Shqipëria duhet të vazhdojë t’i ndihmojë Kosovës, por nuk duhet që të luajë rolin e vëllait më të madh për shtetin kosovar, thotë kryeministri shqiptar, Edi Rama.Megjithëse në Kosovë, nga Shqipëria gjithmonë pritet ndihmë, aq më tepër që fjala është për një shtet shqiptar 101 vjeç, kundrejt një tjetri që i ka vetëm gjashtë vjet që ekziston. Mirëpo, për shefin e qeverisë shqiptare, Prishtina, sidomos në raport me Beogradin është një palë serioze dhe kredibile që t’i trajtojë vetë problemet.
Përpos kësaj, pushteti i ri në Tiranë do ta kishte jo pak të vështirë t’i dalë zot Kosovës në një kohë kur duhet të merret me problemet e shumta që i trashëgoi nga regjimi i mëparshëm i Sali Berishës, përfshirë edhe borxhin prej hiç më pak se 700 milionë dollarësh.
Në intervistën ekskluzive për “Zërin” me dy vazhdime, kryeministri shqiptar jep një sqarim interesant edhe për problemet e shqiptarëve me korrupsionin dhe krimin e organizuar. Ai e bën krahasimin me shqiptarët e diasporës të cilët kur janë jashtë, respektojnë në përpikëri ligjet, ndërsa vetëm në vendet tona sillen ndryshe. Kjo sipas kryeministrit Rama, nuk ka të bëjë me diçka gjenetike, por me krijimin e një sistemi që mbrohet nga korrupsioni.
“Unë nuk besoj se gjermanët janë nga gjenet apo nga natyra, nga çfarëdo qoftë tjetër më të pakorruptueshëm se shqiptarët. Besoj se njerëzit nuk mund ta korruptojnë dot një sistem, ndërsa një sistem mund të korruptojë njerëzit. Dhe sa më i mbrojtur të jetë sistemi nga korrupsioni aq më shumë njerëzit e kanë të pamundur që të bien pre e korrupsionit”, thotë Edi Rama.
Ai gjithashtu njofton se tash përpos Italisë dhe Greqisë, edhe Turqia shihet si partner strategjik për Shqipërinë. Sipas tij, qëndrimet politike islamiste të Rexhep Erdoganit nuk duhet të shqetësojnë shqiptarët për një përafrim me shtetin turk.
“Unë besoj se kemi bërë gjënë e duhur dhe ashtu siç nuk çuditet askush për përpjekjet tona për të forcuar marrëdhëniet me Italinë, apo për të çuar më tutje marrëdhëniet me Greqinë, nuk duhet të çuditet as për përpjekjet tona për t’i forcuar sa më shumë marrëdhëniet me Turqinë”, thotë kryeministri shqiptar gjatë intervistës së realizuar në zyrën e tij në Tiranë.
Zëri: Me çfarë probleme e morët qeverisjen e vendit, çka trashëguat?
Rama: Ne morëm një rezultat që ishte jashtë të gjitha parashikimeve, dhe parashikimet tona optimiste nuk shkonin deri te një shumicë kushtetuese e cilësuar, sikur që na i dhanë zgjedhjet dhe për mua ky ishte momenti i një kthjellimi shumë të madh lidhur me faktin që njerëzit në Shqipëri nuk votuan thjesht për të ndërruar qeverinë, por për të bërë ndryshime shumë të madha, për ndryshime rrënjësore që me sa duket është domosdoshmëri shumë e madhe. E kam thënë që në fillim dhe e ndjej më shumë gjithmonë se nëse fitoj unë do të kishte qenë e ngushtë me siguri dhe vetëdija për përgjegjësinë e zakonshme që njerëzit kanë vënë mbi shpatulla nuk do ishte kaq e lartë.
Ndërkohë ajo votë ishte shprehja më kuptimplotë e gjendjes që ne gjetëm këtu, në të gjitha aspektet. Gjetëm kriminalitet shumë të lartë, pasiguri të madhe, shumë padrejtësi në sistem, shërbime korruptive të dobëta…, por unë do ta veçoja borxhin e madh që ne gjetëm, një borxh që kaloi caqet e parashikimit tonë të mëparshëm, një borxh i mbuluar për shërbime të papaguara ndaj kompanive në të gjitha fushat, i cili kapërcente 700 milion dollarë dhe bënte pengesën e parë shumë të madhe kryesore.
Sigurisht ky është një fakt që bëri që njerëzit të kërkonin ndryshimin e madh dhe që me të drejtë e kërkuan.
Zëri: Përmendët mbi 700 milionë dollarë. Mendoni se kjo u krijua me qëllim sepse pushteti i mëparshëm vetëm e kishte parasysh se do ta humbiste pushtetin, se ishte bërë mjaft, apo ishte për shkak të interesave, lidhjet politikë-biznes?
Rama: Jo, kjo u bë për arsye të papërgjegjshmërisë nga qeverisja, dhe të rendjes pas një rezultati elektoral që u kërkua përmes krijimit të idesë që në Shqipëri po ndodhin transformime të jashtëzakonshme në infrastrukturë, duke prerë shirita për rrugë të reja në gjithë vendet e duke lënë pastaj rrugët pa para.
Zëri: Arsyeja pse nisëm me këtë pyetje, është ideja se Kosova si një vend ende jo i konsoliduar ka nevojë për një Shqipëri që mund t’i ndihmojë. Duke marrë parasysh problemet që i keni trashëguar nga qeverisja e mëparshme, a ka mundësi Shqipëria që derisa merret me problemet e brendshme të saj t’i ndihmojë edhe Kosovës, qoftë në aspektin diplomatik apo në forma të tjera?
Rama: Mendoj që Shqipëria nuk ka asnjë arsye që t’i japë vetes të drejtën e rolit të më të madhit, apo më të zotit, apo të më të rriturit, edhe pse Shqipëria ka një shtet 101 vjeç, kurse Kosova ka një shtet vetëm 6 vjeç.
Unë mendoj se Shqipëria ka dhënë ndihmë gjithë këto vite, dhe gjithmonë është marrëdhënia mes Kosovës e Shqipërisë që bën dhe që duhet të ndihmojnë njëri-tjetrin. Kosova pa dyshim ka shumë probleme, por në periudhë kaq të shkurtër që mund të jetë shumë për jetën e njeriut, por në historinë e një shteti ka bërë një progres të jashtëzakonshëm.
Dhe sot, Kosova ka arritur që të jetë një shtet i respektuar, i respektuar edhe nga ato vende që akoma nuk e kanë njohur, e kjo është një gjë shumë e madhe.
Ndërkohë që pa dyshim që Shqipëria sa më e fortë, dhe sa më e respektuar që është aq më shumë mund t’i ndihmojë Kosovës.
Zëri: Megjithatë, shqiptarët nga një këndvështrim nga jashtë, ende shihen si shtete me skandale, qeverisja e kaluar këtu dhe tash në Kosovë, raportet ndërkombëtare secilin vit tregojnë një prapambeturi politike, rritje korrupsioni, si vend pikë e zezë e zhvillimit të prostitucionit, drogës. Si mund të rregullohet ky imazh i shqiptarëve?
Rama: Mendoj që problemet e korrupsionit janë reale, por janë probleme që në radhë të parë lidhen me shtetin si sistem mekanizmash, që qoftë në Shqipëri apo Kosovë, nuk është ende mirë i strukturuar dhe i gatshëm për të kryer pjesën më të madhe të funksionit të vet, jashtë subjektivizmit të individëve. Përgjigjja kyçe për t’u përballur me korrupsionin në këndvështrimin tim është modernizimi i vazhdueshëm i shtetit, institucioneve, gjithë mekanizmave që e bëjnë një gjerman të jetë i pakorruptueshëm dhe një shqiptar të jetë lehtësisht i korruptueshëm.
Sepse unë nuk besoj se gjermanët janë në gjenet apo nga natyra nga çfarëdo qoftë tjetër më të pakorruptueshëm se shqiptarët. Besoj se njerëzit nuk mund ta korruptojnë dot një sistem, ndërsa një sistem mund të korruptojë njerëzit. Dhe sa më i mbrojtur të jetë sistemi nga korrupsioni aq më shumë njerëzit e kanë të pamundur që të bien pre e korrupsionit.
Zëri: Pra nuk thoni që pak a shumë është edhe mentaliteti i një shoqërie…?
Rama: Po të ishte çështje e mentalitetit, të ishte çështje historie, gjeografie, tradite, atëherë shqiptarët do të korruptoheshin edhe kur punojnë në institucionet ndërkombëtare edhe në shtetet tjera, ka mijëra shqiptarë që japin kontribut për shtetet tjera në struktura publike apo private dhe unë nuk di që të jenë dalluar, përkundrazi i nënshtrohet një sistemi të caktuar dhe japin më të mirën e tyre.
Pse shqiptarët e Shqipërisë dhe Kosovës kur janë në Gjermani nuk i shkelin rregullat e qarkullimit, pse i respektojmë semaforët, pse e vënë rripin e sigurimit të gjithë, pse parkojnë makinën aty ku duhet, pse i paguajnë rregullisht detyrimet e shtetit, ndërkohë që janë po ata njerëz, po ata persona që sapo kalojnë kufirin dhe futën në Shqipëri harrojnë të vënë rripin e sigurimit, nuk njohin semaforët, sillen keq me përfaqësuesit e shtetit e kështu me radhë…
Zëri: Kohët e fundit, sidomos në Kosovë, kemi arrestime të bujshme të personaliteteve të rëndësishme politike, vazhdojnë edhe ato për krime lufte, kurse tek ju në Shqipëri vërehet sidomos një aktivizim i Ministrisë së Brendshme. A janë këto shenja të funksionalizimit më të mirë të institucioneve, apo jemi katandisur aq keq sa që do të vazhdojmë edhe për një kohë të merremi me arrestime të bujshme?
Rama: Nuk besoj që njerëzit e politikës janë një specie që nuk kanë lidhje me shoqërinë, nuk besoj se janë pasqyrë e shoqërisë. Dhe sigurisht që për shkak se përgjegjësia e tyre është shumë më e madhe dhe fizibiliteti i tyre është shumë i madh, patjetër që edhe pesha e gjërave që bëjnë për keq ashtu si për mirë, është shumë më e madhe. Por, përsëri besoj se ne paguajmë një faturë të vonesave të historisë, sepse këto që ndodhin sot te ne, në vendet tjera kanë ndodhur shumë më përpara.
Ndërkohë, që sot ngjarjet marrin edhe jehonë shumë më të madhe, edhe kanë efekt shumë më të madh për shkak edhe të botës së informacionit, komunikimit që është komplet tjetër, kështu që besoj se kjo është një fazë që domosdoshmërisht, edhe Shqipëria, edhe Kosova duhet ta kalojnë. Por kur vjen puna te krimet e luftës, në Kosovë unë kam një bindje time që ajo ishte një luftë çlirimtare dhe gjykimi i atyre që u angazhuan në atë luftë, dhe që bënë pjesën e tyre në atë luftë nuk ka lidhje fare me gjykimin që bëjmë normalisht dhe natyrshëm për krime të rëndomta dhe për ngjarje të errëta dhe kriminale apo të paligjshme që ndeshim herë pas here.
Kështu që në atë aspekt unë besoj që me të ashtuquajturit krimet e luftës nga ana e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, bëhet edhe shumë politike… nuk bëhet thjesht drejtësi.
Zëri: Ish-diplomati amerikan, James Rubin, tha se krahu i luftës duhet të tërhiqet nga pushteti sa është i suksesshëm. Si e vlerësoni atë deklaratë ju?
Rama: Jetojmë në një botë të lirë dhe secili ka të drejtë të bëjë deklaratat e veta, por mendoj që ne kemi një problem të përbashkët që i japim shumë rëndësi deklaratave të huaja.
Zëri: Kosova dhe Shqipëria kanë qëllimin e përbashkët, integrimin në BE, ju personalisht keni ardhur me flamurin e BE-së në duar. Mirëpo tash keni një përafrim me Turqinë dhe Erdoganin… Sa na dëmton të dyja vendeve nëse orientohemi e afrohemi me Turqinë ndërkohë që synojmë Evropën?
Rama: Askush nuk ka thënë nga ne këtu, por s’kam dëgjuar ta thonë as njerëzit e Qeverisë së Kosovës, se ne duhet të afrohemi me Turqinë dhe të largohemi nga Evropa. Përkundrazi, ne jemi të vetëdijshëm për rëndësinë që edhe Turqia ka, dhe besoj se thjesht kemi bërë atë që do duhej të ishte bërë me kohë nga ana e Turqisë, duke konsideruar jo vetëm Italinë dhe Greqinë, por edhe Turqinë si partner strategjik për zhvillimin tonë dhe rajonit. Pra, të gjitha të tjerat janë spekulime dhe nuk kanë asnjë bazë reale për t’u shqetësuar. Unë besoj se kemi bërë gjënë e duhur dhe ashtu siç nuk çuditet askush për përpjekjet tona për të forcuar marrëdhëniet me Italinë, apo për të çuar më tutje marrëdhëniet me Greqinë, nuk duhet të çuditet as për përpjekjet tona për t’i forcuar sa më shumë marrëdhëniet me Turqinë.
Zëri: A nuk është një shqetësim i arsyeshëm, duke marrë parasysh agjendën politike që ka kryeministri turk, ai është përfaqësuesi më tipik i islamit politik?
Rama: Partneritetet strategjike me një vend ne nuk i ndërtojmë mbi bazë preferencash politike, por ato ndërtohen mbi bazë marrëdhëniesh zhvillimore pa marrë parasysh se kush është në Qeveri. Dhe unë e përsëris se pa asnjë dyshim kemi bërë gjënë e duhur në përfshirjen e Turqisë në rrethin e partnerëve tanë strategjikë.
(Në numrin e ardhshëm, mund të lexoni qëndrimet e shefit të qeverisë shqiptare për skandalin e bllokimit të “autostradës” energjetike Kosovë – Shqipëri, nëse porti i Shëngjinit vazhdon të jetë i Kosovës, rrezikun nga ekstremizmi fetar etj.)