Kombi shqiptar nuk ka më kohë për të humbur, paralajmëron në pjesën e dytë të intervistës për gazetën “Zëri”, Ismail Kadare. Sipas tij, hapi i parë i një fryme mirëkuptuese do të duhej të niste pikërisht me të vrarët në luftë, e pas tyre me krejt luftën.Të vrarët pushuan së jetuari, ata s’panë asgjë nga ç’erdhi më pas. Është detyrimi ynë historik, e sidomos detyrimi ynë njerëzor, për t’i lënë në paqen e tyre, thotë Kadare.

Ai flet me shqetësim edhe për rrezikun që i kanoset kombit, duke e shkatërruar gjuhën shqipe. Sipas tij, gjuha, pakti themeltar i një kombi, në asnjë vend të botës nuk sulmohet aq mizorisht, aq shëmtueshëm sa në Shqipëri.

Kadare rikujton se gjuha shqipe në hartën e idiomave botërore, ka një status shumë më të nderuar se ç’kujtojnë përgjithësisht shqiptarët. Por është optimist se kombi shqiptar, për herë të parë në historinë e tij, po e lë pas vetminë. “Ai duhet të jetë i gatshëm për të nisur një fazë të re të ekzistencës së tij: jetën në një familje kombesh”, thotë Kadare.

Zëri: Të flasim pak për debatin mbi standardin e gjuhës shqipe. A duhet rishikuar njësimi i 1972-shit?

Kadare: Është vështirë që brenda kushtëzimit të një interviste të flitet për ndoshta çështjen më të ndërlikuar të kohës.

Gjuha është prodhimi më befasues i njeriut. Cilësorët: «e hyjnueshme», «misterioze», mund të duken të tepruara në fillim për të, më pas do të jenë të pamjaftueshme. Gjuha është më tepër se kaq. Ajo është një pakt i vështirë. Më i vështiri pakt që njerëzit kanë lidhur mes tyre. Me anë të saj, njeriu shpalos atë që duket e pamundur: të fshehtën e pafundme të vet. Si e tillë, ajo vetë, gjuha, çështja e saj, meritojnë gjithë seriozitetin tonë.

Pikërisht ky seriozitet mungon në Shqipëri. Në asnjë vend të Evropës nuk sulmohet aq mizorisht, aq shëmtueshëm gjuha, pakti themeltar i një kombi.

Në kohën kur Shqipëria e lodhur pas komunizmit ka nevojë për të marrë veten, qindra-mijëra fëmijëve shqiptarë iu pështyhet mu në sy, mjeti kryesor me anë të të cilit ata zbulojnë botën, dijet, të vërtetën. Pas spekulimit me fjalën «standard», fjalë që nuk është shqiptuar asnjëherë prej Kongresit të Drejtshkrimit, për gjuhën e sotme shqipe përdoren cilësimet: bunker, burg, prangosëse, trush, torturuese fëmijësh, shtypëse dialektesh, etj., etj.

Ju mund të pyesni, a ka ndonjë shkas për këtë, ose së paku, a ka ndonjë vjegë (pretekst)? Mendoj se përgjigja në këtë rast, duhet të jetë e prerë: përveç çështjeve të zakonshme që herë pas here u dalin gjuhëve evropiane, nga greqishtja e re te gjermanishtja, në gjuhën shqipe s’ka ndonjë gjë të veçantë që krijon alarm.

Zhurma e pandershme është bazuar në disa të pavërteta, ndër të cilat vendin e parë e mban mashtrimi se në komunizëm gegërishtja u ndalua. Komunizmi ka bërë aq mbrapështira saqë nuk ka nevojë t’i shtojmë një krim të paqenë. Përndryshe ka gjasë që kjo grykësi të shkojë në favor të tij, duke bërë të pabesueshme të tjerat. Gegërishtja pra nuk u ndalua.

Do të mjaftonte vetëm një shembull, ai i Migjenit, shkrimtarit më të botuar, më të popullarizuar dhe më të studiuar në të gjitha nivelet e shkollave shqiptare, për të hedhur poshtë mashtrimin mbi të cilin është bazuar zhurma kryesore «kundër standardit». (Pa përmendur Ndre Mjedën ose përkthimet monumentale të Dantes, Virgjilit, Homerit, tekste bazë për leximet universitare, shumica në gegërisht).

Zëri: Çfarë mund të jetë shkaku i zhurmës që bëhet?

Kadare: Shkaku i një marrëzie s’është gjë fort e lehtë për t’u gjetur.

Së pari, nuk ka marrëveshje për termat. Kjo vjen kryesisht ngaqë një pjesë e polemizuesve, ata më të zellshmit, janë shpesh amatorë. Një amator kur flet për gjuhën është një gjë e bezdisshme. Por kur një amator bën për tre muaj kurs jashtë shtetit, ta zëmë në Kalabri, shumë-shumë në Napoli, atëherë ai, nga i bezdisshëm kthehet në të padurueshëm.

Marrëveshja për termat është e domosdoshme për të shmangur zjarrminë e tepërt, për të mos thënë histerinë. Kongresi i Drejtshkrimit i vitit 1972 ka qenë kongres i drejtshkrimit dhe jo i standardit.

Për prirjen e njësimit të shqipes së sotme, rolin vendimtar e ka luajtur alfabeti i vitit 1908 dhe jo Kongresi i Drejtshkrimit. Dy ndër hartuesit kryesorë të alfabetit të 1908-shit ishin Gjergj Fishta dhe Luigj Gurakuqi, të dy veriorë.

Alfabeti i shqipes dallohet si ndër më të qëndrueshmit në Evropë.

Përveç alfabetit, dihet se nga dy të folmet kryesore të Shqipërisë, ka qenë toskërishtja ajo që ka mundur të krijojë më shpejt atë që quhet koiné (koinos, gjuhë e përbashkët ndërdialektore).

Pavarësisht favorizimit emocional politik që, pa dyshim, ka pasur, ajo s’mund të vendosej në bazën e gjuhës letrare të njësuar, pa faktorët që u përmendën më lart.

Madje mund të thuhet se edhe në rast ngadhënjimi të antikomunizmit, vështirë se mungesa e përkrahjes politike do të pengonte toskërishten letrare të zinte, qoftë edhe me njëfarë vonese, të njëjtin vend.

Gjuha letrare përkon në një pjesë të madhe me standardin, por ruan atë që quhet liri e krijimit të autorit. Nëpërmjet saj krejt pasuria e dialekteve e ka rrugën e hapur drejt gjuhës letrare të njësuar.

Asnjë gjuhë në Evropë nuk ka një standard të përsosur. Ndërkaq, asnjë vend nuk lejon të ashtuquajturin «zhvillim të lirë të saj», siç bëhet thirrje në Shqipëri, sepse nga një kinse liri e tillë, gjuha, nën trysninë e rrugës, mund të shkatërrohet për disa vjet.

Mendja e kursantëve tremujorë, përpara se t’i hyjë çështjeve të gjuhës, duhet të mësohet me idenë se ligjet e gjuhës janë më të ndërlikuarat në botë dhe se duhen së paku njëzetë vjet për t’i përvetësuar. Për të sjellë vetëm një shembull, sipas këtyre ligjeve, në gjuhë, ajo që në pamje të jashtme mund të duket si pasuri, qëllon të jetë e kundërta.

Për të vazhduar me shembuj, një gjuhë me fjalor njëzetmijë fjalësh, ngjan dhe është vërtet e varfër, por kjo s’do të thotë se një gjuhë që mëton të ketë gjysmë milioni fjalë, është e pasur. Madje kjo e dyta, me mizërinë e fjalëve të saj tregon se po bën prapa, po kthehet në një paragjuhë, pra pushon së qeni pakt dhe si e tillë po ecën drejt shuarjes së saj.

E solla rastin e mësipërm si shembull të paradoksit e të trilleve, që janë të natyrshme për gjuhën, qoftë edhe kur bien në kundërshtim të plotë me ligjet e shoqërisë. Për një mendësi normale, vendosja e standardit gjuhësor prej shumicës së popullsisë, ngjan si e vetmja zgjidhje e logjikshme. Për habi, zakonisht ndodh e kundërta. Një zonë e ngushtë, një krahinë, qytet, madje një njeri i vetëm, si i famshmi rasti i Dante Aligerit, mund të jetë vendimtar.

Zëri: Ju thatë se standardi nuk është pa probleme. A janë të riparueshme mungesat?

Kadare: Natyrisht. Standardi, duke pasur në thelbin e tij mospërkryerjen, nënkupton dozën e detyrimit, të flijimit, pse jo, të trishtimit. Në këtë kah, ai mund të përcaktohet si një fitore jo e gëzueshme. E megjithatë ai s’mund të ekzistojë veçse si i tillë. Ngadhënjimi i fshehur i tij do të shpalosej vetëm në rast humbjeje të tij. Në Evropë nuk njihet asnjë rast që një standard, pas vendosjes, të jetë thyer. Është pikërisht rrënimi i standardit që po i propozohet sot Shqipërisë, pa kurrfarë përgjegjësie. Kjo është njësoj si të gërmosh një gropë të madhe, pa propozuar asgjë në vend të saj.

Për t’u kthyer te mungesat, ato janë të gjitha të riparueshme. Varfëria e fjalorëve të gjuhës, mungesa e fjalorëve me një minimum doze etimologjie, si gjithkund në Evropë, përparësia e parimit fonetik mbi atë morfologjik, që, për mendimin tim, duhej të ishte e kundërta. Për këto nuk ka ndonjë faj standardi, por mendja e ngushtë e të paditurve tanë. Ashtu siç ka ndodhur në rastin e ftohtësisë me zanafillë politike ndaj autorëve katolikë të veriut, e shtrirë pa kurrfarë logjike në sferën e gjuhës.

E vetmja çështje dramatike që do ta vinte në faj të pandreqshëm standardin, do të ishte ajo e thesarit gjuhësor. Me fjalë të tjera, e lejon apo e pengon ky standard futjen e krejt thesarit në shqipen e sotme?

Më lejoni që për këtë pyetje themelore t’ju përgjigjem me të vetmen tagër që mund të ketë një shkrimtar: atë të përdoruesit (makinistit) të gjuhës. Dhe përgjigja do të ishte e prerë: me gjithë përgjegjësinë publike që vetvetiu mbart standardi i shqipes së sotme, ai s’përbën asnjë pengesë që thesari i dialekteve, në radhë të parë ai i të folmes veriore, të jetë pjesë e plotë, harmonike e krejt gjuhës. Sipas studimeve të gjuhëtarëve të njohur, duke përfshirë në radhë të parë veriorët, në shqipen e sotme letrare, që është motra e standardit, kanë hyrë e janë duke hyrë harmonikisht jo qindra, por mijëra fjalë dhe lokucione veriore. Ju mund të pyesni: po paskajorja? Dhe unë pikërisht për një rast të tillë do t’ju kujtoja shprehjen «fitore jo e gëzueshme», që u përmend më lart.

E megjithatë, pa mohuar keqardhjen për flijimin e tij të detyrueshëm sipas ekspertëve, duke sjellë në kujtesë fillimin e më të famshmit monolog të letërsisë botërore «To be or not to be» të Hamletit, i cili në dy versionet e shqipes do të jepej ose me paskajoren gege «me qenë a mos me qenë», ose me pjesoren e standardit «të jesh a të mos jesh», nuk do të besoja se do të gjendeshim përpara një drame gjuhësore.

Sa për sofizmin e fundit të ndonjë filozofi se gjuha e njësuar e sotme mund të krijojë njëfarë torture për fëmijët shqiptarë, mendimi i njëzëshëm i specialistëve është se: ashtu si kalimi nga një gjuhë te tjetra, kalimi nga dialekti te gjuha letrare dhe nga kjo te standardi, jo vetëm nuk e dëmton inteligjencën e fëmijëve, por e ngre atë në një nivel më të lartë, çka do të ishte një dhuratë për gjithë jetën e tyre të mëvonshme.

Kam dëgjuar se fëmijët e Kosovës e përdorin me dëshirë dhe me shumë lehtësi shqipen e njësuar. Në qoftë se është kështu, ky do të ishte pa dyshim një lajm i mrekullueshëm dhe me një ngarkesë simbolike, madje profetike, jo vetëm për gjuhën, por për krejt kombin shqiptar.

Zëri: Për gjuhën shqipe ka mendime të ndryshme, nga lavdet më të mëdha deri tek e kundërta?

Kadare: Nuk ndodh vetëm me shqipen. Shqipja ka nxitur lavde të mëdha, shpesh mallëngjyese edhe për arsye se ka qenë një kohë e ndaluar. E kanë quajtur me fjalët më përkëdhelëse të botës, natyrisht naive, krejt të pavërteta e fëmijërore, si p.sh. nëna e të gjitha gjuhëve. Ndërkaq, kjo s’është ndonjë arsye që ne, për një farë drejtpeshimi, nga qumështi i nënës t’i kthehemi krahasimit me zinxhirë apo gijotina, siç u tha më lart.

Gjuha shqipe, në hartën e idiomave botërore ka një status shumë më të nderuar se ç’kujtojnë përgjithësisht shqiptarët. Në trungun gjenealogjik të gjuhëve, në çdo botim serioz ajo hyn ndër dhjetë ose dymbëdhjetë gjuhët themeltare të Evropës (brenda kufijve të saj), sikurse greqishtja e re, të dyja pa familje.

Zëri: Mos po fryn erë e përçarjes në mes dialekteve, tentimi për gjuhën kosovare, ndarja kombëtare?

Kadare: Natyrisht prirja për përçarje bëhet e dukshme, por kjo s’duhet as të na habisë e as të na ligështojë shpirtërisht. Duke qenë në natyrën njerëzore, ajo kalon te shoqëria, kombet, shtetet. Ka raste kur përçarja shfaqet me maskën e demokracisë, ashtu si tirania me maskën e unitetit.

Përçarja bëhet veçanërisht shqetësuese kur kërkohet me ngulm, siç ndodh shpesh te ne. Në fazë pasdiktatoriale etja për të është njëfarësoj e kuptueshme, siç u tha më lart. Në të vërtetë koha është për të kundërtën.

Kombi shqiptar ndodhet sot në një kohë ndërtimi. Kjo s’është një metaforë. Është thelbi i kësaj kohe. Duke përdorur fjalën «ndërtim» e kuptoj se ajo është problematike. «Ndërtimi i socializmit» është leksema më e shpërdoruar e kohës, me të cilën jemi ndarë përgjithmonë. Ndërkaq ne e dimë, dhe ju matanë kufirit e dini, se ajo që bënim ne ishte diçka që veç ndërtim s’mund të quhej. Mjaftonte zbërthimi i parullës kryesore të ditës: sa më shumë përparon socializmi aq më e fortë bëhet lufta e klasave, për të kuptuar se ajo që ndërtohej s’ishte gjë tjetër veçse përçarje, trysni dhe terror. S’po zgjatem me shpalljet e tjera të kohës, si armiqësinë për vdekje me Evropën, me Shqipërinë fener ndriçues dhe vallen në gojën e ujkut, gjer te ngrënia e barit si dëshmi besnikërie ndaj doktrinës.

Ne i kemi lënë pas marrëzitë, por një pjesë e tyre kërkojnë të rikthehen. Dhe midis tyre është, pa dyshim, përçarja.

Zëri: Meqenëse jemi në mbarim të bisedës sonë, a mund të na thoni diçka më tepër për këtë shqetësim, si edhe për kahen nga po shkon kombi shqiptar sot?

Kadare: Natyrisht. Shqipëria, ne dhe ju bashkë me ne, presim shenjën e mirë nga Evropa. Kjo nuk është një çështje luksi, si mund ta marrin disa, një çështje nderi a basti, a mllefi ndaj fqinjëve. Dhe as thjesht përmirësim shifrash e standardesh. Ky është një kapërcim, në kuptimin e madh të fjalës, shoqëruar nga një bindje e brendshme se nuk mjafton lamtumira me marrëzitë e llojit të fenerit, të ujkut a të barit, por një lamtumirë e thellë, një largim nga rrënjët e së keqes, të cilat janë përherë më këmbëngulëse se ç’duken.

Ne jemi përpara gjërave krejtësisht të reja, ndonëse mund të duken të njohura. Të gjërave madhështore, ndonëse madhështinë e kanë të përkorë, si gjithë madhështitë e vërteta. Vendosja e shtetit të së drejtës, e rendit të vërtetë republikan, e kanuneve evropiane, e shkëputjes nga tribalizmi, këtij mallkimi të lemerishëm, për të cilin flitet aq rrallë, gjer te ndalimi i korrupsionit dhe prerja e pyjeve, kjo gjëmë e vërtetë që është e dyfishtë ngaqë ende nuk quhet krim. Këto janë disa nga punët e atij «ndërtimi» që u fol më lart.

Për të ardhur te diçka e rrokshme, e ngutshme, le të kthejmë sytë nga një ngjarje që kemi përpara, e që në vend që të na sjellë festë dhe gëzim, ka gjasë të na zhytë më keq në përçarje dhe kaos. Është fjala për 70-vjetorin e çlirimit.

Ka një mendim të përgjithshëm që ngulmon se kombi shqiptar, gjithë prizmi i politikës, krahu që ka fituar zgjedhjet e fundit dhe krahu që i ka humbur ato, pra shteti dhe opozita bashkërisht, kanë një rast të rrallë për të themeluar, qoftë dhe simbolikisht, një frymë të re. Duket e pamundur, por s’është ashtu. Është përkujtimi i një lufte dhe i martirëve të saj. Lufta ka ndodhur vërtet. Të vrarët kanë ikur nga kjo botë vërtet. Ndonëse ndihmesa e Shqipërisë në përplasjen botërore ka qenë modeste, pjesëmarrja ka qenë në nderin e saj. Kjo është e vërteta që jep historia. Një tjetër kundërhistori, ajo që e lidh këtë lëvizje çliruese dhe këta dëshmorë me një rend sundues dyzetvjeçar, s’është veçse një përçudnim.

Hapi i parë i një fryme mirëkuptuese do të duhej të niste pikërisht me të vrarët në luftë, e pas tyre me krejt luftën. Të vrarët pushuan së jetuari, ata s’panë asgjë nga ç’erdhi më pas. Është detyrimi ynë historik, e sidomos detyrimi ynë njerëzor, për t’i lënë në paqen e tyre. Ata do ta humbisnin përgjithmonë atë paqe, po ta dinin se diktatura, sa herë kishte nevojë të përligjte krimet e saj, do të përdorte formulën e njohur «amaneti i dëshmorëve», thua se ishin të vrarët për liri ata që kërkonin terrorin, fushat e internimit dhe gjithë atë trishtim pafund.

Ashtu si të vrarët, do të duhej të shkëputej nga diktatura lëvizja për çlirim, në përgjithësi. Asnjë lidhje me tiraninë e ardhshme s’mund të kishin djemtë idealistë, e aq më pak vajzat partizane, një dukuri e paparë asnjëherë në historinë shqiptare, kur mijëra vajza me moshë fare të re, kryesisht nga qytetet, rendën nëpër male me shpresën se po i sillnin dritë vendit të tyre.

Me afrimin e përvjetorit të festës, për fat të keq, në vend të kësaj fryme mirëkuptuese, që njerëzimi e njeh qysh prej tremijë vjetësh, në vend të ndarjes së krimit nga kronika e lirisë, po ndodh e kundërta: përpjekja për ta bashkuar lirinë me krimin.

Ithtarët e dy skajimeve radikale, terrorit stalinist dhe atij fashistoid, që ndonëse hiqen të kundërt, janë gjithmonë të ngjashëm, shpresojnë të përfitojnë nga përçarja, në kohën që e humbura do të ishte prapë Shqipëria. Ky vend nuk ka më kohë për të humbur. Kombi shqiptar, për herë të parë në historinë e tij, po e lë pas vetminë. Ai duhet të jetë i gatshëm për të nisur një fazë të re të ekzistencës së tij: jetën në një familje kombesh.

Për fat të keq, bota i sheh shqiptarët më keq se ç’janë, më pak të emancipuar dhe më shumë të pagdhendur. Për një vizion të pasaktë, vështruesi mund të ketë gabimin apo fajin e vet.Në rastin tonë nuk mendoj se ka ndonjë dashakeqësi të programuar. Ka qenë më tepër ndërlikim fatkeq rrethanash, kështu thotë në një intervistë ekskluzive për gazetën “Zëri”, shkrimtari Ismail Kadare.

Në përvjetorin e çlirimit të Kosovës, Kadare rikujton se 15 vjet më parë në historinë e Evropës dhe të SHBA-ve ndodhi diçka tepër e rrallë, për të mos thënë e panjohur, një luftë e një lartësie morale të paparë, që kryente pjesa më e përparuar e botës, për mbrojtjen e një populli gjysmë të humbur e të braktisur.

“Me dhjetëra kanë qenë popujt që kanë ëndërruar një mbrojtje të tillë e që, për fat të keq, nuk e kanë pasur dot”, shton Kadare.

Kështu që, sipas tij, mirënjohja shqiptare duhet dhe do të jetë, pa dyshim, e pafundme. Por sa i përket rritjes së disa grupeve antiperëndimore mes shqiptarëve, të indoktrinuar nga ideologji ekstremiste fetare, Kadare thotë se ky akt është më shumë se mosmirënjohje.

Sipas tij, ky është një projekt i hershëm serb. “Famëkeqi drafti i Cubriloviçit, i cili ka parashtruar rrugën për të tërhequr në kurth shqiptarët. Thelbi i kurthit ka qenë armiqësimi shqiptarë – Evropë.

Në këtë draft, një vend i veçantë i kushtohej rolit që do të luanin imamët dhe hoxhallarët e Kosovës për shpërnguljen e një pjese të kombit shqiptar jashtë Evropës. Dhe sidomos për turqizimin e tij”, shton gjatë intervistës Kadare. Ai flet edhe për politikën e Beogradit ndaj shqiptarëve.

Zëri: Kosova gjashtë vjet shtet i pavarur, në anën tjetër kemi Shqipërinë mbi 100 vjet shtet. Çfarë drejtimi janë duke marrë shqiptarët?

Kadare: Siç është thënë shpesh, shqiptarët pas një shkëputjeje të gjatë, po rikthehen më në fund në kontinentin e tyre. Kahu që janë duke marrë shqiptarët, përpara se të cilësohet i tillë, apo i atillë, mendoj se ka një cilësim: ai është kahu i vetëm. Çdo kah tjetër nuk do të ishte veçse një rrugë pa krye, një moskah, po të përdorim një fjalë të guximshme.

Shkëputja nga Evropa dhe rikthimi në të, është një histori sa e vjetër aq dhe e re. Ka nisur, siç dihet, me spanjollët, ka vazhduar me krejt ballkanasit, me europianoqendrorët, me balltikasit, për të arritur gjer në ditët tona, kur gjaku nisi të derdhet në Ukrainë, mu në sytë tanë.

Për secilin nga këta popuj, që fati e solli të kenë pasur ndërlikim me arabët, me osmanët ose me ish-hapësirën sovjetike, e cila pas rënies së nazizmit, zgjodhi përsëri kundërvënien ndaj Evropës, shkëputja dhe rikthimi kanë qenë një dramë e vërtetë. Me ne s’kishte pse të ndodhte ndryshe.

Zëri: Gjeografikisht jemi në Evropë, por cila është mendësia e shqiptarëve, sa afër Evropës realisht jemi?

Kadare: Jo vetëm jemi, por kemi qenë gjithmonë gjeografikisht në Evropë. Për shqiptarët s’ka pasur një tjetër gjeografi nga e cila ata kanë dalë, për të zgjedhur një më të mirë, ose më përfituese.

Ashtu siç nuk kanë pasur tjetër histori, të cilën janë përpjekur ta mbulojnë për arsye të ngjashme. Lidhur me pyetjen nëse gjeografia dhe historia evropiane mund të të bëjnë vetvetiu pjesë të qytetërimit evropian, çështja ndërlikohet.

Mendësia, për të cilën juve pyesni, thënë ndryshe, qytetërimi, doket e tij, s’kanë qenë në asnjë rast të prera si me thikë. Gjermania e kohës së Hitlerit ose Italia e Musolinit, dy vende në qendër të Evropës, përpara se të nisnin marrëzitë, pushuan së qeni qytetërim evropian, në atë kuptim tradicional pozitiv që i jepet kësaj fjale. Dihet se si Evropa i dënoi ata. E njëjta gjë mund të thuhet më pas për Millosheviqin.

Pas bombave, ishte pikërisht Evropa ajo, (Evropa e artit, elegancës dhe e sqimës, siç na pëlqen ta përfytyrojmë), që gjeti ashpërsinë e duhur, për ta mbyllur pa mëshirë në një qeli të Hagës, ku dhe do të vdiste në vetmi, si një shkretan. Evropa megjithatë nuk mund të jetë çudibërëse. Ajo s’e rrëzoi dot në gjallje Stalinin, Hoxhën apo Causheskun. Ndërkaq ajo ushqeu, me aq sa mundte, ëndrrën për rrëzimin e tyre.

Zëri: Si na sheh bota, të emancipuar apo të prapambetur?

Kadare: Për fat të keq, bota na sheh më keq se ç’jemi. Pra, më pak të emancipuar dhe më shumë të pagdhendur. Për një vizion të pasaktë, vështruesi mund të ketë gabimin apo fajin e vet. Në rastin tonë nuk mendoj se ka ndonjë dashakeqësi të programuar. Ka qenë më tepër ndërlikim fatkeq rrethanash.

Në radhë të parë ka qenë modeli i komunizmit tonë, më i keqi në kontinent. Dihet se fajin për të e kemi vetë, ashtu siç vetë ne dhe askush tjetër, do të paguajmë kujtimin e tij.

E keqja s’mbaron me kaq. Prirja e mbrapshtë për të rendur pas së keqes ka dhënë shpesh frytet e saj. Për të dhënë një shembull pak të njohur, pak kohë përpara bombardimit të Serbisë, në Paris qarkulloi pëshpërima se gjenocidi armen i vitit 1915 ishte drejtuar nga gjeneralët shqiptarë.

Pëshpërima synonte armiqësimin e lobit të fuqishëm armen me shqiptarët, rrjedhimisht me Kosovën. Ajo u përhap aty-këtu në Tiranë, e shoqërua nga një tjetër pëshpërimë e rreme: mohimi i mbrojtjes së hebrenjve, e shpallur prej «çmitizuesve» vendas si «mit kombëtarist».

E vërteta ka qenë krejtësisht ndryshe, jo vetëm për hebrenjtë, që është vënë në vend, por edhe për armenët, me dosjen e të cilëve nuk është marrë askush në Shqipëri. Ndërkaq, Ismail Qemali, i cili, ndonëse i dorëhequr, ende pranohej si kryeministër historik i Shqipërisë, ishte i pari shef shteti në botë që, në tetor 1917 (pra vetëm pak kohë pas gjenocidit), dënoi publikisht në shtypin e Londrës, në një studim madhështor, të vërtetën e tmerrshme të masakrës. Ende sot historia jonë nuk e përmend këtë akt, që e nderon aq fort Shqipërinë.

Bombardimet e Serbisë, ngjarje e madhërishme

Zëri: Evropa dhe SHBA-të 15 vjet më parë luftuan për Kosovën, përkundër kundërshtimeve të ashpra të shumë shteteve. Sot, një dekadë e gjysmë nga sulmet e NATO-s, si e vlerësoni situatën në Kosovë? Po luhet me kartën e Evropës apo të Lindjes?

Kadare: Bombardimi i Serbisë si ndëshkim për Kosovën, është një ngjarje përmasat e së cilës ndërgjegjja jonë ende nuk i kap, veçse pjesërisht.

Kjo ndodh në botë me ngjarjet e madhërishme. Unë jam shkrimtar dhe e njoh peshën e përgjegjësisë së fjalëve. Rrjedhimisht e di se ç’keqkuptim mund të krijojë përdorimi i fjalës «e madhërishme», për një bombardim. Megjithatë, po e përsëris: kjo ngjarje ishte e tillë: e madhërishme.

Në historinë e Evropës dhe të SHBA-ve ndodhi diçka tepër e rrallë, për të mos thënë e panjohur, një luftë e një lartësie morale të paparë, që kryente pjesa më e përparuar e botës, për mbrojtjen e një populli gjysmë të humbur e të braktisur. Me dhjetëra kanë qenë popujt që kanë ëndërruar një mbrojtje të tillë e që, për fat të keq, nuk e kanë pasur dot.

Mirënjohja shqiptare duhet dhe do të jetë, pa dyshim, e pafundme. Por kjo është e pamjaftueshme: ky akt duhet të bëhet pjesë e ndërgjegjes sonë, e përkryerjes së saj, e kthimit në një prirje gjeneruese, shpëtuese.

Bombardimi i një vendi është një gjë e pikëllueshme. Megjithatë, sado paradoksale të tingëllojë, kam bindjen se, në një farë mënyre, Serbia gjithashtu do të duhej të ishte mirënjohëse, ashtu siç ndodh në raste të rralla, kur një ndëshkim të shkëput nga një krim, nga një rrugë që të çon në greminë.

Në një të ardhme jo të largët, në një orë të mundshme të pajtimit shqiptaro-serb, jam pothuajse i sigurt se kuptimi i atij bombardimi do të jetë gjithmonë e më i kthjellët.

Ju më pyesni se çfarë karte po luhet sot në Kosovë, ajo e Evropës apo ajo e Lindjes? Kjo pyetje vetvetiu krijon një habi aq të madhe saqë e kapërcen vetë fjalën «habi». A mundet që Kosova të ketë një kartë tjetër? Është njëlloj si të thuash se Kosova u mërzit nga kjo botë, nga kjo jetë, nga ky planet… Për t’i rënë më shkurt, do të ishte njëlloj sikur Kosova të synonte të kthehej prapë nën Serbinë. Madje, nën Serbinë e mëparshme, atë të parabombardimit.

Zëri: Ka shqetësime, si kurrë më parë, se mes shqiptarëve po rritet një frymë antiperëndimore, me propaganda kundër vlerave evropiane. Çfarë ka ndikuar që të zhvillohet kjo frymë dhe në interes të kujt çon ajo?

Kadare: Në qoftë se kjo del të jetë e vërtetë, mendoj se është gjëja më e pakuptueshme dhe më e paarsyeshme që mund të ndodhë përpara syve tanë. Shpresoj ende se nuk është veç një lajthitje e çastit.

E shikuar më gjakftohtësisht, mund të ketë një shpjegim disi të ndërlikuar. Dihet se Gadishulli Ballkanik, duke qenë në zanafillë të qytetërimit evropian, përfundoi më pas, jo në qendër, por në rrethinë të tij. Të ndodhurit te portat, me kalimin e viteve krijon një vizion tjetër të gjërave.

Në gadishull, krahas nostalgjisë që erdhi pas shkëputjes, u krijua një traditë nervozizmi dhe kundëreuropianizimi me burime të ndryshme. Bizantine dhe osmane te grekët. Osmane dhe komuniste te shqiptarët. Sllave dhe osmane te serbët.

Këta popuj s’e kishin vështirë që për fatkeqësitë e tyre, që s’ishin të pakta, të fajësonin herë pas here Evropën. Ju kujtohet acarimi grek dy-tre vjet më parë? Ju kujtohet zemërimi serb gjatë bombardimeve? Atë që nuk arrij dot ta kap është kjo frymë e shqiptarëve për të cilën flisni ju. Është më shumë se mosmirënjohje.

Është një verbëri e pafalshme, për të cilën duhet të ndihemi fajtorë të gjithë. Në fund të fundit është një projekt i hershëm serb, famëkeqi drafti i Cubriloviçit, i cili ka parashtruar rrugën për të tërhequr në kurth shqiptarët. Thelbi i kurthit ka qenë armiqësimi shqiptarë – Evropë. Në këtë draft, një vend i veçantë i kushtohej rolit që do të luanin imamët dhe hoxhallarët e Kosovës për shpërnguljen e një pjese të kombit shqiptar jashtë Evropës, dhe sidomos për turqizimin e tij.

Serbia ka problem me shqiptarët e evropianizuar

Zëri: Ku e ka hallin Serbia me shqiptarët, që të mos na shohë të evropianizuar?

Kadare: Dihet se gadishulli ynë ka qenë vend keqkuptimesh të mëdha. Një nga këto, ndoshta më tragjiku, është keqkuptimi shqiptaro-serb. Testamenti i Cubriloviçit, ende i padënuar nga Serbia, e shpall të qartë se Serbia s’mund të ketë jetë normale me kombin shqiptar përbri.

Rrjedhimisht doktrina e tij jep si zgjidhje zhbërjen, shpërnguljen ose shfytyrimin e plotë të këtij kombi rival. Vetëm kështu, sipas mendjes së sëmurë nga shovinizmi, Serbia, përbri Shqipërisë së përçudnuar, do të dukej më e qytetëruar në sytë e Evropës! Rrjedhimisht do të përfitonte favoret evropiane dhe, kryesorja, një skajim sundues në gadishull.

Qysh në lindjen e saj, doktrina, si çdo pjellë e urrejtjes, ka qenë e pamundur. Asnjëherë Serbia s’ka pasur asnjë shans të vetëm për zhbërjen e kombit fqinj.

E vetmja shpresë, edhe ajo gjysmë haluçinante, ka qenë shfytyrimi i botës shqiptare. E mbushur me xhami dhe tek-tuk ndonjë shkollë e vetmuar (shkollat janë për sllavët, për ju mjaftojnë xhamitë), hapësira shqiptare përherë e më tepër do t’i ngjante Anadollit.

Në draftin e tij, Cubriloviçi ka gjithmonë parasysh bashkëpunimin turko-osman. Qoftë marrëveshje të fshehta për shpërnguljen shqiptare, qoftë ndalimin e gjuhës shqipe. Për këtë të fundit, pavarësisht nga përgjërimet mallëngjyese për miqësi, ende nuk ka një kërkim ndjese.

Më pëlqen të besoj se herët a vonë Serbia ka gjasë të çlirohet nga xanxa të tilla. Këto ditë, një koleg yni tepër i njohur, Dobrica Qosiq, në prag të ikjes nga kjo botë, e çliroi ndërgjegjen e vet duke lënë, më në fund, një porosi të arsyeshme lidhur me keqkuptimin serb për Kosovën.

Lumturisht, shqiptarët, ndonëse nuk falin lehtë, nuk kanë krijuar kurrë asnjë doktrinë për zhbërje, shfytyrim a dëmtim të kombit fqinj serb. Në Ballkan, ku arsyet për krenari janë zakonisht të pakta, kjo do të ishte njëra prej tyre.

Zëri: Lidhur me çështjet e mësipërme ka një debat në Kosovë, gjatë të cilit shtrohen pyetjet: a ishin osmanët ata që na shpëtuan nga sllavizmi? Dhe, a mund të krahasohet Perandoria Osmane me NATO-n e sotme?

Kadare: Do të më pëlqente ta merrja një debat të tillë si një shaka zbavitëse, por, për fat të keq, pas formës së jashtme komike, ai fsheh një thelb tepër tinëzar.

Në të vërtetë është pjesë e ligjërimit të pastër kundërevropian. Është tepër e habitshme, për të mos thënë makabre, që disa vjet pas shpëtimit të Kosovës prej ndërhyrjes atlantike, bëhen përpjekje që mirënjohja t’i kalojë Turqisë! Kjo histori është e vjetër.

Gjatë viteve të robërisë osmane, me qindra herë duhet të jetë trajtuar çështja «e mirënjohjes» që shqiptarët duhej të kishin ndaj osmanëve, ngaqë këta të fundit i paskëshin shpëtuar nga Evropa! Debati i sotëm që përmendni ju, nuk është veçse përsëritje e këtij jermi. Tani për tani kundërshtarët e Evropës nuk dalin haptas, e maskojnë fjalën «evropianizëm» pas «sllavizmit», por nesër, kur të ndihen më të fortë, do ta hedhin maskën dhe haptas do të kthehen kundër Evropës dhe SHBA-së.

Kam lexuar në shtypin tuaj se këto grupime radikale drejtohen nga shërbimet e fshehta serbe dhe pse jo, ruse. E besoj këtë. Është e logjikshme. Ka mbi gjysmë shekulli që Rusia nuk po i ndahet Ballkanit. Pas ngjarjeve të Ukrainës, pesha gjeostrategjike e gadishullit është duke u rritur. E gadishulli pa faktorin shqiptar s’mund të kuptohet.

Kur Millosheviqi nisi aventurën e tij antishqiptare gjithë strategjinë e bazonte mbi shpresën se Evropa me SHBA-në, në çastin e fundit do të bëheshin me të kundër shqiptarëve. Pas thyerjes së kësaj shprese, nisi një fazë e dytë: shpresa se Evropa dhe SHBA do të pendoheshin.

Vrasja e dy aviatorëve amerikanë prej një shqiptari të Kosovës në Frankfurt, ashtu siç u bë e njohur, shpaloste një simbolikë të keqe. E para, sepse sipas një tradite emocionale, aviatorët përftohen si pjesa më e zgjedhur dhe heroike e një ushtrie, e dyta, sepse kishin qenë pikërisht aviatorët amerikanë që kishin rënë në sy në bombardimin e Beogradit.

Rrjedhimisht vrasja e dy të tillëve mund të merrej si një hakmarrje dyfish poshtëruese për shqiptarin: burracake, si çdo vrasje pas shpine, poshtëruese në kulm, ngaqë kryhej për hir të Serbisë kundër Kosovës.

Ishte, me sa dukej, kjo arsye që opinioni amerikan u trondit aq shumë. Opinioni shqiptar duhej të trandej edhe më fort. Në vend që të nxirreshin mësime ndaj akteve të tilla kundërevropiane, që ishin në të vërtetë kundër shqiptarëve, vazhduan lëshimet. E bashkë me to provokimet meskine kundër Perëndimit, për të përfunduar te xhihadistët shqiptarë në Siri, që i vunë kapakun gjithçkaje.

Edhe pas 600 vjetësh Skënderbeu mbetet personazhi numër një

Zëri: Mendoni se figura e Skënderbeut, i cili gjithashtu është marrë nëpër këmbë kohën e fundit, ka lidhje me çështjet e mësipërme?

Kadare: Skënderbeu, siç ndodh me personazhet e mëdhenj, mbështjell rreth vetes gjithçka thelbësore që ka të bëjë me kombin shqiptar.

Sot, pas 600 vjetësh, ai mbetet personazhi numër një, më aktual se kurrë, i lidhur drejtpërdrejt me problemin themelor të kohës: rikthimin e Shqipërisë në Evropë. Ai është programuesi i parë i këtij projekti. Ka 600 vjet që himnizohet për këtë projekt dhe po aq vite që sulmohet pikërisht për të. Në këtë pikë ai është i pamposhtur dhe do të dilte i pamposhtur, qoftë edhe kundër vetë Shqipërisë, në rast se ajo do ta humbte përkohësisht orientimin, siç i ndodhi gjatë komunizmit.

Duke e pranuar Skënderbeun si një personazh të madh të saj, Evropa ka pranuar në të vërtetë thelbin shqiptar, atë që rastis të jetë më i fortë se Shqipëria fizike.

Nuk ishte as pjellë e ndonjë miti, e as e ndonjë besimi fetar. U gjend në qendër të historisë dhe kjo s’është aspak një metaforë. Ideja e mbrojtjes së Evropës nga mësymja osmane ishte ideja e parë e kohës. Shumë popuj u rreshtuan për mbrojtjen e saj: ballkanasit, hungarezët, polonezët, austriakët, por Kastriotit i qëlloi të gjendej pikërisht në rrugën e mësymjes së parë, asaj më të tmerrshmes.

Arbëreshët e cilësojnë si «të pafat», ngaqë nuk arriti dot të tërhiqte plotësisht Evropën, për të luftuar në Ballkanin Perëndimor. Megjithatë ai bëri të pabesueshmen: bashkoi aq sa mundi ushtrinë dhe kështjellat e tij me evropianët, sidomos me afrimin e fundit të jetës. Do të mjaftonte vetëm ky akt, në të vërtetë kjo ide, për ta bërë të pavdekshëm.

Në numrin e nesërm mund të lexoni: A po fryn erë e përçarjes në mes dialekteve? Si e sheh Kadare debatin mbi standardin e gjuhës shqipe, a duhet rishikuar njësimi i 1972-shit? Nga po shkon kombi shqiptar…

Në një intervistë për Tv “Art” të Tetovës,në kuadër të emisionit “Në Fokus”, analisti politik dhe publicisti i mirënjohur Kim Mehmeti, ka folur rreth zhvillimeve të fundit në skenën politike në Maqedoni, rrezultatet zgjedhore, kombinatorikat e VMRO-së për formim të Qeverisë mes BDI-së dhe PDSH-së e shumë të tjera. Poashtu Mehmeti në këtë intervistë flet edhe për problemet socio – ekonomike të shoqërisë shqiptare, të cilën e vlerëson se është bërë peng i partive politike.Këta dy parti disi e kanë kapur peng një pjesë të popullit.E kanë popullin e vet dhe ju çfarë do që të thoni dhe çfarëdo që t’ju nxirni si argument si psh:nuk bëjnë mirë për çështjen kolektive nëse i përkrahin këto dy parti ata prapë do ua japin votën- Kim Mehmeti

Si i komentoni rezultatet e zgjedhjeve të fundit në Maqedni. Sërish,partitë në pushtet shënuan fitore absolute?

Kim Mehmeti: Mund t’a them shkurt që ndonjëherë absurdi nuk mund të shpjegohet me asnjë logjikë. Sidoqoftë,realiteti është ky. Ne e kemi tash partinë fituese,kemi partinë e dytë,të tretë e cila thuhej se është delegjitimuar krejtësisht dhe nëse e sheh nga ky këndvështrim përballesh me shumë paqartësi. Unë e pranoj,unë ende nuk kam takuar njeri që më ka thënë se është i kënaqur me këtë parti në pushtet,mirëpo nga ana tjetër unë s’mund ta mohoj realitetin se ajo parti ka 19 deputetë. Unë nuk mund ende ta kuptoj se si mund njeriu të shkoj pas atij drejtuesi që e ka PDSH-ja,mirëpo,nga ana tjetër,unë shoh se ajo parti pa ndonjë investim të madh në PR e saj,në ndërtimin e fushatës parazgjedhore i morri 70 mijë vota. Unë tani mundohem të jap shpjegime –PSE?Shpjegime kam dhënë edhe më parë. Më duket se i vetmi shpjegim është ky. Këta dy parti disi e kanë kapur peng një pjesë të popullit. E kanë popullin e vet dhe ju çfarë do që të thoni dhe çfarëdo që t’ju nxirni si argument si psh:nuk bëjnë mirë për çështjen kolektive nëse i përkrahin këto dy parti ata prapë do ua japin votën.Logjikisht unë ndjej vetëm një shpjegim timin që nuk do të thotë se është ai. BDI i ka kapur peng me anë të të punësuarve që i ka. Thjesht,merreni me mend psh se i ka 40 mijë të punësuar në administratën shtetërore,në arsim e në të gjitha institucionet shtetërore dhe publike dhe nëse ato 40 mijë i detyroni t’u sjellin vetëm nga dy vota,atëherë ju i keni 40 mijë plus 80 mijë vota,dmth 120 mijë vota të garantuara.

“Në BDI,në PDSH ka njerëz të mrekullueshëm. Nuk mundtë shkelë mbi rininë e Shkodrane Dardhishtës,e cila si vajzë e re ka flijuar çdo gjë të veten për shqiptarinë. Nuk mund të shkel mbi atdhetarizmin e ish-kryetarit të Komunës së Tetovës Hazbi Lika. Për fat të keq, mbi gjithë këtë dalin ato politikanë të cilët politikën e kuptuan si mënyrë më të shpejtë për t’u pasuruar edhe të cilët interesin e popullit,vullnetin politik të popullit e bënë si pronë e cila u mundëson,që ata të djeshmit këmbëzbathur,sot të jenë njerëz që të shkelin me veturat që kushtojnë me qindra mijëra euro” – Kim Mehmeti

Logjikisht,a mund që këta parti fituese si në kampin shqiptar poashtu edhe në atë maqedonas të mposhten nëpërmjet zgjedhjeve?

Kim Mehmeti: Edhe më herët e kam theksuar se,BDI-në dhe VMRO-në askush më nuk mund t’i ndërrojë me vota,askush nuk mund t’i deligjitimojë me zgjedhje të lira. Ne gjithmonë do t’i kemi zgjidhje ato,sepse më ne nuk votojmë,por ato na kanë zgjedhur neve si votues,kanë kompletuar listat dhe mbështeten në atë. Tash si mund të dilet nga kjo?Unë nuk e dijë. Mirëpo,unë e dijë një gjë. Kjo është spirale shumë e rrezikshme për ne shqiptarët. Unë, mund ta them edhe këtë. Se këta dy parti mund të shndërrohen në fatkeqësinë tonë më të madhe dhe këtë e mbështes në këtë fakt. A e vëreni ju se sa më shumë forcohen partitë,sa më shumë pasurohen partiakët aq më shumë varfërohet populli dhe aq më shumë zhbëhet forca e popullit edhe vullneti politik i popullit tonë. Këtë mund t’ua shpjegoj edhe ndryshe. Ne,me të drejtë flasim se mandatari ka të drejtë ta respektojë votën shumicë të popullit tonë,posaçërisht në një demokraci e cila është organizuar në bazë të partive etnike. Mirëpo,ne asnjëherë nuk kemi kërkuar garancë nga partitë tona se ata drejtë do ta përdorin vullnetin tonë politik apo thënë ndryshe vullnetin politik të një populli nuk mund ta shkel askush sikurse ai që e ka. Posaçërisht kur atë vullnet e ka në dorë politikanë injorant dhe të korruptuar. Në BDI,në PDSH ka njerëz të mrekullueshëm. Nuk mund t’a mohoj p.sh nuk mundtë shkelë mbi rininë e Shkodrane Dardhishtës,e cila si vajzë e re ka flijuar çdo gjë të veten për shqiptarinë. Nuk mund të shkel mbi atdhetarizmin e ish-kryetarit të Komunës së Tetovës Hazbi Lika. Për fat të keq,mbi gjithë këtë shkelen ato politikanë të cilët politikën e kuptuan si mënyrë më të shpejtë për t’u pasuruar edhe të cilët interesin e popullit,vullnetin politik të popullit e bënë si pronë e cila u mundëson,që ata të djeshmit këmbëzbathur,sot të jenë njerëz që të shkelin me veturat që kushtojnë me qindra mijëra euro. Nëse këtë nuk e sheh populli im,unë s’kam ç’të bëj. Unë, përkulem para vullnetit politik të popullit tim. Mirëpo,për dallim nga populli im, i cili ka të drejtë të gabojë dhe askujt s’ka nevojë t’i përgjigjet,unë nuk kam të drejtë ta bëj këtë gabim. I them popullit tim që dalëngadalë ne kemi hyrë në periudhën kur vullneti ynë politik shndërrohet në punësim të përjetshëm të disa ministrave dhe disa deputetëve tanë. Se vullneti ynë politik e legjitimoi vazalizmin e partive shqiptare ndaj sunduesit maqedonas,se vullneti ynë atyre vazalëve shqiptarë i lejoi këtij sunduesi që atyre vazalëve shqiptarë t’u lejojë vetëm të mbledhin haraç tek ne shqiptarët. Nëse këtë populli im nuk e sheh,unë nuk mund të shpallem më i mençur se i tërë populli. Unë nuk ndjehem më i mençur as edhe ndaj disa miq që i kam në Tetovë, Salajdini, Fatmiri etj.

Pse RDK-ja pati rezultat kaq të dobët në këto zgjedhje?

Kim Mehmeti: Kohëve të fundit shpesh takoj edhe miq nga Tetova,të cilëve u them;si është e mundur,që p.sh sipas vlerësimit tim,nuk kishte lista me emra, me individë më të vlefshëm,si në kontekst profesional ashtu edhe në kontekst njerëzor,se sa RDK-ja. Mirëpo,t’i marrësh të gjithë këto të BDI-së ,p.sh dhe ti shkrishë, nuk mund ta bësh një sa Izet Zeqiri. Mirëpo, Izet Zeqiri nuk morri shumë vota atje. Përgjigjen më të shpeshtë që e marr është kjo; po e dinim që nuk do të fitojë . E dini cili është ky mentalitet ?Ky është mentaliteti i robit,që e përkrah vetëm të fortin,të pasurin dhe atë që ka pushtet. Që nuk ka guxim të jetë në anën e më të dobëtit. Unë kam qenë dhe përjetë do mbetem në anën e më të dobëtit ngaqë e dijë që i dobëti është i drejtë,se i forti dhe i pasuri dhe ai që ka pushtet ,rëndom shumica prej tyre janë njerëz që pushteti u mundëson që të mos shihet se ata nuk kanë sundim as mbi vetveten dhe mbi atë që bëjnë.

Z.Kim, gjithë kjo që po ndodh,përse çdoherë fitojnë partitë në pushtet?Këtu a mund të amnistohet opozita?A mund të amnistohen OJQ-të,Lëvizjet Qytetare. Pse po na ndodh kjo?

Kim Mehmeti: Këtu nuk mund të amnistohet askush. As Kim Mehmeti as ata që nënshkruajnë letra që i drejtojnë Kryeministrit, me të drejtë që të mos e shkelë vullnetin politik-shumicë shqiptarë. Mirëpo,nuk kanë guxim t’i dërgojnë letra të këtilla Kryetarit të BDI-së dhe t’a pyesin;Kush të lejon ty që legjitimitetin që e ke ta përdorësh në këtë mënyrë?E këtu është problemi. Ne e kemi lehtë që ti tregojmë Gruevskit se çka do të bëjmë. Por,ne tonit asnjëherë nuk i tregojmë. Shihni,më lehtë luftohet padrejtësia që ta bën tjetri,se sa përbuzja që ta bën i joti. Më e lehtë është kjo. Pse?Se ti kur i drejtohesh atij të huajit që të bën padrejtësi len përshtypjen e një njeriu të drejtë dhe nuk rrezikon asgjë. Mirëpo,kur i drejtohesh tëndit…

“Angazhimi që shqiptaria të jetë në NATO nuk është çështje partiake,është çështje mbarëpopullore. Anëtarësimi në NATO nuk varet nga BDI-ja por varet nga NATO-ja dhe anëtarësimi në NATO më shumë varet nga maqedonasit se sa nga ne. Cka nëse maqedonasit nuk duan në NATO dhe në BE?”-Kim Mehmeti

Duhet t’i drejtohemi BDI-së?

Kim Mehmeti: Me iu drejtuar ti kryesuesve të BDI-së dhe t’i pyesësh, përse e bojkotuat presidentin?Pse gjithë këto premtime dhe më në fund,marrëveshje për pjesëmarrje në Qeveri u shndërrua në atë që do të angazhohen për në NATO. Për në NATO të gjithë jemi të angazhuar. Angazhimi që shqiptaria të jetë në NATO nuk është çështje partiake,është çështje mbarëpopullore. Anëtarësimi në NATO nuk varet nga BDI-ja por varet nga NATO-ja dhe anëtarësimi në NATO më shumë varet nga maqedonasit se sa nga ne. Çka nëse maqedonasit nuk duan në NATO dhe në BE?Cilën variante ata do të na ofrojnë?Ne këto pyetje nuk ua shtrojmë njerëzve tanë. Ne harrojmë që ata,si na ndanin në tradhtarë nëse do votonim për Kryetarin,nëse nuk do e bojkotojmë, se ajo është çështje mbarëshqiptare,se ajo është referendum për një kauzë të madhe,të prijësit që sheh përtej maleve. Ne ,mund të paguajmë çmim shumë të madh ngaqë lejuam të bëhemi pengje të këtyre dy partive. Fajin për këtë e kemi të gjithë. Kemi dështuar të gjithë. Unë e pranoj, edhe kur flas kështu për politikanët tonë,për pjesën e korruptuar dhe injorante,unë në njëfarë mënyre e pranoj edhe atë se edhe ne nuk vlejmë gjë,se edhe ne shpeshherë përfaqësohemi,duam të dukemi para publikut tonë ashtu siç nuk jemi .Nuk është problemi këtu pse u korruptuan disa politikanë. Problemi është këtu se të gjitha segmentet e shoqërisë tonë u korruptuan. Të gjithë ne që dridhemi;mos vallë BDI-ja mbetet jashtë qeverisë,fillojmë atëherë t’a kritikojmë kur na lajmërojnë se do të bëhen pjesë të qeverisë,kur jemi të sigurtë se jemi të mbrojtur. Shumica prej nesh u korruptuam. Pse u korruptuam? Unë nuk dua të jem gjyqtari i rreptë. Njeriu lehtë korruptohet kur e dinë se punëdhënësi në këtë shtet është partia në pushtet.

Të jesh intelektual shqiptar në Maqedoni duket se është shumë vështirë?

Kim Mehmeti: Ne të gjithë kemi familje. Unë edhe në këtë moshë si 60-vjeçar punoj ende si gazetar. Çfarë mendoni Ju se do të mbetesha si gazetar nëse nuk do t’i kisha këto qëndrime? Si mendoni Ju,ku do të punësohesha unë sikur të mos ekzistonte Tirana e cila të ofron zgjidhje të mbijetesës në kontekstin më të gjerë. Këto të lënë të vdesësh dhe madje më të lumtur janë kur të shohin të gjunjëzuar. Është e vërtetë se shqiptari kur të sheh të gjunjëzuar e njeh mëshirën. Mirëpo, shqiptari kurrë s’ta pranon suksesin dhe aftësinë sepse çdonjëri prej nesh dëshiron të jetë babai i popullit,më i mençuri. Për këtë unë kam edhe dëshmi. Shkoni dhe pyetni liderët tanë partiak se a kanë këshilltarë?Nëse i kanë,do të vëreni se këshilltarët duhet të jenë për tri shkallë më budallenj se ata. Sepse ai ka ndjenja të të rrezatojë mençuri. Ai donë të të sheh vetëm të përkulur. Ne nuk jemi rritur natyrshëm. Boshti jonë nuk është kalitur me të fortit është kalitur me të dobëtit. Kjo ndodh në të gjitha sferat. Shihni se ku e kemi ne arsimin, posaçërisht arsimin e lartë. Si prodhohen asistentët, si prodhohen profesorët tjerë. Unë mendoj se problemi i shqiptarëve të Maqedonisë është shumë më i thellë se sa ta shpjegosh përmes partive politik.

A është koha për një opsion të tretë,për një Vetëvendosje në Maqedoni. I pari që më bie në mend,në këtë kontekst, është Ziadin Sela?

Kim Mehmeti: Nuk ishte opsioni i tretë RDK-ja? Me çka nuk ishte? Kur RDK-ja përafërsisht i thoshte këto të njëjtat gjëra që po i themi edhe ne, faktorizimin, bashkëqeverisjen, bashkëdrejtimin e shtetit. Mund të mos më besojnë njerëzit,por gjithmonë kam qenë për të rejën. Pse? Sepse mund të lavdërohem pak,se unë këtë vjetrën nuk më duhet shumë kohë që ta kuptoj se në cilin drejtim shkon. Mua më duheshin dy vite që ta kuptoj se mendësia e BDI-së ,e atyre që drejtojnë BDI-në,kryesisht është leniniste. Njerëzit do të pyesin,por ç’është ajo?Ajo është kur ju mendoni se atë që ju thonë prej Brukseli që prej nesër do të hani vetëm kashtë,ju më nuk duhet të shtroni pyetje se përse ndodhi. Ju duhet të filloni të harxhoni kashtën që iu është dhënë. Kur do të thotë Uashingtoni,se prej nesër ju duhet të fleni të veshur me gjithë këpucë,ju s’duhet të lodheni se përse. Duke harruar se në këtë botë globale, ka politika globale që edhe unë nuk do t’i kisha mundur dhe që s’duhet t’i kundërshtojmë. Mirëpo, një pjesë të lojës se si ju do e ndërtoni USHT-në, nuk ta përcakton Brukseli. Se sa ju do të merrni hise nga buxheti nuk ta cakton Brukseli apo Uashingtoni nëse ti nuk je i aftë. Se si do ta zgjedhësh presidentin konsensual nuk varet nga NATO dhe BE,nëse ti nuk e kupton se para se ta kërkosh këtë duhet të bësh ndryshime kushtetuese. Derisa populli voton,është qesharake dhe përtej injorancës politike të dalësh e të thuash ne kërkojmë president konsensual. Kush mund të sjell konsensualitet popullor?

Si do të jetë pozicioni i BDI-së në Qeveri,kur nuk e njeh presidentin?

Kim Mehmeti: Do të jetë ky i njëjti që është. Në çdo 6 muaj do të na tregojnë se edhe 6 muaj u nevojiten. 4 vite nuk janë shumë të gjata. 4 vite mund t’i kalosh duke dalë në TV në çdo 6 muaj duke u kënduar rapsodi dhe popullit i thoni,pritni se do të hyjmë në BE. Tani vijmë sërish tek ajo mendësia leniniste. Nuk e shikon oborrin tënd por meresh me gjëra globale,me anëtarësimin e RM në BE dhe NATO. Unë them, nëse Maqedonia mbijeton si shtet, që gjithnjë e më shumë është në pikëpyetje, ajo gjithsesi do të anëtarësohet në BE dhe NATO edhe atë nëse ne qytetarët do të jemi kundër kësaj. Prandaj kryesuesit e BDI-së merren me diçka të sigurt. Mirëpo ata nuk flasin për zgjidhje kushtetuese që do të mundësojnë konsensusin dyetnik. Përse nuk flasin për këtë? Sepse kjo është diçka konkrete dhe duhet të ulet me partnerin qeverisës dhe t’a zgjidh. Këtë s’mund ta zgjidh, kur në ndërkohë,ai tjetri ju ka kuptuar se interes parësor keni të shihni deri tek kabineti ministror dhe deri tek interesi juaj personal dhe kur të gjithë të mirën e popullit e matni me thellësinë e xhepit tuaj. Kur e sheh ai që ju jeni të këtillë, ai e ka shumë të lehtë dhe ju manipulon si të dojë. Zgjedhjet e parakohshme parlamentare ishin të koordinuara në mes BDI-së dhe VMRO-së. PSE? Nëse BDI-ja do të dëshironte që ata të mos dukeshin si të atilla, nuk do të lejonte që zgjedhjet e parakohshme parlamentare të mbaheshin në të njëjtën ditë me ato presidenciale. Do ta kishte bojkotin më të sigurtë, por ajo nuk donte bojkotim. Donte bojkotim që ne ashtu të mendojmë, se ai është hidhëruar me Gruevskin. Mirëpo nga ana tjetër nuk e donte këtë, se po që se e donte zgjedhjet presidenciale do të mbaheshin në ditë tjetër e ato parlamentare në një ditë tjetër dhe bojkoti do të ishte më i pastër. Këto lojëra janë gjëra aq të pista dhe që e përbuzin inteligjencën tonë sa që ndonjëherë them kështu; si është e mundur që ata kryesues partiak të mendojnë se në këtë shtet, nuk ka shqiptarë të gjallë që dinë të mendojnë, se kur del Kryetari i BDI-së na e tregon të vërtetën, themi sa budallenj kemi qenë se si nuk e kuptuam. Unë edhe në këtë çast kam një droje, se ka plot njerëz që ti zbulojnë gabimet,se ka plot njerëz që i kuptojnë më mirë se ti. Unë,me konsideratë ndaj atyre,ndaj inteligjencës kolektive të popullit tim,mundohem që mos të jem më i mençuri, sa të mendoj se të gjithë më kuptojnë, se të gjithë mezi presin të më dëgjojnë dhe se unë jam ai zëri i së vërtetës. Jo, në politikë më e rrezikshme është kur futesh në spiralen dhe nuk e sheh se mund të hysh si fitues,por herë do kurdo mund të dalësh si hero i hipur mbi gomar. Unë e them publikisht. Nëse vazhdojnë në këtë rrugë disa nga drejtuesit e BDI-së, të cilët unë i çmoj për të kaluarën e tyre, do e harxhojnë vetë atë të kaluarën që e kanë dhe do të përfundojnë në të vërtetë si heronj të hipur mbi gomar.

Si i komentoni pohimet e vazhdueshme të PDSH-së,gjatë gjatë fushatës parazgjedhore,se ata me siguri do të jenë pjesë e Qeverisë. Ja që kjo nuk ndodhi?

Kim Mehmeti: Nuk është se nuk ndodhi. Mund t’ju them,në mënyrë figurative që PDSH-ja është gjithmonë pjesë e Qeverisë. Sepse PDSH-ja në të vërtetë është Kryetari i saj. Ai gjithmonë nxjerr përfitime. Ato 5-6 deputetë janë kredit-karta e tij që e fut na automat, sa herë që i nevojitet diçka, për t’i mbrojtur bizneset e veta,për të mbrojtur vetveten. Ai është i vetmi Kryetar që unë,e uroj për atë,që nuk përfill asgjë, as vullnetin e popullit. Ai shpeshherë zbulon spiunë, bashkëpunëtorë shqiptarë me shërbimet sekrete. Ai, ulet publikisht me Drejtorin e shërbimeve sekrete të Maqedonisë. Ai e ka kuptuar se tek shqiptarët më nuk është asgjë e dëmshme në gjyqin publik të shqiptarëve. Ndoshta më së miri e ka lexuar mentalitetin e një pjese të shqiptarëve. Mos harrojmë,se deri dje,unë kam jetuar në një mjedis, ku, njerëzit tanë më të fortë ishin ata që e kishin shok “komandirin” e policisë dhe gjithë ne i frikësoheshim atij, se ai mund të na bënte edhe dëm por,mund edhe të na shpëtonte. Ndoshta këta udhëheqës e kanë kuptuar këtë mentalitet. Ata thonë; ne do të jemi pjesë e Qeverisë,sepse e kanë kuptuar se dominon ai mentaliteti i robit dhe e ka frikë të fortin. Ata duke e ditur se ka tek një pjesë e popullit një mentalitet i këtillë ata edhe mandej veprojnë kështu, sillen kështu, që të na bindin se ; kur vijë unë në pushtet, t’i mund të jesh i kooperativës bujqësore, por unë të bëj ministër,ti mund të jesh askush, por unë të bëj Kryetar Komune. Sepse ne ende jetojmë me këtë mentalitet. Ruaju prej ujit, zjarrit dhe pushtetit. Këtë frikë ata e përdorin dhe e ushqejnë.

A keni patur përkrahje, së paku morale, nga shqiptarët për opinionet dhe reagimet tuaja?

Kim Mehmeti: Sot,është e vërtetë se nëse vendos partia në Qeveri ajo ju shkatërron për 24 orë. Këtu tashmë edhe hapur flitet për kurdisjen e krimeve. Vijnë veturës sime ia kurdisin në bagazh një qese me diçka dhe të nxjerrin në mbrëmje në lajme dhe fëmiu yt do të thotë: “Po ndoshta e ka bërë”, po lëre më populli i cili do të thoshte “po edhe ky s’mund të jetë i larë”.Kur kam bërë disa reagime,kur kam rrezikuar shumë,asnjë shqiptar nuk më ka thënë se kisha të drejtë. Të gjithë më thonin “e ke tepruar”. A e dini pse e thonë këtë? Ashtu arsyetohet ai se përse nuk del krah teje, sepse po të mos e kishte tepruar këta do të të përkrahnin. Kështu edhe ti je fajtorë, nuk janë vetëm ata që ti i sulmon. Kurse nga pjesa maqedonase, duhet ta pranojë këtë , thonë – “nuk pajtohemi, por ke të drejtë”. Shqiptarët as edhe aq kaq nuk më kanë thënë. Më kanë thënë “e teprove”. Edhe këtu tek ne, në çastin kur ti je i sinqertë, kur i thua mendimet tua,pa pretendime të përjashtohesh, pa pretendime të diskreditohesh, meqë shndërrohesh në pasqyrë ku ndonjëri e sheh shëmtinë e vet edhe ai thotë ‘ky e tepron” apo “ai e ka lehtë”.gjithmonë tjetri e ka lehtë. Vetëm ai që hesht, tek ne e ka të vështirë dhe nga vështirësitë nuk i hapet goja.

“BDI dhe PDSH, kushtimisht të them, janë duke ndërtuar ushtri të veta, të cilët, mos e dhashtë Zoti, dikush mund t’i keqpërdorë ,për të na dëmtuar edhe më shumë”, – Kim Mehmeti

Ju pyeta për pozicionin e PDSH-së,shkaku i një postimi tuajin,kohë më parë në FACEBOOK,postim i cili në mesin e anëtarëve dhe simpatizantëve të PDSH-së shkaktoi një eufori të paparë?

Kim Mehmeti: Sado që njerëzit nuk kuptojnë,kurrë nuk i mati deklarimet e mija se sa i shkojnë për shtati një partie. E di që deklarimet e mija i shkojnë për shtati VMRO-së e lëre më partive shqiptare. E kam thënë, ajo ka qenë befasia ime më e madhe. Si mundet që një qytetar i kthjelltë, që të mos e votojë prof. Izet Zeqirin, kurse ta votojë Abdilaqim Ademin. Pra, nuk mund ta kuptoj dhe nuk ofendoj as atë që ka votuar njërin e as atë që ka votuar tjetrin. Mirëpo, për mua befasia më e madhe ka qenë rezultati i PDSH-së. Ja pse? Gjatë fushatës parazgjedhore kishte një makineri trishtuese të BDI-së. Juve fotografitë e tyre ju dilnin para syve edhe natën në gjumë. Nga ana tjetër PDSH-ja shkonte në tubime ashtu qetë dhe unë, të jem i sinqertë, mendoja se ky është fundi i tyre, sepse shihja edhe pak publikë,të jem i sinqertë. Pavarësisht dëshirës sime se e dëshiroja këtë. Por ndodhi ajo që unë nuk e prisja. 70 mijë votues, duke qenë i bllokuar nga mediet, i bojkotuar nga një pjesë shumë e rëndësishme e partisë – si Dega në Strugë dhe t’i marrësh 70 mijë. Kjo e dini se çka do të thotë? Tash do ta them në mënyrë figurative. Sikur të kesh 70 mijë të vaksinuar dhe në çastin e duhur e dinë se ku ta hedhin fletën e votimit. Kjo nuk ishte fryt i një makineria të madhe partiake që vepron,sepse kandidatët e tyre nuk pranonin as intervista të japin në media,sepse e kishin të ndaluar .Si u arrit kjo? Dmth Kryetari i kësaj partie ka 70 mijë ushtarët e vet. Pse e thashë këtë? Që ta dinë të gjithë. Të kesh 70 mijë veta që të mbështesin pa asnjë kusht, ata janë tifozët e vërtetë. Mirëpo, nga ana tjetër duhet ta dini, se ata tifozë, mund të përdoren për të mirë,por mund të përdoren edhe për të keq. Unë dua të paralajmëroj në diçka. BDI dhe PDSH,kushtimisht të them,janë duke ndërtuar ushtri të veta, të cilët, mos e dhashtë Zoti, dikush mund t’i keqpërdorë, për të na dëmtuar edhe më shumë. Kjo ishte qëllimi i atij postimi e jo ai që e morën simpatizantët e PDSH-së. Por, sërish e pranoj që ky është rezultat i vetëm një individi-i Kryetarit të kësaj partie. Jetoj sipas këtij parimi. Ju mund që kundërshtarin, atë që nuk ju do, mund që edhe ju mos ta doni,por,unë s’mund t’ia ha hakun,s’mund të mos ia pranoj atë që e shoh me sytë e mi.

“E them publikisht dhe vë bast publik. Nëse Maqedonia vazhdon kësaj rruge, ajo mund të anëtarësohet edhe në BE edhe në NATO, po do të kalbet nga brenda dhe fundi i saj do të jetë një shtet dyetnik” – Kim Mehmeti.

Nëse në shtator Maqedonia nuk merr ftesë për në NATO. A do ta rishikojë pozicionin vet në Qeveri BDI-ja. Të paktën në Komunikatën partiake kjo tingëllonte si ultimatum?

Kim Mehmeti: Kemi kërkuar ndonjëherë ne votuesit rishikim të asaj se çka ka ndodhur për këto 10 vite sa është në Qeveri. S’do ketë asnjë rishikim por do të ketë një paraqitje ku do të thuhet se “për shkak të interesit të shtetit, të shqiptarëve ne duhet të vazhdojmë me politikën tonë konstruktive që shteti të anëtarësohet në BE dhe NATO” dhe kurrgjë më tepër. Ata do të sundojnë ne do të jemi të sunduar. Këtë politikë do e kisha kuptuar,nëse BDI-ja ka për qëllim që të shkatërrohet ky shtet dhe kjo është rruga e mirë. Ai që ja do të keqen Maqedonisë,ai duhet vetëm ta lusë zotin që VMRO-ja të mbetet edhe nja 20 vite në pushtet dhe partner shqiptar t’a ketë BDI-në. Ajo do të kalbet, ajo është duke u kalbur nga brenda. E them publikisht dhe vë bast publik. Nëse Maqedonia vazhdon kësaj rruge,ajo mund të anëtarësohet edhe në BE edhe në NATO, po do të kalbet nga brenda dhe fundi i saj do të jetë një shtet dyetnik. Prandaj angazhohem unë që ajo sa më shpejt të ndodhë,do të jetë shtet ku do të ketë dy sisteme brenda, atë shqiptar dhe atë maqedonas. Nëse ky është qëllimi i BDI-së që kjo të arrihet, ngadalë, pahetueshëm, atëherë unë jam kundër asaj strategjie. Se unë jetoj sot dhe këtu dhe unë e dijë që shqiptarët e kanë politikisht këtë qëllim dhe kanë forca ta bëjnë. Paramendoni ju si do të vepronte Gruevski nëse Kryetari i BDI-së do të ulej në Reçicë, edhe ashtu ai në Shkup nuk vjen kurrë, dhe do të thonte “unë jam këtu. Dua këtu të më vijë mandatari dhe ta merr elaboratin tonë për pjesëmarrje në Qeveri”.

A mendoni se ka parti maqedonase që do të kundërshtonte 19 deputetët?

Kim Mehmeti: Unë jam habitur kur tash kërkohej nga qarqe dhe individ të ndryshëm që pushtetari t’a respektojë vullnetin e shqiptarëve. Nëse në këtë shtet ka forcë maqedonase që nuk respekton vullnetin shumicë të shqiptarëve, nuk duhet për këtë të brengosen shqiptarët, duhet maqedonasit ta lusin e jo ne. Pse ne shqiptarët që jemi më të paktë në numër jetojmë me iluzionin se ne mund ta shpëtojmë këtë shtet, nëse ata këtë nuk e duan. Unë e them publikisht se tek ata shtohet numri i maqedonasve që mendojnë se nuk ia vlen të kesh shtet të përbashkët me shqiptarët. Doni dëshmi për këtë? Kryeministri,mandatari i tanishëm doli publikisht dhe kërkoi më shumë vota që të mund t’i paralizojë shqiptarët. Po si mund që ju të hyni në qeveri me këtë?Unë këtë nuk e kuptoj. Prandaj them; Nëse kam përballë vetes një të tillë që dëshiron të mbrohet nga unë,unë do t’ia lejojë mbrojtjen dhe do t’i them kështu;”Bën Qeveri me PDSH-në dhe me kë të duash,por,shqiptaria është kjo që kam unë. 150 mijë votat janë shqiptaria e jo,ata që i ke marrë ti. Kështu ti ia lejon atij që të bëhet edhe më i fortë madje edhe tek shqiptarët. Para se të formohej qeveria e gjithë shqiptaria merrej me atë se kush do të hyjë në qeveri e kush jo. Ajo çështje s’duhet të shtrohet , dihet kush do hyjë në qeveri.

Është interesante një prononcim i zëdhënësit të BDI-së natën që u arrit marrëveshja VMRO-BDI. Ai tingëllonte në atë mënyrë se po që se BDI nuk do të hyjë në qeveri, mund të plasë lufta. Stabiliteti i vendit dhe siguria e qytetarëve ishin pohimet e zëdhënësit të BDI-së Bujar Osmani në MTV2?

Kim Mehmeti: Nëse dëshironi diçka të arsyetoni,çdo gjë arsyetohet. Mund t’ju shpjegoj se edhe lufta e dytë botërore ishte pozitive pasiqë pas asaj u zhvillua shumë ndërtimtaria. Njeriu çdo gjë mund të mbulojë me arsyetime të rrejshme, por sipas meje, e vërteta është kjo. Që ju nuk dini t’a përdorni vullnetin shumicë të popullit tuaj. Që duke mos ditur si t’a përdorni atë, ngaqë jeni të kapur, se logjikë tjetër nuk ka. Nuk mund ta besoj se kryesuesit e BDI-së nuk e dinë se të jesh 30% në një shtet dhe të jesh përfaqësuese e atij vullneti, ti je më i fortë se ai që ka 60%, se ti ke 30% dhe ke zgjidhje tjera, por ai nuk ka. Si i këtillë ti nënshtrohesh unë nuk mund të gjejë shpjegim logjik se ti je i kapur disi. Nuk them unë personalisht për Kryetarin, por ndoshta, njerëzit rreth atij. Publikisht garantoj se në BDI,ka njerëz që janë më kritik se unë ndaj kësaj. Nuk dua t’i keqpërdori thëniet e tyre. E dijë që BDI-ja është peng i disa politikanëve të korruptuar. Por ky nuk e arsyeton kryesinë e asaj partie. Pse? Sepse ai është që i mbulon këta. Në realitet këta e mbulojnë atë, mirëpo në publik kur del, unë e shoh se ç’thotë kryetari, se ç’thotë zëdhënësi i cili shpjegon se këtë e kemi bërë sepse mund të kishte trazira. Cilat Trazira? Po kjo të çon drejt trazirave dhe unë e dini se përse flas kështu. Sepse kam frikë që fëmijët e mijë do të jetojnë më keq se unë. Se fëmijët e mijë nuk do të guxojnë nga shqiptari tjetër të dalin në rrugë e jo nga maqedonasi. Se nëse vazhdojnë punët kështu,ne do të rruhemi nga njëri-tjetri. Tani ka ardhur momenti që ne shqiptarët letra t’u shkruajmë drejtuesve tanë partiak dhe ku duhet të kërkojmë nga ata shpjegim se si e keqpërdorët vullnetin politik-shumicë? Cilën garancë na jepni se ju dini atë t’a përdorni? ;und të jap njëmijë argumente se ata këtë nuk dinë ta përdorin, ose dinë e nuk guxojnë ta përdorin se ai tjetri shkon atje me atë që duhet t’ua tregojë. Po, si guxon ti të marrish në qafë një popull shkaku i interesit të një rrethi. A nuk është më e ndershme të thuhet,unë me ju nuk mund të përballem, që më keni mbuluar dhe prandaj dal i tregoj këtij populli .Mirëpo, del Kryetari i BDI-së dhe thotë se këtu e kam ekipin tim, ata që do të fitojnë. Menjëherë pasi përfundojnë zgjedhjet shqiptarët ndjehen si të papërfaqësuar. Në ditën e zgjedhjeve fillon ajo beteja se kush do të fitojë e kush jo. Prej të hënës fillojnë muhabetet; si me këta, prapë me këta. Të njëjtit ministra, të njëjtë deputetë dhe ç’mund të presësh. Sa më shumë BDI-së i rriten votat, aq më shumë shqiptarët ndjehen të papërfaqësuar. Kjo është çështja që duhet ta brengos atë parti. Mua më brengos si shqiptarë, si prind, si njeri që këtu e ka lidhur fatin a gjithnjë më shumë e ndjen, këtë e them intimisht, se këtu nuk ia vlen më të jetohet, sepse këtu është ndërtuar një diktaturë dypartiake. Diktaturat nuk mund të luftohen nëpërmjet mendimit të lirë, sepse nuk ke mendim të lirë. Ne u shndërruam në shoqëri ku askush askujt nuk i beson. Nuk u besojnë politikanëve,nuk na besojnë edhe neve opinionistëve. E dini pse? Edhe kanë të drejtë. Shkaku i asaj që thashë më parë, të gjithë u korruptuam. Kush duke mos patur zgjidhje tjetër dhe fundja të gjithë ne kemi familje.

Në këto vite të qeverisjes së këtij pushteti, si mendoni, si ka ndikuar në ndërgjegjen e qytetarëve të Maqedonisë ky pushtet, si shoqëri jemi më tolerantë apo më jotolerantë?

Kim Mehmeti: Ne jemi bërë vetëm si shoqëri e pandjeshme ndaj fatit tonë. Ne, ku morra pjesë edhe unë,e ndërtuam mitin të quajtur BDI, të lindur nga UCK-ja. Kisha shpresën se e vetmja ajo trashëgimi ai simbol i madhërishëm i UCK-së, mund t’iu mundësojë drejtuesve të saj të bëjnë një parti të mirë, ku do të fillojmë të çmojmë edhe vlera, ku do të kompletohemi si shoqëri. Se shoqëri e plotë është ajo që i ka të gjitha. I ka Shoqatat e mirë të shkrimtarëve, OJQ-të të mira, Shoqatën e Mjekëve, Universitetet autonome e jo një parti që i kontrollon të gjitha. Shpesh mua më pyesin se përse u tërhoqe? Në çastin kur e vërejta se ne bëjmë një PDSH tjetër, aq më shumë madje edhe më të rrezikshme, ngaqë ka një emblemë shumë të madh pas vetes. Nëse keni vërjetur në çdo fushatë parazgjedhore përmendet gjaku i dëshmorëve që është i vërtetë. Mirëpo nuk përmendet se si u përdor ai gjak i dëshmorëve. Se atë gjak nuk e dha rinia shqiptare që dikush të pasurohet e gjithë populli të varfërohet. Unë mendoj se ne gjithnjë e më shumë futemi në këtë diktaturë dypartiake, ku BDI-së nuk i konvenon assesi shkatërrimi i PDSH-së, dhe nëse e keni vërejtur këto dy parti ia nxjerrin sytë njëri-tjetrit, mirëpo të dyja bashkë e luftonin RDK-në, dhe të dyja bashkë do të pamundësojnë këtu organizimin e cilitdo subjekt të tretë, derisa është kështu. Se kanë pushtetin prapa, kanë policinë prapa. Ajo polici madje është futur në këto parti, dhe normalisht kanë pasurinë prapa. Prandaj mua edhe në Tiranë edhe në Prishtinë më pyesin; përse është e pamundur të del një lëvizje e tretë? Nuk është e mundur në rrethana, kur ju punëdhënës të vetëm e keni BDI-në, vend ku mund të bëheni shkrimtarë e keni BDI-në, ku institucion që të jep diplomë fakulteti e ke BDI-në, ku të bën rektor BDI-ja,ku të rrëzon BDI-ja, ku të bën redaktor BDI-ja, ku ta mbyll medien BDI-ja. Në këto rrethana, ai i riu,fillon t’i injorojë edhe prindërit e vet. Sepse ai thotë; të gjitha këto cili prind mund t’ia ofrojë fëmiut të vet . Cili prind mund t’i thotë fëmiut të vet; Shiko bir unë t’a garantoj doktoraturën. A prijësi partiak këtë mundet t’ua bëjë çdo fëmiu tonë. Kështuqë dalëngadalë këto na u futën edhe në familje. Këta filluan të na përbuzin përpara fëmijëve tanë, sepse fëmijët tanë e shohin se sa të paaftë jemi kundrejt tyre. Sa i varur është fati i tyre nga prijësit partiak. Ne e ndërtuam prapë mitin e Enver Hoxhës-që kush e shanë bacën Enver e ka sharë popullin. Andaj ne e ndërtuam këtë mit me duart tona. Mitet kanë dy faza. Kanë fazën e ndërtimit që është shumë i lehtë dhe i shpejtë, por, rrënimi i tyre është shumë i rëndë. Këtë që bëj, dua t’a shlyej mëkatin tim në ndërtimin e atij miti. Ata na kuptuan se ne u futëm në atë mit e tash si do të dalim një Zot e din. Unë nuk e di…

Prifti i Kishës së Shën Mërisë në Elbasan komenton shenjtërimin e Katedrales Ortodokse, por edhe incidentet që e pasuan atë. “Kisha ortodokse greke dhe ajo serbe merren me politikë. Bëjnë plane ogurzeza në kurriz të popujve dhe kishave autoqefale si kjo e jona”Protokoll, provokim apo mesazh indirekt, ishte ftesa për pjesëmarrjen e Irinejt në Tiranë?

Unë mendoj se ishte protokoll dhe më në fund e firmosi dhe vulosi, që ai erdhi me qëllim të caktuar, për të shprehur dëshirën e serbit në Tiranë!

Cila është dëshira e serbit?

Që Kosova të jetë zemra e Serbisë, siç e shprehin ata, dhe po ata të jenë pronarët tanë. Të jetojmë në demokraci, thotë Irinej, së bashku, por unë të jem pronari dhe ti të jesh skllavi, në shtëpinë tënde të jesh skllav. Këta janë serbët! Irinej nuk është hera e parë që e shpreh këtë qëndrim të tij, dhe nuk është e çuditshme të mendojmë që Janullatos nuk e ka ditur këtë gjë. Prandaj thashë është protokoll, të ftosh njerëz të kalibrit të tillë të ortodoksisë botërore në Tiranë.
Peshkopët u distancuan nga deklaratat e tij, thanë, janë qëndrime personale.

Kur e panë që mori një zhvillim ndryshe, në kahun e kundërt çështja, kur Irinej preku çështjen kombëtare, çështjen e ortodoksisë, çështjen e pavarësisë së Kosovës, atëherë të gjithë u tërhoqën. Do tërhiqeshin patjetër, nuk kishin çfarë të bënin, me anë të tërheqjes ata u vetëmbrojtën. Por fajtori më i madh për mua është Janullatosi, sepse nuk ka mundësi që i zoti i shtëpisë të mos dijë se çfarë do të ndodhë në një mbledhje.

Mos ishte ky qëllimi i priftit serb që të shkaktonte zhurmë?

Ky ishte qëllimi për t’i thanë edhe një herë popullit shqiptar, në mes të Tiranës, që ne nuk heqim dorë nga Kosova, Kosova është zemra e Serbisë. Dhe njëkohësisht kur tha se ‘NATO-ja derdhi gjak të pafajshëm serbi’.

Irinej ishte këtu për një ceremoni fetare, apo për të na kujtuar se nacionalizmat janë ende gjallë në Ballkan?

Unë do ta lidh me patriarkun Bartolome, si veprimtari dhe shenjtërim, ajo që ndodhi ishte gjë shumë e madhe, shenjtërim do të thotë përjetësi, respekt, dashuri për një komb, një institucion. Në këtë sfond ishte diçka e mrekullueshme, një fat i madh për ne shqiptarët. Por si akt nuk duhej të kryej pa e marrë vesh patriarku për problemet që ka pasur kisha dhe që vazhdon të ketë Kisha Ortodokse Shqiptare brenda saj. Që kemi një kryepeshkop të paligjshëm, janë flakur veprat e Nolit në koshin e plehrave dhe gjuha zyrtare është bërë greqishtja.

35t, opinioni, Kryeministri e njerëz publikë, e kanë quajtur shpërdorim besimi, qëndrimin e Irinejt në Tiranë. Reagim i vonuar, apo i paparashikueshëm?

Që duhej folur përpara, duhej folur. Janullatosi për mua gjithmonë ka qenë, vazhdon dhe do të mbetet fajtori numër një, pushtuesi numër një, që e firmosi dhe e trajtoi në këtë formë, ngjarjet që ndodhën atë ditë, ku Irinej shpalosi shpirtin e pastër të një serbi dhe shpirtin e pushtuesit të një serbi ndaj shqiptarëve.

Ju vetë keni marrë një ftesë për këtë ceremoni, apo nuk keni pranuar të shkoni?

Jo, nuk kam pasur ftesë, edhe sikur ta kisha nuk do të merrja pjesë, jo në shenjtërimin e kishës, por as në përbërjen e figurave që do merrnin pjesë në shenjtërim. Intervista e Irinejt dhe pjesëmarrja e Janullatosit, për mua janë të papranueshme. Të shkosh ne aeroportin e Rinasit dhe të presësh me lule armikun e populli tënd, të kombit tënd, kjo nuk ka kuptim. Unë nuk kuptoj besimtarët në ç’pikë arritën deri këtu, nuk ka kuptim. Irinej që në Serbi filloi të flasë, gjeri sa erdhi në Tiranë, këtu edhe në tavolinë e tha që ‘Kosova është zemra e Serbisë’ dhe atëherë ne duartrokasim. Nuk e di, duhet shikuar mirë kjo punë, të kemi një qartësi në historinë e kombit tonë, kush është Kosova, kush është Shqipëria dhe si duhet të bashkohemi, dhe jo të përkrahim armiq që nuk na duan dhe që na bien ca teori dhe teza të nacionalizmit të egër serb.

Çfarë shije lë tek besimtarët shqiptarë kjo lloj jehone që kapërcen konturet fetare?

Në mos them provokuese, sepse është provokuar një popull i gjithë. Më pëlqeu shumë qëndrimi i z. Rama. Me thënë të drejtën, qëndrimi i Kryeministrit ishte deciziv, shqiptar. Irinej ishte i përgatitur që në Serbi t’i thoshte këto fjalë dhe mendime në mes të Tiranës, dhe kur Kryeministri i tërhoqi vëmendjen, atëherë diçka shkoi në vend, u bë burrërore, u bë shqiptare dhe kjo është meritë e Kryeministrit.

Në gjykimin tuaj, veprojnë interesa të caktuar gjeopolitikë apo ekonomikë pas veladonit fetar?

Sot, nëse ka moment dhe realitet që Kisha Ortodokse greke dhe ajo serbe merren me politikë, themi me bindje se ato merren sot me politikë. Plus që merren, po bëjnë plane ogurzeza në kurriz të popujve dhe kishave ortodokse autoqefale, siç është edhe Kisha Ortodokse Shqiptare.

Çfarë planesh?

Nëse nuk i bindesh boshtit ortodoks Athinë-Beograd-Moskë, je i destinuar të dështosh, i rrëshqitur nga ortodoksia e vërtetë botërore. Ata vënë veton dhe ngrenë kartonin e kuq: ose bëj si themi ne, ose nuk pranohesh në ortodoksinë e vërtetë të Jezu Krishtit.

Ju shpesh keni kundërshtuar drejtimin e Kishës Autoqefale nga kreu aktual i saj, Janullatos. E bëni vetëm për faktin se duhet të jetë një shqiptar në krye, apo se keni edhe rezerva të tjera ndaj Janullatosit si person?

Unë mendoj se Janullatosi është njeriu më fajtor që përmbysi gjithë historinë e rilindësve tanë, që na dhanë një shtet të konsoliduar, me një Kishë Autoqefale Shqiptare nga Fan Noli. Ne e pranuam Janullatosin përkohësisht në fillim, kur erdhi, i mbyllëm sytë përpara historisë dhe gjakut që ka derdhur Greqia ndaj Shqipërisë, sidomos ndaj popullit çam. Ne e falenderojmë për kontributin që dha, duke ngritur disa vatra në ortodoksinë shqiptare. Por kur pamë që ai kërkoi titullin e Kryepeshkopit nga Kryeministri i asaj kohe, apo Presidentit dhe kur pamë se ai nuk donte të largohej nga Shqipëria, u kthye nga dashamirës në pushtues.

A ka bërë ndonjë gjë të mirë për ortodoksinë shqiptare Janullatosi?

Për të ndërtuar ka ndërtuar, për të ndihmuar njerëz, ka ndihmuar, për të punësuar ka punësuar, por këto nuk janë bamirësi personale të Janullatosit. Është kisha greke, është shteti grek, është banka greke, ai në tërësinë e tij ka ngritur kultin e individit në Shqipëri.

Nikolas Gejxh, ai ishte në këtë ceremoni. Ka ardhja e tij diçka domethënëse në ardhjen e tij?

Për mua, Nikolas Gejxh ka luajtur rolin e telefonit nga veshi në vesh. Ai është ideatori dhe udhëzuesi kryesor i Greqisë. Ai bashkë me Janullatosin, bashkë me disa qarqe të tjera në Amerikë, punojnë me përkushtim kundra qindra ortodoksëve shqiptarë po atje. Megjithatë në Shqipëri ka një ndërgjegjësim të madh se ku duhet të shkojë ortodoksia shqiptare, kush duhet ta udhëheqë. Kryepeshkopi i kishës duhet të jetë shqiptar, në Greqi është grek, në Rumani është rumun, dhe ne e kemi grek. Nuk është e pranueshme, me status botëror nuk lejohet.

Ka eksperienca të tilla në botë?

Nuk ka. Vetëm Shqipëria është e jashtëzakonshme, e çuditshme, nuk e di si Janullatos e përcjell këtë gjë. Qënia e tij në krye të Kishës Ortodokse Shqiptare i mundon shumë shqiptarët, i neverit i mërzit.Ai ka ndenjur shumë, duhet të largohet, të ikë i qetë, ta marrim për dore dhe ta çojmë në shtëpinë tij dhe t’i kalojë këto ditët e pleqërisë në shtëpinë e tij. Mjaft më na pruri gjithë këto andralla!Historianët tanë, akademikët, politikanët, deputetët, duhet të mendojnë se gjithë këtë fyerje që i ka bërë historisë së kombit shqiptar për ortodoksinë Janullatosi, nuk është e pranueshme.Janullatosi duhet të tërhiqet, duhet të kërkojë falje për andrallat dhe gabimet e mëdha, të ikë, të largohet, sepse çdo ditë që rri, ai rëndon vetveten dhe na rëndon ne historinë.

Marrë nga emisioni “Oktapod”

Më tetë qershor në Kosovë mbahen zgjedhjet e parakohshme parlamentare. Rreth 30 subjekte politike të të gjitha komuniteteve janë regjistruar për të marrë pjesë në këto zgjedhje. Zëri Amerikës ka filluar një seri intervistash me udhëheqësit e disa prej partive politike. Në një intervistë me korrespondentin tonë në Prishtinë, Besim Abazi, kryetari i lëvizjes Vetëvendosje, Albin Kurti, thotë se nëse del fitues bisedimet me Serbinë do t’i zëvendësojë me bisedimet me serbët e Kosovës dhe me Tiranën.
Zëri i Amerikës: Zoti Kurti, kanë mbetur pak ditë deri në zgjedhjet e parakohshme parlamentare. Çfarë prisni nga këto zgjedhje?

Albin Kurti: Po, pres të jenë zgjedhje të lira, demokratike, dmth, zgjedhje në të cilat qytetarët do të mund të shfrytëzojnë mundësinë për të shprehur vullnetin e tyre, ta ushtrojnë të drejtën e tyre për vullnetin e tyre. Dhe në të njëjtën kohë Vetëvendosja i ka ndërmarrë të gjitha masat që me komisionarët dhe vëzhguesit me datën 8 qershor ta mbrojë vullnetin e qytetarëve të Kosovës dhe të mos lejojë që çka do qoftë që është e ngjashme me zgjedhjet e fundit parlamentare, përkatësisht në dhjetorin e vitit 2010, të na përsëritet sërish. Shteti i dobët i Kosovës nuk i mban dot edhe një palë zgjedhje të tilla që u quajtën në mënyrë të popullarizuar si vjedhje industriale.

Zëri i Amerikës: Ju synoni të merrni pushtetin, natyrisht, sikurse edhe të gjitha partitë tjera politike. Përse do të duhej qytetari i Kosovës të vendoste te votonte pikërisht për ju?

Albin Kurti: Vetëvendosja është dëshmuar që është opozitë e vërtetë në Kuvendin e Republikës, është dëshmuar që është edhe pushtet i pakorruptueshëm në komunën e Prishtinës dhe mbi të gjitha e kemi konceptin e drejtë të Vetëvendosjes, i cili së fundi është elaboruar në alternativë qeverisëse. Ne e kemi publikuar atë që në shtatorin e vitit të kaluar dhe ku i kemi bërë bashkë, në kuadër të shtetit republikan, shtetin e së drejtës, shtetin zhvillimor dhe shtetin social. Pra, ne i lidhim me njëra tjetrën drejtësinë shtetërore, ekonominë prodhuese dhe barazinë shoqërore. Besoj se qytetarët e Kosovës e kanë një alternativë të vërtetë më 8 qershor, kur do të duhej të votojnë për ndryshimin, meqenëse me tatim dhjetë për qind, me investime vetëm në asfaltin e autostradave, me punësime sipas mbiemrit, pra sipas farefisnisë, shtetin tonë e ka pllakosur mjerimi social, stagnimi ekonomik e kështu me radhë. Pra, ka nevojë për ndryshime dhe unë jam i bindur se kësaj radhe emri i ndryshimit është Vetëvendosje.

Zëri i Amerikës: Por, edhe partitë tjera politike kanë projekte për të nxjerrë vendi nga kjo gjendje që e përshkruat ju, madje ka oferta për qindra mijëra vende pune. Ju çfarë konkretisht i ofroni qytetarit, cili është motivi me të cilin do ta nxisni të dalë në votime dhe të votojë për ju?

Albin Kurti: Ne orientohemi tek punësimi në prodhim, pra ri industrializimi i vendit dhe investimet e shtuara në bujqësi, me ç’rast ne mendojmë se investimet e shtuara në bujqësi do të zvogëlojnë importet, do të rrisin eksportin dhe nuk do të lëmë asnjë pëllëmbë të tokës së Kosovës që të mbetet djerrë, e papunuar. Më tutje, TVSH-ja, prej së cilës do ta përjashtojmë miellin, bukën, vajin, sheqerin, kripën, qumështin. Dhe kur kjo kombinohet me tatimin progresiv, me ç’rast të gjithë ata që i kanë pagat deri në 170 euro, nuk paguajnë tatim fare, prej 170 deri në 500 euro, paguajnë vetëm pesë për qind, prej 500 – 850 paguajnë 10 për qind, prej 850 – 1 mijë e 700 euro paguajnë 20 për qind për këtë pjesën mbi 850 euro. Dhe ata me paga të larta mbi 1700 euro, paguajnë 30 për qind tatim për pjesën mbi 1 mijë e 700 euro. Pra, edhe rritje ekonomike edhe politika sociale e fiskale për zbutjen e pabarazisë, por edhe luftim i evazionit fiskal. Pra, ne nuk do të bëjmë kompromis me korrupsionin. Qeverisjet e mëhershme ku kanë qenë këto partitë tjera, nganjëherë dy nga dy e njëherë kanë qenë të tria bashkë, kanë bërë pakt të heshtjes, për të mos thënë diçka edhe më shumë me korrupsionin dhe krimin e organizuar. Me lëvizjen Vetëvendosje në qeverisje, unë garantoj se nuk do të zmbrapsemi para asnjë krimi, para asnjë të korruptuari, përkundrazi, forca e ligjit e drejtësia e shtetit do t’i kap të gjithë ata. Nuk kemi llogari që Republika e Kosovës të dergjet edhe më tutje nga ky korrupsion i cili na vë neve nëpër lista të frikshme nga organizata ndërkombëtare, të pllakosemi me këtë mjerim që përbëhet prej varfërisë dhe papunësisë së madhe. Dhe me Vetëvendosjen në qeverisje, ne do të bëjmë gjithçka që t’i eliminojmë azilkërkuesit kosovar që përfundojnë nëpër kampe të Hungarisë e nëpër shatorra të Francës. Pesëmbëdhjetë pas çlirimit, kjo është e padurueshme.

Zëri i Amerikës: Rimëkëmbja ekonomike e Kosovës është thënë se mbështetet edhe në procesin e privatizimit, një proces që ju e keni kritikuar shumë ashpër. Si do të duket ky proces nëse ju vini në pushtet?

Albin Kurti: Është e vërtetë që 60 valë të privatizimit që i kemi pasur në Kosovë, na e kanë djegur industrinë. Jo gjithçka do të mund ta revidojmë. Mirëpo, ne do t’i rishqyrtojmë rastet e privatizimit një nga një dhe aty ku ka pasur shkelje të të drejtave të njeriut, shkelje të ligjit, shkelje të procedurave, konflikt interesi, ose dëmtim të interesit të përgjithshëm dhe ku kostoja e revidimit nuk është më e madhe sesa vazhdimi i mëtutjeshëm, ne një nga një këto raste do t’i shqyrtojmë me kujdes dhe do t’i korrigjojmë. Por, para çdo privatizimi të mëtutjeshëm, kushdo që e ngritë një temë të tillë, barra e provës për privatizim i bie atij që synon privatizimin ose që avokon privatizimin, e jo neve që dëshirojmë që republika jonë, në rrënjë të së cilës është fjala publike, ta forcojmë të përbashkëtën, shtetin, shoqërinë, publikun, qytetarinë e kështu me radhë. Pra, do të jemi të kujdesshëm që gjithmonë të trajtojmë se çka të privatizohet, kur të privatizohet, sa të privatizohet, si të privatizohet dhe kujt i shitet. Pra, besoj që shteti mund të mos jetë aq i mirë si menaxher, por shteti si pronar është dëshmuar mjaft e mire. Pra, në fushën e menaxhmentit, ne do të mund të blejmë edhe menaxhment të huaj. Por, nëse ka korrupsion në menaxhment do ta eliminojmë menaxherin e korruptuar e nuk do ta shesim asetin publik.

Zëri i Amerikës: Por, të kërkosh sot që shteti të jetë pronari i ndërmarrjeve, a nuk bie ndesh me ekonominë e lirë të tregut, që është njëfarë synimi, një orientim i Kosovës?

Albin Kurti: Unë besoj se shteti është parakusht për konkurrencë fer. Nuk janë konkurrenca dhe shteti në kundërshtim me njëri tjetrin, përkundrazi. Aty ku ka konkurrencë pa shtet, përfundon në monopole, duopole ose oligopole. Pikërisht shteti e mirëmban konkurrencën me sundimin e ligjit dhe këtë do ta bëjë edhe lëvizja Vetëvendosje. Dorën në zemër nuk mund ta fusësh në ring të boksit një djalosh dhjetëvjeçar dhe Mike Tysonin se dihet rezultati. Pra, bujqit tanë, ndërmarrësit tanë, duhet të ngrihen, të bëhen të aftë për konkurrencë edhe brenda vendit edhe jashtë vendit, Për këtë qëllim ne shohim edhe një rol të theksuar të Bankës Qendrore të Kosovës, e cila nuk do të jetë njëfarë mbikëqyrësi pasiv, por rregullator aktiv dhe në të njëjtën kohë të kemi një bankë zhvillimore dhe për eksport e më pas edhe një bankë publike, ashtu që në mandatin qeverisës të lëvizjes Vetëvendosje, kamatat të bien nën 5 për qind e afatet të shkojnë për mbi 20 vjet si dhe shumat kreditore të rriten. Edhe për të moshuarit, ne mendojmë që duhet të kemi sistem pensional, solidaritet midis gjeneratave. Dhe duke e rritur kontributin pensional prej 5 për qind plus 5 për qind, në 8 për qind plus 8 për qind, do të arrijmë që në fund të mandatit tonë qeverisës, pensioni minimal bazik të jetë 150 euro e ai kontribut dhënës të jetë 280 euro.

Zëri i Amerikës: Më lejoni të kthehem tek roli i shtetit në ndërmarrje. Po të shpreheshim në përqindje, sa e shihni atë rol?

Albin Kurti: Nuk mund të them tash, por po e marr një shembull në Gjermani, ku shteti është pronar i 27 për qind të aksioneve të “Deutsche telekomit”, dhe është kryesori. Pra është më shumë se çereku dhe është kryesori. Gjermania është shtet shumë i fuqishëm. Ne jemi shtete shumë i dobët dhe mendoj që çdo herë kur vijnë korporatat tepër të fuqishme, që janë më të forta se shteti jonë, aty nuk po ka më as ekonomi të tregut. Aty thjeshtë po mbretëron ligji i xhunglës, ku gjithmonë i dobëti e pëson. Pra, ne duam që shteti të mos e dirigjojë ekonominë, të mos e kontrollojë ekonominë, të mos e centralizojë ekonominë, por në të njëjtën kohë edhe të mos jetë spektator. Të jetë nxitës, inkurajues pra, të jetë orientues ashtu qysh është në vendet skandinave, ashtu qysh janë zhvilluar shumica e shteteve të botës ne fillet e tyre. Edhe SHBA e kanë pasur modelin e shtetit zhvillimor deri në vitin 1980, para se të vijë në pushtet presidenti Reagan dhe tash me presidentin Obama, sërish e kanë shtetin zhvillimor. Koreja e jugut, Gjermania, Franca, gjithmonë këto shtete kanë qenë shtete zhvillimore. Pra ne duam të integrohemi në ekonominë perëndimore, në BE. Nuk jemi kundër tregut të lirë, por para së gjithash për sundim të ligjit dhe për një shtet aktiv i cili, po them edhe njëherë, orienton e ndërmjetëson, por nuk kontrollon, nuk dirigjon.

Zëri i Amerikës: Zoti Kurti, nëse vini në pushtet ju do të trashëgoni procese politike që janë tashmë të hapura, përshirë edhe procesin e bisedimeve me Serbinë, për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet të dyja vendeve, të ndërmjetësuara nga BE. Çfarë do të ndodhë me këto bisedime nëse ju behni, siç pretendoni, kryeministër i vendit?

Albin Kurti: Këto kanë qenë negociata pa parime për çështje të brendshme të Kosovës, pa kushte për Serbinë. Bisedimet me Serbinë ne do t’i zëvendësojmë me tri lloj bisedimesh të tjera. Nuk do të bëjmë bisedime me Serbinë, Do t’i vëmë kushte asaj: njohjen e Kosovës, heqjen e Kosovës nga kushtetuta e Serbisë, kërkim faljen dhe dëmshpërblimet e luftës etj. Ndërsa, tri lloje bisedimesh tjera që do t’i bëjmë janë: me Brukselin për ta transformuar EULEX-in në Kosovë nga një mision që është me fuqi ekzekutive këtu, në një mision i cili na ndihmon të zhvillohemi; bisedime me Tiranën për t’u afruar dhe integruar sa më shumë Kosova me Shqipërinë; dhe bisedime me serbët e Kosovës si qytetarë të republikës në rolin e tyre shoqëror me të drejtat e njeriut dhe të drejtat e pakicave. Pra, besoj që Kosova për t’u bërë me tamam republikë, ka nevojë që në vend të negociatave me Serbinë, të ketë bisedime me Brukselin, bisedime me Tiranën dhe bisedime me serbët e Kosovës.

Zëri i Amerikës: Por, duke pasur parasysh ndikimin e Beogradit mbi serbët e Kosovës, si të përjashtohet Serbia në një rast të tillë?

Albin Kurti: Serbët të cilët nuk kanë fare lidhje me strukturat paralele të Serbisë, me ta bisedimet mund të fillojnë menjëherë. Ka serb që vetëm përfitojnë prej strukturave të Serbisë, por nuk marrin pjesë aktive. Ka mandej edhe serb që marrin pjesë në strukturat e Serbisë në arsim, kulturë, shëndetësi. Dhe janë serbët e strukturave paralele të sigurisë së Serbisë, që kontrollohen drejtpërdrejtë nga (Aleksandër) Vuçiçi, e deri dje nga (Ivica) Daçiçi dhe me këta nuk mund të ketë bisedime, por duhet t’i bëjmë kallëzimet penale dhe këta do të duhej të arrestoheshin ose të ikin për në Serbi, Pra, janë diku 300– 400 veta me të cilët nuk mund të ketë fare bisedime. Po me serbët e tjerë mendoj se është e mundshme, sepse, nuk janë trajtuar realisht si qytetarë të republikës. Ne besojmë se integrimi i serbëve në Kosovë, nuk vjen duke i integruar politikanët e tyre me privilegje në institucione, por integrimi i serbëve në shoqërinë kosovare nëpërmjet barazisë, zhvillimit ekonomik etj. Po ta kishim rivitalizimin e Trepçës ta zëmë, ose po ta kishim një fabrikë të ujit në Mitrovicë, ku ujin e marrim nga veriu e shishen nga jugu, aty punojnë shqiptarë, serbë, kanë çfarë të humbin e çfarë të fitojnë, komunikojnë, bashkëpunojnë dhe unë jam plotësisht i bindur që kjo është e mundshme dhe ne do ta realizojmë.

Zëri i Amerikës: Një palë bisedime i vendosët me Tiranën për t’u afruar në rrugën e integrimeve. Ende ngulni këmbë në nevojën e bashkimit kombëtar?

Albin Kurti: Ne besojmë që Kosova do të jetë shtet plotësisht sovran me të drejtën që të bashkohet me Shqipërinë. Natyrisht që duhet të bisedojmë me qeverinë në Tiranë për këtë. Pengesë e kemi nenin 1.3 të kushtetutës që na e ndalon bashkimin me një shtet tjetër. Kufiri midis Kosovës dhe Shqipërisë nuk është kufi i shqiptarëve, është kufi i Jugosllavisë dhe Serbisë. Dhe mendoj që nuk duhet të hezitojmë ta themi hapur këtë gjë. Bashkimin e Kosovës me Shqipërinë unë nuk e shoh si diçka që shkakton luftën e tretë ballkanike. Por, në mënyrë paqësore dhe demokratike, pra me referendum, me bashkëpunimin e dy qeverive, ne do të mund të banim këtë. Jo për inat të të tjerëve, por gjithsesi për të mirën tonë. Bëhemi treg më i madh, i kombinojmë resurset njerëzore, pasuritë natyrore e kështu me radhë. Besoj që demokracia do të jetë shumë me e fuqishme atëherë kur të jetë më një popullsi lë te themi gati shtatë milionëshe. Më shumë popullsi e kalojmë edhe nepotizmin si kulturë sepse arrihet impersonalja, arrihet anonimiteti i qytetarëve të shtetit dhe demokracia si vullnet i shumicës bëhet më i kollajshëm.

Zëri i Amerikës: A kanë vullnet klasat politike të të dyja vendeve? Zakonisht vëzhguesit thonë se klasat politike janë pengesa e një procesi të tillë të mundshëm?

Albin Kurti: Është e vërtetë se shumë politikanë në Prishtinë e në Tiranë, por posaçërisht në Prishtinë dhe shumë biznesmenë rrotull tyre, i preferojnë këto feudet, principatat. Por, ne duhet ta tejkalojmë feudalizmin tash. Jemi në shekullin XXI dhe mendoj që po vjen një brez i ri i cili do që shqiptarët në Ballkan t’i shohë të dinjitetshëm karshi kombeve të tjera jo vetëm në Ballkan dhe mendoj që është edhe e drejta edhe interesi ynë për këtë. Unë besoj që brezi i ardhshëm i shqiptarëve që po vjen, do ta ketë jetën dhe perspektivën shumë më të mirë sesa brezat e shekullit XX dhe për këtë gjë, si kryetar i lëvizjes Vetëvendosje punoj ditë e natë që t’i shërbej këtij brezi që po vjen edhe pas meje le të them. (voa)

Kemi qenë praktikisht i vetmi subjekt opozitar dhe, në të njëjtën kohë, në këta muaj të qeverisjes në Prishtinë, kemi dëshmuar që zotimet tona i përmbushim dhe nuk lejojmë asnjëherë kurrfarë shkeljeje të ligjit, se lëre më korrupsion enorm, çfarë e kemi gjetur ne Komunën e Prishtinës, thotë në një intervistë për Radion Evropa e Lirë, lideri i Lëvizjes Vetëvendosje, Albin Kurti.RADIO EVROPA E LIRË
Zoti Kurti, pse duhet dhënë votën juve?

ALBIN KURTI
Lëvizja Vetëvendosje është më shumë se parti politike. Lëvizja Vetëvendosje është një subjekt, i cili ka edhe ideale, edhe moral në politikë. Mirëpo, në të njëjtën kohë, është një subjekt, i cili konceptin e tij të drejtë e parimor e ka shndërruar në alternativë qeverisëse, e cila e bën Kosovën shtet republikan, me zhvillim ekonomik të bazuar në prodhim, me drejtësi shtetërore që e lufton në mënyrë të pakompromis korrupsionin dhe me barazi shoqërore përmes politikave sociale.

Këto gjera, asnjë subjekt tjetër nuk i thotë e aq më pak t’i bëjë. Ndërkaq, kandidatët e Vetëvendosjes janë mundësia, kushti dhe garancia që alternativa jonë qeverisëse do të realizohet kur të jemi ne në qeverisje, në tërësinë e saj, por edhe në të gjitha elementet përbërëse të saj.

RADIO EVROPA E LIRË
Keni qenë shumë kritikë ndaj pushtetit të deritashëm. Si do t’i bindni qytetarët që ju mund të veproni ndryshe nga ajo që keni kritikuar?

ALBIN KURTI
Ne kemi qenë opozitë parimore, e sinqertë dhe serioze në Kuvendin e Republikës së Kosovës. Kemi qenë praktikisht i vetmi subjekt opozitar dhe, në të njëjtën kohë, në këta muaj të qeverisjes në Prishtinë, kemi dëshmuar që zotimet tona i përmbushim dhe nuk lejojmë asnjëherë kurrfarë shkeljeje të ligjit, se lëre më korrupsion enorm, çfarë e kemi gjetur ne Komunën e Prishtinës.

Pra me opozitën tonë parlamentare dhe me pushtetin tonë komunal në kryeqytet, ne e kemi dëshmuar para qytetarëve të Republikës se jemi një subjekt krejtësisht ndryshe dhe, rrjedhimisht, do ta sjellim ndryshimin, të cilin e dëshirojnë të gjithë qytetarët anekënd Kosovës.

RADIO EVROPA E LIRË
Cili është qëndrimi juaj për dialogun me Serbinë, si do të veproni nëse fitoni?

ALBIN KURTI
Ne besojmë që Serbisë i duhen vënë kushtet para çfarëdo dialogu me të dhe këto kushte kanë të bëjnë me heqjen e Kosovës nga Kushtetuta e Serbisë, ku shkruan që Kosova është pjesë integrale e Serbisë, me kërkimfaljen për krimet nga e kaluara dhe me pagesën e dëmeve të luftës për të gjitha shkatërrimet, vrasjet, të cilat na i kanë shkaktuar.

Por, në të njëjtën kohë, edhe një marrëdhënie e reciprocitetit, ku çkado që Serbia kërkon për serbët në Kosovë, do të duhej që të aplikohej së pari për shqiptarët në Serbi, posaçërisht në Preshevë, Medvegjë e Bujanoc, po pse jo edhe për hungarezët në Vojvodinë, për boshnjakët në Sanxhak e për vllehët në Timok atje.

Në të njëjtën kohë, ne do ta zëvendësonim dialogun me Serbinë me dialog me serbët e Kosovës, me ç’rast integrimi i tyre në shoqërinë kosovare do të bëhej përmes zhvillimit ekonomik, barazisë shoqërore, punësimit, e jo thjesht përmes këtyre privilegjeve institucionale për politikanët individualë serbë, të cilët kësisoj vetëm sa po shkëputen nga pakica serbe si popullsi dhe, në fakt, nuk po e integrojnë atë në institucionet tona.

RADIO EVROPA E LIRË
Një çështje tjetër e përfolur kohët e fundit është edhe lejimi apo jo i bartjes së shamisë, asaj që cilësohet si uniformë fetare, në institucionet shkollore. Jeni për apo kundër lejimit të bartjes?

ALBIN KURTI
Lëvizja Vetëvendosje e ka pasur qëndrimin e saj të qartë që prej gushtit të vitit 2011. Edhe këtu jemi subjekti i vetëm, i cili e ka diskutuar në forumet tona të brendshme këtë gjë dhe ka ardhur me një qëndrim të qartë; e ky është që ne nuk jemi për ndalimin e shamisë për personat mbi 16 vjeç, ashtu siç nuk jemi për ndalimin edhe të simboleve të feve të tjera në institucionet publike, gjithnjë mbi moshën 16-vjeçare.

Këtë e bëjmë nga pikëpamja e shtetit sekular dhe nga aspekti i të drejtave të njeriut, ashtu siç është e përcaktuar në Kartën Universale për të Drejtat e Njeriut. Pra, pikëpamja e shtetit sekular dhe e të drejtave të njeriut na bën neve që ta kemi një qëndrim të tillë, pra të mos jemi për ndalimin e shamisë në institucione publike mbi moshën 16-vjeçare.

RADIO EVROPA E LIRË
Me kë do të pranonit të hynit në koalicion të mundshëm?

ALBIN KURTI
Së pari, Lëvizja Vetëvendosje është duke u lidhur fuqishëm me qytetarin e Republikës pa dallim moshe, gjinie, profesioni, vendbanimi, prejardhjeje, feje e kështu me radhë dhe jemi duke synuar një ndryshim të madh demokratik, i cili e ka në qendër qytetarin e Republikës, me të drejta politike e kulturore, por edhe socio-ekonomike.

Kur Lëvizja Vetëvendosje të dalë subjekti i parë pas këtyre zgjedhjeve, ne do të fillojmë bisedimet me partitë e tjera dhe do të shohim se me cilën prej tyre mund të gjejmë më së shumti përputhje programore dhe besim të ndërsjellë.

Pra, ne duam që të dalim subjekti i parë; ndryshimet në Kosovë ndodhin pikërisht atëherë kur Vetëvendosja do të jetë subjekti i parë. Për ta krijuar koalicionin qeverisës, do të fillojmë bisedimet mbi baza parimore, programore e konceptuale me partitë e tjera.

RADIO EVROPA E LIRE
A keni vija të kuqe, thënë kushtimit, të cilat nuk do të mund t’i kalonit në këtë drejtim?

ALBIN KURTI
Ne, çdo vijë të kuqe tonën e lidhim me nevojën e madhe të qytetarëve të Republikës për ndryshim dhe besojmë se për ta kurorëzuar këtë ndryshim, së pari, Vetëvendosje duhet të jetë subjekti i parë.

Së dyti, alternativa qeverisëse e Vetëvendosjes me shtetin zhvillimor, shtetin social dhe shtetin e së drejtës, duhet të paraqesin binarët e programit qeveritar katërvjeçar të ardhshëm. Dhe, së treti, besojmë se është e shëndetshme për demokracinë në Kosovë që subjekti, partia në pushtet, e cila ka qenë gjatë këtyre viteve që prej shpalljes së pavarësisë, të dalë në opozitë. (rel)