Ndërkohë që prodhimet private janë gjithnjë e më shumë nën presion, shteti ka investuar shumë në prodhimet e veta. Çdo vit, transmetuesi publik kombëtar TRT porosit seriale të shumta që përcjellin historinë dhe vlerat e kombit turk nga një perspektivë konservatore islame. Vizitoret në hotelin “Pera Palace” janë shumëfishuar, shkaku i serialeve

Seritë televizive turke janë bërë hite globale që nga mesi i dekadës së parë të këtij shekulli. Sipas Asamblesë së Eksportuesve Turq, 170 vende blejnë seriale turke çdo vit. Në vitin 2023, këto prodhime thuhet se kanë grumbulluar rreth 600 milionë dollarë (575 milionë euro) si eksporte. Vitin e kaluar, kjo shifër u vlerësua në miliarda. Ministri turk i Tregtisë, Omer Bolat, ka thënë se në mbarë botën, rreth 800 milionë shikues shikojnë seri turke në çdo kohë.

 

Rreth 60 burra, gra dhe fëmijë qëndrojnë përpara shkallëve të gjera të mermerit në hotelin “Pera Palace” në Stamboll, duke admiruar ashensorin elektrik 130-vjeçar, ndërsa i transporton mysafirët në dhomat e tyre. Disa nga vizitorët kanë ardhur nga Spanja.

 

“Sigurisht, që kur u publikua seriali, ne kemi pasur vizitorë nga e gjithë bota”, tregon një punonjës. Shumë vijnë për të parë vendndodhjen e mrekullueshme të xhirimeve, shtoi ai, dhe gërmojnë në historinë e saj të pasur.

 

Seriali për të cilin ai flet është një shfaqje turke e udhëtimit në kohë e quajtur “Midnight at the Pera Palace”, frymëzuar nga libri i Charles King me të njëjtin titull. Ka qenë i disponueshëm në “Netflix” që nga marsi 2022.

 

Historia fillon me një gazetare të quajtur Esra, e cila kërkon të shkruajë një artikull për hotelin madhështor që hapi dyert për herë të parë më 1895 dhe që atëherë mirëpriti mysafirë si Agatha Christie, Alfred Hitchcock, Greta Garbo dhe Ernest Hemingway.

 

Menaxheri i hotelit Ahmeti i tregon Esrës, heroinës së historisë, një sekret: Një nga çelësat e dhomës së vjetër të ndërtesës madhështore është një portë udhëtimi në kohë. Esra kthehet në vitin 1919 dhe mëson për një komplot ndërkombëtar, në të cilin një oficer britanik planifikon të vrasë themeluesin e Republikës së Turqisë, Mustafa Kemal Ataturk. Ky plan duhet të ndalet me çdo kusht dhe kështu fillon drama historike në lagjen evropiane të Stambollit.

 

Seritë televizive turke janë bërë hite globale që nga mesi i dekadës së parë të këtij shekulli. Sipas Asamblesë së Eksportuesve Turk, 170 vende blejnë seriale turke çdo vit. Në vitin 2023, këto prodhime thuhet se kanë grumbulluar rreth 600 milionë dollarë (575 milionë euro) si eksporte. Vitin e kaluar, kjo shifër u vlerësua në miliarda.

 

Ministri turk i Tregtisë Omer Bolat ka thënë se në mbarë botën, rreth 800 milionë shikues shikojnë seri turke në çdo kohë.

 

Historia e suksesit filloi me melodramën “Gumus”, telenovelën “1001 net”, trilerin e krimit “Ezel” dhe serialin aksion “Dashuria e parave të zeza”. Marrësit e parë ishin Kazakistani dhe Azerbajxhani, së shpejti do të pasoheshin nga vendet arabe, Amerika Latine, Ballkani, Rusia dhe Evropa.

 

“Parrot Analytics”, një kompani udhëheqëse e analizave argëtuese, vlerëson se midis 2000 dhe 2023, kërkesa globale për serialet televizive turke u rrit me 184 për qind.

 

Agjencia shtetërore turke për monitorimin e transmetimeve, Këshilli i Lartë i Radios dhe Televizionit, ka thënë se në mbarë vendin, shikuesit shikojnë rreth katër orë televizion çdo ditë dhe veçanërisht serialet e transmetuara gjatë orëve të shikueshmërisë së mbrëmjes. Mbi 70 për qind e të gjitha familjeve turke kanë abonime në shërbimet e transmetimit.

 

Përzgjedhja e serialeve të ofruara është e madhe: nga romanca dhe komedia te dramat historike dhe sociale. Por, sa më zbulues dhe kritik të jetë emisioni, aq më shumë ka gjasa që ai të gjendet në pistën e sistemit gjyqësor të Turqisë.

 

Presidenti turk Recep Tayyip Erdoğan nuk e ka fshehur se nuk është adhurues i serialeve të tilla. Ai madje ka shkuar aq larg sa t’i quajë prodhimet e tilla si anti-islamike dhe një kërcënim për sigurinë kombëtare, tregon Tas, një studiues në institutin GIGA të Hamburgut për Studimet e Lindjes së Mesme. Tas shtoi se presidenti zakonisht i ndjek kritikat e tilla duke vendosur dënime.

 

Dega turke e DW-së ka raportuar për tarifat dhe ndalimet e vendosura në serialin e njohur televiziv “Kizil Goncalar” (Trëndafili i kuq), i cili fokusohet në ndarjen e thellë midis grupeve fetare dhe laike të vendit. Pas lansimit të suksesshëm të tij në fillim të vitit 2023, grupet dhe organizatat pro-qeveritare u ngritën në këmbë, duke pretenduar se seriali shkelte “vlerat shpirtërore”. U ndalua për dy javë dhe u gjobit me 275 mijë euro.

 

Më shumë se një biznes

Tani, autoritetet turke po merren gjithashtu me menaxhimin artistik. Përafërsisht dy agjenci të kastit janë duke u hetuar për dyshime për marrëveshje të fshehtë dhe shkelje të ligjit të konkurrencës.

 

Qeveria e Turqisë është ambivalente ndaj serialeve televizive, pasi i përdor ato edhe si një platformë propagande për të ndikuar në opinionin publik dhe për të përhapur idetë  ideologjike.

 

Ndërkohë që prodhimet private janë gjithnjë e më shumë nën presion, shteti ka investuar shumë në prodhimet e veta. Çdo vit, transmetuesi publik kombëtar TRT porosit seriale të shumta që përcjellin historinë dhe vlerat e kombit turk nga një perspektivë konservatore islame. Një shembull është seriali televiziv “Ringjallja: Ertugrul”, i cili bazohet në jetën e Ertugrul të shekullit të 13-të, babait të themeluesit të Perandorisë Osmane.

 

Prodhimet shtetërore përdoren gjithashtu për të fyer kritikët ose për t’i hedhur ata në një dritë negative. Produksioni i TRT “Metamorfoza”, për shembull, e portretizon si armik të shtetit sipërmarrësin dhe aktivistin për të drejtat e njeriut Osman Kavala, i burgosur prej tetë vjetësh.

 

Çfarë ka ndërmend të bëjë qeveria?

Shkencëtari politik, Hakki Tas, beson se qeveria turke po përpiqet të imponojë një mënyrë jetese në shoqërinë turke që përputhet me vlerat e Partisë Islamo-konservatore për Drejtësi dhe Zhvillim (AKP) të Erdoganit.

 

Sipas politologut Tas, qeveria turke po përpiqet t’i imponojë shoqërisë një mënyrë jetese sipas ideve të AKP-së. Serialet që devijojnë nga kjo normë duhet të heshtin me masa, ndëshkime dhe presione Vitet e fundit serialet janë kthyer në një lloj daljeje kritike sociale. Mesazhet do të fshiheshin në personazhe dhe komplote. Që nga suksesi i opozitës në zgjedhjet vendore një vit më parë, ky trend është bërë edhe më i qartë, vëren Tas.

 

Seritë që nuk përputhen me vlerat e AKP-së kanë ndëshkime dhe presione të vendosura ndaj tyre, por këto shfaqje janë bërë një lloj valvule çlirimi për komentet sociale gjatë viteve të fundit.

Tas beson se personazhet dhe komplotet e këtyre serive shpesh përmbajnë mesazhe të fshehura. Dhe ai ka zbuluar se trendi është bërë më i dukshëm që kur partitë opozitare panë një rritje në zgjedhjet lokale të vitit të kaluar.

dw