumë të pagdhendur. Për një vizion të pasaktë, vështruesi mund të ketë gabimin apo fajin e vet. Në rastin tonë nuk mendoj se ka ndonjë dashakeqësi të programuar. Ka qenë më tepër ndërlikim fatkeq rrethanash.

Në radhë të parë ka qenë modeli i komunizmit tonë, më i keqi në kontinent. Dihet se fajin për të e kemi vetë, ashtu siç vetë ne dhe askush tjetër, do të paguajmë kujtimin e tij.

E keqja s’mbaron me kaq. Prirja e mbrapshtë për të rendur pas së keqes ka dhënë shpesh frytet e saj. Për të dhënë një shembull pak të njohur, pak kohë përpara bombardimit të Serbisë, në Paris qarkulloi pëshpërima se gjenocidi armen i vitit 1915 ishte drejtuar nga gjeneralët shqiptarë.

Pëshpërima synonte armiqësimin e lobit të fuqishëm armen me shqiptarët, rrjedhimisht me Kosovën. Ajo u përhap aty-këtu në Tiranë, e shoqërua nga një tjetër pëshpërimë e rreme: mohimi i mbrojtjes së hebrenjve, e shpallur prej «çmitizuesve» vendas si «mit kombëtarist».

E vërteta ka qenë krejtësisht ndryshe, jo vetëm për hebrenjtë, që është vënë në vend, por edhe për armenët, me dosjen e të cilëve nuk është marrë askush në Shqipëri. Ndërkaq, Ismail Qemali, i cili, ndonëse i dorëhequr, ende pranohej si kryeministër historik i Shqipërisë, ishte i pari shef shteti në botë që, në tetor 1917 (pra vetëm pak kohë pas gjenocidit), dënoi publikisht në shtypin e Londrës, në një studim madhështor, të vërtetën e tmerrshme të masakrës. Ende sot historia jonë nuk e përmend këtë akt, që e nderon aq fort Shqipërinë.

Bombardimet e Serbisë, ngjarje e madhërishme

Zëri: Evropa dhe SHBA-të 15 vjet më parë luftuan për Kosovën, përkundër kundërshtimeve të ashpra të shumë shteteve. Sot, një dekadë e gjysmë nga sulmet e NATO-s, si e vlerësoni situatën në Kosovë? Po luhet me kartën e Evropës apo të Lindjes?

Kadare: Bombardimi i Serbisë si ndëshkim për Kosovën, është një ngjarje përmasat e së cilës ndërgjegjja jonë ende nuk i kap, veçse pjesërisht.

Kjo ndodh në botë me ngjarjet e madhërishme. Unë jam shkrimtar dhe e njoh peshën e përgjegjësisë së fjalëve. Rrjedhimisht e di se ç’keqkuptim mund të krijojë përdorimi i fjalës «e madhërishme», për një bombardim. Megjithatë, po e përsëris: kjo ngjarje ishte e tillë: e madhërishme.

Në historinë e Evropës dhe të SHBA-ve ndodhi diçka tepër e rrallë, për të mos thënë e panjohur, një luftë e një lartësie morale të paparë, që kryente pjesa më e përparuar e botës, për mbrojtjen e një populli gjysmë të humbur e të braktisur. Me dhjetëra kanë qenë popujt që kanë ëndërruar një mbrojtje të tillë e që, për fat të keq, nuk e kanë pasur dot.

Mirënjohja shqiptare duhet dhe do të jetë, pa dyshim, e pafundme. Por kjo është e pamjaftueshme: ky akt duhet të bëhet pjesë e ndërgjegjes sonë, e përkryerjes së saj, e kthimit në një prirje gjeneruese, shpëtuese.

Bombardimi i një vendi është një gjë e pikëllueshme. Megjithatë, sado paradoksale të tingëllojë, kam bindjen se, në një farë mënyre, Serbia gjithashtu do të duhej të ishte mirënjohëse, ashtu siç ndodh në raste të rralla, kur një ndëshkim të shkëput nga një krim, nga një rrugë që të çon në greminë.

Në një të ardhme jo të largët, në një orë të mundshme të pajtimit shqiptaro-serb, jam pothuajse i sigurt se kuptimi i atij bombardimi do të jetë gjithmonë e më i kthjellët.

Ju më pyesni se çfarë karte po luhet sot në Kosovë, ajo e Evropës apo ajo e Lindjes? Kjo pyetje vetvetiu krijon një habi aq të madhe saqë e kapërcen vetë fjalën «habi». A mundet që Kosova të ketë një kartë tjetër? Është njëlloj si të thuash se Kosova u mërzit nga kjo botë, nga kjo jetë, nga ky planet… Për t’i rënë më shkurt, do të ishte njëlloj sikur Kosova të synonte të kthehej prapë nën Serbinë. Madje, nën Serbinë e mëparshme, atë të parabombardimit.

Zëri: Ka shqetësime, si kurrë më parë, se mes shqiptarëve po rritet një frymë antiperëndimore, me propaganda kundër vlerave evropiane. Çfarë ka ndikuar që të zhvillohet kjo frymë dhe në interes të kujt çon ajo?

Kadare: Në qoftë se kjo del të jetë e vërtetë, mendoj se është gjëja më e pakuptueshme dhe më e paarsyeshme që mund të ndodhë përpara syve tanë. Shpresoj ende se nuk është veç një lajthitje e çastit.

E shikuar më gjakftohtësisht, mund të ketë një shpjegim disi të ndërlikuar. Dihet se Gadishulli Ballkanik, duke qenë në zanafillë të qytetërimit evropian, përfundoi më pas, jo në qendër, por në rrethinë të tij. Të ndodhurit te portat, me kalimin e viteve krijon një vizion tjetër të gjërave.

Në gadishull, krahas nostalgjisë që erdhi pas shkëputjes, u krijua një traditë nervozizmi dhe kundëreuropianizimi me burime të ndryshme. Bizantine dhe osmane te grekët. Osmane dhe komuniste te shqiptarët. Sllave dhe osmane te serbët.

Këta popuj s’e kishin vështirë që për fatkeqësitë e tyre, që s’ishin të pakta, të fajësonin herë pas here Evropën. Ju kujtohet acarimi grek dy-tre vjet më parë? Ju kujtohet zemërimi serb gjatë bombardimeve? Atë që nuk arrij dot ta kap është kjo frymë e shqiptarëve për të cilën flisni ju. Është më shumë se mosmirënjohje.

Është një verbëri e pafalshme, për të cilën duhet të ndihemi fajtorë të gjithë. Në fund të fundit është një projekt i hershëm serb, famëkeqi drafti i Cubriloviçit, i cili ka parashtruar rrugën për të tërhequr në kurth shqiptarët. Thelbi i kurthit ka qenë armiqësimi shqiptarë – Evropë. Në këtë draft, një vend i veçantë i kushtohej rolit që do të luanin imamët dhe hoxhallarët e Kosovës për shpërnguljen e një pjese të kombit shqiptar jashtë Evropës, dhe sidomos për turqizimin e tij.

Serbia ka problem me shqiptarët e evropianizuar

Zëri: Ku e ka hallin Serbia me shqiptarët, që të mos na shohë të evropianizuar?

Kadare: Dihet se gadishulli ynë ka qenë vend keqkuptimesh të mëdha. Një nga këto, ndoshta më tragjiku, është keqkuptimi shqiptaro-serb. Testamenti i Cubriloviçit, ende i padënuar nga Serbia, e shpall të qartë se Serbia s’mund të ketë jetë normale me kombin shqiptar përbri.

Rrjedhimisht doktrina e tij jep si zgjidhje zhbërjen, shpërnguljen ose shfytyrimin e plotë të këtij kombi rival. Vetëm kështu, sipas mendjes së sëmurë nga shovinizmi, Serbia, përbri Shqipërisë së përçudnuar, do të dukej më e qytetëruar në sytë e Evropës! Rrjedhimisht do të përfitonte favoret evropiane dhe, kryesorja, një skajim sundues në gadishull.

Qysh në lindjen e saj, doktrina, si çdo pjellë e urrejtjes, ka qenë e pamundur. Asnjëherë Serbia s’ka pasur asnjë shans të vetëm për zhbërjen e kombit fqinj.

E vetmja shpresë, edhe ajo gjysmë haluçinante, ka qenë shfytyrimi i botës shqiptare. E mbushur me xhami dhe tek-tuk ndonjë shkollë e vetmuar (shkollat janë për sllavët, për ju mjaftojnë xhamitë), hapësira shqiptare përherë e më tepër do t’i ngjante Anadollit.

Në draftin e tij, Cubriloviçi ka gjithmonë parasysh bashkëpunimin turko-osman. Qoftë marrëveshje të fshehta për shpërnguljen shqiptare, qoftë ndalimin e gjuhës shqipe. Për këtë të fundit, pavarësisht nga përgjërimet mallëngjyese për miqësi, ende nuk ka një kërkim ndjese.

Më pëlqen të besoj se herët a vonë Serbia ka gjasë të çlirohet nga xanxa të tilla. Këto ditë, një koleg yni tepër i njohur, Dobrica Qosiq, në prag të ikjes nga kjo botë, e çliroi ndërgjegjen e vet duke lënë, më në fund, një porosi të arsyeshme lidhur me keqkuptimin serb për Kosovën.

Lumturisht, shqiptarët, ndonëse nuk falin lehtë, nuk kanë krijuar kurrë asnjë doktrinë për zhbërje, shfytyrim a dëmtim të kombit fqinj serb. Në Ballkan, ku arsyet për krenari janë zakonisht të pakta, kjo do të ishte njëra prej tyre.

Zëri: Lidhur me çështjet e mësipërme ka një debat në Kosovë, gjatë të cilit shtrohen pyetjet: a ishin osmanët ata që na shpëtuan nga sllavizmi? Dhe, a mund të krahasohet Perandoria Osmane me NATO-n e sotme?

Kadare: Do të më pëlqente ta merrja një debat të tillë si një shaka zbavitëse, por, për fat të keq, pas formës së jashtme komike, ai fsheh një thelb tepër tinëzar.

Në të vërtetë është pjesë e ligjërimit të pastër kundërevropian. Është tepër e habitshme, për të mos thënë makabre, që disa vjet pas shpëtimit të Kosovës prej ndërhyrjes atlantike, bëhen përpjekje që mirënjohja t’i kalojë Turqisë! Kjo histori është e vjetër.

Gjatë viteve të robërisë osmane, me qindra herë duhet të jetë trajtuar çështja «e mirënjohjes» që shqiptarët duhej të kishin ndaj osmanëve, ngaqë këta të fundit i paskëshin shpëtuar nga Evropa! Debati i sotëm që përmendni ju, nuk është veçse përsëritje e këtij jermi. Tani për tani kundërshtarët e Evropës nuk dalin haptas, e maskojnë fjalën «evropianizëm» pas «sllavizmit», por nesër, kur të ndihen më të fortë, do ta hedhin maskën dhe haptas do të kthehen kundër Evropës dhe SHBA-së.

Kam lexuar në shtypin tuaj se këto grupime radikale drejtohen nga shërbimet e fshehta serbe dhe pse jo, ruse. E besoj këtë. Është e logjikshme. Ka mbi gjysmë shekulli që Rusia nuk po i ndahet Ballkanit. Pas ngjarjeve të Ukrainës, pesha gjeostrategjike e gadishullit është duke u rritur. E gadishulli pa faktorin shqiptar s’mund të kuptohet.

Kur Millosheviqi nisi aventurën e tij antishqiptare gjithë strategjinë e bazonte mbi shpresën se Evropa me SHBA-në, në çastin e fundit do të bëheshin me të kundër shqiptarëve. Pas thyerjes së kësaj shprese, nisi një fazë e dytë: shpresa se Evropa dhe SHBA do të pendoheshin.

Vrasja e dy aviatorëve amerikanë prej një shqiptari të Kosovës në Frankfurt, ashtu siç u bë e njohur, shpaloste një simbolikë të keqe. E para, sepse sipas një tradite emocionale, aviatorët përftohen si pjesa më e zgjedhur dhe heroike e një ushtrie, e dyta, sepse kishin qenë pikërisht aviatorët amerikanë që kishin rënë në sy në bombardimin e Beogradit.

Rrjedhimisht vrasja e dy të tillëve mund të merrej si një hakmarrje dyfish poshtëruese për shqiptarin: burracake, si çdo vrasje pas shpine, poshtëruese në kulm, ngaqë kryhej për hir të Serbisë kundër Kosovës.

Ishte, me sa dukej, kjo arsye që opinioni amerikan u trondit aq shumë. Opinioni shqiptar duhej të trandej edhe më fort. Në vend që të nxirreshin mësime ndaj akteve të tilla kundërevropiane, që ishin në të vërtetë kundër shqiptarëve, vazhduan lëshimet. E bashkë me to provokimet meskine kundër Perëndimit, për të përfunduar te xhihadistët shqiptarë në Siri, që i vunë kapakun gjithçkaje.

Edhe pas 600 vjetësh Skënderbeu mbetet personazhi numër një

Zëri: Mendoni se figura e Skënderbeut, i cili gjithashtu është marrë nëpër këmbë kohën e fundit, ka lidhje me çështjet e mësipërme?

Kadare: Skënderbeu, siç ndodh me personazhet e mëdhenj, mbështjell rreth vetes gjithçka thelbësore që ka të bëjë me kombin shqiptar.

Sot, pas 600 vjetësh, ai mbetet personazhi numër një, më aktual se kurrë, i lidhur drejtpërdrejt me problemin themelor të kohës: rikthimin e Shqipërisë në Evropë. Ai është programuesi i parë i këtij projekti. Ka 600 vjet që himnizohet për këtë projekt dhe po aq vite që sulmohet pikërisht për të. Në këtë pikë ai është i pamposhtur dhe do të dilte i pamposhtur, qoftë edhe kundër vetë Shqipërisë, në rast se ajo do ta humbte përkohësisht orientimin, siç i ndodhi gjatë komunizmit.

Duke e pranuar Skënderbeun si një personazh të madh të saj, Evropa ka pranuar në të vërtetë thelbin shqiptar, atë që rastis të jetë më i fortë se Shqipëria fizike.

Nuk ishte as pjellë e ndonjë miti, e as e ndonjë besimi fetar. U gjend në qendër të historisë dhe kjo s’është aspak një metaforë. Ideja e mbrojtjes së Evropës nga mësymja osmane ishte ideja e parë e kohës. Shumë popuj u rreshtuan për mbrojtjen e saj: ballkanasit, hungarezët, polonezët, austriakët, por Kastriotit i qëlloi të gjendej pikërisht në rrugën e mësymjes së parë, asaj më të tmerrshmes.

Arbëreshët e cilësojnë si «të pafat», ngaqë nuk arriti dot të tërhiqte plotësisht Evropën, për të luftuar në Ballkanin Perëndimor. Megjithatë ai bëri të pabesueshmen: bashkoi aq sa mundi ushtrinë dhe kështjellat e tij me evropianët, sidomos me afrimin e fundit të jetës. Do të mjaftonte vetëm ky akt, në të vërtetë kjo ide, për ta bërë të pavdekshëm.

Në numrin e nesërm mund të lexoni: A po fryn erë e përçarjes në mes dialekteve? Si e sheh Kadare debatin mbi standardin e gjuhës shqipe, a duhet rishikuar njësimi i 1972-shit? Nga po shkon kombi shqiptar…

Në një intervistë për Tv “Art” të Tetovës,në kuadër të emisionit “Në Fokus”, analisti politik dhe publicisti i mirënjohur Kim Mehmeti, ka folur rreth zhvillimeve të fundit në skenën politike në Maqedoni, rrezultatet zgjedhore, kombinatorikat e VMRO-së për formim të Qeverisë mes BDI-së dhe PDSH-së e shumë të tjera. Poashtu Mehmeti në këtë intervistë flet edhe për problemet socio – ekonomike të shoqërisë shqiptare, të cilën e vlerëson se është bërë peng i partive politike.Këta dy parti disi e kanë kapur peng një pjesë të popullit.E kanë popullin e vet dhe ju çfarë do që të thoni dhe çfarëdo që t’ju nxirni si argument si psh:nuk bëjnë mirë për çështjen kolektive nëse i përkrahin këto dy parti ata prapë do ua japin votën- Kim Mehmeti

Si i komentoni rezultatet e zgjedhjeve të fundit në Maqedni. Sërish,partitë në pushtet shënuan fitore absolute?

Kim Mehmeti: Mund t’a them shkurt që ndonjëherë absurdi nuk mund të shpjegohet me asnjë logjikë. Sidoqoftë,realiteti është ky. Ne e kemi tash partinë fituese,kemi partinë e dytë,të tretë e cila thuhej se është delegjitimuar krejtësisht dhe nëse e sheh nga ky këndvështrim përballesh me shumë paqartësi. Unë e pranoj,unë ende nuk kam takuar njeri që më ka thënë se është i kënaqur me këtë parti në pushtet,mirëpo nga ana tjetër unë s’mund ta mohoj realitetin se ajo parti ka 19 deputetë. Unë nuk mund ende ta kuptoj se si mund njeriu të shkoj pas atij drejtuesi që e ka PDSH-ja,mirëpo,nga ana tjetër,unë shoh se ajo parti pa ndonjë investim të madh në PR e saj,në ndërtimin e fushatës parazgjedhore i morri 70 mijë vota. Unë tani mundohem të jap shpjegime –PSE?Shpjegime kam dhënë edhe më parë. Më duket se i vetmi shpjegim është ky. Këta dy parti disi e kanë kapur peng një pjesë të popullit. E kanë popullin e vet dhe ju çfarë do që të thoni dhe çfarëdo që t’ju nxirni si argument si psh:nuk bëjnë mirë për çështjen kolektive nëse i përkrahin këto dy parti ata prapë do ua japin votën.Logjikisht unë ndjej vetëm një shpjegim timin që nuk do të thotë se është ai. BDI i ka kapur peng me anë të të punësuarve që i ka. Thjesht,merreni me mend psh se i ka 40 mijë të punësuar në administratën shtetërore,në arsim e në të gjitha institucionet shtetërore dhe publike dhe nëse ato 40 mijë i detyroni t’u sjellin vetëm nga dy vota,atëherë ju i keni 40 mijë plus 80 mijë vota,dmth 120 mijë vota të garantuara.

“Në BDI,në PDSH ka njerëz të mrekullueshëm. Nuk mundtë shkelë mbi rininë e Shkodrane Dardhishtës,e cila si vajzë e re ka flijuar çdo gjë të veten për shqiptarinë. Nuk mund të shkel mbi atdhetarizmin e ish-kryetarit të Komunës së Tetovës Hazbi Lika. Për fat të keq, mbi gjithë këtë dalin ato politikanë të cilët politikën e kuptuan si mënyrë më të shpejtë për t’u pasuruar edhe të cilët interesin e popullit,vullnetin politik të popullit e bënë si pronë e cila u mundëson,që ata të djeshmit këmbëzbathur,sot të jenë njerëz që të shkelin me veturat që kushtojnë me qindra mijëra euro” – Kim Mehmeti

Logjikisht,a mund që këta parti fituese si në kampin shqiptar poashtu edhe në atë maqedonas të mposhten nëpërmjet zgjedhjeve?

Kim Mehmeti: Edhe më herët e kam theksuar se,BDI-në dhe VMRO-në askush më nuk mund t’i ndërrojë me vota,askush nuk mund t’i deligjitimojë me zgjedhje të lira. Ne gjithmonë do t’i kemi zgjidhje ato,sepse më ne nuk votojmë,por ato na kanë zgjedhur neve si votues,kanë kompletuar listat dhe mbështeten në atë. Tash si mund të dilet nga kjo?Unë nuk e dijë. Mirëpo,unë e dijë një gjë. Kjo është spirale shumë e rrezikshme për ne shqiptarët. Unë, mund ta them edhe këtë. Se këta dy parti mund të shndërrohen në fatkeqësinë tonë më të madhe dhe këtë e mbështes në këtë fakt. A e vëreni ju se sa më shumë forcohen partitë,sa më shumë pasurohen partiakët aq më shumë varfërohet populli dhe aq më shumë zhbëhet forca e popullit edhe vullneti politik i popullit tonë. Këtë mund t’ua shpjegoj edhe ndryshe. Ne,me të drejtë flasim se mandatari ka të drejtë ta respektojë votën shumicë të popullit tonë,posaçërisht në një demokraci e cila është organizuar në bazë të partive etnike. Mirëpo,ne asnjëherë nuk kemi kërkuar garancë nga partitë tona se ata drejtë do ta përdorin vullnetin tonë politik apo thënë ndryshe vullnetin politik të një populli nuk mund ta shkel askush sikurse ai që e ka. Posaçërisht kur atë vullnet e ka në dorë politikanë injorant dhe të korruptuar. Në BDI,në PDSH ka njerëz të mrekullueshëm. Nuk mund t’a mohoj p.sh nuk mundtë shkelë mbi rininë e Shkodrane Dardhishtës,e cila si vajzë e re ka flijuar çdo gjë të veten për shqiptarinë. Nuk mund të shkel mbi atdhetarizmin e ish-kryetarit të Komunës së Tetovës Hazbi Lika. Për fat të keq,mbi gjithë këtë shkelen ato politikanë të cilët politikën e kuptuan si mënyrë më të shpejtë për t’u pasuruar edhe të cilët interesin e popullit,vullnetin politik të popullit e bënë si pronë e cila u mundëson,që ata të djeshmit këmbëzbathur,sot të jenë njerëz që të shkelin me veturat që kushtojnë me qindra mijëra euro. Nëse këtë nuk e sheh populli im,unë s’kam ç’të bëj. Unë, përkulem para vullnetit politik të popullit tim. Mirëpo,për dallim nga populli im, i cili ka të drejtë të gabojë dhe askujt s’ka nevojë t’i përgjigjet,unë nuk kam të drejtë ta bëj këtë gabim. I them popullit tim që dalëngadalë ne kemi hyrë në periudhën kur vullneti ynë politik shndërrohet në punësim të përjetshëm të disa ministrave dhe disa deputetëve tanë. Se vullneti ynë politik e legjitimoi vazalizmin e partive shqiptare ndaj sunduesit maqedonas,se vullneti ynë atyre vazalëve shqiptarë i lejoi këtij sunduesi që atyre vazalëve shqiptarë t’u lejojë vetëm të mbledhin haraç tek ne shqiptarët. Nëse këtë populli im nuk e sheh,unë nuk mund të shpallem më i mençur se i tërë populli. Unë nuk ndjehem më i mençur as edhe ndaj disa miq që i kam në Tetovë, Salajdini, Fatmiri etj.

Pse RDK-ja pati rezultat kaq të dobët në këto zgjedhje?

Kim Mehmeti: Kohëve të fundit shpesh takoj edhe miq nga Tetova,të cilëve u them;si është e mundur,që p.sh sipas vlerësimit tim,nuk kishte lista me emra, me individë më të vlefshëm,si në kontekst profesional ashtu edhe në kontekst njerëzor,se sa RDK-ja. Mirëpo,t’i marrësh të gjithë këto të BDI-së ,p.sh dhe ti shkrishë, nuk mund ta bësh një sa Izet Zeqiri. Mirëpo, Izet Zeqiri nuk morri shumë vota atje. Përgjigjen më të shpeshtë që e marr është kjo; po e dinim që nuk do të fitojë . E dini cili është ky mentalitet ?Ky është mentaliteti i robit,që e përkrah vetëm të fortin,të pasurin dhe atë që ka pushtet. Që nuk ka guxim të jetë në anën e më të dobëtit. Unë kam qenë dhe përjetë do mbetem në anën e më të dobëtit ngaqë e dijë që i dobëti është i drejtë,se i forti dhe i pasuri dhe ai që ka pushtet ,rëndom shumica prej tyre janë njerëz që pushteti u mundëson që të mos shihet se ata nuk kanë sundim as mbi vetveten dhe mbi atë që bëjnë.

Z.Kim, gjithë kjo që po ndodh,përse çdoherë fitojnë partitë në pushtet?Këtu a mund të amnistohet opozita?A mund të amnistohen OJQ-të,Lëvizjet Qytetare. Pse po na ndodh kjo?

Kim Mehmeti: Këtu nuk mund të amnistohet askush. As Kim Mehmeti as ata që nënshkruajnë letra që i drejtojnë Kryeministrit, me të drejtë që të mos e shkelë vullnetin politik-shumicë shqiptarë. Mirëpo,nuk kanë guxim t’i dërgojnë letra të këtilla Kryetarit të BDI-së dhe t’a pyesin;Kush të lejon ty që legjitimitetin që e ke ta përdorësh në këtë mënyrë?E këtu është problemi. Ne e kemi lehtë që ti tregojmë Gruevskit se çka do të bëjmë. Por,ne tonit asnjëherë nuk i tregojmë. Shihni,më lehtë luftohet padrejtësia që ta bën tjetri,se sa përbuzja që ta bën i joti. Më e lehtë është kjo. Pse?Se ti kur i drejtohesh atij të huajit që të bën padrejtësi len përshtypjen e një njeriu të drejtë dhe nuk rrezikon asgjë. Mirëpo,kur i drejtohesh tëndit…

“Angazhimi që shqiptaria të jetë në NATO nuk është çështje partiake,është çështje mbarëpopullore. Anëtarësimi në NATO nuk varet nga BDI-ja por varet nga NATO-ja dhe anëtarësimi në NATO më shumë varet nga maqedonasit se sa nga ne. Cka nëse maqedonasit nuk duan në NATO dhe në BE?”-Kim Mehmeti

Duhet t’i drejtohemi BDI-së?

Kim Mehmeti: Me iu drejtuar ti kryesuesve të BDI-së dhe t’i pyesësh, përse e bojkotuat presidentin?Pse gjithë këto premtime dhe më në fund,marrëveshje për pjesëmarrje në Qeveri u shndërrua në atë që do të angazhohen për në NATO. Për në NATO të gjithë jemi të angazhuar. Angazhimi që shqiptaria të jetë në NATO nuk është çështje partiake,është çështje mbarëpopullore. Anëtarësimi në NATO nuk varet nga BDI-ja por varet nga NATO-ja dhe anëtarësimi në NATO më shumë varet nga maqedonasit se sa nga ne. Çka nëse maqedonasit nuk duan në NATO dhe në BE?Cilën variante ata do të na ofrojnë?Ne këto pyetje nuk ua shtrojmë njerëzve tanë. Ne harrojmë që ata,si na ndanin në tradhtarë nëse do votonim për Kryetarin,nëse nuk do e bojkotojmë, se ajo është çështje mbarëshqiptare,se ajo është referendum për një kauzë të madhe,të prijësit që sheh përtej maleve. Ne ,mund të paguajmë çmim shumë të madh ngaqë lejuam të bëhemi pengje të këtyre dy partive. Fajin për këtë e kemi të gjithë. Kemi dështuar të gjithë. Unë e pranoj, edhe kur flas kështu për politikanët tonë,për pjesën e korruptuar dhe injorante,unë në njëfarë mënyre e pranoj edhe atë se edhe ne nuk vlejmë gjë,se edhe ne shpeshherë përfaqësohemi,duam të dukemi para publikut tonë ashtu siç nuk jemi .Nuk është problemi këtu pse u korruptuan disa politikanë. Problemi është këtu se të gjitha segmentet e shoqërisë tonë u korruptuan. Të gjithë ne që dridhemi;mos vallë BDI-ja mbetet jashtë qeverisë,fillojmë atëherë t’a kritikojmë kur na lajmërojnë se do të bëhen pjesë të qeverisë,kur jemi të sigurtë se jemi të mbrojtur. Shumica prej nesh u korruptuam. Pse u korruptuam? Unë nuk dua të jem gjyqtari i rreptë. Njeriu lehtë korruptohet kur e dinë se punëdhënësi në këtë shtet është partia në pushtet.

Të jesh intelektual shqiptar në Maqedoni duket se është shumë vështirë?

Kim Mehmeti: Ne të gjithë kemi familje. Unë edhe në këtë moshë si 60-vjeçar punoj ende si gazetar. Çfarë mendoni Ju se do të mbetesha si gazetar nëse nuk do t’i kisha këto qëndrime? Si mendoni Ju,ku do të punësohesha unë sikur të mos ekzistonte Tirana e cila të ofron zgjidhje të mbijetesës në kontekstin më të gjerë. Këto të lënë të vdesësh dhe madje më të lumtur janë kur të shohin të gjunjëzuar. Është e vërtetë se shqiptari kur të sheh të gjunjëzuar e njeh mëshirën. Mirëpo, shqiptari kurrë s’ta pranon suksesin dhe aftësinë sepse çdonjëri prej nesh dëshiron të jetë babai i popullit,më i mençuri. Për këtë unë kam edhe dëshmi. Shkoni dhe pyetni liderët tanë partiak se a kanë këshilltarë?Nëse i kanë,do të vëreni se këshilltarët duhet të jenë për tri shkallë më budallenj se ata. Sepse ai ka ndjenja të të rrezatojë mençuri. Ai donë të të sheh vetëm të përkulur. Ne nuk jemi rritur natyrshëm. Boshti jonë nuk është kalitur me të fortit është kalitur me të dobëtit. Kjo ndodh në të gjitha sferat. Shihni se ku e kemi ne arsimin, posaçërisht arsimin e lartë. Si prodhohen asistentët, si prodhohen profesorët tjerë. Unë mendoj se problemi i shqiptarëve të Maqedonisë është shumë më i thellë se sa ta shpjegosh përmes partive politik.

A është koha për një opsion të tretë,për një Vetëvendosje në Maqedoni. I pari që më bie në mend,në këtë kontekst, është Ziadin Sela?

Kim Mehmeti: Nuk ishte opsioni i tretë RDK-ja? Me çka nuk ishte? Kur RDK-ja përafërsisht i thoshte këto të njëjtat gjëra që po i themi edhe ne, faktorizimin, bashkëqeverisjen, bashkëdrejtimin e shtetit. Mund të mos më besojnë njerëzit,por gjithmonë kam qenë për të rejën. Pse? Sepse mund të lavdërohem pak,se unë këtë vjetrën nuk më duhet shumë kohë që ta kuptoj se në cilin drejtim shkon. Mua më duheshin dy vite që ta kuptoj se mendësia e BDI-së ,e atyre që drejtojnë BDI-në,kryesisht është leniniste. Njerëzit do të pyesin,por ç’është ajo?Ajo është kur ju mendoni se atë që ju thonë prej Brukseli që prej nesër do të hani vetëm kashtë,ju më nuk duhet të shtroni pyetje se përse ndodhi. Ju duhet të filloni të harxhoni kashtën që iu është dhënë. Kur do të thotë Uashingtoni,se prej nesër ju duhet të fleni të veshur me gjithë këpucë,ju s’duhet të lodheni se përse. Duke harruar se në këtë botë globale, ka politika globale që edhe unë nuk do t’i kisha mundur dhe që s’duhet t’i kundërshtojmë. Mirëpo, një pjesë të lojës se si ju do e ndërtoni USHT-në, nuk ta përcakton Brukseli. Se sa ju do të merrni hise nga buxheti nuk ta cakton Brukseli apo Uashingtoni nëse ti nuk je i aftë. Se si do ta zgjedhësh presidentin konsensual nuk varet nga NATO dhe BE,nëse ti nuk e kupton se para se ta kërkosh këtë duhet të bësh ndryshime kushtetuese. Derisa populli voton,është qesharake dhe përtej injorancës politike të dalësh e të thuash ne kërkojmë president konsensual. Kush mund të sjell konsensualitet popullor?

Si do të jetë pozicioni i BDI-së në Qeveri,kur nuk e njeh presidentin?

Kim Mehmeti: Do të jetë ky i njëjti që është. Në çdo 6 muaj do të na tregojnë se edhe 6 muaj u nevojiten. 4 vite nuk janë shumë të gjata. 4 vite mund t’i kalosh duke dalë në TV në çdo 6 muaj duke u kënduar rapsodi dhe popullit i thoni,pritni se do të hyjmë në BE. Tani vijmë sërish tek ajo mendësia leniniste. Nuk e shikon oborrin tënd por meresh me gjëra globale,me anëtarësimin e RM në BE dhe NATO. Unë them, nëse Maqedonia mbijeton si shtet, që gjithnjë e më shumë është në pikëpyetje, ajo gjithsesi do të anëtarësohet në BE dhe NATO edhe atë nëse ne qytetarët do të jemi kundër kësaj. Prandaj kryesuesit e BDI-së merren me diçka të sigurt. Mirëpo ata nuk flasin për zgjidhje kushtetuese që do të mundësojnë konsensusin dyetnik. Përse nuk flasin për këtë? Sepse kjo është diçka konkrete dhe duhet të ulet me partnerin qeverisës dhe t’a zgjidh. Këtë s’mund ta zgjidh, kur në ndërkohë,ai tjetri ju ka kuptuar se interes parësor keni të shihni deri tek kabineti ministror dhe deri tek interesi juaj personal dhe kur të gjithë të mirën e popullit e matni me thellësinë e xhepit tuaj. Kur e sheh ai që ju jeni të këtillë, ai e ka shumë të lehtë dhe ju manipulon si të dojë. Zgjedhjet e parakohshme parlamentare ishin të koordinuara në mes BDI-së dhe VMRO-së. PSE? Nëse BDI-ja do të dëshironte që ata të mos dukeshin si të atilla, nuk do të lejonte që zgjedhjet e parakohshme parlamentare të mbaheshin në të njëjtën ditë me ato presidenciale. Do ta kishte bojkotin më të sigurtë, por ajo nuk donte bojkotim. Donte bojkotim që ne ashtu të mendojmë, se ai është hidhëruar me Gruevskin. Mirëpo nga ana tjetër nuk e donte këtë, se po që se e donte zgjedhjet presidenciale do të mbaheshin në ditë tjetër e ato parlamentare në një ditë tjetër dhe bojkoti do të ishte më i pastër. Këto lojëra janë gjëra aq të pista dhe që e përbuzin inteligjencën tonë sa që ndonjëherë them kështu; si është e mundur që ata kryesues partiak të mendojnë se në këtë shtet, nuk ka shqiptarë të gjallë që dinë të mendojnë, se kur del Kryetari i BDI-së na e tregon të vërtetën, themi sa budallenj kemi qenë se si nuk e kuptuam. Unë edhe në këtë çast kam një droje, se ka plot njerëz që ti zbulojnë gabimet,se ka plot njerëz që i kuptojnë më mirë se ti. Unë,me konsideratë ndaj atyre,ndaj inteligjencës kolektive të popullit tim,mundohem që mos të jem më i mençuri, sa të mendoj se të gjithë më kuptojnë, se të gjithë mezi presin të më dëgjojnë dhe se unë jam ai zëri i së vërtetës. Jo, në politikë më e rrezikshme është kur futesh në spiralen dhe nuk e sheh se mund të hysh si fitues,por herë do kurdo mund të dalësh si hero i hipur mbi gomar. Unë e them publikisht. Nëse vazhdojnë në këtë rrugë disa nga drejtuesit e BDI-së, të cilët unë i çmoj për të kaluarën e tyre, do e harxhojnë vetë atë të kaluarën që e kanë dhe do të përfundojnë në të vërtetë si heronj të hipur mbi gomar.

Si i komentoni pohimet e vazhdueshme të PDSH-së,gjatë gjatë fushatës parazgjedhore,se ata me siguri do të jenë pjesë e Qeverisë. Ja që kjo nuk ndodhi?

Kim Mehmeti: Nuk është se nuk ndodhi. Mund t’ju them,në mënyrë figurative që PDSH-ja është gjithmonë pjesë e Qeverisë. Sepse PDSH-ja në të vërtetë është Kryetari i saj. Ai gjithmonë nxjerr përfitime. Ato 5-6 deputetë janë kredit-karta e tij që e fut na automat, sa herë që i nevojitet diçka, për t’i mbrojtur bizneset e veta,për të mbrojtur vetveten. Ai është i vetmi Kryetar që unë,e uroj për atë,që nuk përfill asgjë, as vullnetin e popullit. Ai shpeshherë zbulon spiunë, bashkëpunëtorë shqiptarë me shërbimet sekrete. Ai, ulet publikisht me Drejtorin e shërbimeve sekrete të Maqedonisë. Ai e ka kuptuar se tek shqiptarët më nuk është asgjë e dëmshme në gjyqin publik të shqiptarëve. Ndoshta më së miri e ka lexuar mentalitetin e një pjese të shqiptarëve. Mos harrojmë,se deri dje,unë kam jetuar në një mjedis, ku, njerëzit tanë më të fortë ishin ata që e kishin shok “komandirin” e policisë dhe gjithë ne i frikësoheshim atij, se ai mund të na bënte edhe dëm por,mund edhe të na shpëtonte. Ndoshta këta udhëheqës e kanë kuptuar këtë mentalitet. Ata thonë; ne do të jemi pjesë e Qeverisë,sepse e kanë kuptuar se dominon ai mentaliteti i robit dhe e ka frikë të fortin. Ata duke e ditur se ka tek një pjesë e popullit një mentalitet i këtillë ata edhe mandej veprojnë kështu, sillen kështu, që të na bindin se ; kur vijë unë në pushtet, t’i mund të jesh i kooperativës bujqësore, por unë të bëj ministër,ti mund të jesh askush, por unë të bëj Kryetar Komune. Sepse ne ende jetojmë me këtë mentalitet. Ruaju prej ujit, zjarrit dhe pushtetit. Këtë frikë ata e përdorin dhe e ushqejnë.

A keni patur përkrahje, së paku morale, nga shqiptarët për opinionet dhe reagimet tuaja?

Kim Mehmeti: Sot,është e vërtetë se nëse vendos partia në Qeveri ajo ju shkatërron për 24 orë. Këtu tashmë edhe hapur flitet për kurdisjen e krimeve. Vijnë veturës sime ia kurdisin në bagazh një qese me diçka dhe të nxjerrin në mbrëmje në lajme dhe fëmiu yt do të thotë: “Po ndoshta e ka bërë”, po lëre më populli i cili do të thoshte “po edhe ky s’mund të jetë i larë”.Kur kam bërë disa reagime,kur kam rrezikuar shumë,asnjë shqiptar nuk më ka thënë se kisha të drejtë. Të gjithë më thonin “e ke tepruar”. A e dini pse e thonë këtë? Ashtu arsyetohet ai se përse nuk del krah teje, sepse po të mos e kishte tepruar këta do të të përkrahnin. Kështu edhe ti je fajtorë, nuk janë vetëm ata që ti i sulmon. Kurse nga pjesa maqedonase, duhet ta pranojë këtë , thonë – “nuk pajtohemi, por ke të drejtë”. Shqiptarët as edhe aq kaq nuk më kanë thënë. Më kanë thënë “e teprove”. Edhe këtu tek ne, në çastin kur ti je i sinqertë, kur i thua mendimet tua,pa pretendime të përjashtohesh, pa pretendime të diskreditohesh, meqë shndërrohesh në pasqyrë ku ndonjëri e sheh shëmtinë e vet edhe ai thotë ‘ky e tepron” apo “ai e ka lehtë”.gjithmonë tjetri e ka lehtë. Vetëm ai që hesht, tek ne e ka të vështirë dhe nga vështirësitë nuk i hapet goja.

“BDI dhe PDSH, kushtimisht të them, janë duke ndërtuar ushtri të veta, të cilët, mos e dhashtë Zoti, dikush mund t’i keqpërdorë ,për të na dëmtuar edhe më shumë”, – Kim Mehmeti

Ju pyeta për pozicionin e PDSH-së,shkaku i një postimi tuajin,kohë më parë në FACEBOOK,postim i cili në mesin e anëtarëve dhe simpatizantëve të PDSH-së shkaktoi një eufori të paparë?

Kim Mehmeti: Sado që njerëzit nuk kuptojnë,kurrë nuk i mati deklarimet e mija se sa i shkojnë për shtati një partie. E di që deklarimet e mija i shkojnë për shtati VMRO-së e lëre më partive shqiptare. E kam thënë, ajo ka qenë befasia ime më e madhe. Si mundet që një qytetar i kthjelltë, që të mos e votojë prof. Izet Zeqirin, kurse ta votojë Abdilaqim Ademin. Pra, nuk mund ta kuptoj dhe nuk ofendoj as atë që ka votuar njërin e as atë që ka votuar tjetrin. Mirëpo, për mua befasia më e madhe ka qenë rezultati i PDSH-së. Ja pse? Gjatë fushatës parazgjedhore kishte një makineri trishtuese të BDI-së. Juve fotografitë e tyre ju dilnin para syve edhe natën në gjumë. Nga ana tjetër PDSH-ja shkonte në tubime ashtu qetë dhe unë, të jem i sinqertë, mendoja se ky është fundi i tyre, sepse shihja edhe pak publikë,të jem i sinqertë. Pavarësisht dëshirës sime se e dëshiroja këtë. Por ndodhi ajo që unë nuk e prisja. 70 mijë votues, duke qenë i bllokuar nga mediet, i bojkotuar nga një pjesë shumë e rëndësishme e partisë – si Dega në Strugë dhe t’i marrësh 70 mijë. Kjo e dini se çka do të thotë? Tash do ta them në mënyrë figurative. Sikur të kesh 70 mijë të vaksinuar dhe në çastin e duhur e dinë se ku ta hedhin fletën e votimit. Kjo nuk ishte fryt i një makineria të madhe partiake që vepron,sepse kandidatët e tyre nuk pranonin as intervista të japin në media,sepse e kishin të ndaluar .Si u arrit kjo? Dmth Kryetari i kësaj partie ka 70 mijë ushtarët e vet. Pse e thashë këtë? Që ta dinë të gjithë. Të kesh 70 mijë veta që të mbështesin pa asnjë kusht, ata janë tifozët e vërtetë. Mirëpo, nga ana tjetër duhet ta dini, se ata tifozë, mund të përdoren për të mirë,por mund të përdoren edhe për të keq. Unë dua të paralajmëroj në diçka. BDI dhe PDSH,kushtimisht të them,janë duke ndërtuar ushtri të veta, të cilët, mos e dhashtë Zoti, dikush mund t’i keqpërdorë, për të na dëmtuar edhe më shumë. Kjo ishte qëllimi i atij postimi e jo ai që e morën simpatizantët e PDSH-së. Por, sërish e pranoj që ky është rezultat i vetëm një individi-i Kryetarit të kësaj partie. Jetoj sipas këtij parimi. Ju mund që kundërshtarin, atë që nuk ju do, mund që edhe ju mos ta doni,por,unë s’mund t’ia ha hakun,s’mund të mos ia pranoj atë që e shoh me sytë e mi.

“E them publikisht dhe vë bast publik. Nëse Maqedonia vazhdon kësaj rruge, ajo mund të anëtarësohet edhe në BE edhe në NATO, po do të kalbet nga brenda dhe fundi i saj do të jetë një shtet dyetnik” – Kim Mehmeti.

Nëse në shtator Maqedonia nuk merr ftesë për në NATO. A do ta rishikojë pozicionin vet në Qeveri BDI-ja. Të paktën në Komunikatën partiake kjo tingëllonte si ultimatum?

Kim Mehmeti: Kemi kërkuar ndonjëherë ne votuesit rishikim të asaj se çka ka ndodhur për këto 10 vite sa është në Qeveri. S’do ketë asnjë rishikim por do të ketë një paraqitje ku do të thuhet se “për shkak të interesit të shtetit, të shqiptarëve ne duhet të vazhdojmë me politikën tonë konstruktive që shteti të anëtarësohet në BE dhe NATO” dhe kurrgjë më tepër. Ata do të sundojnë ne do të jemi të sunduar. Këtë politikë do e kisha kuptuar,nëse BDI-ja ka për qëllim që të shkatërrohet ky shtet dhe kjo është rruga e mirë. Ai që ja do të keqen Maqedonisë,ai duhet vetëm ta lusë zotin që VMRO-ja të mbetet edhe nja 20 vite në pushtet dhe partner shqiptar t’a ketë BDI-në. Ajo do të kalbet, ajo është duke u kalbur nga brenda. E them publikisht dhe vë bast publik. Nëse Maqedonia vazhdon kësaj rruge,ajo mund të anëtarësohet edhe në BE edhe në NATO, po do të kalbet nga brenda dhe fundi i saj do të jetë një shtet dyetnik. Prandaj angazhohem unë që ajo sa më shpejt të ndodhë,do të jetë shtet ku do të ketë dy sisteme brenda, atë shqiptar dhe atë maqedonas. Nëse ky është qëllimi i BDI-së që kjo të arrihet, ngadalë, pahetueshëm, atëherë unë jam kundër asaj strategjie. Se unë jetoj sot dhe këtu dhe unë e dijë që shqiptarët e kanë politikisht këtë qëllim dhe kanë forca ta bëjnë. Paramendoni ju si do të vepronte Gruevski nëse Kryetari i BDI-së do të ulej në Reçicë, edhe ashtu ai në Shkup nuk vjen kurrë, dhe do të thonte “unë jam këtu. Dua këtu të më vijë mandatari dhe ta merr elaboratin tonë për pjesëmarrje në Qeveri”.

A mendoni se ka parti maqedonase që do të kundërshtonte 19 deputetët?

Kim Mehmeti: Unë jam habitur kur tash kërkohej nga qarqe dhe individ të ndryshëm që pushtetari t’a respektojë vullnetin e shqiptarëve. Nëse në këtë shtet ka forcë maqedonase që nuk respekton vullnetin shumicë të shqiptarëve, nuk duhet për këtë të brengosen shqiptarët, duhet maqedonasit ta lusin e jo ne. Pse ne shqiptarët që jemi më të paktë në numër jetojmë me iluzionin se ne mund ta shpëtojmë këtë shtet, nëse ata këtë nuk e duan. Unë e them publikisht se tek ata shtohet numri i maqedonasve që mendojnë se nuk ia vlen të kesh shtet të përbashkët me shqiptarët. Doni dëshmi për këtë? Kryeministri,mandatari i tanishëm doli publikisht dhe kërkoi më shumë vota që të mund t’i paralizojë shqiptarët. Po si mund që ju të hyni në qeveri me këtë?Unë këtë nuk e kuptoj. Prandaj them; Nëse kam përballë vetes një të tillë që dëshiron të mbrohet nga unë,unë do t’ia lejojë mbrojtjen dhe do t’i them kështu;”Bën Qeveri me PDSH-në dhe me kë të duash,por,shqiptaria është kjo që kam unë. 150 mijë votat janë shqiptaria e jo,ata që i ke marrë ti. Kështu ti ia lejon atij që të bëhet edhe më i fortë madje edhe tek shqiptarët. Para se të formohej qeveria e gjithë shqiptaria merrej me atë se kush do të hyjë në qeveri e kush jo. Ajo çështje s’duhet të shtrohet , dihet kush do hyjë në qeveri.

Është interesante një prononcim i zëdhënësit të BDI-së natën që u arrit marrëveshja VMRO-BDI. Ai tingëllonte në atë mënyrë se po që se BDI nuk do të hyjë në qeveri, mund të plasë lufta. Stabiliteti i vendit dhe siguria e qytetarëve ishin pohimet e zëdhënësit të BDI-së Bujar Osmani në MTV2?

Kim Mehmeti: Nëse dëshironi diçka të arsyetoni,çdo gjë arsyetohet. Mund t’ju shpjegoj se edhe lufta e dytë botërore ishte pozitive pasiqë pas asaj u zhvillua shumë ndërtimtaria. Njeriu çdo gjë mund të mbulojë me arsyetime të rrejshme, por sipas meje, e vërteta është kjo. Që ju nuk dini t’a përdorni vullnetin shumicë të popullit tuaj. Që duke mos ditur si t’a përdorni atë, ngaqë jeni të kapur, se logjikë tjetër nuk ka. Nuk mund ta besoj se kryesuesit e BDI-së nuk e dinë se të jesh 30% në një shtet dhe të jesh përfaqësuese e atij vullneti, ti je më i fortë se ai që ka 60%, se ti ke 30% dhe ke zgjidhje tjera, por ai nuk ka. Si i këtillë ti nënshtrohesh unë nuk mund të gjejë shpjegim logjik se ti je i kapur disi. Nuk them unë personalisht për Kryetarin, por ndoshta, njerëzit rreth atij. Publikisht garantoj se në BDI,ka njerëz që janë më kritik se unë ndaj kësaj. Nuk dua t’i keqpërdori thëniet e tyre. E dijë që BDI-ja është peng i disa politikanëve të korruptuar. Por ky nuk e arsyeton kryesinë e asaj partie. Pse? Sepse ai është që i mbulon këta. Në realitet këta e mbulojnë atë, mirëpo në publik kur del, unë e shoh se ç’thotë kryetari, se ç’thotë zëdhënësi i cili shpjegon se këtë e kemi bërë sepse mund të kishte trazira. Cilat Trazira? Po kjo të çon drejt trazirave dhe unë e dini se përse flas kështu. Sepse kam frikë që fëmijët e mijë do të jetojnë më keq se unë. Se fëmijët e mijë nuk do të guxojnë nga shqiptari tjetër të dalin në rrugë e jo nga maqedonasi. Se nëse vazhdojnë punët kështu,ne do të rruhemi nga njëri-tjetri. Tani ka ardhur momenti që ne shqiptarët letra t’u shkruajmë drejtuesve tanë partiak dhe ku duhet të kërkojmë nga ata shpjegim se si e keqpërdorët vullnetin politik-shumicë? Cilën garancë na jepni se ju dini atë t’a përdorni? ;und të jap njëmijë argumente se ata këtë nuk dinë ta përdorin, ose dinë e nuk guxojnë ta përdorin se ai tjetri shkon atje me atë që duhet t’ua tregojë. Po, si guxon ti të marrish në qafë një popull shkaku i interesit të një rrethi. A nuk është më e ndershme të thuhet,unë me ju nuk mund të përballem, që më keni mbuluar dhe prandaj dal i tregoj këtij populli .Mirëpo, del Kryetari i BDI-së dhe thotë se këtu e kam ekipin tim, ata që do të fitojnë. Menjëherë pasi përfundojnë zgjedhjet shqiptarët ndjehen si të papërfaqësuar. Në ditën e zgjedhjeve fillon ajo beteja se kush do të fitojë e kush jo. Prej të hënës fillojnë muhabetet; si me këta, prapë me këta. Të njëjtit ministra, të njëjtë deputetë dhe ç’mund të presësh. Sa më shumë BDI-së i rriten votat, aq më shumë shqiptarët ndjehen të papërfaqësuar. Kjo është çështja që duhet ta brengos atë parti. Mua më brengos si shqiptarë, si prind, si njeri që këtu e ka lidhur fatin a gjithnjë më shumë e ndjen, këtë e them intimisht, se këtu nuk ia vlen më të jetohet, sepse këtu është ndërtuar një diktaturë dypartiake. Diktaturat nuk mund të luftohen nëpërmjet mendimit të lirë, sepse nuk ke mendim të lirë. Ne u shndërruam në shoqëri ku askush askujt nuk i beson. Nuk u besojnë politikanëve,nuk na besojnë edhe neve opinionistëve. E dini pse? Edhe kanë të drejtë. Shkaku i asaj që thashë më parë, të gjithë u korruptuam. Kush duke mos patur zgjidhje tjetër dhe fundja të gjithë ne kemi familje.

Në këto vite të qeverisjes së këtij pushteti, si mendoni, si ka ndikuar në ndërgjegjen e qytetarëve të Maqedonisë ky pushtet, si shoqëri jemi më tolerantë apo më jotolerantë?

Kim Mehmeti: Ne jemi bërë vetëm si shoqëri e pandjeshme ndaj fatit tonë. Ne, ku morra pjesë edhe unë,e ndërtuam mitin të quajtur BDI, të lindur nga UCK-ja. Kisha shpresën se e vetmja ajo trashëgimi ai simbol i madhërishëm i UCK-së, mund t’iu mundësojë drejtuesve të saj të bëjnë një parti të mirë, ku do të fillojmë të çmojmë edhe vlera, ku do të kompletohemi si shoqëri. Se shoqëri e plotë është ajo që i ka të gjitha. I ka Shoqatat e mirë të shkrimtarëve, OJQ-të të mira, Shoqatën e Mjekëve, Universitetet autonome e jo një parti që i kontrollon të gjitha. Shpesh mua më pyesin se përse u tërhoqe? Në çastin kur e vërejta se ne bëjmë një PDSH tjetër, aq më shumë madje edhe më të rrezikshme, ngaqë ka një emblemë shumë të madh pas vetes. Nëse keni vërjetur në çdo fushatë parazgjedhore përmendet gjaku i dëshmorëve që është i vërtetë. Mirëpo nuk përmendet se si u përdor ai gjak i dëshmorëve. Se atë gjak nuk e dha rinia shqiptare që dikush të pasurohet e gjithë populli të varfërohet. Unë mendoj se ne gjithnjë e më shumë futemi në këtë diktaturë dypartiake, ku BDI-së nuk i konvenon assesi shkatërrimi i PDSH-së, dhe nëse e keni vërejtur këto dy parti ia nxjerrin sytë njëri-tjetrit, mirëpo të dyja bashkë e luftonin RDK-në, dhe të dyja bashkë do të pamundësojnë këtu organizimin e cilitdo subjekt të tretë, derisa është kështu. Se kanë pushtetin prapa, kanë policinë prapa. Ajo polici madje është futur në këto parti, dhe normalisht kanë pasurinë prapa. Prandaj mua edhe në Tiranë edhe në Prishtinë më pyesin; përse është e pamundur të del një lëvizje e tretë? Nuk është e mundur në rrethana, kur ju punëdhënës të vetëm e keni BDI-në, vend ku mund të bëheni shkrimtarë e keni BDI-në, ku institucion që të jep diplomë fakulteti e ke BDI-në, ku të bën rektor BDI-ja,ku të rrëzon BDI-ja, ku të bën redaktor BDI-ja, ku ta mbyll medien BDI-ja. Në këto rrethana, ai i riu,fillon t’i injorojë edhe prindërit e vet. Sepse ai thotë; të gjitha këto cili prind mund t’ia ofrojë fëmiut të vet . Cili prind mund t’i thotë fëmiut të vet; Shiko bir unë t’a garantoj doktoraturën. A prijësi partiak këtë mundet t’ua bëjë çdo fëmiu tonë. Kështuqë dalëngadalë këto na u futën edhe në familje. Këta filluan të na përbuzin përpara fëmijëve tanë, sepse fëmijët tanë e shohin se sa të paaftë jemi kundrejt tyre. Sa i varur është fati i tyre nga prijësit partiak. Ne e ndërtuam prapë mitin e Enver Hoxhës-që kush e shanë bacën Enver e ka sharë popullin. Andaj ne e ndërtuam këtë mit me duart tona. Mitet kanë dy faza. Kanë fazën e ndërtimit që është shumë i lehtë dhe i shpejtë, por, rrënimi i tyre është shumë i rëndë. Këtë që bëj, dua t’a shlyej mëkatin tim në ndërtimin e atij miti. Ata na kuptuan se ne u futëm në atë mit e tash si do të dalim një Zot e din. Unë nuk e di…

Prifti i Kishës së Shën Mërisë në Elbasan komenton shenjtërimin e Katedrales Ortodokse, por edhe incidentet që e pasuan atë. “Kisha ortodokse greke dhe ajo serbe merren me politikë. Bëjnë plane ogurzeza në kurriz të popujve dhe kishave autoqefale si kjo e jona”Protokoll, provokim apo mesazh indirekt, ishte ftesa për pjesëmarrjen e Irinejt në Tiranë?

Unë mendoj se ishte protokoll dhe më në fund e firmosi dhe vulosi, që ai erdhi me qëllim të caktuar, për të shprehur dëshirën e serbit në Tiranë!

Cila është dëshira e serbit?

Që Kosova të jetë zemra e Serbisë, siç e shprehin ata, dhe po ata të jenë pronarët tanë. Të jetojmë në demokraci, thotë Irinej, së bashku, por unë të jem pronari dhe ti të jesh skllavi, në shtëpinë tënde të jesh skllav. Këta janë serbët! Irinej nuk është hera e parë që e shpreh këtë qëndrim të tij, dhe nuk është e çuditshme të mendojmë që Janullatos nuk e ka ditur këtë gjë. Prandaj thashë është protokoll, të ftosh njerëz të kalibrit të tillë të ortodoksisë botërore në Tiranë.
Peshkopët u distancuan nga deklaratat e tij, thanë, janë qëndrime personale.

Kur e panë që mori një zhvillim ndryshe, në kahun e kundërt çështja, kur Irinej preku çështjen kombëtare, çështjen e ortodoksisë, çështjen e pavarësisë së Kosovës, atëherë të gjithë u tërhoqën. Do tërhiqeshin patjetër, nuk kishin çfarë të bënin, me anë të tërheqjes ata u vetëmbrojtën. Por fajtori më i madh për mua është Janullatosi, sepse nuk ka mundësi që i zoti i shtëpisë të mos dijë se çfarë do të ndodhë në një mbledhje.

Mos ishte ky qëllimi i priftit serb që të shkaktonte zhurmë?

Ky ishte qëllimi për t’i thanë edhe një herë popullit shqiptar, në mes të Tiranës, që ne nuk heqim dorë nga Kosova, Kosova është zemra e Serbisë. Dhe njëkohësisht kur tha se ‘NATO-ja derdhi gjak të pafajshëm serbi’.

Irinej ishte këtu për një ceremoni fetare, apo për të na kujtuar se nacionalizmat janë ende gjallë në Ballkan?

Unë do ta lidh me patriarkun Bartolome, si veprimtari dhe shenjtërim, ajo që ndodhi ishte gjë shumë e madhe, shenjtërim do të thotë përjetësi, respekt, dashuri për një komb, një institucion. Në këtë sfond ishte diçka e mrekullueshme, një fat i madh për ne shqiptarët. Por si akt nuk duhej të kryej pa e marrë vesh patriarku për problemet që ka pasur kisha dhe që vazhdon të ketë Kisha Ortodokse Shqiptare brenda saj. Që kemi një kryepeshkop të paligjshëm, janë flakur veprat e Nolit në koshin e plehrave dhe gjuha zyrtare është bërë greqishtja.

35t, opinioni, Kryeministri e njerëz publikë, e kanë quajtur shpërdorim besimi, qëndrimin e Irinejt në Tiranë. Reagim i vonuar, apo i paparashikueshëm?

Që duhej folur përpara, duhej folur. Janullatosi për mua gjithmonë ka qenë, vazhdon dhe do të mbetet fajtori numër një, pushtuesi numër një, që e firmosi dhe e trajtoi në këtë formë, ngjarjet që ndodhën atë ditë, ku Irinej shpalosi shpirtin e pastër të një serbi dhe shpirtin e pushtuesit të një serbi ndaj shqiptarëve.

Ju vetë keni marrë një ftesë për këtë ceremoni, apo nuk keni pranuar të shkoni?

Jo, nuk kam pasur ftesë, edhe sikur ta kisha nuk do të merrja pjesë, jo në shenjtërimin e kishës, por as në përbërjen e figurave që do merrnin pjesë në shenjtërim. Intervista e Irinejt dhe pjesëmarrja e Janullatosit, për mua janë të papranueshme. Të shkosh ne aeroportin e Rinasit dhe të presësh me lule armikun e populli tënd, të kombit tënd, kjo nuk ka kuptim. Unë nuk kuptoj besimtarët në ç’pikë arritën deri këtu, nuk ka kuptim. Irinej që në Serbi filloi të flasë, gjeri sa erdhi në Tiranë, këtu edhe në tavolinë e tha që ‘Kosova është zemra e Serbisë’ dhe atëherë ne duartrokasim. Nuk e di, duhet shikuar mirë kjo punë, të kemi një qartësi në historinë e kombit tonë, kush është Kosova, kush është Shqipëria dhe si duhet të bashkohemi, dhe jo të përkrahim armiq që nuk na duan dhe që na bien ca teori dhe teza të nacionalizmit të egër serb.

Çfarë shije lë tek besimtarët shqiptarë kjo lloj jehone që kapërcen konturet fetare?

Në mos them provokuese, sepse është provokuar një popull i gjithë. Më pëlqeu shumë qëndrimi i z. Rama. Me thënë të drejtën, qëndrimi i Kryeministrit ishte deciziv, shqiptar. Irinej ishte i përgatitur që në Serbi t’i thoshte këto fjalë dhe mendime në mes të Tiranës, dhe kur Kryeministri i tërhoqi vëmendjen, atëherë diçka shkoi në vend, u bë burrërore, u bë shqiptare dhe kjo është meritë e Kryeministrit.

Në gjykimin tuaj, veprojnë interesa të caktuar gjeopolitikë apo ekonomikë pas veladonit fetar?

Sot, nëse ka moment dhe realitet që Kisha Ortodokse greke dhe ajo serbe merren me politikë, themi me bindje se ato merren sot me politikë. Plus që merren, po bëjnë plane ogurzeza në kurriz të popujve dhe kishave ortodokse autoqefale, siç është edhe Kisha Ortodokse Shqiptare.

Çfarë planesh?

Nëse nuk i bindesh boshtit ortodoks Athinë-Beograd-Moskë, je i destinuar të dështosh, i rrëshqitur nga ortodoksia e vërtetë botërore. Ata vënë veton dhe ngrenë kartonin e kuq: ose bëj si themi ne, ose nuk pranohesh në ortodoksinë e vërtetë të Jezu Krishtit.

Ju shpesh keni kundërshtuar drejtimin e Kishës Autoqefale nga kreu aktual i saj, Janullatos. E bëni vetëm për faktin se duhet të jetë një shqiptar në krye, apo se keni edhe rezerva të tjera ndaj Janullatosit si person?

Unë mendoj se Janullatosi është njeriu më fajtor që përmbysi gjithë historinë e rilindësve tanë, që na dhanë një shtet të konsoliduar, me një Kishë Autoqefale Shqiptare nga Fan Noli. Ne e pranuam Janullatosin përkohësisht në fillim, kur erdhi, i mbyllëm sytë përpara historisë dhe gjakut që ka derdhur Greqia ndaj Shqipërisë, sidomos ndaj popullit çam. Ne e falenderojmë për kontributin që dha, duke ngritur disa vatra në ortodoksinë shqiptare. Por kur pamë që ai kërkoi titullin e Kryepeshkopit nga Kryeministri i asaj kohe, apo Presidentit dhe kur pamë se ai nuk donte të largohej nga Shqipëria, u kthye nga dashamirës në pushtues.

A ka bërë ndonjë gjë të mirë për ortodoksinë shqiptare Janullatosi?

Për të ndërtuar ka ndërtuar, për të ndihmuar njerëz, ka ndihmuar, për të punësuar ka punësuar, por këto nuk janë bamirësi personale të Janullatosit. Është kisha greke, është shteti grek, është banka greke, ai në tërësinë e tij ka ngritur kultin e individit në Shqipëri.

Nikolas Gejxh, ai ishte në këtë ceremoni. Ka ardhja e tij diçka domethënëse në ardhjen e tij?

Për mua, Nikolas Gejxh ka luajtur rolin e telefonit nga veshi në vesh. Ai është ideatori dhe udhëzuesi kryesor i Greqisë. Ai bashkë me Janullatosin, bashkë me disa qarqe të tjera në Amerikë, punojnë me përkushtim kundra qindra ortodoksëve shqiptarë po atje. Megjithatë në Shqipëri ka një ndërgjegjësim të madh se ku duhet të shkojë ortodoksia shqiptare, kush duhet ta udhëheqë. Kryepeshkopi i kishës duhet të jetë shqiptar, në Greqi është grek, në Rumani është rumun, dhe ne e kemi grek. Nuk është e pranueshme, me status botëror nuk lejohet.

Ka eksperienca të tilla në botë?

Nuk ka. Vetëm Shqipëria është e jashtëzakonshme, e çuditshme, nuk e di si Janullatos e përcjell këtë gjë. Qënia e tij në krye të Kishës Ortodokse Shqiptare i mundon shumë shqiptarët, i neverit i mërzit.Ai ka ndenjur shumë, duhet të largohet, të ikë i qetë, ta marrim për dore dhe ta çojmë në shtëpinë tij dhe t’i kalojë këto ditët e pleqërisë në shtëpinë e tij. Mjaft më na pruri gjithë këto andralla!Historianët tanë, akademikët, politikanët, deputetët, duhet të mendojnë se gjithë këtë fyerje që i ka bërë historisë së kombit shqiptar për ortodoksinë Janullatosi, nuk është e pranueshme.Janullatosi duhet të tërhiqet, duhet të kërkojë falje për andrallat dhe gabimet e mëdha, të ikë, të largohet, sepse çdo ditë që rri, ai rëndon vetveten dhe na rëndon ne historinë.

Marrë nga emisioni “Oktapod”

Më tetë qershor në Kosovë mbahen zgjedhjet e parakohshme parlamentare. Rreth 30 subjekte politike të të gjitha komuniteteve janë regjistruar për të marrë pjesë në këto zgjedhje. Zëri Amerikës ka filluar një seri intervistash me udhëheqësit e disa prej partive politike. Në një intervistë me korrespondentin tonë në Prishtinë, Besim Abazi, kryetari i lëvizjes Vetëvendosje, Albin Kurti, thotë se nëse del fitues bisedimet me Serbinë do t’i zëvendësojë me bisedimet me serbët e Kosovës dhe me Tiranën.
Zëri i Amerikës: Zoti Kurti, kanë mbetur pak ditë deri në zgjedhjet e parakohshme parlamentare. Çfarë prisni nga këto zgjedhje?

Albin Kurti: Po, pres të jenë zgjedhje të lira, demokratike, dmth, zgjedhje në të cilat qytetarët do të mund të shfrytëzojnë mundësinë për të shprehur vullnetin e tyre, ta ushtrojnë të drejtën e tyre për vullnetin e tyre. Dhe në të njëjtën kohë Vetëvendosja i ka ndërmarrë të gjitha masat që me komisionarët dhe vëzhguesit me datën 8 qershor ta mbrojë vullnetin e qytetarëve të Kosovës dhe të mos lejojë që çka do qoftë që është e ngjashme me zgjedhjet e fundit parlamentare, përkatësisht në dhjetorin e vitit 2010, të na përsëritet sërish. Shteti i dobët i Kosovës nuk i mban dot edhe një palë zgjedhje të tilla që u quajtën në mënyrë të popullarizuar si vjedhje industriale.

Zëri i Amerikës: Ju synoni të merrni pushtetin, natyrisht, sikurse edhe të gjitha partitë tjera politike. Përse do të duhej qytetari i Kosovës të vendoste te votonte pikërisht për ju?

Albin Kurti: Vetëvendosja është dëshmuar që është opozitë e vërtetë në Kuvendin e Republikës, është dëshmuar që është edhe pushtet i pakorruptueshëm në komunën e Prishtinës dhe mbi të gjitha e kemi konceptin e drejtë të Vetëvendosjes, i cili së fundi është elaboruar në alternativë qeverisëse. Ne e kemi publikuar atë që në shtatorin e vitit të kaluar dhe ku i kemi bërë bashkë, në kuadër të shtetit republikan, shtetin e së drejtës, shtetin zhvillimor dhe shtetin social. Pra, ne i lidhim me njëra tjetrën drejtësinë shtetërore, ekonominë prodhuese dhe barazinë shoqërore. Besoj se qytetarët e Kosovës e kanë një alternativë të vërtetë më 8 qershor, kur do të duhej të votojnë për ndryshimin, meqenëse me tatim dhjetë për qind, me investime vetëm në asfaltin e autostradave, me punësime sipas mbiemrit, pra sipas farefisnisë, shtetin tonë e ka pllakosur mjerimi social, stagnimi ekonomik e kështu me radhë. Pra, ka nevojë për ndryshime dhe unë jam i bindur se kësaj radhe emri i ndryshimit është Vetëvendosje.

Zëri i Amerikës: Por, edhe partitë tjera politike kanë projekte për të nxjerrë vendi nga kjo gjendje që e përshkruat ju, madje ka oferta për qindra mijëra vende pune. Ju çfarë konkretisht i ofroni qytetarit, cili është motivi me të cilin do ta nxisni të dalë në votime dhe të votojë për ju?

Albin Kurti: Ne orientohemi tek punësimi në prodhim, pra ri industrializimi i vendit dhe investimet e shtuara në bujqësi, me ç’rast ne mendojmë se investimet e shtuara në bujqësi do të zvogëlojnë importet, do të rrisin eksportin dhe nuk do të lëmë asnjë pëllëmbë të tokës së Kosovës që të mbetet djerrë, e papunuar. Më tutje, TVSH-ja, prej së cilës do ta përjashtojmë miellin, bukën, vajin, sheqerin, kripën, qumështin. Dhe kur kjo kombinohet me tatimin progresiv, me ç’rast të gjithë ata që i kanë pagat deri në 170 euro, nuk paguajnë tatim fare, prej 170 deri në 500 euro, paguajnë vetëm pesë për qind, prej 500 – 850 paguajnë 10 për qind, prej 850 – 1 mijë e 700 euro paguajnë 20 për qind për këtë pjesën mbi 850 euro. Dhe ata me paga të larta mbi 1700 euro, paguajnë 30 për qind tatim për pjesën mbi 1 mijë e 700 euro. Pra, edhe rritje ekonomike edhe politika sociale e fiskale për zbutjen e pabarazisë, por edhe luftim i evazionit fiskal. Pra, ne nuk do të bëjmë kompromis me korrupsionin. Qeverisjet e mëhershme ku kanë qenë këto partitë tjera, nganjëherë dy nga dy e njëherë kanë qenë të tria bashkë, kanë bërë pakt të heshtjes, për të mos thënë diçka edhe më shumë me korrupsionin dhe krimin e organizuar. Me lëvizjen Vetëvendosje në qeverisje, unë garantoj se nuk do të zmbrapsemi para asnjë krimi, para asnjë të korruptuari, përkundrazi, forca e ligjit e drejtësia e shtetit do t’i kap të gjithë ata. Nuk kemi llogari që Republika e Kosovës të dergjet edhe më tutje nga ky korrupsion i cili na vë neve nëpër lista të frikshme nga organizata ndërkombëtare, të pllakosemi me këtë mjerim që përbëhet prej varfërisë dhe papunësisë së madhe. Dhe me Vetëvendosjen në qeverisje, ne do të bëjmë gjithçka që t’i eliminojmë azilkërkuesit kosovar që përfundojnë nëpër kampe të Hungarisë e nëpër shatorra të Francës. Pesëmbëdhjetë pas çlirimit, kjo është e padurueshme.

Zëri i Amerikës: Rimëkëmbja ekonomike e Kosovës është thënë se mbështetet edhe në procesin e privatizimit, një proces që ju e keni kritikuar shumë ashpër. Si do të duket ky proces nëse ju vini në pushtet?

Albin Kurti: Është e vërtetë që 60 valë të privatizimit që i kemi pasur në Kosovë, na e kanë djegur industrinë. Jo gjithçka do të mund ta revidojmë. Mirëpo, ne do t’i rishqyrtojmë rastet e privatizimit një nga një dhe aty ku ka pasur shkelje të të drejtave të njeriut, shkelje të ligjit, shkelje të procedurave, konflikt interesi, ose dëmtim të interesit të përgjithshëm dhe ku kostoja e revidimit nuk është më e madhe sesa vazhdimi i mëtutjeshëm, ne një nga një këto raste do t’i shqyrtojmë me kujdes dhe do t’i korrigjojmë. Por, para çdo privatizimi të mëtutjeshëm, kushdo që e ngritë një temë të tillë, barra e provës për privatizim i bie atij që synon privatizimin ose që avokon privatizimin, e jo neve që dëshirojmë që republika jonë, në rrënjë të së cilës është fjala publike, ta forcojmë të përbashkëtën, shtetin, shoqërinë, publikun, qytetarinë e kështu me radhë. Pra, do të jemi të kujdesshëm që gjithmonë të trajtojmë se çka të privatizohet, kur të privatizohet, sa të privatizohet, si të privatizohet dhe kujt i shitet. Pra, besoj që shteti mund të mos jetë aq i mirë si menaxher, por shteti si pronar është dëshmuar mjaft e mire. Pra, në fushën e menaxhmentit, ne do të mund të blejmë edhe menaxhment të huaj. Por, nëse ka korrupsion në menaxhment do ta eliminojmë menaxherin e korruptuar e nuk do ta shesim asetin publik.

Zëri i Amerikës: Por, të kërkosh sot që shteti të jetë pronari i ndërmarrjeve, a nuk bie ndesh me ekonominë e lirë të tregut, që është njëfarë synimi, një orientim i Kosovës?

Albin Kurti: Unë besoj se shteti është parakusht për konkurrencë fer. Nuk janë konkurrenca dhe shteti në kundërshtim me njëri tjetrin, përkundrazi. Aty ku ka konkurrencë pa shtet, përfundon në monopole, duopole ose oligopole. Pikërisht shteti e mirëmban konkurrencën me sundimin e ligjit dhe këtë do ta bëjë edhe lëvizja Vetëvendosje. Dorën në zemër nuk mund ta fusësh në ring të boksit një djalosh dhjetëvjeçar dhe Mike Tysonin se dihet rezultati. Pra, bujqit tanë, ndërmarrësit tanë, duhet të ngrihen, të bëhen të aftë për konkurrencë edhe brenda vendit edhe jashtë vendit, Për këtë qëllim ne shohim edhe një rol të theksuar të Bankës Qendrore të Kosovës, e cila nuk do të jetë njëfarë mbikëqyrësi pasiv, por rregullator aktiv dhe në të njëjtën kohë të kemi një bankë zhvillimore dhe për eksport e më pas edhe një bankë publike, ashtu që në mandatin qeverisës të lëvizjes Vetëvendosje, kamatat të bien nën 5 për qind e afatet të shkojnë për mbi 20 vjet si dhe shumat kreditore të rriten. Edhe për të moshuarit, ne mendojmë që duhet të kemi sistem pensional, solidaritet midis gjeneratave. Dhe duke e rritur kontributin pensional prej 5 për qind plus 5 për qind, në 8 për qind plus 8 për qind, do të arrijmë që në fund të mandatit tonë qeverisës, pensioni minimal bazik të jetë 150 euro e ai kontribut dhënës të jetë 280 euro.

Zëri i Amerikës: Më lejoni të kthehem tek roli i shtetit në ndërmarrje. Po të shpreheshim në përqindje, sa e shihni atë rol?

Albin Kurti: Nuk mund të them tash, por po e marr një shembull në Gjermani, ku shteti është pronar i 27 për qind të aksioneve të “Deutsche telekomit”, dhe është kryesori. Pra është më shumë se çereku dhe është kryesori. Gjermania është shtet shumë i fuqishëm. Ne jemi shtete shumë i dobët dhe mendoj që çdo herë kur vijnë korporatat tepër të fuqishme, që janë më të forta se shteti jonë, aty nuk po ka më as ekonomi të tregut. Aty thjeshtë po mbretëron ligji i xhunglës, ku gjithmonë i dobëti e pëson. Pra, ne duam që shteti të mos e dirigjojë ekonominë, të mos e kontrollojë ekonominë, të mos e centralizojë ekonominë, por në të njëjtën kohë edhe të mos jetë spektator. Të jetë nxitës, inkurajues pra, të jetë orientues ashtu qysh është në vendet skandinave, ashtu qysh janë zhvilluar shumica e shteteve të botës ne fillet e tyre. Edhe SHBA e kanë pasur modelin e shtetit zhvillimor deri në vitin 1980, para se të vijë në pushtet presidenti Reagan dhe tash me presidentin Obama, sërish e kanë shtetin zhvillimor. Koreja e jugut, Gjermania, Franca, gjithmonë këto shtete kanë qenë shtete zhvillimore. Pra ne duam të integrohemi në ekonominë perëndimore, në BE. Nuk jemi kundër tregut të lirë, por para së gjithash për sundim të ligjit dhe për një shtet aktiv i cili, po them edhe njëherë, orienton e ndërmjetëson, por nuk kontrollon, nuk dirigjon.

Zëri i Amerikës: Zoti Kurti, nëse vini në pushtet ju do të trashëgoni procese politike që janë tashmë të hapura, përshirë edhe procesin e bisedimeve me Serbinë, për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet të dyja vendeve, të ndërmjetësuara nga BE. Çfarë do të ndodhë me këto bisedime nëse ju behni, siç pretendoni, kryeministër i vendit?

Albin Kurti: Këto kanë qenë negociata pa parime për çështje të brendshme të Kosovës, pa kushte për Serbinë. Bisedimet me Serbinë ne do t’i zëvendësojmë me tri lloj bisedimesh të tjera. Nuk do të bëjmë bisedime me Serbinë, Do t’i vëmë kushte asaj: njohjen e Kosovës, heqjen e Kosovës nga kushtetuta e Serbisë, kërkim faljen dhe dëmshpërblimet e luftës etj. Ndërsa, tri lloje bisedimesh tjera që do t’i bëjmë janë: me Brukselin për ta transformuar EULEX-in në Kosovë nga një mision që është me fuqi ekzekutive këtu, në një mision i cili na ndihmon të zhvillohemi; bisedime me Tiranën për t’u afruar dhe integruar sa më shumë Kosova me Shqipërinë; dhe bisedime me serbët e Kosovës si qytetarë të republikës në rolin e tyre shoqëror me të drejtat e njeriut dhe të drejtat e pakicave. Pra, besoj që Kosova për t’u bërë me tamam republikë, ka nevojë që në vend të negociatave me Serbinë, të ketë bisedime me Brukselin, bisedime me Tiranën dhe bisedime me serbët e Kosovës.

Zëri i Amerikës: Por, duke pasur parasysh ndikimin e Beogradit mbi serbët e Kosovës, si të përjashtohet Serbia në një rast të tillë?

Albin Kurti: Serbët të cilët nuk kanë fare lidhje me strukturat paralele të Serbisë, me ta bisedimet mund të fillojnë menjëherë. Ka serb që vetëm përfitojnë prej strukturave të Serbisë, por nuk marrin pjesë aktive. Ka mandej edhe serb që marrin pjesë në strukturat e Serbisë në arsim, kulturë, shëndetësi. Dhe janë serbët e strukturave paralele të sigurisë së Serbisë, që kontrollohen drejtpërdrejtë nga (Aleksandër) Vuçiçi, e deri dje nga (Ivica) Daçiçi dhe me këta nuk mund të ketë bisedime, por duhet t’i bëjmë kallëzimet penale dhe këta do të duhej të arrestoheshin ose të ikin për në Serbi, Pra, janë diku 300– 400 veta me të cilët nuk mund të ketë fare bisedime. Po me serbët e tjerë mendoj se është e mundshme, sepse, nuk janë trajtuar realisht si qytetarë të republikës. Ne besojmë se integrimi i serbëve në Kosovë, nuk vjen duke i integruar politikanët e tyre me privilegje në institucione, por integrimi i serbëve në shoqërinë kosovare nëpërmjet barazisë, zhvillimit ekonomik etj. Po ta kishim rivitalizimin e Trepçës ta zëmë, ose po ta kishim një fabrikë të ujit në Mitrovicë, ku ujin e marrim nga veriu e shishen nga jugu, aty punojnë shqiptarë, serbë, kanë çfarë të humbin e çfarë të fitojnë, komunikojnë, bashkëpunojnë dhe unë jam plotësisht i bindur që kjo është e mundshme dhe ne do ta realizojmë.

Zëri i Amerikës: Një palë bisedime i vendosët me Tiranën për t’u afruar në rrugën e integrimeve. Ende ngulni këmbë në nevojën e bashkimit kombëtar?

Albin Kurti: Ne besojmë që Kosova do të jetë shtet plotësisht sovran me të drejtën që të bashkohet me Shqipërinë. Natyrisht që duhet të bisedojmë me qeverinë në Tiranë për këtë. Pengesë e kemi nenin 1.3 të kushtetutës që na e ndalon bashkimin me një shtet tjetër. Kufiri midis Kosovës dhe Shqipërisë nuk është kufi i shqiptarëve, është kufi i Jugosllavisë dhe Serbisë. Dhe mendoj që nuk duhet të hezitojmë ta themi hapur këtë gjë. Bashkimin e Kosovës me Shqipërinë unë nuk e shoh si diçka që shkakton luftën e tretë ballkanike. Por, në mënyrë paqësore dhe demokratike, pra me referendum, me bashkëpunimin e dy qeverive, ne do të mund të banim këtë. Jo për inat të të tjerëve, por gjithsesi për të mirën tonë. Bëhemi treg më i madh, i kombinojmë resurset njerëzore, pasuritë natyrore e kështu me radhë. Besoj që demokracia do të jetë shumë me e fuqishme atëherë kur të jetë më një popullsi lë te themi gati shtatë milionëshe. Më shumë popullsi e kalojmë edhe nepotizmin si kulturë sepse arrihet impersonalja, arrihet anonimiteti i qytetarëve të shtetit dhe demokracia si vullnet i shumicës bëhet më i kollajshëm.

Zëri i Amerikës: A kanë vullnet klasat politike të të dyja vendeve? Zakonisht vëzhguesit thonë se klasat politike janë pengesa e një procesi të tillë të mundshëm?

Albin Kurti: Është e vërtetë se shumë politikanë në Prishtinë e në Tiranë, por posaçërisht në Prishtinë dhe shumë biznesmenë rrotull tyre, i preferojnë këto feudet, principatat. Por, ne duhet ta tejkalojmë feudalizmin tash. Jemi në shekullin XXI dhe mendoj që po vjen një brez i ri i cili do që shqiptarët në Ballkan t’i shohë të dinjitetshëm karshi kombeve të tjera jo vetëm në Ballkan dhe mendoj që është edhe e drejta edhe interesi ynë për këtë. Unë besoj që brezi i ardhshëm i shqiptarëve që po vjen, do ta ketë jetën dhe perspektivën shumë më të mirë sesa brezat e shekullit XX dhe për këtë gjë, si kryetar i lëvizjes Vetëvendosje punoj ditë e natë që t’i shërbej këtij brezi që po vjen edhe pas meje le të them. (voa)

Kemi qenë praktikisht i vetmi subjekt opozitar dhe, në të njëjtën kohë, në këta muaj të qeverisjes në Prishtinë, kemi dëshmuar që zotimet tona i përmbushim dhe nuk lejojmë asnjëherë kurrfarë shkeljeje të ligjit, se lëre më korrupsion enorm, çfarë e kemi gjetur ne Komunën e Prishtinës, thotë në një intervistë për Radion Evropa e Lirë, lideri i Lëvizjes Vetëvendosje, Albin Kurti.RADIO EVROPA E LIRË
Zoti Kurti, pse duhet dhënë votën juve?

ALBIN KURTI
Lëvizja Vetëvendosje është më shumë se parti politike. Lëvizja Vetëvendosje është një subjekt, i cili ka edhe ideale, edhe moral në politikë. Mirëpo, në të njëjtën kohë, është një subjekt, i cili konceptin e tij të drejtë e parimor e ka shndërruar në alternativë qeverisëse, e cila e bën Kosovën shtet republikan, me zhvillim ekonomik të bazuar në prodhim, me drejtësi shtetërore që e lufton në mënyrë të pakompromis korrupsionin dhe me barazi shoqërore përmes politikave sociale.

Këto gjera, asnjë subjekt tjetër nuk i thotë e aq më pak t’i bëjë. Ndërkaq, kandidatët e Vetëvendosjes janë mundësia, kushti dhe garancia që alternativa jonë qeverisëse do të realizohet kur të jemi ne në qeverisje, në tërësinë e saj, por edhe në të gjitha elementet përbërëse të saj.

RADIO EVROPA E LIRË
Keni qenë shumë kritikë ndaj pushtetit të deritashëm. Si do t’i bindni qytetarët që ju mund të veproni ndryshe nga ajo që keni kritikuar?

ALBIN KURTI
Ne kemi qenë opozitë parimore, e sinqertë dhe serioze në Kuvendin e Republikës së Kosovës. Kemi qenë praktikisht i vetmi subjekt opozitar dhe, në të njëjtën kohë, në këta muaj të qeverisjes në Prishtinë, kemi dëshmuar që zotimet tona i përmbushim dhe nuk lejojmë asnjëherë kurrfarë shkeljeje të ligjit, se lëre më korrupsion enorm, çfarë e kemi gjetur ne Komunën e Prishtinës.

Pra me opozitën tonë parlamentare dhe me pushtetin tonë komunal në kryeqytet, ne e kemi dëshmuar para qytetarëve të Republikës se jemi një subjekt krejtësisht ndryshe dhe, rrjedhimisht, do ta sjellim ndryshimin, të cilin e dëshirojnë të gjithë qytetarët anekënd Kosovës.

RADIO EVROPA E LIRË
Cili është qëndrimi juaj për dialogun me Serbinë, si do të veproni nëse fitoni?

ALBIN KURTI
Ne besojmë që Serbisë i duhen vënë kushtet para çfarëdo dialogu me të dhe këto kushte kanë të bëjnë me heqjen e Kosovës nga Kushtetuta e Serbisë, ku shkruan që Kosova është pjesë integrale e Serbisë, me kërkimfaljen për krimet nga e kaluara dhe me pagesën e dëmeve të luftës për të gjitha shkatërrimet, vrasjet, të cilat na i kanë shkaktuar.

Por, në të njëjtën kohë, edhe një marrëdhënie e reciprocitetit, ku çkado që Serbia kërkon për serbët në Kosovë, do të duhej që të aplikohej së pari për shqiptarët në Serbi, posaçërisht në Preshevë, Medvegjë e Bujanoc, po pse jo edhe për hungarezët në Vojvodinë, për boshnjakët në Sanxhak e për vllehët në Timok atje.

Në të njëjtën kohë, ne do ta zëvendësonim dialogun me Serbinë me dialog me serbët e Kosovës, me ç’rast integrimi i tyre në shoqërinë kosovare do të bëhej përmes zhvillimit ekonomik, barazisë shoqërore, punësimit, e jo thjesht përmes këtyre privilegjeve institucionale për politikanët individualë serbë, të cilët kësisoj vetëm sa po shkëputen nga pakica serbe si popullsi dhe, në fakt, nuk po e integrojnë atë në institucionet tona.

RADIO EVROPA E LIRË
Një çështje tjetër e përfolur kohët e fundit është edhe lejimi apo jo i bartjes së shamisë, asaj që cilësohet si uniformë fetare, në institucionet shkollore. Jeni për apo kundër lejimit të bartjes?

ALBIN KURTI
Lëvizja Vetëvendosje e ka pasur qëndrimin e saj të qartë që prej gushtit të vitit 2011. Edhe këtu jemi subjekti i vetëm, i cili e ka diskutuar në forumet tona të brendshme këtë gjë dhe ka ardhur me një qëndrim të qartë; e ky është që ne nuk jemi për ndalimin e shamisë për personat mbi 16 vjeç, ashtu siç nuk jemi për ndalimin edhe të simboleve të feve të tjera në institucionet publike, gjithnjë mbi moshën 16-vjeçare.

Këtë e bëjmë nga pikëpamja e shtetit sekular dhe nga aspekti i të drejtave të njeriut, ashtu siç është e përcaktuar në Kartën Universale për të Drejtat e Njeriut. Pra, pikëpamja e shtetit sekular dhe e të drejtave të njeriut na bën neve që ta kemi një qëndrim të tillë, pra të mos jemi për ndalimin e shamisë në institucione publike mbi moshën 16-vjeçare.

RADIO EVROPA E LIRË
Me kë do të pranonit të hynit në koalicion të mundshëm?

ALBIN KURTI
Së pari, Lëvizja Vetëvendosje është duke u lidhur fuqishëm me qytetarin e Republikës pa dallim moshe, gjinie, profesioni, vendbanimi, prejardhjeje, feje e kështu me radhë dhe jemi duke synuar një ndryshim të madh demokratik, i cili e ka në qendër qytetarin e Republikës, me të drejta politike e kulturore, por edhe socio-ekonomike.

Kur Lëvizja Vetëvendosje të dalë subjekti i parë pas këtyre zgjedhjeve, ne do të fillojmë bisedimet me partitë e tjera dhe do të shohim se me cilën prej tyre mund të gjejmë më së shumti përputhje programore dhe besim të ndërsjellë.

Pra, ne duam që të dalim subjekti i parë; ndryshimet në Kosovë ndodhin pikërisht atëherë kur Vetëvendosja do të jetë subjekti i parë. Për ta krijuar koalicionin qeverisës, do të fillojmë bisedimet mbi baza parimore, programore e konceptuale me partitë e tjera.

RADIO EVROPA E LIRE
A keni vija të kuqe, thënë kushtimit, të cilat nuk do të mund t’i kalonit në këtë drejtim?

ALBIN KURTI
Ne, çdo vijë të kuqe tonën e lidhim me nevojën e madhe të qytetarëve të Republikës për ndryshim dhe besojmë se për ta kurorëzuar këtë ndryshim, së pari, Vetëvendosje duhet të jetë subjekti i parë.

Së dyti, alternativa qeverisëse e Vetëvendosjes me shtetin zhvillimor, shtetin social dhe shtetin e së drejtës, duhet të paraqesin binarët e programit qeveritar katërvjeçar të ardhshëm. Dhe, së treti, besojmë se është e shëndetshme për demokracinë në Kosovë që subjekti, partia në pushtet, e cila ka qenë gjatë këtyre viteve që prej shpalljes së pavarësisë, të dalë në opozitë. (rel)

Kam pasur ofertë edhe nga PDK edhe nga LDK për të qenë pjesë e tyre
Marrëveshjet e Brukselit do të bëhen të pavlefshme kur Vetëvendosja të vijë në pushtet
Oliver Ivanoviqi u arrestua vetëm pasi u bë opozitë e Daçiçit – Ndryshe nga Thaçi, jemi partnerë dhe jo servilë të ndërkombëtarëve

Lexoni intervistën ku Albin Kurti përshkruan jetën e tij politike që prej daljes nga burguMarrëveshjet e Brukselit bëhen të pavlefshme me Vetëvendosjen në pushtet

Udhëheqësi i Vetëvendosjes, Albin Kurti, flet për gazetën “Illyria”: “Kam pasur ofertë edhe nga PDK edhe nga LDK për të qenë pjesë e tyre” – “Oliver Ivanoviqi u arrestua vetëm pasi u bë opozitë e Daçiçit”

Intervistoi: Bekim Salihu
“Illyria” – z.Kurti – Pas daljes tuaj nga burgu, a keni pasur ofertë nga PDK apo LDK që të inkuadroheni në radhët e këtyre partive?
Kurti: Mirë e thatë, ofertë. Pra, përbrenda logjikës së biznesit ofertë-kërkesë, sepse ashtu kanë qenë këto parti prej fillimit. Po, ka pasur oferta nga parti politike që të bëhem pjesë e tyre.

“Illyria” – Kush ju ka kontaktuar nga këto parti dhe cila ka qenë oferta e tyre?
Kurti: Teksa vinin të më vizitonin njerëzit kur dola nga burgu në dhjetorin e vitin 2001 dhe janarin e vitit 2002, në mesin e tyre kishte edhe shumë zyrtarë të lartë të të gjitha partive, dhe, kush në mënyrë më direkte e kush në mënyrë më indirekte donin që të më bënin anëtarë të atyre partive. Atëbotë të gjitha e donin emrin tim, pa mendimin tim dhe pa qëndrimet e mia. Në fakt, ato kishin të drejtë, sepse atje njëmend mbetesh vetëm emër, pa mendim e pa qëndrim.

“Illyria” – A keni pritur pas daljes tuaj nga burgu që do të gjendeni në pozitën e konfrontimit politik me partitë e atëhershme që edhe aktualisht janë në skenë?
Kurti: Nga vizitat familjare që kishin të burgosurit e tjerë, nga një radio që e mbanim ilegalisht, nga gazetat e Kosovës me të cilat mbështjellnin gjësendet ushqimore nënat e gratë e të burgosurve shqiptarë kur dërgonin paketat, e kam ditur bukur mirë se kush janë e çfarë bëjnë partitë politike të pasluftës. Kur kësaj i shtohet fakti që pas daljes nga burgu nisa të informohem plotësisht edhe nga mediet edhe nga miqtë e afërm, u bë e qartë se nuk do të pajohesha me këto parti politike. Tash, sa i përket konfrontimit me ta nuk mund të them se e kisha parashikuar atëherë, por mospajtimi e pakënaqësia ime me ta ishte gjithsesi aty.

“Illyria” – Fillimisht jeni angazhuar në lëvizjen e KAN, organizatë kjo që i ka takuar spektrit të shoqërisë civile dhe nga kjo organizatë është krijuar apo formuar lëvizja ‘Vetëvendosje’. Edhe KAN-i pati protestuar kundër politikave të atëhershme të UNMIK-ut. Me formimin e ‘Vetëvendosjes’ keni protestuar dhe kërkuar largimin e UNMIK-ut nga Kosova , njësoj siç kërkesa e ‘Vetëvendosjes’ ka qenë dhe mbetet largimi i EULEX-it nga Kosova, pra keni kërkuar largimin e misioneve ndërkombëtare nga Kosova, por asnjëherë nuk keni kërkuar largimin e KFOR-it i cili po ashtu është mision ndërkombëtar. A do të thotë kjo që ekziston një oportunizëm politik brenda konceptit politik të ‘Vetëvendosjes’?
Kurti: Ne e kemi kritikuar edhe KFOR-in, prej bazës së tij që vjen nga Marrëveshja e Kumanovës me gjeneralët serbë të ushtrisë jugosllave të Milosheviqit, te tolerimi i vrasjeve dhe dëbimit të shqiptarëve nga veriu i Mitrovicës në shkurt të vitit 2000, të shtypja sistematike e TMK-së, e deri te rastet e fundit siç është ai i lejimit të vazhdueshëm të barrikadës në urën mbi lumin Ibër. Janë të panumërta shkrimet e mia, por edhe intervistat e deklarimet e aktivistëve të Vetëvendosjes për këtë çështje.
Po ua përmend disa prej titujve të shkrimeve të mia shumë kritike ndaj KFOR-it: Industria e paqes, Intervenimi, Kthimi të populli, Marrëveshja që s’është me Kosovën, Marrëveshjet legalizuese të KFOR-it, Në cilën anë të pushkës?, Një ditë më herët…, Poshtë e më poshtë, Siguri pa mbrojtje?, Protektorati, Suksesi i pajtueshmërisë (me KFOR-in) për negociata (me Serbinë), U-shtrinë etj.
Natyrisht që UNMIK-un e kemi kritikuar e kundërshtuar shumë më tepër sepse ai e kishte edhe fajin më të madh si regjim politik e institucional me karakter autoritar e me tipare neokolonialiste. Pas shpalljes së pavarësisë, përafërsisht ajo që ishte OKB u bë BE dhe ajo që ishte UNMIK u bë EULEX. Paradigma mbeti e njëjtë, menaxhimi i krizës, që kësisoj, përjetësohet si e tillë. Ndërkaq KFOR-i u zvogëlua shumë në numër, por mbeti i pandryshueshëm në themel e mision.
Ne nuk jemi kundër pranisë së faktorëve ndërkombëtarë, por jemi kundër karakterit të pranive të tilla të cilat kanë kompetenca ekzekutive mbi institucionet e Kosovës, nuk e pranojnë pavarësinë e Kosovës, personeli i tyre së bashku me familje janë imunë ndaj ligjit, nuk i japin llogari as institucioneve dhe as popullit të Kosovës, dhe mirëmbajnë paqe pa drejtësi, stabilitet pa zhvillim dhe siguri pa demokraci.
Ne mendojmë që Kosova duhet ta ketë ushtrinë e vet, pra që FSK-ja të shndërrohet në ushtri. NATO-ja është e mirëseardhur në Kosovë, mirëpo kjo prani duhet të bazohet në një marrëveshje të re mes institucioneve sovrane të Kosovës dhe NATO-së, marrëveshje e cila bëhet edhe me shtetet tjera në të cilat janë forcat e NATO-së, e cila njihet si Marrëveshja për Statusin e Forcave (Status of Forces Agreement, SOFA). Shumë politikanë të Kosovës mashtrojnë teksa thonë se Kosova ka partneritet me NATO-n. Pa ushtri Kosova nuk mund të ketë partneritet të vërtetë me NATO-n.

“Illyria” – z.Kurti ekziston një bindje që Vetëvendosja nuk ka raporte të mira me qarqet ndërkombëtare. Si janë këto raporte në të vërtetë?
Kurti: Lëvizja ‘Vetëvendosje’ nuk ka raporte të mira me ndërkombëtarët trumbetohet më së shumti nga vendorët që janë të afërt me qeverinë.
Kjo bindje është e gabueshme dhe ajo krijohet ngaqë lëvizja nuk ka raporte serviliteti me këto qarqe, por ndërton marrëdhënie partneriteti.
Ne kemi marrëdhënie korrekte dhe të qëndrueshme bashkëpunimi me faktorët e ndryshëm ndërkombëtarë, të cilat realizohen edhe me anë të vizitave të zyrtarëve ndërkombëtarë tek ne edhe me vizitat tona në qendrat ndërkombëtare.
Unë sapo jam kthyer nga një vizitë e suksesshme në Bruksel, me ç’rast kam zhvilluar takime përmbajtjesore dhe shumë frytdhënëse me zyrtarë të Parlamentin Evropian, të Komisionit Evropian, si dhe me zyrtarë të shtetit të Belgjikës.

“Illyria” – z.Kurti a jeni i bindur që institucionet e Kosovës kanë guxim, vullnet dhe kapacitet për ta luftuar krimin dhe korrupsionin pa misionin e EULEX-it?
Kurti: Institucionet e Kosovës e kanë kapacitetin dhe mundësitë për ta luftuar krimin dhe korrupsionin, por këto institucione janë të uzurpuara nga vetë kriminelët. Hajnat me pushtet nuk e arrestojnë njëri-tjetrin. Dhe, hajnat janë në pushtet, sepse EULEX-it kjo gjë nuk i prish punë dhe nuk i pengon, por i konvenon. Duke i pas hajnat në pushtet, EULEX-i krijon dosje për ta me të cilat i shantazhon dhe bën të varur. Ky është rrethi vicioz që sundon në Kosovë.

“Illyria” – Cili është vlerësimi juaj për punën e EULEX-it, veçmas pas aksioneve të fundit në veri dhe këtyre në Prishtinë?
Kurti: Veprimtaria e Oliver Ivanoviqit dihet edhe gjatë luftës e edhe pas luftës. Ka shumë informata e të dhëna, dëshmi e dëshmitarë për rolin dhe veprimet e tij në shërbim të Serbisë dhe politikave antishqiptare e fushatave kriminale të saj. Mirëpo, përkundër që i kishin informatat, EULEX-i e arrestoi atë tani, kur ai i pengonte Listës Serbe të krijuar nga Daçiqi. Kjo e ilustron më së miri strategjinë e misionit të EULEX-it në Kosovë.

“Illyria” – z.Kurti njëri ndër pikat kryesore të programit të juaj politik është bashkimi i Kosovës me Shqipërinë. Si konsideroni që mund të realizohet kjo?
Kurti: Bashkimi Kombëtar është realizim i të drejtës për vetëvendosje të jashtme të popullit të Kosovës, e mohuar me nenin 1.3 të Kushtetutës së Kosovës. Çdo shtet sovran ka të drejtë ta delegojë atë sovranitet dhe të bashkohet me një shtet tjetër. Populli shqiptar është ndarë padrejtësisht nga fuqitë e mëdha, për ta ruajtur paqen në Evropë. Kjo padrejtësi duhet të korrigjohet dhe popullit shqiptar duhet t’i jepet mundësia që të deklarohet me referendum në të dy anët e kufirit për bashkimin e Kosovës me Shqipërinë. Ndarja nga Shqipëria ishte e dhunshme dhe jodemokratike. Ne duam bashkim paqësor dhe demokratik me Shqipërinë. Ky jo vetëm që është vullneti që duhet të bëhet e drejtë e jona, por njëkohësisht parqet edhe interesin tonë ekonomik e të sigurisë.

“Illyria” – Si e vlerësoni takimin e dy qeverive në Prizren. A është hapur rruga e bashkimit nga ky takim i Prizrenit?
Kurti: Pa dyshim që të gjithë shqiptarët jo vetëm të këtyre dy vendeve i gëzohen shumë takimeve të këtilla. Mirëpo, thelbi është te puna e përbashkët e jo vetëm te takimet e ndërsjella, te zbatimet e marrëveshjeve e jo vetëm te akti ceremonial i nënshkrimit të tyre.
Lëvizja Vetëvendosje i ka dy premisa shumë të rëndësishme. Njëra sa i përket çështjes së integrimeve dhe bashkimit, kurse tjetra sa i përket bashkimit kombëtar dhe atij evropian. Kështu, premisa e parë thotë që hapat integrues ndërmjet Kosovës e Shqipërisë dhe shqiptarëve në përgjithësi nuk duhet të jenë zëvendësim për bashkimin kombëtar shqiptar por pikërisht hapa drejt atij bashkimi në një shtet. Dhe, premisa e dytë thotë që bashkimi kombëtar nuk është në kundërshtim me bashkimin evropian, por as nuk zëvendësohet prej tij. Në BE bashkohemi me shtetet e kombet e tjera, këtu në Ballkan bashkohet kombi ynë në një shtet.

“Illyria” – z.Kurti, por në Prizren është nënshkruar një dokument i quajtur ‘Partneriteti strategjik’ i cili parasheh që Kosova dhe Shqipëria do t’i përafrojnë dhe bashkërendojnë politikat në sferën e kulturës, arsimit, tregtisë, energjisë, ekonomisë, madje edhe të diplomacisë dhe sigurisë. A nuk do të thotë kjo parapërgatitje për bashkim?
Kurti: Ky dokument u quajt ‘partneritet strategjik’. Por, interesi strategjik i shqiptarëve është forcimi i sovranitetit të Kosovës dhe kundërshtimi i ndarjes etnike të republikës sonë. Kurse negociatat me Serbinë e kanë shtyrë Kosovën edhe më thellë drejt ndarjeve etnike institucionale e territoriale. Ne kemi nevojë që dy qeveritë tona ta rikonceptojnë projektin e tyre politik mbi atë që është interesi ynë i gjithëmbarshëm kombëtar shqiptar. Na duhet një unifikim i politikave të mbrojtjes, sigurisë, ekonomisë, arsimit, kulturës, e kështu me radhë. Në rrafshin e ligjeve dhe vendimeve ne kemi nevojë për një acquis communautaire kombëtar para se të hyjmë në BE. Dhe kështu pa ndërprerje deri në momentin kur bashkimi faktik kombëtar në rrafshin institucional të bëhet një fakt i kryer. Mirëpo, kryeministri i Kosovës e takon e merret vesh pakrahasimisht më shumë me kryeministrin e Serbisë sesa me atë të Shqipërisë, apo jo?

“Illyria” – Por, takimi i radhës i dy qeverive asaj të Kosovës dhe Shqipërisë është paraparë të mbahet në qytetin e Vlorës. A konsideroni që përzgjedhja e qyteteve për t’u takuar nuk përmban në veti një lloj mesazhi?
Kurti: E vërteta e mbledhjes së parë do të jetë mbledhja e dytë, atëherë kur do të shohim se çka u bë e u realizua midis dy takimesh dhe a po zhvillohemi përmbajtësish bashkë si komb apo vetëm sa po takohemi formalisht si politikanë. Simbolika e takimeve në qytete historike nuk do të thotë asgjë, pa realizim të projekteve konkrete. Vetëm atëherë mesazhi do të jetë i plotë.

“Illyria” – z.Kurti, çfarë ka bërë mirë qeverisja Thaçi gjatë këtyre 7 viteve?
Kurti: Faktikisht asgjë. Kjo qeverisje e ka shpallur pavarësinë në bazë të Planit të Ahtisaarit e jo në bazë të vullnetit të popullit për pavarësi dhe vetëvendosje, i ka kontrabanduar ca simbole të imponuara si shtetërore, dhe gjatë gjithë qeverisjes e ka degraduar Kosovën politikisht, ekonomikisht dhe territorialisht, me koncesione ndaj Serbisë në procesin e negociatave të dëmshme dhe me procesin e privatizimit të egër neoliberal ku janë shitur asetet jo vetëm shoqërore por edhe publike të Kosovës.

“Illyria” – z.Kurti, është i qartë qëndrimi juaj dhe i ‘Vetëvendosjes’ ndaj bisedimeve dhe marrëveshjeve të arritura në Bruksel. Çka do të bëni me marrëveshjet e Brukselit, nëse vini në pushtet?
Kurti: Lëvizja Vetëvendosje i ka kundërshtuar parimisht e kategorikisht këto marrëveshje, qoftë brenda apo jashtë institucioneve. Me Vetëvendosjen në pushtet do të kërkohet nga Kuvendi që këto marrëveshje të shpallen të pavlefshme. Ato janë antikombëtare dhe antihistorike, antidemokratike dhe antikushtetuese. Ne do të punojmë për shtrirjen e sovranitetit në gjithë territorin e Kosovës dhe funksionalizimin e Republikës në të gjitha aspektet e saj.

“Illyria” – z.Kurti, problemet në veri të Kosovës duhet zgjedhur me forcë apo me negociata?
Kurti: Problemi i veriut rregullohet me shtrirjen e sovranitetit të Republikës së Kosovës në tërë territorin e saj, pra edhe në veri.
Vetëvendosja që nga viti 2008 e ka hartuar një plan 13 pikësh për integrimin e veriut, të cilin e ka ritheksuar përsëri pas dështimit të intervenimit të forcave speciale të Policisë së Kosovës në korrik të vitit 2011. Në këtë plan parashihet që në veri të ketë një prezencë të shtuar të policisë për shkak të gjendjes së jashtëzakonshme atje, të vihen në shënjestër burimet financiare të strukturave ilegale dhe armiqësore të Serbisë, reciprocitet e simetri të të drejtave të serbëve në Kosovë me shqiptarët në Serbi, jo para e privilegje, por zhvillim arsimor e ekonomik dhe barazi para ligjit.
Gjithashtu, rivitalizimi i Trepçës dhe funksionalizimi i saj do të rezultonte me punësimin e rreth mijëra vetave, pastaj duhet të ofrohen bursa për shqiptarët dhe serbët nga veriu për në shkollat e mesme dhe UP, duhet të ketë investime në spitalin e Prishtinës dhe atë të Mitrovicës në mënyrë që aty të ofrohen shërbime më të mira etj.etj. Pra, këta hapa janë të dyllojshëm: të mbrojtjes dhe sigurisë, si dhe ekonomik e socio-kulturor. Mirëpo, janë dy hapa paraprakë nëpërmjet të cilëve ne do ta çonim Serbinë në defansivë: duke ndërprerë dialogun me të që asaj i nevojitet si peshkut uji për integrime evropiane; dhe, duke mos lejuar mallrat e Serbisë në Kosovë që na kanë vërshuar neve dhe e kanë pasuruar Serbinë.

“Illyria” – z.Kurti, të ndalemi edhe pak këtu, krijimi i problemit të Mitrovicës në vitin 1999 ka qenë rastësi apo strategji e palëve?
Kurti: Mitrovica, sikur edhe qytetet tjera në Kosovë ka qenë e banuar me shumicë shqiptare, edhe në veri sikurse në jug të Ibrit. Koncentrimi i strukturave kriminale të sigurisë në veri të lumit Ibër pas luftës, mos avancimi i ushtarëve të UÇK-së atje, bllokimi i urës mbi Ibër nga forcat franceze të KFOR-it dhe shpërngulja e vrasja e shqiptarëve në vitin 2001, të gjitha këto kanë kontribuar në gjendjen aktuale. Besoj që shumë nga këta faktorë por edhe shkaqe e arsye të tjera kanë qenë të koordinuara.

“Illyria” – z.Kurti, a më të mundshëm e sheh një koalicion mes PDK dhe AAK-së, apo mes ‘Vetëvendosjes’ dhe LDK-së?
Kurti: Koalicionet në mes të tri partive që kanë qeverisur pas luftës i kemi parë që bëhen pa kurrfarë parime, por vetëm për pushtet. Për Lëvizjen Vetëvendosje çfarëdo koalicioni eventual mund të vije në shprehje pas zgjedhjeve, me fitoren e Vetëvendosjes, pra pasi që Lëvizja jonë të dal subjekti i parë në zgjedhje. Mandej, do të shikonim përputhjet programore dhe besimin e ndërsjellë me të tjerët.

“Illyria” – Së fundmi në Kuvendin e Kosovës në disa pika ‘Vetëvendosja’, LDK-ja dhe AAK-ja kanë qenë unike, siç ishte rasti me Posten, Universitetin dhe buxhetin. A e shihni këtë që LDK dhe AAK po synojnë të përafrohen me ‘Vetëvendosjen’, apo po synojnë distancimin nga PDK-ja?
Kurti: Kanë qenë disa momente kur opozita ka qenë e koordinuar në veprime në Kuvend dhe ka pasur sukses. Kjo më shumë ngrit pyetjen pse nuk pati bashkëpunim për herët e çështjet e tjera, apo jo? Mbi të gjitha, bashkëpunimi i rrallë vetëm për disa çështje sigurisht që nuk mjafton. Burimi i së keqes është Qeveria Thaçi dhe opozita ka qenë dashur të koordinohet për rrëzimin e saj. Lëvizja Vetëvendosje ka zhvilluar takime në mars të vitit 2012 me të dy partitë opozitare LDK dhe AAK, të cilave u ka ofruar krijimin e bllokut opozitar, i cili do të krijonte disa komisione hetimi dhe do ta rrëzonte qeverinë me një mocion mosbesimi. Mirëpo, atëherë nuk hasëm në mirëkuptim dhe përkrahje nga ta.

“Illyria” – z.Kurti në Prishtinë fitoi ‘Vetëvendosja’ për shkak të Shpend Ahmetit, apo Shpend Ahmeti fitoi për shkak të ‘Vetëvendosjes’?
Kurti: Prishtina e fitoi një kryetar të ri e të mirë, Shpend Ahmetin dhe qeverisjen e Vetëvendosjes me alternativë përkatëse lokale për Prishtinën. Shpend Ahmeti ishte një kandidat i shkëlqyeshëm i një Lëvizjeje të jashtëzakonshme siç është Vetëvendosjes. As Shpend Ahmeti dhe as Isa Mustafa nuk ishin kandidatë të pavarur. Nënkryetari i Lëvizjes Vetëvendosjes e mundi kryetarin e LDK-së.

“Illyria” – z.Kurti, në nivel nacional rezultatet e zgjedhjeve lokale nuk flasin për një përqindje të madhe votash në favor të ‘Vetëvendosjes’. Çka nëse këtë rezultat do ta keni edhe në zgjedhjet nacionale?
Kurti: Aty dhe atëherë kur nuk fiton Lëvizja Vetëvendosjes shumë më tepër humbet kombi dhe republika sesa lëvizja jonë. Por, nuk mund të tërhiqet një paralele në mes zgjedhjeve lokale dhe atyre parlamentare. Është e vërtetë se në komunat tjera nuk shënuam ndonjë rezultat si do të donim, për shkak se çështjet lokale për të cilat kemi diskutuar atje në përputhje me alternativat tona qeverisëse lokale, kanë depërtuar shumë më pak te qytetarët. Një arsye tjetër është edhe ajo se lëvizja Vetëvendosjes ! në veprimtarinë e saj politike shumë më tepër është marrë me çështjet nacionale sesa me ato lokale, andaj edhe në zgjedhje nacionale do të kemi ngritje edhe në raport me rezultatin e zgjedhjeve të vitit 2010. Në këtë lëvizje tash janë shtuar radhët. Një epokë e re po vjen në Kosovë pikërisht me forcimin dhe ngritjen e Vetëvendosjes.

Shqipëria duhet të vazhdojë t’i ndihmojë Kosovës, por nuk duhet që të luajë rolin e vëllait më të madh për shtetin kosovar, thotë kryeministri shqiptar, Edi Rama.Megjithëse në Kosovë, nga Shqipëria gjithmonë pritet ndihmë, aq më tepër që fjala është për një shtet shqiptar 101 vjeç, kundrejt një tjetri që i ka vetëm gjashtë vjet që ekziston. Mirëpo, për shefin e qeverisë shqiptare, Prishtina, sidomos në raport me Beogradin është një palë serioze dhe kredibile që t’i trajtojë vetë problemet.

Përpos kësaj, pushteti i ri në Tiranë do ta kishte jo pak të vështirë t’i dalë zot Kosovës në një kohë kur duhet të merret me problemet e shumta që i trashëgoi nga regjimi i mëparshëm i Sali Berishës, përfshirë edhe borxhin prej hiç më pak se 700 milionë dollarësh.

Në intervistën ekskluzive për “Zërin” me dy vazhdime, kryeministri shqiptar jep një sqarim interesant edhe për problemet e shqiptarëve me korrupsionin dhe krimin e organizuar. Ai e bën krahasimin me shqiptarët e diasporës të cilët kur janë jashtë, respektojnë në përpikëri ligjet, ndërsa vetëm në vendet tona sillen ndryshe. Kjo sipas kryeministrit Rama, nuk ka të bëjë me diçka gjenetike, por me krijimin e një sistemi që mbrohet nga korrupsioni.

“Unë nuk besoj se gjermanët janë nga gjenet apo nga natyra, nga çfarëdo qoftë tjetër më të pakorruptueshëm se shqiptarët. Besoj se njerëzit nuk mund ta korruptojnë dot një sistem, ndërsa një sistem mund të korruptojë njerëzit. Dhe sa më i mbrojtur të jetë sistemi nga korrupsioni aq më shumë njerëzit e kanë të pamundur që të bien pre e korrupsionit”, thotë Edi Rama.

Ai gjithashtu njofton se tash përpos Italisë dhe Greqisë, edhe Turqia shihet si partner strategjik për Shqipërinë. Sipas tij, qëndrimet politike islamiste të Rexhep Erdoganit nuk duhet të shqetësojnë shqiptarët për një përafrim me shtetin turk.
“Unë besoj se kemi bërë gjënë e duhur dhe ashtu siç nuk çuditet askush për përpjekjet tona për të forcuar marrëdhëniet me Italinë, apo për të çuar më tutje marrëdhëniet me Greqinë, nuk duhet të çuditet as për përpjekjet tona për t’i forcuar sa më shumë marrëdhëniet me Turqinë”, thotë kryeministri shqiptar gjatë intervistës së realizuar në zyrën e tij në Tiranë.

Zëri: Me çfarë probleme e morët qeverisjen e vendit, çka trashëguat?

Rama: Ne morëm një rezultat që ishte jashtë të gjitha parashikimeve, dhe parashikimet tona optimiste nuk shkonin deri te një shumicë kushtetuese e cilësuar, sikur që na i dhanë zgjedhjet dhe për mua ky ishte momenti i një kthjellimi shumë të madh lidhur me faktin që njerëzit në Shqipëri nuk votuan thjesht për të ndërruar qeverinë, por për të bërë ndryshime shumë të madha, për ndryshime rrënjësore që me sa duket është domosdoshmëri shumë e madhe. E kam thënë që në fillim dhe e ndjej më shumë gjithmonë se nëse fitoj unë do të kishte qenë e ngushtë me siguri dhe vetëdija për përgjegjësinë e zakonshme që njerëzit kanë vënë mbi shpatulla nuk do ishte kaq e lartë.

Ndërkohë ajo votë ishte shprehja më kuptimplotë e gjendjes që ne gjetëm këtu, në të gjitha aspektet. Gjetëm kriminalitet shumë të lartë, pasiguri të madhe, shumë padrejtësi në sistem, shërbime korruptive të dobëta…, por unë do ta veçoja borxhin e madh që ne gjetëm, një borxh që kaloi caqet e parashikimit tonë të mëparshëm, një borxh i mbuluar për shërbime të papaguara ndaj kompanive në të gjitha fushat, i cili kapërcente 700 milion dollarë dhe bënte pengesën e parë shumë të madhe kryesore.

Sigurisht ky është një fakt që bëri që njerëzit të kërkonin ndryshimin e madh dhe që me të drejtë e kërkuan.

Zëri: Përmendët mbi 700 milionë dollarë. Mendoni se kjo u krijua me qëllim sepse pushteti i mëparshëm vetëm e kishte parasysh se do ta humbiste pushtetin, se ishte bërë mjaft, apo ishte për shkak të interesave, lidhjet politikë-biznes?

Rama: Jo, kjo u bë për arsye të papërgjegjshmërisë nga qeverisja, dhe të rendjes pas një rezultati elektoral që u kërkua përmes krijimit të idesë që në Shqipëri po ndodhin transformime të jashtëzakonshme në infrastrukturë, duke prerë shirita për rrugë të reja në gjithë vendet e duke lënë pastaj rrugët pa para.

Zëri: Arsyeja pse nisëm me këtë pyetje, është ideja se Kosova si një vend ende jo i konsoliduar ka nevojë për një Shqipëri që mund t’i ndihmojë. Duke marrë parasysh problemet që i keni trashëguar nga qeverisja e mëparshme, a ka mundësi Shqipëria që derisa merret me problemet e brendshme të saj t’i ndihmojë edhe Kosovës, qoftë në aspektin diplomatik apo në forma të tjera?

Rama: Mendoj që Shqipëria nuk ka asnjë arsye që t’i japë vetes të drejtën e rolit të më të madhit, apo më të zotit, apo të më të rriturit, edhe pse Shqipëria ka një shtet 101 vjeç, kurse Kosova ka një shtet vetëm 6 vjeç.

Unë mendoj se Shqipëria ka dhënë ndihmë gjithë këto vite, dhe gjithmonë është marrëdhënia mes Kosovës e Shqipërisë që bën dhe që duhet të ndihmojnë njëri-tjetrin. Kosova pa dyshim ka shumë probleme, por në periudhë kaq të shkurtër që mund të jetë shumë për jetën e njeriut, por në historinë e një shteti ka bërë një progres të jashtëzakonshëm.

Dhe sot, Kosova ka arritur që të jetë një shtet i respektuar, i respektuar edhe nga ato vende që akoma nuk e kanë njohur, e kjo është një gjë shumë e madhe.
Ndërkohë që pa dyshim që Shqipëria sa më e fortë, dhe sa më e respektuar që është aq më shumë mund t’i ndihmojë Kosovës.

Zëri: Megjithatë, shqiptarët nga një këndvështrim nga jashtë, ende shihen si shtete me skandale, qeverisja e kaluar këtu dhe tash në Kosovë, raportet ndërkombëtare secilin vit tregojnë një prapambeturi politike, rritje korrupsioni, si vend pikë e zezë e zhvillimit të prostitucionit, drogës. Si mund të rregullohet ky imazh i shqiptarëve?

Rama: Mendoj që problemet e korrupsionit janë reale, por janë probleme që në radhë të parë lidhen me shtetin si sistem mekanizmash, që qoftë në Shqipëri apo Kosovë, nuk është ende mirë i strukturuar dhe i gatshëm për të kryer pjesën më të madhe të funksionit të vet, jashtë subjektivizmit të individëve. Përgjigjja kyçe për t’u përballur me korrupsionin në këndvështrimin tim është modernizimi i vazhdueshëm i shtetit, institucioneve, gjithë mekanizmave që e bëjnë një gjerman të jetë i pakorruptueshëm dhe një shqiptar të jetë lehtësisht i korruptueshëm.

Sepse unë nuk besoj se gjermanët janë në gjenet apo nga natyra nga çfarëdo qoftë tjetër më të pakorruptueshëm se shqiptarët. Besoj se njerëzit nuk mund ta korruptojnë dot një sistem, ndërsa një sistem mund të korruptojë njerëzit. Dhe sa më i mbrojtur të jetë sistemi nga korrupsioni aq më shumë njerëzit e kanë të pamundur që të bien pre e korrupsionit.

Zëri: Pra nuk thoni që pak a shumë është edhe mentaliteti i një shoqërie…?

Rama: Po të ishte çështje e mentalitetit, të ishte çështje historie, gjeografie, tradite, atëherë shqiptarët do të korruptoheshin edhe kur punojnë në institucionet ndërkombëtare edhe në shtetet tjera, ka mijëra shqiptarë që japin kontribut për shtetet tjera në struktura publike apo private dhe unë nuk di që të jenë dalluar, përkundrazi i nënshtrohet një sistemi të caktuar dhe japin më të mirën e tyre.

Pse shqiptarët e Shqipërisë dhe Kosovës kur janë në Gjermani nuk i shkelin rregullat e qarkullimit, pse i respektojmë semaforët, pse e vënë rripin e sigurimit të gjithë, pse parkojnë makinën aty ku duhet, pse i paguajnë rregullisht detyrimet e shtetit, ndërkohë që janë po ata njerëz, po ata persona që sapo kalojnë kufirin dhe futën në Shqipëri harrojnë të vënë rripin e sigurimit, nuk njohin semaforët, sillen keq me përfaqësuesit e shtetit e kështu me radhë…

Zëri: Kohët e fundit, sidomos në Kosovë, kemi arrestime të bujshme të personaliteteve të rëndësishme politike, vazhdojnë edhe ato për krime lufte, kurse tek ju në Shqipëri vërehet sidomos një aktivizim i Ministrisë së Brendshme. A janë këto shenja të funksionalizimit më të mirë të institucioneve, apo jemi katandisur aq keq sa që do të vazhdojmë edhe për një kohë të merremi me arrestime të bujshme?

Rama: Nuk besoj që njerëzit e politikës janë një specie që nuk kanë lidhje me shoqërinë, nuk besoj se janë pasqyrë e shoqërisë. Dhe sigurisht që për shkak se përgjegjësia e tyre është shumë më e madhe dhe fizibiliteti i tyre është shumë i madh, patjetër që edhe pesha e gjërave që bëjnë për keq ashtu si për mirë, është shumë më e madhe. Por, përsëri besoj se ne paguajmë një faturë të vonesave të historisë, sepse këto që ndodhin sot te ne, në vendet tjera kanë ndodhur shumë më përpara.

Ndërkohë, që sot ngjarjet marrin edhe jehonë shumë më të madhe, edhe kanë efekt shumë më të madh për shkak edhe të botës së informacionit, komunikimit që është komplet tjetër, kështu që besoj se kjo është një fazë që domosdoshmërisht, edhe Shqipëria, edhe Kosova duhet ta kalojnë. Por kur vjen puna te krimet e luftës, në Kosovë unë kam një bindje time që ajo ishte një luftë çlirimtare dhe gjykimi i atyre që u angazhuan në atë luftë, dhe që bënë pjesën e tyre në atë luftë nuk ka lidhje fare me gjykimin që bëjmë normalisht dhe natyrshëm për krime të rëndomta dhe për ngjarje të errëta dhe kriminale apo të paligjshme që ndeshim herë pas here.

Kështu që në atë aspekt unë besoj që me të ashtuquajturit krimet e luftës nga ana e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, bëhet edhe shumë politike… nuk bëhet thjesht drejtësi.

Zëri: Ish-diplomati amerikan, James Rubin, tha se krahu i luftës duhet të tërhiqet nga pushteti sa është i suksesshëm. Si e vlerësoni atë deklaratë ju?

Rama: Jetojmë në një botë të lirë dhe secili ka të drejtë të bëjë deklaratat e veta, por mendoj që ne kemi një problem të përbashkët që i japim shumë rëndësi deklaratave të huaja.

Zëri: Kosova dhe Shqipëria kanë qëllimin e përbashkët, integrimin në BE, ju personalisht keni ardhur me flamurin e BE-së në duar. Mirëpo tash keni një përafrim me Turqinë dhe Erdoganin… Sa na dëmton të dyja vendeve nëse orientohemi e afrohemi me Turqinë ndërkohë që synojmë Evropën?

Rama: Askush nuk ka thënë nga ne këtu, por s’kam dëgjuar ta thonë as njerëzit e Qeverisë së Kosovës, se ne duhet të afrohemi me Turqinë dhe të largohemi nga Evropa. Përkundrazi, ne jemi të vetëdijshëm për rëndësinë që edhe Turqia ka, dhe besoj se thjesht kemi bërë atë që do duhej të ishte bërë me kohë nga ana e Turqisë, duke konsideruar jo vetëm Italinë dhe Greqinë, por edhe Turqinë si partner strategjik për zhvillimin tonë dhe rajonit. Pra, të gjitha të tjerat janë spekulime dhe nuk kanë asnjë bazë reale për t’u shqetësuar. Unë besoj se kemi bërë gjënë e duhur dhe ashtu siç nuk çuditet askush për përpjekjet tona për të forcuar marrëdhëniet me Italinë, apo për të çuar më tutje marrëdhëniet me Greqinë, nuk duhet të çuditet as për përpjekjet tona për t’i forcuar sa më shumë marrëdhëniet me Turqinë.

Zëri: A nuk është një shqetësim i arsyeshëm, duke marrë parasysh agjendën politike që ka kryeministri turk, ai është përfaqësuesi më tipik i islamit politik?

Rama: Partneritetet strategjike me një vend ne nuk i ndërtojmë mbi bazë preferencash politike, por ato ndërtohen mbi bazë marrëdhëniesh zhvillimore pa marrë parasysh se kush është në Qeveri. Dhe unë e përsëris se pa asnjë dyshim kemi bërë gjënë e duhur në përfshirjen e Turqisë në rrethin e partnerëve tanë strategjikë.

(Në numrin e ardhshëm, mund të lexoni qëndrimet e shefit të qeverisë shqiptare për skandalin e bllokimit të “autostradës” energjetike Kosovë – Shqipëri, nëse porti i Shëngjinit vazhdon të jetë i Kosovës, rrezikun nga ekstremizmi fetar etj.)

Intervistë ekskluzive e shkrimtarit Ismail Kadare dhënë Vehbi Bajramit, botues i gazetës “Illyria” në New YorkGazeta “Illyria” e New York-ut është një ndër gazetat që ju ka intervistuar më së shpeshti sa herë ka qenë e nevojshme të dëgjohet zëri juaj në botën shqiptare. Por ka disa vite që daljet tuaja në shtyp janë rralluar në mënyrë të dukshme. Keni ndonjë shpjegim për këtë?
Është e vërtetë se qysh pas rënies së komunizmit, me gazetën tuaj kam patur një lidhje me mirëkuptim të vazhdueshëm, për të cilën ju falenderoj. Lidhur me rrallimin e daljes në shtyp në përgjithësi, nuk besoj se kam ndonjë shpjegim të veçantë. Është e kuptueshme që shkrimtarit, më shumë se për çdo gjë i pëlqen të flasë për letërsinë. Këtu nis problemi. Letërsia është një sferë e vështirë dhe krejt e papërshtatshme për t’u trajtuar në shtypin e gjerë. Ndërkaq, vetë shtypi i gjerë, me të drejtë, i shmanget pyetjeve profesionale. Shkrimtarit, pasi i kërkohet të japë mendimin për gjysmën e problemeve të globit, i bëhet më në fund pyetja: Dhe tani zoti X., për t’iu kthyer letërsisë, a mund të na thoni se a keni ndonjë vepër në duar?
Do t’i shtoja kësaj atmosferën e acaruar që sundon në Shqipëri: nervozizmi, fyerjet, urrejtja. Të gjitha këto ta heqin dëshirën për të folur.

Mendoni se shkrimtarët shqiptarë të kohës së tanishme shqetësohen nga një atmosferë e tillë? A është kjo atmosferë një pengesë? Keni thënë disa herë se letërsia dhe jeta shoqërore zhvillohen sipas proceseve të ndryshme.
Natyrisht. Dihet se si një botë paralele letërsia ka kanonet e saj. Një prej tyre është vlerësimi sipas majave. Në historikun e saj, nivelet e mesme dhe të ulëta nuk merren parasysh. Në shoqëri, për shembull, ndodh ndryshe: niveli i mesëm, në një këndvështrim politik dhe ekonomik sidomos, është vendimtar. Ky kriter i veçantë i letërsisë dhe i arteve shpesh herë krijon probleme dhe keqkuptim. Për shembull, letërsia nuk e njeh vullnetin e shumicës, as luftën, në kuptimin që jemi mësuar, midis shteteve ose propagandave. Keni dëgjuar ndonjëherë për ndonjë luftë midis letërsisë ruse dhe asaj franceze? Ose midis anglezes dhe gjermanes? Jam i sigurtë që jo. Çfarëdo që mund të ndodhë në politikë, midis Shekspirit dhe Goethes ka gjithmonë paqe.
Çoroditja e kritereve herët a vonë i dëmton brezat e shkrimtarëve. Në Shqipërinë e sotme, për shembull, ka shkrimtarë të talentuar, por mungon vënia në pah e tyre. Vënia në pah, dallimi, “fama”, në jetën shoqërore shihen si diçka jo e lakmueshme, kurse në botën e letërsisë janë pjesë e natyrshme e saj. Modestia që iu kërkohej shkrimtarëve në komunizëm ishte në të vërtetë kërkesë për të ulur kryet. Dihet urrejtja e Leninit për shkrimtarët e shquar. Mao Ce Duni, ndonëse shkruante vetë, e çoi më tej.

Një autor i njohur, Frederic Ferney, ka shkruar se “Kadare ka mishëruar, dhe kjo nganjëherë kundër dëshirës së tij, ndjenjën e fajit të Shqipërisë, skllave dhe zonjë në të njejtën kohë”. Si e komentoni këtë?
Mendoj se fjala “faj”, e aq më tepër paradigma e tij, nuk ka pse të na trembi. Ndërgjegjësimi për fajet e kryera është pjesë e emancipimit dhe e qytetërimit europian. Dhe natyrisht faktor i përparimit. Pa u zgjatur, mund të themi se falë këtij ndërgjegjësimi, Gjermania, pas dramës së saj, është aty ku ndodhet sot.
Shqipëria s’ka asnjë arsye të druhet nga fajet e saj. As t’i fshehë ato. As të thotë se, ndryshe nga të tjerët, nuk ka bërë faje etj. Kohët e fundit është gjetur një farë ujdie (kompromisi): fajet Shqipëria ia ka bërë vetes, por jo të tjerëve. Është fjala për rendin komunist, shtypjen e brendshme. Kurse jashtë kufijve nuk i paska rënë në qafë askujt.
Kjo s’është e saktë. E para sepse faji i brendshëm është vështirë të mos kapërcejë kufijtë. E dyta, sepse historia shqiptare nuk mund të lajë duart për marshimet dhe mizoritë e feudalëve të saj, të cilët, në aleancë me perandorinë osmane, i kanë rënë kryq e tërthor gadishullit. E treta, në gjysëm shekullin e saj komunist vendi ynë ka qenë armiku më i egër i Perëndimit, thënë ndryshe, i Europës.

Ju kritikojnë nganjëherë për nacionalizëm, gjë që vjen në kundërshtim me mendimet që shprehët më lart. Si e shpjegoni këtë?
Kombi dhe kombëtarizmi janë motivet më të parapëlqyera sot për spekulantët e çdo ngjyre, për ngrehalucët provincialë, që kërkojnë të hiqen modernë, së fundi, për budallenjtë. S’është vendi këtu për trajtimin e kësaj dukurie. Ajo është e njohur edhe për përftime të tjera, të quajtura të shenjta si, për shembull, liria. Shumë herë me flamurin e saj është luftuar për të kundërtën: robërinë e tjetrit ose të vetes.
Mjegullimi i kufijve midis patriotizmit të vetëvetishëm, të shëndetshëm, që njihet qysh në kohërat antike, me nacionalizmin vulgar, madje racizmin, është bërë diçka që përsëritet, sidomos shekullin e fundit. Me dhjetëra mendje të ndritura janë përpjekur të shpjegojnë se dashuria për vendin tënd, për njerëzit e tu, nuk ka në vetvete asgjë të keqe, përkundrazi është një përkryerje e njeriut, e aftësisë së tij që ta dojë të mirën edhe përtej vetes, drejt popujve të tjerë. Për të shmangur formulat dhe keqkuptimet e vjetra, janë kërkuar të reja, si « patriotizmi kushtetues », ku fjala “kushtetutë” zëvendëson fjalën e rrezikshme “komb”. Megjithatë spekulimet nuk rreshtin.
Javët e fundit, me rastin e një provokimi antisemit, një pjesë e Francës u përfshi në një polemikë të ngjashme për kombin.

Ka qenë e besdisshme për ju kritika për nacionalizëm? A është dëmtuese për një shkrimtar një kritikë e tillë, sidomos në opinionin ndërkombëtar? Është lidhur kjo me angazhimin tuaj në çështjen e Kosovës?
Akuza për nacionalizëm është, ndoshta, më e rënda që mund t’i bëhet një shkrimtari. Ajo ngjan e besueshme në sferën e letërsisë ngaqë letërsia lidhet natyrshëm me gjuhën, me njohjen e kombit, me ato që quhen « letra të fisnikërisë » së një populli. Sidomos kur është fjala për një komb që ka probleme vlerësimi nga bota, siç është i yni.
Kam qenë pothuajse i sigurtë se çështja e Kosovës, sidomos bombardimi i Serbisë, do ta dëmtonte emrin tim si shkrimtar. Opinionit europian nuk mund t’i dukej normale që një shkrimtar i njohur ta quante të nevojshëm një bombardim. Aq më tepër që konflikti shqiptaro-serb për Kosovën krijoi një ndarje midis shkrimtarëve të shquar. Për të dhënë vetëm një shembull, Vaclav Haveli ishte pro Kosovës, kurse Solzhenicini kundra. Në rastin tim, ma morën pak për keq, por, të them të vërtetën, jo aq sa ç’e prisja. Ishte një nga çastet historike, kur qytetërimi europian, me vendimin për të ndëshkuar Serbinë, tregoi shkallën e lartë të emancipimit të tij. Kombi shqiptar në çdo rrethanë që të krijohet, s’duhet ta harrojë kurrë këtë. Ajo është tashmë pjesë e bukur dhe kuptimplote e historisë së tij.

Si e pritët shtyrjen e re të vendimit për statusin e Shqipërisë në BE? Shqipëria mbeti përsëri në trenin e fundit. A prisnit diçka tjetër?
Së pari desha të them se është diçka e mirë, diçka normale që në Shqipëri të gjithë e kanë mendjen tek ky problem. Nuk është një ngulmim (obsesion) i modës. Është çështja numër një, është thelb prej të cilit varen shumë gjëra.
Është vështirë të gjendet ndonjë pjesë e globit që nuk ka një raport, një histori me Europën. Ngjarjet e këtyre ditëve në Ukrainë s’janë veç një ripohim i asaj që u tha më sipër. Ndonëse Ukraina duket se është larg, ajo që po ndodh këto ditë atje ka nevojë për një interpretim të thellë tek ne në Shqipëri. Ka gjasë që krahët e politikës të kërkojnë të nxjerrin përfitime, secili në favor të vet. Do të ishte më i këshillueshëm një lexim i ngjarjeve nisur nga një vizion i gjerë i interesit kombëtar. Ukraina na kujton se sa serioze, sa të rëndësishme, së fundi sa dramatike mund të jenë raportet me Europën, afrimi ose largimi prej saj.
Ne jemi brenda Europës. Ashtu siç nuk mund të ketë gjeografi vetëm shqiptare, po ashtu nuk ka histori thjesht shqiptare. Ato janë të dyja shqiptaro-europiane, dhe kjo jo se na pëlqen ne, por se s’mund të jetë ndryshe.
Ndërkaq ne ndodhemi në epilogun e një keqkuptimi 600 vjeçar me Europën. Ndaj dhe me të drejtë jemi kaq të shqetësuar. Në këtë rast gjëja më e lehtë, por më e keqe për ne është të ngrihesh e të mallkosh Europën që s’na pranoi. Ose veten tonë që s’e merituam. Gjëja më e mirë është të përpiqesh të kuptosh arsyet përse keqkuptimi vazhdon. Dhe mbi të gjitha të kuptosh se orientimi i një vendi, i një populli, i një historie nuk mund të ndryshojë sipas trilleve të çastit.

Është një opinion i përhapur se Europa Atlantike, pasi e ka ndëshkuar Serbinë, ka një farë pendimi për këtë. Nga ana tjetër, një zhgënjim që punët në Kosovë e në Shqipëri nuk shkojnë mirë. Mendoni se kjo ka ndihmuar që u preferua Serbia përpara shqiptarëve?
Për pendimin, e besoj. Kontinentet nuk e kanë të lehtë pendimin, por Europa mëton të jetë kontinenti i parë i shndërruar në “familje kombesh”.
A ishte e drejtë të preferohej Serbia përpara nesh? Nuk do ta pranoja këtë formulim alla ballkanas, ku ndjenja e smirës ndihet qartë. Kam qenë gjithmonë kundër përçmimit të ballkanasve e ballkanizmit në përgjithësi. Nga një ide e mirë për ballkanasit, fitojmë të gjithë. Ashtu si nga e keqja humbim të gjithë.
Unë jam një europianist i pakthyeshëm. E pranoj Europën me gjithçka, të mira e të këqija bashkë, me butësinë dhe ashpërsinë e saj. Është thënë kaq herë se ky është trualli ynë i madh i përbashkët dhe në këtë planet s’kemi tjetër vend. Ndërkaq në qoftë se do të duhej t’i përgjigjesha pyetjes lidhur me qartësinë e Europës mbi konfliktin shqiptaro-serb në Ballkan, do të thoshja se kjo qartësi, për fat të keq, disa herë mungon.

A mund të shtjelloni pak më tepër se ç’kuptoni konkretisht me këtë?
Natyrisht. S’është fjala aspak për atë që u quajt “parapëlqim” i Serbisë për hyrjen në BE. As për ato kritere që Serbia mund t’i ketë më të arrira se Shqipëria. Ka diçka në thelbin e çështjes që kërkon rishikim. Po përpiqem ta trajtoj shkurt: janë dy kombe me një armiqësi të gjatë në mes. Ka patur acarime, urrejtje, përleshje me armë. Ndërkohë njeri nga kombet ka një doktrinë, që për nga tmerri i saj, është tepër e rrallë në botë: zhdukjen e kombit tjetër. Kjo doktrinë më shumë se njëshekullore, e quajtur në versionin e fundit të vitit 1938 të saj: drafti Cubrilloviç ende mbahet në këmbë. Thelbi i saj ishte i qartë: për kombin serb nuk mund të ketë zhvillim dhe jetë normale përderi sa përbri tij ndodhet kombi pengues shqiptar. Ndaj strategjia serbe duhet të kërkojë zhdukjen e kombit fqinj, në kuptimin e mirëfilltë të fjalës: me shpërngulje, terror dhe luftë.
Dikush mund të shtrojë pyetjen: a është e nevojshme të përmenden gjëra kaq të pikëllueshme pikërisht tani, në kohën e dialogut shqiptaro-serb aq shumë të përshëndetur? Mendoj se afrimi shqiptaro-serb është një lajm i mirë për të gjithë. Ndërkaq do të vazhdoja, se pikërisht tani, për hir të këtij afrimi, është koha të përmendet kjo doktrinë. Ajo duhet përmendur sepse ka një arsye të madhe, themelore, të pakapërcyeshme: doktrina ka mbetur gjer më sot e padënuar. As në Serbi, as në Europë. Një tmerr i tillë nuk mund të mbulohet nga asnjë ritual festiv. I padënueshëm, ai kthehet në kërcënim të dyfishtë për çdo të ardhme të kësaj pjese të Europës, të vetë Serbisë. Mjafton të kujtojmë një nga gjëmat që ka frymëzuar kjo doktrinë: përdhunimin masiv të vajzave dhe grave shqiptare prej ushtrisë serbe gjatë konfliktit të fundit në Kosovë. Ky përdhunim, i kthyer si rrallë herë në histori, në një mjet lufte, i shoqëruar nga një duf psikotik, nga talljet, fyerjet dhe maksimat e llojit: “femra shqiptare s’është veç një kondom që përdoret vetëm një herë”, do të kërkonte një tribunal të veçantë në Europën e sotme, asaj që me të drejtë ka marrë flamurin për mbrojtjen e grave.
I përmend këto aspak për të përjetësuar mërinë, por për të kundërtën: për të prerë burimet e saj. Do t’i përmendja, pa më të voglën mëdyshje, në rast se kjo dhunë e ky përdhunim do t’u bëhej vajzave dhe grave serbe nga kushdo qoftë, e sidomos nga shqiptarët, popullit që i përkas.

Ka një debat sot në Shqipëri e në Kosovë për rishikimin e historisë, sidomos gjatë pushtimit osman. Në librin tuaj “Mosmarrëveshja” e keni prekur këtë çështje. A mund të dimë diçka më tepër?
Kjo është një temë tepër e gjerë që vetvetiu përkitet me letërsinë, megjithatë në radhë të parë mbetet çështje historianësh. Mendoj se në parim termi “rishkrim i histories”, pa qenë i gabuar, ngjan i pasaktë. Historia është përherë në gjendje plotësimi, vërtetimi, qartësimi, shkurt, në gjendje “rishkrimi”. Gjë që nuk ndodh, për shembull, me letërsinë. Vlerat e saj ose bien gjatë kohës ose rrotull kohës që krijohen, ose qëndrojnë përgjithmonë. Më lejoni të përsëris se nga kjo pikëpamje letërsia është më e qëndrueshme se qytetërimi që e krijoi, se populli që i përket, madje edhe se vetë gjuha që e lindi. (Kujtoni greqishten e vjetër dhe latinishten, shuarja e të cilave nuk e preku Homerin apo Virgjilin).
Për t’u kthyer tek pyetja juaj, dihet se kur një diktaturë bie, e para që gjykohet pas krimeve, është historia që ajo i ka shkruar vetes. Debati për rishkrimin e historisë në Shqipëri filloi krejtësisht mbrapsht: jo me historinë e gabuar të rendit që sapo ra, por me Kastriotin, pushtimin turk dhe Rilindjen. E sikur të mos mjaftonte kjo, në debat u hodhën ide monstruoze se ishte komunizmi shqiptar që na paska hymnizuar Skënderbeun dhe Rilindjen! Me një fjalë, gjithçka u trajtua kokëposhtë, duke përfunduar në një lavdërim djallëzor të tiranisë së përmbysur!
S’po zgjatem me ndërhyrjen për ta quajtur robërinë osmane liri, që ka qenë poshtërimi publik më i madh ndaj kombit. Përpara kemi 70 vjetorin e çlirimit dhe me ç’po duket, kjo do të jetë një tjetër vjegë për përçarje dhe grindje të lodhshme. Shkrimi, ose më saktë, rishkrimi i historisë së shekullit XX, është një proces në zhvillim për shumicën e vendeve të Europës. Ndarja në “fitimtarë dhe të mundur” është më e ndërlikuar se ç’paraqitet. Pas ballinës së jashtme nuk mund të mbulohen krimet e mëvonshme, as tiranë të llojit të Stalinit, që u shpall ca kohë si njeriu që mposhti Hitlerin. Le të shpresojmë që të ketë një shqyrtim gjakftohtë, përtej interesave të krahëve të sotme të politikës, si për ngjarjet kryesore, si për tragjeditë, qoftë asaj të 4 shkurtit, qoftë asaj të Tivarit (Këtij Katyni të Shqipërisë) e kështu me radhë.
Kriteri i së vërtetës është jashtë çdo dyshimi, kriteri numër një. Ndërkaq brenda tij përfshihet një thelb po aq i padiskutueshëm: arsyeja e të qënit të një populli. Kjo arsye vetvetiu na shtyn drejt prirjes pozitive bashkuese. Do të më lejoni të përsëris një shembull, për të cilin e di se ka mospajtim të theksuar. Është fjala për treshen e njohur Noli, Konica, Zogu. Vështirë se mund të përfytyrohet diçka më e pabashkueshme se kjo treshe. Një peshkop gjeni, një polemist brilant, një mbret si çdo mbret. Të tre kundër secilit në gjithçka. E megjithatë e pabesueshmja ka ndodhur: peshkopi gjeni, princi i letrave dhe mbreti e lanë këtë jetë të pajtuar.

Në një letërkëmbim me autorin e kësaj interviste keni shkruar se në Shqipëri sot po ndihet një frymë antieuropiane e tërthortë, një përpjekje për diskretitimin e vlerave perendimore. Pse ndodh kjo dhe a ka faktorë që i nxitin?
Vazhdoj ta kem një mendim të tillë. Është problem i përbashkët i Shqipërisë dhe i Kosovës. Ai lidhet me problemin numër një të kombit shqiptar: të drejtën e ekzistencës së tij. Ndryshe nga përfytyrimet poetike, populli i pavdekshëm, atdheu i përjetshëm, etj, kombi, që është njëherësh edhe atdhe, edhe popull, edhe parim shpirtëror dhe vullnet kushtetues, është tepër i brishtë. Me qindra janë kombet e tretur. Mund të thuhet pa frikë, shumica. Kombet pasi formohen, nuk janë si bimët që mund t’i zhvendosësh si në vazo andej-këndej. Kombi shqiptar të vetmen jetë të tij e ka patur dhe e ka në kontinentin e vet. Jashtë Europës ai mund të jetë thjesht popullsi, por jo komb shqiptar. Këtu e ka zanafillën idea mizore e shpërnguljes.
Kjo e fundit nuk është hamendje, por një tragjedi që Shqipëria e ka pësuar. Nuk ka tjetër rast në Europë që më shumë se gjysma e kombit të jetë shpërngulur në kontinentin aziatik. Dhe të mendosh që pjesa më e madhe e tragjedisë ka ndodhur në shekullin e XX, si rrjedhojë e marrëveshjeve të hapta apo të fshehta jugosllavo-turke. Shkurt, të doktrinës famëkeqe që u përmend më lart.

Vite më parë keni qenë në SHBA, keni dhënë ligjërata në Columbia University dhe Bard College të New-York-ut. Ndër të tjera keni folur për raportet me Europën dhe botën. Ka një mendim se problemet e jashtme me ato të brendshme, duke u interferuar, mund të tërhiqnin vëmendjen, duke dëmtuar kështu njera-tjetrën.
Është e vërtetë që kjo mund të ndodhë dhe disa herë ka ndodhur: theksohet një palë në dëmtim të tjetrës. Në të vërtetë, në gjendjen e çështjeve, sado të ndërlikuara të jenë, ka një harmoni që i bashkon. Në fund të fundit, përparimi i një vendi, i një populli është zgjidhja e çështjeve të mëdha në kohën e duhur. Anarkia e mendimit sjell pas vetes anarkinë e mirëfilltë.
Ka probleme që janë gjitheuropiane, si korrupsioni. Por ka të tjera që janë veçanërisht shqiptare: si hapja e arkivave të fshehta, e famshmja çështja e spiunëve. Zgjidhja e njerës nuk ka pse të përjashtojë tjetrën. Përkundrazi, e ndihmon. Ashtu siç i ndihmon të dyja lufta kundër tribalizmit, një nga plagët tona, për të cilën flitet aq pak, por që dëmton aq shumë. E keqja ka një aleancë të brendshme, ndaj kudo që e godet, e ndjen goditjen.
Korrupsioni, për shembull, është i pandarë nga shthurrja e drejtësisë. S’them ndonjë gjë të re po të përsëris se kjo e fundit po bëhet një nga turpet tona. Për t’u nisur nga shembuj të thjeshtë: një drejtësi që tregohet kaq zemërgjerë me një kriminel, që pasi ka vrarë pesë njerëz brenda ditës dhe thotë « boll vramë sot », jo vetëm merr dënimin minimal, por i jepet leje e shpështë shpërblyese për vizitë në shtëpi. Ndërkaq është e njejta drejtësi që tregohet krejt zemërgur me vajzat adoleshente ose gratë që bien në faj, duke treguar kështu një mendësi talibanësh.

Megjithë kritikat ndaj klasës politike ose shoqërisë shqiptare, në librin e fundit “Mosmarrëveshja” vihet re se ju theksoni besimin tuaj për të ardhmen shqiptare në Ballkan dhe në Europë. A mund të na thoni diçka më tepër?
Jam kundër ligështimit moral. Për fat të keq, ai shfaqet përherë e më shpesh. Kjo ndodh me popujt që porsa dalin nga tiranitë, ku optimizmi dhe entuziazmi bënin pjesë në ritualet e diktaturës. Megjithatë ligështimi moral, qoftë edhe i veshur me kostum antikomunist, mendoj se është dëmtues.
Përmendëm dy nga lëngatat më të rënda të kohës: korrupsionin dhe shthurjen e drejtësisë. Kam bindjen se një dramë e tretë, ajo e mjedisit, do të mbetej në hije në qoftë se nuk do të kishte fituar një peshë botërore. Një mënyrë të menduari tipike e kohës, nga ato që mund të quhen “krahasuese-përjashtuese”, ne kemi halle të tjera, na vriten njerëzit me tritol, e ju na flisni për mbrojtjen e pemëve, kishte rrezik ta mbyste dosjen e mjedisit. Ndërkaq shkatërrimi i pyjeve në Shqipëri, prishja e bregdeteve, e ekoklimës s’është më pak dramatik se një sulm barbar, me të vetmin ndryshim se s’vjen nga barbarët por nga vetë ne.
E kështu mund të vazhdohet, ta zëmë, me një problem të kulturës. Shqipëria është i vetmi vend në Europë që nuk ka një ndërtesë teatri kombëtar. A duhet të them se qytetërimi europian ka nisur në shkallët e teatrit? Ka gjasë që të kem përgjigjen: ne s’kemi strehë ku të futim kokën, ky flet për teatër. E kështu me radhë, për të përfunduar te shprehja: “ky vend s’bëhet!”
Unë mendoj të kundërtën. Ky vend do të bëhet.

Të kthehemi te letërsia, siç thatë ju, jo pa një farë qortimi ndaj gazetarëve. Keni mbi 20 vjet që e ndani kohës midis Shqipërisë dhe Francës. Ku ndjeheni më mirë?
Unë jam shkrimtar dhe si i tillë mendoj se e ndiej veten mirë kur jam mirë me letërsinë. Të jesh mirë me të, kjo s’ka lidhje vetëm me procesin e të shkruarit. Është më e gjerë dhe më e ndërlikuar. Është shkrimi, pa dyshim, por është gjithë marrëdhënia jote me të: mendimi, besimi, dashuria për të. Mbi të gjitha kjo e fundit. Kodi i dashurisë është i pari që të lidh me letërsinë. Rrjedhimisht, i vetmi që, kur mungon, të ndan.
(Ndalohet rreptësisht ribotimi pa shënimin: “Intervista është dhënë ekskluzivisht për gazetën shqiptaro-amerikane “Illyria” në New York: www.illyriapress.com”)

Agim Mehmeti, nga Shkupi, është pjesë e Komisionit Shtetëror të Maqedonisë për lustracion. Gazeta Express e ka intervistuar atë në shtëpinë e tij. Ai e ka fatin – nëse ky mund të quhet fat – që për çdo ditë t’i shoh në televizion figura të ndryshme publike shqiptare që flasin për nacionalizëm, e për bashkim trojesh shqiptare, kurse në anën tjetër ata në dosjet e tij janë thjeshtë informatorë të UDB’së. Mehmeti, tash për tash, e sheh të pamundur lustrimin në Kosovë, pasi që – siç shprehet ai – dosjet nuk ndodhen në duart e kosovarëve. Lexojeni në vazhdim interevistën e tij të plotë dhënë Gazetës Express.Express: Në çfarë faze është procesi i lustracionit në Maqedoni, çka jeni duke bërë ju?

Tash për momentin ka përfunduar punën pesë vjeçare, mandatin 5 vjeçar komisioni për lustrim.

Express: Ju që pesë vjet jeni duke u marrë…

Që pesë vjet jemi duke u marrë me këtë. Do të thotë, për fillim unë duhet me ta shpjeguar se çfarë parasheh ligji për lustrim në në Maqedoni. Ndoshta është kjo një dobësi e këtij ligji, po ligji përfshin bashkëpunëtorët të cilët dikur kanë qenë funksionarë publikë. Kështu nuk është në Bullgari, ta zëmë ligji për lustrim në Bullgari është më drastik. Ai i lustron të gjithë bashkëpunëtorët pa marrë parasysh.

Express: Të gjithë që dështojnë në lustrim duhet me u largu prej pune…

Në Bullgari, jo – te ne po – në Maqedoni po. D.m.th nëse del ka qenë bashkëpunëtor, ai nuk mundet me kry funksione publike këtu, do të thotë nëse është ministër nuk mundet me qenë më ministër.

Express: A ka të tillë që nuk e kanë kaluar këtë test?

Po ka të këtillë. Ta zëmë nuk e ka kaluar i pari, rasti më interesant ndoshta ka qenë kryetari i Gjyqit Kushtetues të Maqedonisë.

Express: Pse ka qenë informator?

Po ka qenë informator dhe ka mbërritur deri në Kryetar të Gjyqit Kushtetues, ky funksion është i barasvlershme me kryetarin e shtetit.

Express: Mirëpo krejt këtij procesi i ka parapri një ligj, është aprovuar ligji në Kuvend të Maqedonisë?

Ashtu. Do të thotë për të ardhur deri të ligji për lustracion ka pasur një debat publik më së pari dhe mandej ka pasur një iniciativë – sepse kjo është çështje politike,iniciativë, vendim politik është. Ka pasur një parti, në të vërtetë një ish ambasador, Stojan Andov, ai e ka propozu ligjin, ai e ka hartuar ligjin e ka propozuaredhe parlamenti e ka pranuar, më shumicë votash është miratuar ligji.

Express: Cili është qëndrimi i Bashkimit Europian për këtë, a e rekomandon ai këtë ligj?

Gjithsesi që e rekomandon, jo vetëm tash kohëve të fundit po dëgjoj se rekomandohet që edhe Serbia edhe Ukraina ta zbatojnë këtë ligj. Edhe pse Serbia e ka komisionin gati 7-8 vjet, por nuk funksionon.

Express: Pas pesë viteve sa mendoni që ka qenë numri i informatorëve që janë qytetarë të Maqedonisë dhe që kanë bashkëpunuar me shërbimet sekrete?

Është shumë i madhe numri, mirëpo po them dhe prapë do ta ceki që ne merremi vetëm me njerëzit që kanë qenë bartës të funksioneve. Ky është, ta quaj, një hendikep i yni se numrin kjo na e zvogëlon, do të thotë se ne duhet ti kërkojmë vetëm tek funksionarët.

Express: A keni farë ideja se sa ka mundur të jetë numri i tyre?

Po ide nuk kam, por kam ide p.sh prej dosjeve shqiptare që i kam lexuar, nuk ekziston dosje shqiptare që nuk e kam lexuar, që nuk e kam analizu, me rezulton se sa është numri i njerëzve që kanë dosje, dhjetëfish është numri i informatorëve.

Express: Sa dosje ka?

Po, ka – ndoshta unë kam pa 1000, për shqiptarë kam pa në arkiv, ndoshta ka të tjera në shërbimin sekret që unë nuk kam pas mundësi që t’i shoh.

Express: Kur po flisni për dosje që i ka përcjell shërbimi, ata njerëz…

Po… brenda asaj dosje për një njeri të përcjellur ke 10 bashkëpunëtorë, dikush 50 apo 90 apo 100 nëse ai ka qenë ndonjë veprimtar më interesant.

Express: Pa dyshim po duket se jeni njëri prej shqiptarëve që merrni vesh edhe keni pasur qasje dhe keni hulumtuar shumë në këtë drejtim. A interferon Kosova diku në këto dosje?

Po, gjithsesi. Do të thotë në shumë dosje unë kam hasur emra të kosovarëve, po kam hasur kryesisht veprimtarëve, njerëzit e Lëvizjes janë në dosje e anëtarëve të lëvizjes prej Maqedonisë, edhe ka shembuj që të lënë pa frymë, shumë shembuj të bukur, mirëpo ka edhe bashkëpunëtorë. Por, bashkëpunëtorët janë kryesisht me pseudonime dhe unë nuk mund ta di kush janë ata. Po ka ta zëmë raste që janë shumë interesante kur shikohen prej kësaj distance. Ta zëmë, një politikan i sotëm shqiptar, në dosjen e tij, shokët e tij kosovarë bashkë me të kanë hall diku në vitet e ’80, nuk kanë si më bërë afishe, si më i shtyp, edhe ata konstatojnë se një “shaptilograf”, i thonë asaj makines që shumëzon manualisht fletat e shtypura, ku megjithatë kanë konstatuar se në një bankë nga një qytezë të Kosovës ka “shaptilograf” dhe këta kanë hy, kanë depërtuar në bankë natën edhe e kanë vjedh shaptilografin edhe paret nuk i kanë prek. Kjo është shumë interesant dhe të njëjtit njerëz sot janë nëpër politikë edhe në Kosovë edhe në Maqedoni. Nuk e di, tash nëse kishin me hy në bankë, a do ta vidheshin shaptilografin apo paret. Po atëherë shihet se kanë pasur ideale, më të vërtetë, kanë qenë njerëz që….

Express: E jona është të bëjmë pyetje. A përmenden Hashim Thaçi, Kadri Veseli, Xhavit Haliti dhe këta të tjerët?

Jo jo. Hashim Thaçi është i ri për të qenë pjesë e atyre dosjeve. Xhavit Haliti, po, gjithsesi përmendet në shumë dosje. por do të thotë si njëri i survejum. Ali Ahmeti, gjithsesi…

Express: A ka pasur në rrethin e tyre informatorë apo bashkëpunëtorë, këta kanë qenë të survejum, a ka pas në rrethin e ngushtë të tyre që kanë qenë edhe bashkëpunëtor të UDB-së?

Po ka pas, për fat të keq ka pas shokë të tyre. Po tash unë nuk mund të flas me emra…

Express: A ka të tillë, sepse është një temë që zgjon jashtëzakonisht kureshtjen e gjithsecilit sot në opinion mbahet si person me pedigre edhe i respektuar edhe në anën tjetër emri i tij është në dosje si informator?

Për fat të keq ka!

Express: A ka emra të tillë që p.sh nëse do të bëheshin publik opinioni do të shokohej?

Sigurisht, sigurisht, sigurisht ka të tillë.

Express: A ka ndonjë ndonjë rast pa emra, po mendoj që sot e kësaj dite, p.sh ata kanë vdekur edhe ata mbahen mend?

Po, po ka, se unë vet kam jetuar dhe punuar në Kosovë, i kam njohur njerëzit nëpër Kosovë, do të thotë hasen emra po në mënyrë parciale d.m.th dosjet me të cilat ne merremi këtu janë dosje kryesisht për qytetarët e Maqedonisë. Por, parcialisht ka…

Express: Cila kategori më së shumti ka bashkëpunuar me UDB-në, cila kategori shoqërore?

Për fat të keq kemi prej të gjitha shtresave, prej të gjitha kategorive ka bashkëpunëtor. Ne, fatkeqësisht bashkëpunëtorët gjithmonë i kemi kërkuar te intelektualët, po ata janë gjithkund. Fjalëpërfjalshëm në çdo shtresë hasen me qindra dhe më mijëra bashkëpunëtorë. Fatkeqësi…

Express: Cilat janë praktikat? A keni has raste që njerëzit e burgosur, ku pasi ata janë burgosur dhe kanë qenë patriot ata janë shndërruar në bashkpuntorë? A keni hasur raste ku njerëzit e burgosur mandej kanë vazhduar bashkëpunimin…

Po gjithsesi që ka. Por kjo është një gjë e njohur tek shërbimet sekrete, ato kështu kanë vepruar. Edhe unë nuk them se shumica apo të gjithë, por ka pasur raste të njerëzve që janë kthy nën hetime, mandej janë liru, mandej ose kanë qenë në burg shkurt, mandej kanë dalë si bashkëpunëtor dhe kanë filluar të bashkëpunojnë. Këso rastesh hasen nëpër dosje dhe unë i kam has, por kjo nuk do të thotë se tash ne mund ti gjeneralizojmë sepse ke njerëz që kanë qenë në burg 10-15 vjet ai nuk ka teorime qenë bashkëpunëtor sepse nuk kishin me e mbajt në burg për aq kohë.

Express: E përmendem me herët rastin që ka shkuar aq larg taktizimi që edhe janë rrahur personat që vetëm për me u krijuar opinioni…

Po ka raste të tillë ka. Tash po flas për Maqedoninë, por jo në Kosovë…Por, ky ka qenë kryesisht sistemi dhe modeli si ka vepru UDB-ja. Unë kam hasur në raste, ku më herët një njeri rrahet në burg mbahet 7-8 dhe lirohet prej burgu dhe njerëzit tash, shqiptarët konsiderojnë se ky është një njeri i pastër, e shohin të rrahur por ai në të vërtetë është bashkëpunëtor.

Express: Cilat janë rastet që të kanë shokuar më së shumti gjatë kësaj periudhe?

Me të tregu drejt me kanë lënë përshtypje të çuditshme. Me ka tmerruar rasti kur djali babën e ka spiunuar dhe ka arrit në fund edhe babën ta infiltron në shërbime sekrete. Baba ka qenë njeri dhe burrë shumë i pastër, dhe shumë i ndershëm, njeri që ka vepruar në perëndim.

Express: Në çfarë forme e ka infiltruar?

Për gjëra të kota ka hy djali edhe është bërë bashkëpunëtor. Për asgjë hiç, thjesht për një dobësi karakteri. Pa ndonjë interes madhor, d.m.th kur po flas jo për ndonjë interes material apo ndonjë si të them për ndonjë banalitet ka arritur mandej, d.m.th. me vite ka arritur ta spiunoi babën e vet, ka informuar për veprimtarinë e babës së vet dhe shokëve të babës së vet edhe shokët e babës së tij kanë qenë dhe janë të njohur për diasporën shqiptare. Kështu që, një kohë të gjatë UDB e ka pasinformacione të drejtpërdrejt prej babës së këtij djalit, të këtij bashkëpunëtorit. Mjerisht pas disa viteve djali arrin që edhe babën ta fut në rrjetin e UDB-së për fatin e keq.

Express: Prej këtij thesari të informatave a mendoni që ka pas ndonjë lëvizje shqiptare, kudo qoftë në Maqedoni, qoftë jashtë, që ka shpëtuar prej UDB-së dhe prej infiltrimit të informatorëve UDB-së?

Nuk ma merr mendja. Prej asaj që kam pa unë edhe që kam has në organizata të ndryshme dhe në të gjitha shërbimet, ata kanë arritur me infiltruar njerëzit e vet. Ndoshta kanë qenë kohërat e këtilla, po e dini si janë shqiptarët, kemi të gjithë ne shoqëri, e miqësi dhe disi shpirtmirë shumë dhe duam t’i ndihmuar njëri-tjetrit, por ti nuk e di se kënd dhe kujt po i ndihmon edhe kënd po e merr ta zëmë…

Express: Të gjitha lëvizjet ilegale…

Po të gjitha kanë pasur njerëz. Por, ka edhe raste që i kam vërtetuar edhe përmes bisedave me disa veprimtarë këtu në Maqedoni që janë, që ata në fakt për disa njerëz e kanë ditur që janë bashkëpunëtor edhe kanë luajt lojë të dyfishtë…

Express: A ka pasur edhe këso rastesh kur këta e kanë ditur që është dikush i infiltruar?

Ka pas edhe është e çuditshme se ata njerëz, që tash me thonë se e kanë ditur, kanë qenë në atë kohë të moshës 22-23 vjeçare dhe kanë qenë aq mjeshtër me i përpunuar… Por, është e qartë që dikush i ka…

Express: Por me këta, kushtimisht dinozaurët moralë të shoqërisë sonë, akademikët dhe krerët fetarë?

Unë nuk do të flas për dinozaurët ose për akademikët shqiptarë sepse nuk kam informacione për ta por mund të flas sepse kjo është publike se në Maqedoni janë lustruar dhe janë shpall bashkëpunëtor dy akademikë, janë maqedonas, jo shqiptarë- njëri prej tyre është shkrimtarë, njëri prej shkrimtarëve më të njohur maqedonë. Tre – katër shkrimtarë të tjerë që nuk janë anëtarë të Akademisë edhe ata janë lustruar edhe ata kanë qenë bashkëpunëtorë. Këtu shumë bashkëpunëtorë ka pasur në mesin e shkrimtarëve, në Shoqatën e Shkrimtarëve Maqedonas ka pasur dhe këtu dihen emrat publikisht.

Express: Këta tanët…

Të tonët nuk kam hasur në shkrimtarë bashkëpunëtorë prej kësaj kategorie, jo prej akademisë dhe këtyre të tjerëve edhe këtyre ju dihen emrat dhe janë të lustruar.

Express: Thatë që Shoqata e Shkrimtarëve ka qenë cak UDB-së për rekrutim të informatorëve?

Po ka qenë, por në atë shoqatë nuk ka pasur shumë shqiptarë se na shumë shkrimtar nuk i kemi pas, 3-4 i kemi pasur krejt.

Express: Udhëheqësit religjioz a kanë qenë cak i bashkëpunimit?

Kanë qenë, po unë tash nuk mund të flas për emra dhe as nuk kam pa, ç’është e vërteta nuk kam hasur emrin e ndonjë lideri të njohur, sepse unë i njoh rastësisht i njoh liderët fetarë këtu, por nuk kam hasur në emrin e ndonjë lideri më të njohur. Por, ka mjaft raste kur involvohen njerëz prej këtyre kategorive, edhe prej priftërinjve edhe prej hoxhallarëve.

Express: Kosova është në një pozitë të palakmueshme, vazhdimisht flitet për hapjen e dosjeve dhe ne në fakt nuk kemi dosje. Ku janë dosjet e Kosovës?

Ky është problem shumë i madh. Supozoj që janë në Beograd, unë nuk e di, nuk kam informacione…

Express: A duhet me qenë edhe në ndonjë republikë tjetër apo vetëm Beogradi?

Mendoj se qendër e UDB-së ka qenë Beogradi dhe kopjet e dosjeve sipas informatave të mija, janë dërguar në Beograd. Një kopje ka mbetur, ta zëmë në Prishtinë apo në Shkup, një kopje tjetër në Beograd, por jo nëpër Republikat e tjera. Në Zagreb po me duket ka Shërbimi Sekret i Ministrisë së Punëve të Jashtme, kanë pasur shërbimin e vet dhe aty ka qenë qendra dhe ata mund të kenë dosje të tjera jo për këto që ne po flasim. Tash kthehemi tek kjo, tek lustracioni që po aktualizohet në Kosovët. Unë nuk po e shoh mundësinë që ky proces të zhvillohet edhe të filloi në Kosovë sepse praktikisht ju s’keni asgjë dhe me çka do të lustroni si do t’ia bëni lustrimin në bazë të muhabeteve….?

Express: Por, a ka persona që kanë qenë p.sh që në Kosovë tash se fundmi ka njerëz që po dalin bashkëpunëtorë të UDB-së që e pranojnë publikisht?

Por, mirë mund ta pranojë një apo 10 vet por çka do të lustrosh sepse këtu për me e shpall dikë duhen faktet…

Express: Ata deklarohen se dinë emra kush kanë qenë…

Shikoni, nuk guxoni me i dhënë, këto janë gjëra që nuk qëndrojnë…

Express: Njëri prej tyre tha që ka anëtarë të Kuvendit të Kosovës që kanë qenë informatorë…

Shikoni, ju dikë për ta emëruar dhe për ta shpallë bashkëpunëtorë duhet të dëshmoni me fakte…

Express: A është e vështirë kjo puna që e bëni?

Po, është e vështirë sepse unë me vite të tëra, si gazetarëjam marrë me bashkëpunëtorë, me kodoshë, ne kodoshë i quajmë këto.. Mirëpo, po me vjen keq sepse tash kisha me kërkuar falje nëse në shkrimet e mija ndonjëherë kam aluduar në ndonjë njeri sepse atëherë nuk kam pasur fakte por këso muhabete, fjalë. Tash, prej kësaj pozite tash e di si mund të vërtetohet edhe mund të vërtetohet se dikush ka qenë bashkëpunëtor, vetëm me dosje dhe me fakte që i gjen në dosje, kurrsesi ndryshe. Puna e muhabeteve, puna e dëshmive gojore për mua është e papranueshme dhe mendoj që dërgon në një qorr sokakë.

Express: A është e gatshme shoqëria e jonë që edhe nëse do të kishte dosje që të lëshohej në këtë aventurë?

Mendoj se nuk është e gatshme sepse ne kryesisht kemi qejf me lustruar kafeneve dhe çajtoreve. Po flasim, për këtë dhe për atë edhe për filanin, etj. Ta zëmë, çka ka ndodh në Maqedoni. Kur kemi zbuluar ne ndonjë bashkëpunëtor me fakte mandej kanë kërcit, kanë plas muhabetet nëpër qarshi që pse atë, ai është burrë i mirë, është djalë i mirë, njeri i mirë, pse këtë tjetrin s’e kanë ashtu. Do të thotë që kanë qejf njerëzit gojarisht më i shpallë gojarisht më i shpallë spiun, por kur dalin dëshmitë atëherë tërhiqen, jo ka qenë burrë i mirë, jo ka qenë njeri i mirë, eh tash…

Express: Si e konsideroni UDB-në, a ka qenë organizatë serioze?

Ka qenë organizatë kriminale para se gjithash. Por, serioze, gjithsesi serioze, ata kanë punuar në mënyrë sistematike i kanë ndjek njerëzit dhe i kanë keqpërdorur. Do të thotë në dosje gjen keqpërdorje, keqpërdorime të tmerrshme.

Express: Çfarë natyre p.sh?

Të natyrës së veshjes së disa epiteteve njerëzve që fare s’kanë lidhje s’kanë të bëjnë këtë. Kanë shpallë njerëz që janë bashkëpunëtorë, që janë homoseksual, që janë diçka tjetër pa pas njerëzit fare këtë duke i komprometuar njerëzit.

Express: Atë e kanë bërë vetëm për opinionin sepse ata në dosjet e veta kanë fol realitetin?

Po, po në dosje ekziston realiteti, ata tregojnë ky njeri devalvohet më këtë qëllim që do të thotë se ka qenë një lloj hakmarrje.

Express: A ka pasur njerëz, a jeni befasuar për të mirë me ndonjë personalitet që nuk ka mundur me u thyer edhe pse ka pas tentativa?

Po ka pasur. Ka persona që janë më të vërtetë me kanë lënë pa tekst prej qëndrimeve që i kanë pasur. Tash unë këtu nuk dua të përmendi emra, sepse për ju nuk janë me rëndësi ata emra, por kam mbetur i befasuar siç kam mbetur i befasuar prej disa njerëzve që nuk kam prit që janë bashkëpunëtorë.

Express: Pra, ju sugjeroni që në Kosovë më mirë mos me u hap dosjet nëse gjenden?

Sipas meje, sepse është problem më së pari, sipas informacioneve të mija edhe informacione që qarkullojnë në opinion, dosjet kryesisht janë në Beograd dhe ato janë në duar të shërbimeve sekrete serbe. Ata edhe po t’i kthejnë dosjet, unë ndruaj se ata mund ta përpunojnë edhe të bëjnë retushim të ndonjë dosje më qëllime të prapështa.

Express: Mirëpo, çka ti bëhet viktimave në anën tjetër?

Ky është problemi. Të ne për fat të keq, në opinionin në Maqedoni, shumica, d.m.th, kjo kritike që është ndaj lustrimit merret me të lustruarit, me bashkëpunëtorët askush se ka gajlen e viktimës. Këtu partia në pushtet, partia shqiptare, ka iniciuar, dhe mendoj që do ti shkon në fund, që të dal me një ligj për zhdëmtimin e viktimave dhe kjo do të jetë një satisfaksion për këta njerëz, por ta shohim se a do të realizohet dhe si do të realizohet nuk e di.

Express: Kryesisht kur flasim për informatorët, cilat kanë qenë qëllimet e tyre, a kanë qenë qëllimet materiale që ata njerëz kanë bashkëpunuar, a kanë qenë qëllimet që kanë besuar në shtetin e Jugosllavisë dhe kanë deshtë me i ndihmuar atij shteti, apo çka?

Shumë është interesant ka nëpër dosje ku aty shkruan kur dikush fillon me bashkëpunuar edhe inspektori që e rekruton bashkëpunëtorin thotë se ky po bashkëpunon dhe është rekrutuar në baza ideologjike…

Express: A ka pas shqiptarë që i kanë besuar?

Po ka. Ta zëmë një shqiptarë pa “bigari hak” shkon me bashkëpunuar pa i thënë kurrkush. Pa i thënë asgjë…

Express: Pra ka të këtillë?

Po, po ka. Por, ka edhe një kategori që punon për të holla. Ka edhe kategori që shpërblehen në rritje në funksion dhe të gjitha këto ne i përcjellim në dosje. (express)

Shqiptarët e Maqedonisë do ta mbajnë mend vitin 2013 për zgjedhjet lokale dhe për përmendoren e car Dushanit. Shqiptarët e Shqipërisë këtë vit do ta mbajnë mend më së tepërmi me zgjedhjet parlamentare dhe armët kimike siriane.
Mirëpo ajo me çka do ta mbajnë mend vitin 2013 shqiptarët e Ballkanit dhe më gjerë, është fitorja historike e kandidatit të lëvizjes Vetëvendosje! në Prishtinë.
Lidhur me rëndësinë e kësaj fitore, për aktualitetin politik të shqiptarëve në Ballkan, me theks të veçantë të atij në Maqedoni, në numrin festiv të gazetës “Lajm” u sjellim një intervistë me liderin e lëvizjes Vetëvendosje!, Albin Kurti. Lajm: Viti 2013 përfundoi me një fitore historike të VV-së në kryeqytetin e Kosovës, Prishtinën. Çka do të thotë kjo fitore për funksionimin e mëtejshëm të VV-së?

Kurti: Ka shumë mundësi që ky moment është më i rëndësishëm për Lëvizjen tonë sesa ai i vitit 2010 kur vendosëm të hyjmë në institucione. Pra, 1 dhjetori i vitit 2013 me gjasë paraqet datë edhe më të rëndësishme sesa 12 qershori 2010 për VETËVENDOSJE!-n. Kalimi nga protestat e demonstratat, nga aksionet e tubimet edhe në Kuvendin e Republikës, tash shënon një avancim tjetër te subjekti ynë që përveç të gjitha këtyre edhe do të qeveris. Përgjegjësia jonë është shumë e madhe, por po aq e madhe është edhe ndjenja e përgjegjësisë te Kryetari i Prishtinës, Shpend Ahmeti, dhe qeverisja e VETËVENDOSJE!-s. Pengesat e vështirësitë do t’i shndërrojmë në sfida ku do të veprojmë me vullnet dhe sipas ligjit, me plan dhe përbrenda alternativës sonë. Organizata politike e Lëvizjes VETËVENDOSJE! do të jetë pranë Shpendit dhe me Shpendin në ballafaqimin me të këqijat e kryeqytetit përmes drejtësisë së qeverisjes sonë të re.

Lajm: Sa fitorja e VV-së në Prishtinë e avancon konceptin për bashkim kombëtar, që është koncepti dhe synimi kryesor i VV-së?

Kurti: Nuk janë të paktë njerëzit që thoshin se këta të VETËVENDOSJE!-s kanë të drejtë, janë më të mirët, por nuk do të fitojnë askund asnjëherë sepse nuk do t’i lënë një mori faktorësh vendorë e ndërkombëtarë. Tash që qeverisim me kryeqytetin, qytetarët kanë nisur të ndryshojnë mendje dhe janë shumë më optimistë: ndryshimet e mëdha dhe të vërteta njëmend qenkan të mundura e të realizueshme! Kudo që jemi, çka do që themi dhe çfarëdo që bëjmë, ne përfaqësojmë frymën kombëtare dhe konceptin e bashkimit kombëtar që e kemi të përshkruar, shpjeguar e arsyetuar edhe në alternativën tonë qeverisëse, në të tri shtyllat e saj: shtetin e së drejtës, shtetin zhvillimor dhe shtetin social. Prandaj, sigurisht që me këtë fitore të këtij fundviti merr hov edhe afirmimi e avancimi i afrimit, integrimit e bashkimit të shqiptarëve.

Lajm: Ku gjenden shqiptarët e Maqedonisë në konceptin e VV-së për bashkim kombëtar?

Kurti: Shqiptarët në Maqedoni kontribuuan aq shumë edhe për pavarësinë e Shqipërisë para më shumë se një shekulli, edhe për çlirimin e Kosovës para më shumë se 14 vjetësh, edhe për pavarësinë e Kosovës para më shumë se gjashtë vjetësh. Mirëpo, ata e paguan çmimin më të lartë e më të rëndë sepse mbetën edhe jashtë Shqipërisë së pavarur edhe jashtë Kosovës së pavarur. Sot, shqiptarët në Maqedoni, ndonëse jetojnë në trojet e tyre autoktone, janë të shtypur politikisht e të shfrytëzuar ekonomikisht, mbase edhe më keq sesa në kohën e Jugosllavisë. Qeveria Gruevski jo që nuk i do shqiptarët por i urren ata – ajo është nacional-shoviniste. Shqiptarët në Maqedoni duhet të organizohen dhe ta thonë fjalën e tyre. Ata janë pjesë e pandashme e kombit shqiptar dhe e bashkimit kombëtar. Bashkimi kombëtar jo vetëm që është më i madh sesa Shqipëria dhe më i madh sesa Kosova, por është më i madh edhe sesa këto të dyja marrë së bashku.

Lajm: Si e komentoni pozitën aktuale të shqiptarëve të Maqedonisë, por edhe pozitën e subjektit politik shqiptar në Qeveri? Çka duhet bërë shqiptarët e këtushëm për ndonjë ndryshim pozitiv të pozitës së tyre?

Kurti: Diskriminimi i shqiptarëve është dukuri e përditshme në Maqedoni si në politikë dhe kulturë, po ashtu edhe në socio-ekonomi. Shqiptarët e Maqedonisë nuk janë NË Maqedoni sa janë NËN Maqedoni. Për shqiptarët nuk ka as liri e as barazi, pra as drejtësi, sikurse për maqedonasit. Nëpër institucionet shtetërore dhe në ndërmarrjet publike shqiptarët janë të nënpërfaqësuar gjithandej. Edhe sipas regjistrimit të popullsisë që nuk ishte korrekt ndaj shqiptarëve, ata përbëjnë më shumë se çerekun e popullsisë, por vetëm çdo i dhjeti prej tyre është i inkuadruar në punë shteti. Ky kontrast është edhe më i theksuar te vendet udhëheqëse e pozitat drejtuese. Shqiptarët duhet të organizohen politikisht dhe institucionalisht për t’i mbrojtur të drejtat e tyre e për ta shprehur vullnetin e tyre. Ata duhet të jenë më aktivë dhe ta kritikojnë më shpesh e më zëshëm edhe Tiranën zyrtare edhe Prishtinën zyrtare për mbështetjen e munguar. Në anën tjetër, nuk po duket që me pjesëmarrjen e partisë politike shqiptare në Qeveri po ia vlen barra qiranë për shqiptarët. Legjitimiteti ndërkombëtar por edhe i brendshëm që po e fiton Qeveria Gruevski përmes pjesëmarrjes së partive shqiptare në qeverinë e tij, nuk po i shpaguhet popullit shqiptar. Përkundrazi.

Lajm: Shqiptarët e Maqedonisë deri tani në disa raste kanë kërkuar angazhim më të madh të Tiranës dhe Prishtinës për mbrojtjen e vlerave shqiptare këtu. Përveç gatishmërisë deklarative, deri tani duket se nuk ka pasur ndonjë angazhim konkret as nga Prishtina e as nga Tirana, në këtë drejtim. Pse ndodh kjo? Çka do të ndryshojë diçka në këtë drejtim pas fitores së VV-së në Prishtinë dhe fitores eventuale në zgjedhje parlamentare?

Kurti: Shqiptarët në Maqedoni duhet të ndihmohen e përkrahen nga Tirana dhe Prishtina zyrtare. Kjo nuk është thjesht çështje e së drejtës së Tiranës e Prishtinës zyrtare por e obligimit të tyre. Udhëheqësit politikë e zyrtarët e lartë shtetërorë në Tiranë e Prishtinë përgjithësisht nuk kanë qenë në nivel të detyrës. Shumë prej tyre kanë preokupime të tjera më të ngushta dhe shumë më pak fisnike. Lëvizja VETËVENDOSJE! është krejtësisht ndryshe. Koncepti e programi, në njërën anë, dhe përvoja e vullneti ynë, në anën tjetër, e dëshmojnë këtë. E kemi thënë edhe më herët që Prishtina ka qenë dhe është kryeqytet jo vetëm i Kosovës por i gjithë shqiptarëve që popullonin trojet e tyre stërgjyshore nën ish Jugosllavi. Kjo do të reflektohet në aspekte të ndryshme edhe me qeverisjen tonë në kryeqytet. Ndërkaq me fitoren e VETËVENDOSJE!-s, në zgjedhjet e ardhshme parlamentare shqiptarët në Maqedoni do ta kenë adresën e vërtetë kombëtare në Republikën e Kosovës për nevojat dhe aspiratat e tyre.

Lajm: Me kë bashkëpunon VV në Maqedoni? Pse deri tani nuk është shënuar ndonjë bashkëpunim më I theksuar, si me sektorin civil poashtu edhe me ndonjë subjekt politik?

Kurti: Në Maqedoni nuk kemi një subjekt të veçantë me të cilin bashkëpunojmë, por kemi shumë aktivistë, politikanë, studiues e gazetarë shqiptarë me të cilët jemi në kontakte e komunikim të vazhdueshëm dhe bashkëpunojmë në aktivitete të ndryshme të përbashkëta në Prishtinë, Shkup, Tiranë, Tetovë e gjetiu. Ndonëse shqiptarët që e duan bashkimin kombëtar në përgjithësi kanë gjithfarë pengesash në jetën e punën e tyre, pa dyshim që ka vend për më shumë punë e bashkërendim.

Lajm: Pse sipas jush nuk po paraqitet në Maqedoni një lëvizje e llojit të Vetëvendosjes, e cila do ti mobilizonte shqiptarët që në mënyrë më aktive të angazhohen për të drejtat e tyre? A mund të presim së shpejti formim degës së VV-së në Maqedoni?

Kurti: Nuk e di pse nuk kemi në Maqedoni një Lëvizje politike përtej partive ekzistuese që më parë e kanë përçarë popullin sesa që e kanë emancipuar atë, mirëpo e di që VETËVENDOSJE! nuk mund të eksportohet e as importohet. Ajo duhet të lind e rritet nga vetë populli kudo, në mënyrë autentike, autoktone dhe autonome.

Lajm: Dhe për fund, çka mund të presin shqiptarët në vitin 2014? Mendoni se do të jetë një vit me zhvillime pozitive, apo do të ketë stagnim ose regres në proceset që kanë rëndësi strategjike për të gjithë shqiptarët e Ballkanit?

Kurti: Shqiptarët mund të presin zhvillime të mira në vitin 2014, nëse nuk presin. Pra, nëse angazhohen e punojnë për interesin e përgjithshëm dhe idealin kombëtar. Shansi e mundësia janë. Duhet t’i përdorim e shfrytëzojmë ato, jo për inat të dikujt tjetër, por për hir të vetes tonë. Urime e gëzuar 2014!