Kategoritë: Ballkan

Ballkan, Bota

Vënia në punë e TAP: Konkurrencë për gazin rus në Ballkan

Komento

TAP AdreatikTre zhvillime në ndërrimin e viteve do të kenë efekt afatgjatë në biznesin e koncernit Gazprom në Europën Juglindore, me pasoja edhe në tregun e BE-së. Kush fiton dhe kush humbet?

Me ndërrimin e viteve në tregun e gazit në Europën Juglindore pati tre zhvillime me rëndësi që do të kenë vazhdë të gjatë pasojaash: Më 1 janar presidenti serb, Aleksandar Vuçiq dha me ceremoni sinjalin e startimit: Vendi i tij do të furnizohet tanimë me gaz rus përmes një itinerari të ri – nga Bullgaria përmes një gazsjellësi në Ballkan, Balkan Stream, një degëzim i gazsjellësit Turkish Stream.

Vetëm pak orë më parë, ende në vitin e vjetër, filluan furnizimet nga Axerbajxhani drejt Bullgarisë përmes gazsjellësit të sapopërfunduar, Trans Adriatik, i njohur si gazsjellësi TAP. Kryeministri bullgar, Bojko Borisov theksoi po ashtu ditën e Vitit të Ri, gjatë një vizite në një stacion kompresori në kufirin grek: „Nga sot kemi diversifikim të plotë.” Thënë ndryshe, ai me këtë bëri të ditur fundin e monopolit të koncernit Gazprom në tregun bullgar.

Zhvillimi i tretë në Vitin e Ri ishte vënia në punë komercialisht e terminalit të ri mobil për gazin e lëngshëm, LNG para ishullit kroat, Krk. Një anije cisternë solli gazin amerikan, LNG, i cili u modifikua dhe u fut në rrjetin e tubacioneve të vendit, që po ashtu është i lidhur me rrjetin europian. Me këtë Kroacia po ashtu degëzon furnizimin, që deri më tani vinte vetëm nga Gazprom. Kroacia tani mund të veprojë edhe si eksportuese e gazit psh. në Hungari apo Ukrainë.

Pasojat për furnizimet me gaz në Europë

Blerësit më të mëdhenj të gazit rus në Ballkan në vitin 2019, sipas Gazprom, ishin Kroacia, (2,82 miliardë metër kubikë), Greqia (2,41 miliardë) dhe Bullgaria (2,39 miliardë). Serbia me 2,12 miliardë metër kubikë gaz renditet në vendin e katërt.

Kapaciteti i terminalit LNG të vënë në punë në Kroaci kap 2,6 miliardë metër kubik në vit. Teorikisht Kroacia brenda natës mund t’i jepte fund bashkëpunimit me Gazpromin, gjë që nuk ka gjasa. Më shumë realiste është ulja e ndjeshme e gazit të porositur në Rusi. Kështu tani në Kroaci, Gazpromi ka një konkurrencë serioze, gjë që do të ulë çmimet në treg e jo vetëm në tregun kroat. Një pjesë e madhe e gazit të lëngshëm në terminalin para Krk do të shkojë për eksport. Blerësi kryesor do të jetë Hungaria, por edhe Ukraina, mund të jetë blerëse e gazit.

Një etapë e ndërmjetme për qëllimin final

Për Gazpromin, Hungaria është një treg i rëndësishëm. Në vitin 2019 u shitën aty 11,26 miliardë metër kubik gaz që shkon në Hungari pastaj në Austri, ku gjendet një stacion i rëndësishëm gazi për eksportin rus. Nga aty do të rrjedhë përmes një degëzimi të dytë të gazsjellësit Turkish Stream gaz me një kapacitet 15,75 miliardë metër kubik.

Bullgaria dhe Serbia janë tregje të vogla për një projekt të tillë gjigand të gazit, edhe Maqedonia e Veriut me 03, miliardë metër kubik gaz në vitin 2019, apo Bosnje-Hercegovina me 0,24 miliardë metër kubik. Degëzimi Balkan Stream që u vendos vitin e kaluar nga kufiri turk përmes territorit bullgar dhe lidhja e tanishme me Serbinë janë për Gazprom vetëm një fazë e ndërmjetme për qëllimin final: zgjatjen e gazsjellësit deri në Hungari, gjë që me shumë gjasa mund të kryhet në vitin 2022.

Deri atëherë Gazprom do të furnizojë tregun hungarez tranzit, përmes Ukrainës, vetëm se tani në Hungari vjen konkurrencë nga Kroacia. Sipas Croatiaweek terminali LNG është i prenotuar për tre vitet e ardhshme plotësisht, deri në vitin 2027 80% dhe deri në vitin 2035 50%.

Korridori jugor i gazit është funksional

Në një kohë që fillimi nga puna i terminalit LNG në Krk është humbje monopoli për Gazpromin, dhe ka më shumë konkurrencë në Hungari, koncerni rus e humbet pozicionin e monopolit edhe në Bullgari përmes startimit të të ashtuquajturit korridori jugor i gazit. Ai do të ndeshet me një konkurrencë më të fortë edhe në Greqi dhe Itali. Konkurrenca në këtë rast nuk është ndonjë gaz i lëngshëm psh nga Katari, Algjeria apo SHBA, por një gazsjellës më i leverdisshëm nga Azerbajxhani.

Korridori jugor i gazit është një sitem me dy gazsjellës: TANAP dhe TAP. TANAP i ashtuquajturi Trans-Anatolian Natural Gas Pipeline u vendos në punë në vitin 2018 dhe sjell gaz nga Azerbajxhani përmes Gjeorgjisë dhe Turqisë në Greqi, ku fillon lidhja, që tani u vu në punë e linjës Trans Adriatik -TAP-it – Trans Adriatic Pipeline. Përmes kësaj lidhjeje, gazi do të vazhdojë të shkojë në Shqipëri, dhe përmes detit deri në Itali. TAP ka një kapacitet prej 10 miliardë metër kubik në vit, prej tyre 8 miliardë janë parashikuar për Italinë, blerësi kryesor i gazit azerbajxhanas në BE. Për Gazpromin, Italia është pas Gjermanisë tregu i dytë më i rëndësishëm i gazit në BE. Teorikisht pas fillimit nga puna të TAP, kërkesa për gaz nga Rusia mund të bjerë me një të tretën.

Por Gazpromi më shumë humbje kërcënon të ketë në Europën Juglindore. Që këtë vit do të kalojnë 1 miliardë metër kubik gaz përmes TAP-it në Greqi dhe Bullgari. Po të kujtosh se të dy vendet në vitin 2019 kanë blerë në vitin 2019 2,4 miliardë metër kubik gaz, furnizimet ruse mund të ulen në këto tregje me 40-45%.

Serbia ka avantazhe financiare

Para këtyre zhvendosjeve tektonike në tregun e gazit në Europën Juglindore lidhja e Serbisë me degëzimin Balkan Stream duket vetëm si një ndryshim i itinerarit të gazit rus në këtë treg të vogël. Më parë Serbia e merrte gazin nga Ukraina dhe Hungaria. Tani, një vit pas vënies në punë të gazsjellësit Turkish Stream, gazi rus do të kalojë përmes Detit të Zi, Turqisë, Bullgarisë deri në Serbi. Serbia do të përfitojë përmes ndryshimit dhe tarifave të tranzitit, sepse sipas agjencisë Interfax, çmimi për gazin rus do të bjerë nga 240 dollarë për 1000 metër kubikë në 155 dollarë, gjë që e rrit aftësinë konkurruese të gazit rus. Në të njëjtën kohë Gazpromi nuk e ka zgjidhur ende detyrën strategjike të vënë nga Ukraina për t’i dhënë fund përfundimisht kalimit tranzit të gazit përmes Ukrainës.

dw / Andrej Gurkov

Ballkan

Maas për Ballkanin Perëndimor: Jemi të fundit që frenojmë në BE

Komento

Heiko MaasGjashtë muajt e presidencës gjermane e gjetën në një kohë tronditëse BE. Ministri i Jashtëm, Heiko Maas në bilancin e tij për DW, ndër të tjera, vlerëson vendet e Ballkanit për progresin e madh në vitet e fundit.

DW: Miratimi i buxhetit të ri dhe ndihmave miliardëshe për Coronën megjithë dallimet e debatet ishte sukses i presidencës gjermane të BE. Por për çështjen e vaksinimit, shumë europianë pyesin se pse zgjat kaq shumë procesi dhe kanë ndjesinë, se janë të fundit në radhë por çdo ditë që kalon do të thotë një ditë e humbur, ku rrezikohen jetë njerëzish. Po e pranoni këtë si rrezik?

Bëhet fjalë për të dyja: shpejtësi dhe kujdes. Për të tejkaluar pandeminë duhet që në vitin 2021 të ofrojmë vaksinën as më gjerësisht. Për këtë do të ketë vaksina të ndryshme me veti të ndryshme për sa i përket transportit dhe magazinimit. Landet kanë krijuar qendra rajonale vaksinimi, aty do të dërgohet vaksina. Më 27 dhjetor mund të fillojmë me vaksinimin, fillimisht në shtëpitë e përkujdesjes, tek njerëzit nga mosha 80 vjeç dhe tek personeli mjekësor i caktuar.

Si ministër i Jashtëm është e rëndësishme për mua edhe një çështje: Ne angazhohemi, që vaksina e Coronës të jetë në të gjithë botën një e mirë publike. Një vaksinë e sigurtë dhe e përballueshme në çmim do të duhet të ofrohet në të gjithë botën. Këtë objektiv i ka vënë vetes edhe aleanca ndërkombëtare e vaksinës, COVAX. Gjermania është pjesë e COVAX dhe e mbështet punën e saj me mjete të mëdha.

Buxheti i ri i BE dhe fondet e ndihmave do të bëhen të mundura, vetëm sepse BE u përkul në temën e shtetit të së drejtës. A nuk ju vjen keq, që ujdia për mekanizmin e shtetit ligjor bën që në Poloni dhe Huungari të vazhdojë me muaj e ndoshta me vite rrënimi i ndarjes së pushteteve? Çfarë ka bërë presidenca gjermane, që BE në të ardhmen të bëhet më e aftë për të vepruar e jo e shantazhueshme?

Pa ujdinë për paketën financiare të Coronës, Europa më 1 janar do ishte futur në ujëra shumë të trazuara. Njerëzve dhe sipërmarjeve të goditura rëndë nga pandemia u nevojitet shpejt ndihmë. Ishte e rëndësishme të luftojë për këtë.  Përveç kësaj kemi instrumentin e ri të detyrimit për shtetin ligjor. Një shpatë e mprehtë, që nuk duhet nënçmuar. Megjithë kundërshtitë e Polonisë dhe Hungarisë nuk e prekëm këtë rregullore ligjore. E hapur është vetëm, si do të gjykojë Gjykata Europiane për detyrimin ndaj shtetit ligjor, nëse do të duhet të merret me këtë çështje.

Brexit e ka tronditur BE. A e kishit ndjesinë në negociatet për shtetin ligjor në BE, se mund të ketë pas Brexit-it edhe “Exit” të tjerë. A nuk do ishte më mirë që një rreth i vogël i shteteve anëtare të bjerë në ujdi për më shumë integrim, për të siguruar mbijetesën e BE?

Përkundrazi: Me debatin për Brexit në të gjitha vendet anëtare është rritur miratimi për BE, edhe në Gjermani. Besoj, se shumë njerëz i kanë parë avantazhet e BE si shumë të vetëkuptueshme, sepse nuk njihnin gjë tjetër. Brexit na i ka bërë shumë të qarta edhe njëherë avantazhet e BE: liria e udhëtimit, tregtia e lirë, dhe shansi për të jetuar e punuar në Europë, aty ku dëshiron. Nuk shoh aktualisht në BE, asnjë shumicë, që do të heqë dorë prej kësaj.

Natyrisht që duhet të nxjerrim konkluzione nga Brexit. Në BE ekziston ndërkohë mundësia, që një grup i vogël i shteteve anëtare, të fusë rregulla të përbashkëta, pa qenë nevoja që shtetet e tjera të marrin pjesë në të, i ashtuquajturi „bashkëpunimi i thelluar”. Por më vendimtare është: Në politikën kombëtare ne nuk duhet të vemë para përgjegjësisë gjithmonë Brukselin, kur diçka nuk shkon mirë. Dhe duhet të shpjegojmë hapur dhe kuptueshëm, si i marrim ne vendimet në Bruksel, sepse aty në tryezën e bisedimeve, janë të gjitha shtetet anëtare.

Gjithnjë e më shumë vende duan të bëhen pjesë e BE. Por bisedimet e anëtarësimit me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut kanë ngecur, po ashtu si liberalizimi i vizave me Kosovën. Në Ballkanin Perëndimor flitet për “dështimin e gjermanëve”. Si do ta shpëtoni besueshmërinë e BE në rajon?

Ne jemi të fundit që frenojmë në BE për këtë temë. Në thelb në bllokadë bëhet fjalë për marrëdhënien bilaterale të Bullgarisë me Maqedoninë e Veriut. Si presidencë gjermane e BE ne u përpoqëm me një intensitet të madh të ndërmjetësonim një zgjidhje. Për fat të keq ende pa sukses.

Partnerët tanë në Ballkanin Perëndimor kanë bërë progres të madh në vitet e fundit, sidomos Maqedonia e Veriut. Njerëzit aty e shohin të ardhmen e tyre në BE. Prandaj ata duhet të mund ta ruajnë besimin tek premtimet tona, ndryshe do të heqin dorë nga BE. Perspektiva e BE është një impuls i rëndësishëm për reforma politike dhe të shtetit ligjor, që janë thelbësisht edhe interesat tona. Ne angazhohemi me tej për një zgjidhje në këtë kontekst, edhe pas presidencës sonë.

Pati shpresa, që presidenca gjermane do të çojë përpara dialogun me Greqinë dhe Turqinë për konfliktin në Mesdheun lindor. Deri më tani nuk ka pasur sukses, ka dështuar Gjermania si negociatore?

I kemi ndërkohë sanksionet e BE, që në Këshillin e BE në dhjetor u zgjeruan edhe njëherë. Këto sanksione drejtohen me objektiv të qartë ndaj personave dhe sipërmarrjeve, që janë pjesëmarrëse në kërkimet ilegale për gaz. Turqia duhet tani të bëjë hapa të besueshëm drejt uljes së tensioneve. Në javët dhe muajt e fundit kemi marrë sinjale të çtensionimit nga Turqia, por për fat keq pati herë pas here provokime të reja të qëllimshme. Kjo lojë e dyfishtë duhet të marrë fund. Oferta e një axhende positive në marrëdhëniet tona qëndron mbi tryezën e bisedimeve.

Presidenca gjermane vendosi si prioritet të drejtat e njeriut. Në të njëjtën kohë synohet një marrëveshje fitimprurëse investimesh me Kinën. A nuk ju shkakton kjo personalisht dhimbje koke?

Në negociatat për një marrëveshje investimesh mes BE dhe Kinës bëhet fjalë në radhë të parë për të krijuar kushte të ndershme në qasjen në treg. Ne duam që sipërmarrjet gjermane dhe europiane të kenë qasje të barabartë në tregun kinez, sepse kjo nuk duhet të jetë një rrugë njëkalimshe. Dhe bëhet fjalë edhe për mbrojtjen e të drejtave të punëtorëve dhe standardet ekologjike. Këto janë për ne kritere për një marrëveshje. Përveç kësaj, shkeljet e të drejtave të njeriut ne vazhdojmë t’i trajtojmë shumë qartë në mënyrë bilaterale dhe në të gjitha nivelet me Kinën.

 

*Pyetjet e Deutsche Welles morën përgjigje me shkrim

Ballkan, Bota

Rusia mbështet Marrëveshjen e Dejtonit, por edhe Dodikun!

Komento

LavrovMinistri i Jashtëm rus Sergei Lavrov po viziton Bosnjë-Hercegovinën në përvjetorin e nënshkrimit të Marrëveshjes së Dejtonit. Pozicioni i Moskës nuk ndryshon – ajo mbështet strukturën e Dejtonit, por dhe Milorad Dodikun.

Ministri i Jashtëm rus, Sergej Lavrov, kishte planifikuar ta vizitonte Bosnjë-Hercegovinën në prag të zgjedhjeve lokale në nëntor, por e ka shtyrë këtë vizitë për shkak të vetizolimit të shefit të diplomacisë ruse. Ndaj vizita ka filluar sot (14 dhjetor).

Drejtori i Qendrës së Banjalukës për Marrëdhëniet Ndërkombëtare, Milosh Sholaja, kujton se kreu i diplomacisë ruse edhe atëherë tha që integriteti i B-H duhet të ruhet dhe se duhet të ruhet barazia e entiteteve të këtij shteti. Sholaja shton se vizita e Lavrovit në B-H gjithmonë nënkupton një lloj mbështetjeje për Milorad Dodikun. Në protokoll është parashikuar që Lavrovi të ketë një takim privat me Dodikun në Sarajevën Lindore, e më pas të ketë takime të tjera me zyrtarë të lartë.

“Besoj se kësaj here nga Lavrovi do të dëgjojmë të thotë se Rusia është e gatshme të bashkëpunojë me B-H në të gjitha fushat. Pyetja e dytë është se faktorët e brendshëm në këtë vend po diskutojnë, nëse ata duhet të bashkëpunojnë me Rusinë apo jo. Dhe se kush është më afër Moskës e kush më larg. Pavarësisht nga këndvështrimet e ndryshme, gjithçka  mund të përdoret në interes të përgjithshëm,” beson Sholaja.

Sa i përket përvjetorit të Marrëveshjes së Dejtonit, Sholaja thotë se: “Pozicioni i Rusisë është që struktura e B-H, e paraparë me Marrëveshjen e Dejtonit, të mos ndryshojë.” Por është e mundur që theksi të vihet tek kërkesa për mbylljen e Zyrës së Përfaqësuesit të Lartë në B-H. Rusia ka pasur shpesh mendime të ndryshme nga anëtaret e tjera të KS të OKB”, thotë Sholaja për DW.

DodikMilorad Dodik

Ndryshimi i rolit të Rusisë

Pas nënshkrimit të Marrëveshjes së Dejtonit, Rusia ka luajtur një rol pozitiv në zbatimin e saj gjatë shekullit të kaluar, thotë Nerzuk Qurak, profesor në Fakultetin e Shkencave Politike në Universitetin e Sarajevës.

“Ishte ajo Rusia e Jelcinit, një shtet i dobët i varur nga ndihmat perëndimore”, kujton Qurak, i cili shton se asokohe Rusia ishte një partner më i besueshëm se “Federata e tanishme agresive e Putinit”, e cila nuk mbështeti asnjë vendim të Këshillit për zbatimin e Paqes në B-H, për ndërtimin e B-H si një shtet”.

“Përkundrazi, është ende në interes të Rusisë që të trajtojë B-H si një konflikt të ngrirë,” shton Qurak. Ai thotë se Marrëveshja e Dejtonit, një çerek shekulli pas nënshkrimit të saj, është më pak një dokument historik, por më shumë se vetëm një çështje kur aktorët kryesorë të botës po i përshtaten nevojave të tyre gjeopolitike.

Qurak thotë se vizita mund të përdoret për të njohur Moskën zyrtare me faktin se “shkelësi më i madh i Marrëveshjes së Dejtonit është, gjoja mbështetësi i saj më i madh – Milorad Dodik”. “Nëse Rusia këmbëngul kaq shumë në Marrëveshjen e Dejtonit, ajo duhet të refuzojë shkelësin e saj më të madh si aleatin e saj”, thotë profesori i Sarajevës.

Rusia mbetet një “lojtar i rëndësishm në rajon”

Mediat në B-H shkruajnë për vizitën e Sergej Lavrovit duke kujtuar se ajo është planifikuar të realizohet me 14 dhjetor, ditën kur shënohet 25 vjetori i nënshkrimit të Marrëveshjes së Dejtonit. Gazeta Dnevni Avaz shkruan se kjo “sinjalizon angazhimin e Rusisë ndaj Dejtonit”.

“Lavrov është një zyrtar i lartë rus dhe fakti që ai po vjen në B-H në rrethana të tilla, në kohën e pandemisë, tregon se Moska nuk ka ndërmend të dorëzohet lehtë ose të heqë dorë nga ndikimi i saj në këtë vend. Ky është edhe një mesazh ndaj SHBA dhe posaçërisht Bashkimin Evropian, se Rusia mbetet një lojtar ndërkombëtar në rajon”, shkruan Dnevni Avaz.

Pas takimit me Milorad Dodik në Sarajevën Lindore, Lavrov ka planifikuar të takohet edhe me anëtarët e tjerë të Presidencës së B-H, e më pas edhe me Ministrin e Punëve të Jashtme të B-H, Biser Turkoviq. Pas qëndrimit në B-H, Lavrov do të vizitojë edhe Serbinë.

dw 

Ballkan

25 vjet nga fundi i luftës në Bosnje: Përgjegjësia e Europës

Komento

Marveshja per Bosnje ne ParisNënshkrimi i marrëveshjes në Paris, 14 dhjetor 1995 – nga e majta lart (kryeministri spanjoll Filipe Gonzalez, Bill Clinton, presidenti francez, Jacques Chirac, kancelari Helmut Kohl, kryeministri anglez, John Major, kryeministri rus, Viktor Chernomyrdin) – kurse në tryezë Sllobodan Millosheviç, Franjo Tuxhman dhe Alija Izetbegoviç

BE duhet ta shpallë zyrtarisht Bosnje-Hercegovinën si protektorat, sepse problemet e këtij shteti janë probleme europiane, që mund të zgjidhen vetëm nga Europa dhe në Europë.

Më 14 Dhjetor 1995 u nënshkrua në Paris “Marrëveshja e Dejtonit”, që i dha fund luftës së përgjakshme në Bosnje e Hercegovinë. Këtë ditë një oficer amerikan hyri në redaksinë e televizionit të trupave të OKB-së, UNTV në Zagrebin kroat, ku unë punoja. Kam një pyetje për vendin e ri të stacionimit, foli ai me një theks të fortë amerikan. Që nga viti 1992 trupat helmetkaltra të OKB-së ishin përpjekur pa sukses të ndalnin luftën në vendin fqinj Bosnje e Hercegovinë. Tani paqen në Bosnje do ta siguronte një kontigjent i NATO-s, ku edhe amerikani ishte pjesë. “Kam dëgjuar, se aty ka myslimanë krenarë, kroatë dhe serbë. Por kush janë atëherë boshnjakët?”

Kolegët e mi dhe unë kishim raportuar tre vjet me radhë për luftën në Bosnje. Republika, pjesë e Jugosllavisë deri në vitin 1992 zinte vende kudo në lajme në Europë. Ne qeshëm me pyetjen naive të amerikanit. Më vonë mua m’u bë e qartë, se oficeri amerikan, kishte kuptuar pikërisht dilemën, në të cilën ndodhet Bosnja deri më sot. Shumë nga 3,5 milionë qytetare e qytetarë të Bosnjes jo vetëm që nuk janë krenarë për shtetin e tyre. Ata nuk duan të jenë boshnjakë. E kjo ka arsyet e saj.

Trashëgimia e luftës

Fjala Bosnje na kujton edhe sot kohën nga Prilli 1992-Dhjetor 1995, kur në shtetin e vogël boshnjak forcat e armatosura të tre grupeve më të mëdha fetare etnike – myslimanët boshnjakë, kroatët katolikë dhe serbët ortodoksë me mbeshtetjen e vendeve fqinjë, Kroaci e Serbi luftuan kundër njëri-tjetrit. 100.000 vetë humbën jetën në këtë luftë, miliona u dëbuan. Me Marrëveshjen e Dejtonit dhe kushtetutën përkatëse, Bosnja vërtet u ruajt si shtet, por ky është një konstrukt i vështirë i përcaktuar nga “etnitetet”, që sundohen nga partitë nacionaliste, që para 25 vitesh luftuan kundër njëri-tjetrit.

Gjendje e mjerueshme

Për shkak se kushtetuta e Dejtonit kërkon që për shumë vendime të ketë unanimitet, politika në Bosnje mund të funksionojë në të mirë të qytetareve e qytetarëve të Bosnjes, nëse politikanët tregojnë një gatishmëri të madhe për kompromis. Por pikërisht kjo nuk është bërë realitet, sepse nacionalistët sundues kanë zënë vend të mirë në sistemin që kanë ngritur. Në një kohë që gjendjen në Bosnje mund ta vlerësosh vetëm si të mjerueshme: Vendi nuk ka më industri, papunësia zyrtarisht është 25%, rreth dy të tretat e të rinjve nën 25 vjeç nuk kanë punë. Standardi jetësor ka ngecur në një tretën e mesatares europiane. Përditshmëria karakterizohet nga varfëria, korrupsioni, ndotja e mjedisit.

Për shkak se gjendja nuk ka ndryshuar, pavarësisht zgjedhjeve, mijëra boshnjakë, sidomos të rinjtë e të kualifikuarit, largohen nga vendi. Kjo nuk është e mirë për vendin, por u shkon për shtat nacionalistëve. Ata me të drejtë kanë frikë, që zemërimi i rinisë që i është vjedhur e ardhmja mund të plasë dikur. Nga ana tjetër emigrimi stabilizon pushtetin e nacionalistëve. Ata kontrollojnë edhe më tej vendet e pakta të punës në vend, që shpërndahen tek besnikët. Po ashtu emigracioni po përshpejton plakjen e popullsisë.

Demokracia ka nevojë për mirëqenien

Historia e të gjitha demokracive në botë tregon: Shoqëritë e lira funksionojnë vetëm, aty ku sundon mirëqenia. Për shkak të kësaj gjendjeje është prej vitesh e qartë, se çfarë duhet në Bosnje: një politikë që ngre lart investimet, industrializimin dhe rrit standardin jetësor. E dihet pse nacionalistët nuk e bëjnë këtë: Ky do të ishte fundi i pushtetit të tyre. Partitë jo-nacionaliste nuk janë në gjendje të krijojnë mirëqenie, sepse ato nuk kanë kohë të mjaftueshme nuk janë në pushtet. Në Bosnje nuk mund të fillojë kështu ndryshimi. Ai duhet të vijë nga jashtë, si me paqen e Dejtonit të vitit 1995.

Shansi i Bidenit

Në negociatat e paqes në vitin 1995 luanin rol kryesor SHBA. Pasi shtetet europiane u përpoqën me vite pa sukses t’i jepnin fund luftës në Bosnje, ishte presidenti amerikan, Bill Clinton, ai që i uli në një tryezë palët në konflikt në bazën amerikane Wright-Patterson në Dejton me një përzierje kërcënimesh e ofertash për ndihmë. Që atëherë roli i Europës në Bosnje është bërë më i rëndësishëm. Sot aty ndodhet një trupë e NATO-s dhe një trupë e paqes e BE. Me Joe Biden, BE ka tanimë një partner të besueshëm në politikën e Ballkanit, një moment i mirë për Europën, që të zbatojë në mënyrë aktive përgjegjësinë e saj në Bosnje.

Kundërshtarët e Bosnjes dhe Europës

Por BE e ka të vështirë të marrë vendimet që duhen për këtë. Grindja për buxhetin së fundmi tregoi, se edhe në BE ka aktorë të pakompromis. Kjo nuk prek vetëm politikën europiane për Ballkanin. Ajo është një provë për atë, se urgjentisht duhet hequr detyrimi për ujdi vendimesh dhe të kalohet në vendimet e shumicës. BE ka nevojë për më shumë demokraci, si Bosnja.

Europa shumëkombëshe dhe Bosnja multifetare nuk kanë vetëm të njëjtat vështirësi, ato kanë edhe të njëjtit kundërshtarë: shtete autokratike si Rusia apo Turqia, Kina totalitariste, Arabia Saudite fundamentaliste, si edhe populistët ultra të djathtë dhe fundamentalistët fetarë. Ata e refuzojnë një BE demokratike të bashkuar, si një Bosnje demokratike me unitet.

Pa gjasa po jo e pamundur

Pas kaq shumë vitesh nën mbikqyrjen europiane, më në fund duhet që Bosnja të shpallet një protektorat i BE për një kohë të kufizuar dhe me një qëllim të përcaktuar qartë: të aftësohet ky vend për anëtarësimin me BE. Dhe qytetarëve të Bosnjes t’u jepen më në fund arsye pse të jenë krenarë për Bosnjen. Po, një zhvillim i tillë parë nga gjendja në vend dhe problemet aktuale të BE, duket pa gjasa. Por i pamundur ai nuk është. E për Bosnjen dhe Europën ai do të ishte më mirë se vazhdimi i agonisë. Në vitin 1932 shkrimtari gjerman Kurt Tucholsky shkroi: “Një burrë hebre tha dikur: Unë jam krenar që jam hebre. Nëse nuk jam krenar, unë prapë mbetem hebre, pra më mirë të jem edhe krenar!” Ky qëndrim do të shkonte për boshnjakët. Edhe për europianët e tjerë.

Rüdiger Rossig është redaktor i Deutsche Welles. Në dhjetor 1995 ai ka qenë reporter për UNTV, televizionin e trupave të paqes të OKB-së në Jugosllavinë e atëhershme. Filmi i tij dokumetar, (Regjia: Zoran Solomon), “Bosnja dhe Kosova – Protektoratet e harruara të Europës” u shfaq në vitin 2017 në ZDF/arte.

dw

Ballkan, Bota

COVID-19 dhe teoritë konspirative në Ballkanin Perëndimor

Komento

VaksinaNjë studim i Grupit Këshillues për Politikat Publike, Ballkani në Evropë (BiEPAG) vë në pah se afër 80 për qind e popullsisë së vendeve të Ballkanit Perëndimor beson në masë të madhe apo pjesërisht në njërën nga teoritë konspirative lidhur me koronavirusin.

Këto pohime janë pjesë e raportit “Virusi i dyshimtë: Konspiracionet dhe COVID-19 në Ballkan”, i cili u publikua të enjten në një tryezë të Këshillit Atlantik dhe BiEPAG-ut.

Në raport thuhet se teoritë e konspiracionit, të mëdha dhe të vogla, janë rritur fuqishëm në mbarë botën në vitin 2020. Nga Qanon, me origjinë në Shtetet e Bashkuara e deri tek shoqata Querdenker në Gjermani, që mohon pandeminë dhe krahason kufizimet e qeverisë me Gjermaninë naziste, kanë bërë që me pohimet kundërthënëse të nxisin njerëzit në rrjetet sociale dhe mijëra që dalin në rrugë në gjithë botën. Teoritë e konspiracionit nuk janë të reja, por dukshmëria e lartë e teorive të tilla dhe gatishmëria e mijërave për të dalë në rrugë është risi dhe ka bërë që të fitojnë vëmendje më të madhe.

Teoritë konspirative në Ballkanin Perëndimor gjejnë tokë të pëlleshme. Institucionet janë të brishta dhe shpesh nuk u besohet, ndërsa ekziston edhe një histori e teorive që kishin shpërthyer në vitet e 90-ta të shekullit të kaluar, thuhet në raport.

Janë gjashtë teori mbizotëruese rreth pandemisë. E para që virusi ka “ikur” nga një laborator në Wuhan, përkatësisht që ka ekzistuar shumë më parë se sa që i është bërë e ditur opinionit publik. E dyta që qeveria kineze e ka prodhuar në laborator virusin dhe ai nuk është natyror. Katër teoritë e tjera janë më të skajshme përfshirë pohimet se virusi është shpërndarë nga industria farmaceutike, që qeveria amerikane e ka prodhuar virusin si armë biologjike, që ai është i lidhur me teknologjinë 5G, që është shpërndarë në mënyrë që Bill Gates-i të vendosë nëpërmjet vaksinimit një çip në kokën e njerëzve në mënyrë që të mund t’i kontrollojë.

Nga këto teori, tri prej tyre që lidhen me Kinën dhe me industrinë farmaceutike besohen nga më shumë se gjysma e të anketuarve në rajonin e Ballkanit Perëndimor. Ndërkaq ndërmjet 27.7 dhe 34.9 për qind e të anketuarve në rajon besojnë në teoritë se virusi ka të bënë me teknologjinë 5G, përfshirjen e ushtrisë amerikane dhe zhvillimin e virusit si armë biologjike dhe teorinë për Bill Gatesin.

Sipas studimit vendi me numrin më të madh të atyre që besojnë në teoritë e konspiracionit në Ballkanin Perëndimor është Shqipëria. Më të popullarizuarat janë ato teori që e bëjnë përgjegjëse Kinën, por edhe kur bëhet fjalë për lidhjet me Bill Gates, 43 për qind e të anketuarve mendojnë se kjo teori është në masë të madhe ose në një masë e vërtetë.

Madje, sipas studimit, as shkalla e arsimimit e as mosha nuk paraqesin mbrojtje ndaj teorive të konspiracionit. Në Kosovë, të zëmë, 47 për qind e atyre që kanë kryer fakultetin mendojnë se industria farmaceutike po shpërndajnë sëmundjen, ndërsa vetëm 22.2 për qind e atyre me arsim fillor besojnë në një teori të tillë. Kjo dëshmon se teoritë e tilla janë të rrënjosura në të gjitha shtresat e shoqërisë.

Përgjithësisht në rajon afër 80 për qind e popullsisë beson në masë të madhe apo pjesërisht në njërën nga teoritë konspirative lidhur me koronavirusin.

Studimi përfshinë edhe elementin gjeopolitik të teorive të konspiracionit gjë që ka shfaqur dallime meqë serbët kundrejt pjesëtarëve të etnive tjera kanë një qasje më dashamirëse ndaj Kinës. Tek të anketuarit në Serbi, është regjistruar shkalla më e ultë e atyre që besojnë në teorinë se Kina e ka “zhvilluar” turisin (35 për qind) apo se ai ka ikur nga një laborator në Wuhan (39 për qind).

Ndryshe është në Shqipëri ku 65 përkatësisht 58 për qind e të anketuarve besojnë në këto dy teori.

Qytetarët serbë në Malin e Zi dhe në Kosovë besojnë më pak në teoritë që lidhen me Kinën në krahasim me grupet tjera etnike. Mbase kjo është nxitur edhe nga qëndrimet e presidentit serb Aleksandër Vuçiç, i cili i quajti “vëllezër” dhe “shpëtimtar” kinezët përgjatë krizës zë pandemisë.

Nga ana tjetër sipas studimit, 86.1 për qind e serbëve të Kosovës besojnë në teoritë që lidhen me Bill Gates, madje 93.7 për qind besojnë se industria farmaceutike la luajtur rolin kryesor në krijimin dhe përhapjen e koronavirusit.

Studimi vë në pah edhe dallimet ndërmjet euro-skeptikëve dhe atyre që mbështesin integrimet evropiane. Nga të parët 60.6 për qind mbështesin një nga teoritë, ndërsa nga të dytët 48.9 për qind.

Florian Bieber, bashkërendues i BiEPAG-ut tha se “tre të katërtat e të anketuarve në Ballkanin Perëndimor besojnë në një shkallë apo shumë në cilëndo prej teorive të konspiracionit për të cilat ne i kemi pyetur, që është shifër më e lartë se në çdo vend të Evropë. Kjo pastaj pasqyrohet në vullnetin e tyre që të vaksinohen”.

“Në mbarë rajonin, 53.4 për qind kanë thënë se nuk do ta marrin vaksinën, ndërkaq vetëm 39.2 kanë thënë se me gjasë do ta marrin vaksinën”, thuhet mes tjerash ë raport.

voa

Ballkan, Kosova

Seancë në Kongres: Angazhimi amerikan, i nevojshëm për zgjidhjen e problemeve të Balkanit

Komento

Mr Eliot EngelEkspertë të Ballkanit i bëjnë thirrje administratës së ardhshme të drejtuar nga Joe Biden që të shtojnë vëmendjen ndaj Ballkanit dhe të bashkëpunojnë me Bashkimin Evropian për të zgjidhur problemet e mbetura në rajon. Ballkani ishte në qendër të një seance të Komisionit të Jashtëm të Dhomës së Përfaqësuesve të Kongresit amerikan. Siç njofton kolegia Keida Kostreci, ishte edhe seanca e fundit për rajonin që drejtohej nga Kryetari i Komisionit, Eliot Engel që i ka kushtuar vëmendje Ballkanit për dekada me radhë.

Anëtarë të Kongresit amerikan, ish-zyrtarë dhe ekspertë të Ballkanit e vunë theksin tek sfidat e përbashkëta të rajonit dhe nevojën e angazhimit amerikan. Kryetari i Komisionit, demokrati Eliot Engel tha se Ballkani ka shënuar përparim, përfshirë në Kosovë dhe Bosnje-Hercegovinë.

“Megjithëse kemi bërë aq shumë, ende mbeten çështje të pambyllura jo vetëm në ato dy vende, por në të gjithë rajonin, gjë që kërkon udhëheqjen amerikane dhe bashkëpunim më të ngushtë me partnerët tanë evropianë”, tha zoti Engel.

Një nga këto çështje është marrëdhënia mes Kosovës dhe Serbisë dhe Kongresmeni Engel thotë se në thelb të saj është njohja e Kosovës.

“Ç’ka është më e rëndësishmja është që Serbia duhet të shohë përpara. Kosova është e pavarur. Nuk kthehet më kurrë. Sinqerisht, bllokimi i njohjes së Kosovës nga vende të botës dhe i anëtarësimit të saj në Kombet e Bashkuara,veçse pengon Serbinë sepse kërkesa e saj për t’u anëtarësuar në Bashkimin Evropian nuk do të miratohet derisa të njohë Kosovën”, tha zoti Engel.

Ndërsa zoti Engel theksoi se të gjithë ata që kanë kryer krime ndaj luftës duhet të dënohen, ai shtoi se Serbia nuk po mbahet përgjegjëse.

“Duket se Serbia, pala përgjegjëse për shumicën e krimeve të luftës, nuk po përballet praktikisht me asnjë presion brenda vendit ose nga bashkësia ndërkombëtare për të vënë përgjegjësit para drejtësisë. Në të njëjtën kohë, Kosova, viktima e luftës, është e detyruar të krijojë një gjykatë hibride me një prokuror dhe gjykatës ndërkombëtare”, tha ai duke shtuar se nëse do të bëhej fjalë për një vend si Danimarka, do të mendonim se diçka është shumë gabim.

Madeleine Albright, ish-Sekretare amerikane e Shtetit, tha se ajo konsideron arritjet e saj më të mëdha, rolin e Shteteve të Bashkuara në Kosovë dhe Bosnje Hercegovinë.

Ajo tha se politika e jashtme e administratës së re drejtuar nga Joe Biden në Ballkan, duhet të mbështetet tek bashkëpunimi me Bashkimin Evropian. Ajo tha se kjo politikë e jashtme duhet të përfshijë luftën ndaj korrupsionit dhe një qasje rajonale jo ndaj vendeve veç e veç.

“Shtetet e Bashkuara dhe BE-ja duhet të punojnë së bashku për të mbështetur iniciativat që ndihmojnë Kosovën, Bosnjën dhe të tjerët që të krijojnë lidhje ekonomike me Evropën dhe fqinjët, ndërsa inkurajojnë gjithashtu reformat e nevojshme politike”, tha ajo.

Lidhur me Kosovën, zonja Albright tha se ajo duhet të njihet ndërkombëtarisht, përfshirë të bëhet anëtare e OKB-së dhe theksoi se ky anëtarësim nuk duhet të bëhet subjekt i vetos nga Beogradi.

Daniel Serwer, profesor dhe drejtor i Programeve për Menaxhimin e Konflikteve dhe Politikës së Jashtme amerikane në Universitetit Johns Hopkins tha se parakushti thelbësor për zgjidhjen e problemeve të mbetura të Ballkanit është riangazhimi i Amerikës në rajon, në bashkëpunim me aleatët evropianë.

“Konkurrenca e fundit midis Shteteve të Bashkuara dhe Bashkimit Evropian, i cili ka ka demonstruar se nuk mund ta bëjë punën e vetme, e pengoi progresin. Si pjesë e rikonfirmimit të tij në shkallë globale ndaj vlerave demokratike, Presidenti Biden duhet të konsultohet me Evropianët dhe të shpallë një vizion të përbashkët për rajonin e Ballkanit”, tha ai.

Angazhimi amerikan, i domosdoshëm për dialogun Kosovë-Serbi

Ai veçoi dialogun mes Prishtinës dhe Beogradit, si çështje ku angazhimi më i madh amerikan është i nevojshëm, duke shtuar se synimi kryesor i Shteteve të Bashkuara duhet të jetë njohja e ndërsjellë dhe shkëmbimi i ambasadorëve.

“Presidenti Biden dhe Kancelarja Merkel duhet ta bëjnë të qartë këtë qëllim dhe të bëjnë presion ndaj anëtarëve të BE-së që nuk e kanë njohur Kosovën, që të deklarojnë se do ta njohin Kosovën jo më vonë se Serbia. Anëtarësimi në OKB do të kërkojë që amerikanët të bindin Rusinë dhe Kinën të mos vendosin veto”, tha ai.

Edhe Janusz Bugajski, ekspert në Fondacionin Jamestown në Uashington tha se administrata Biden duhet të bindë këto 5 vende ta njohin Kosovën.

“Qëllimi i bisedimeve Serbi-Kosovë duhet të jetë krijimi i një harte për njohjen ndër-shtetërore. Kjo është zgjidhja e vetme e qëndrueshme që do t’i çlirojë të dyja vendet të ndjekin aspiratat e tyre drejt integrimit në BE dhe zhvillimit ekonomik. Dialogu pa një qëllim të qartë shpërqendron dhe paralizon të dyja palët”, tha ai duke rënë dakord me zotin Serwer se pa përfshirjen amerikane, BE është një bashkëbisedues më i dobët, më i përçarë dhe me më pak ndikim.

Zoti Bugajski tha se takimi në Shtëpinë e Bardhë në shtatorme udhëheqësit e Serbisë dhe Kosovës në Shtator ri-angazhoi Uashingtonin në dialog, por…

“SHBA nuk mund të përqendrohet thjesht tek faktorët ekonomikë dhe të neglizhojë vendimet kryesore politike dhe diplomatike. Marrëdhëniet ekonomike nuk do të normalizohen nëse marrëdhëniet politike dhe diplomatike mbeten anormale”, tha ai.

Përballja me ndërhyrjen e Rusisë, Kinës dhe Turqisë

Republikani më me peshë në Komision, Michael McCaul, tha se populli i Kosovës meriton të jetojë në një vend plotësisht të pavarur dhe demokratik që është plotësisht i integruar në komunitetin ndërkombëtar dhe Serbia duhet të demonstrojë se e sheh të ardhmen e saj në Perëndim. Ai shtoi se ai vend duhet të distancohet nga Rusia dhe Kina.

“Për fat të keq, ndërsa Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e tyre evropianë përpiqen të ndihmojnë Ballkanin Perëndimor që të ndërtojnë një të ardhme më të sigurt, më të begatë dhe demokratike, regjimi i Putinit po ndjek një program me synime shkatërruese, duke krijuar ndasi dhe nxitur tensione etnike”, tha ai.

Ish-sekretarja e Shtetit Albright tha se e ndan shqetësimin për rolin e Rusisë.

“Pjesërisht ajo që po ndodh është se rusët po vënë në praktikë në Serbi, gjërat që po bëjnë në pjesë të tjera të Evropës qendrore dhe lindore, çka do të thotë se po punon për të minuar demokracinë atje dhe më pas për të shkëputur vendet nga të qenit pjesë e Perëndimit dhe po përdor taktikat e agjentëve të KGB-së”, tha ajo.

Analisti Serwer tha se administrata Biden dhe BE-ja duhet ta rrisin presionin ndaj Beogradit lidhur me ndërhyrjen ruse.

“Nëse Vuçiç vazhdon të preferojë autokracinë dhe animin me Rusinë dhe Kinën, amerikanët dhe evropianët do të duhet të presin ditën kur Serbia do të angazhohet për demokraci të vërtetë në vend dhe marrëdhënie më të mira me fqinjët e saj”, tha ai.

Panelistët dhe anëtarët e Komisionit shprehën gjithashtu shqetësimin për ndërhyrjen e Turqisë në rajon dhe më gjerë në politikën e jashtme.

“Të mbarojmë punën e filluar”

Prof. Serwer, e pranon se Presidenti Biden do të ketë probleme më të mëdha se Ballkani, por shtoi se pak rajone në botë, premtojnë rezultate më të mira në këmbim angazhimit amerikan.

“Në bashkëpunim me evropianët, SHBA mund të shpëtojë sovranitetin dhe integritetin territorial të dy aleatëve të mundshëm – Kosovës dhe Bosnjës – dhe të ndihmojë Serbinë të shpëtojë nga trashëgimia e saj e autokracisë dhe luftës. Presidenti Biden duhet të mbështesë ata që janë të përgatitur për ta bërë Evropën të plotë dhe të lirë dhe t’u kundërvihet atyre që bllokojnë progresin”.

Seanca ishte e fundit që kongresmeni Engel mban lidhur me Ballkanin, para se të largohet nga Kongresi dhe të pasohet në drejtimin e Komisionit nga Gregory Meeks. Të gjithë folësit vlerësuan rolin e tij në dekada lidhur me rajonin. Në fund të fjalës së tij, zoti Engel bëri thirrje që të përfundohet puna që u fillua kur ai hyri për herë të parë në Kongres.

“Le të qëndrojmë me njerëzit e këtij rajoni. Dhe, le të udhëheqim komunitetin ndërkombëtar dhe të përfundojmë misionin për të futur çdo vend të Ballkanit në zemër të Evropës”, tha ai.

voa

Ballkan

Një epokë e re në Malin e Zi

Komento

Gjukanoviçi ndjek fjalimin e kryeministrit të ri, Krivokapiç, 2 dhjetor 2020Më i vogli ndër shtetet pasuese të Jugosllavisë, Mali i Zi, për herë të parë pas 30 vitesh priet një qeveri, që nuk kontrollohet nga presidenti më afatgjatë në post në Europë, Milo Gjukanoviç.

Të premten (04.12) Mali i Zi përjeton ndërrimin e parë demokratik të qeverisë. Parlamenti në kryeqytetin, Podgoricë gjatë ditës voton qeverinë e re, tek e cila nuk është pjesë Partia Demokratike e Socialistëve, e presidentit, Milo Gjukanoviç. Gjukanoviç dhe partia Demokratike e Socialistëve e kanë dominuar Malin e Zi që nga fundi i sundimit të komunistëve dhe shpërbërjes së Jugosllavisë në vitin 1991.

Më 30 gusht, në zgjedhjet parlamentare, opozita me një shumicë të vogël, me vetëm një vend në parlament, solli dështimin e parë të karrierës politike të Gjukanoviçit, i cili e shkëputi me referendum vendin prej 620.000 banorësh nga shteti i përbashkët, “Serbi dhe Mali i Zi”. Nën drejtimin e tij, Mali i Zi në vitin 2012 filloi negociatat e anëtarësimit me BE dhe u anëtarësua në NATO në vitin 2017.

Gjukanoviçin e mundi një aleancë opozitare, që fillonte nga parti si Fronti Demokratik pro serb dhe vazhdonte deri tek partia URA, që luftoi për pavarësimin e Malit të Zi. Humbja e zgjedhjeve të Gjukanoviçit u parapri nga disa skandale. Kështu presidenti dhe partia e tij u akuzuan rregullisht për lidhje me krimin e organizuar, kësaj i shtohet korrupsioni i gjerë në vend dhe varfëria e madhe.

Rolin qendror duhet ta ketë ruajtur kisha ortodokse serbe, pjesë e së cilës është shumica e popullsisë së Malit të Zi. Por përveç asaj ekziston edhe kisha tjetër, më e vogël, kisha ortodokse malazeze, e cila nuk njihet nga kishat e tjera ortodokse.

Konflikti me kishën

Konflikti i Gjukanoviçit me kishën ortodokse serbe filloi për shkak të “ligjit për lirinë e fesë”, që i jepte shtetit malazez pronësi të kishës ortodokse serbe. Kisha e vlerësoi këtë si vjedhje dhe mobilizoi besimtarët e saj fillimisht për protesta masive, dhe më vonë të votonin kundër Gjukanoviçit. Ai nga ana e tij fajësoi Serbinë dhe presidentin Vuçiç për ndërhyrje në çështjet e brendshme të Malit të Zi. “Protestat e kishës ortodokse serbei kushtuan partisë DPS një pjesë të elektoratit duke dhënë kështu një kontribut të rëndësishëm për humbjen e Gjukanoviçit, thotë Vladan Zugiç, që analizon për më shumë se 20 vjet politikën malazeze për gazetën e njohur të pavarur, “Vijesti”.

Rrezik për pavarësinë?

Presidenti Gjukanoviç vetë nuk bën tentativa të pengojë ndërrimin e pushtetit, por përkrahësit e tij thonë, se pavarësia e Malit të Zi është në rrezik. Përveç kësaj ata flasin për rrezikun e zhvendosjes së vendit drejt nacionalizmit klerikal dhe se qeveria e re do të “serbizojë” malazezët. Si argument ata përmendin, se disa nga ministrat e rinj e shohin veten si serbë dhe janë anëtarë të kishës ortodokse serbe. “Gjukanoviçi dhe DPS deri tani paraqiten si opozitë konstruktive”, thotë analisti Zugiç. “Ata bëjnë përgjegjëse Serbinë, presidentin e saj dhe kishën ortodokse serbe për humbjen e zgjedhjeve. Por kjo nuk është pamja e plotë, sepse akuzat për korrupsion kundër DPS nuk përmenden ashtu si tema e kriminalitetit të organizuar.”

Qeveria e re e Malit të Zi do të jetë e përbërë nga ekspertët dhe do të drejtohet nga Zdravko Krivokapiç, një profesor universiteti, që në zgjedhje drejtoi Frontin Demokratik proserb dhe pas zgjedhjeve u propozua nga kisha ortodokse serbe si kryeministër. Kreu i URA-s, Dritan Abazoviç do të jetë politikani i vetëm ndër ministrat, të 12 ministrat e tjerë do të jenë ekspertë, që janë propozuar nga partitë qeverisëse. “Këta njerëz kanë të shkuar të pastër, dhe qeveria e tyre do të përpiqet të punojë me profesionalitet të lartë”, thotë për Deutsche Wellen, Boris Mariç, ish-ministër malazez, sot analist i politikës dhe drejtues i organizatës joqeveritare, “Qendra për liritë qytetare”.

Luftë për çdo ligj

Pas emërimit të tij, Krivokapiç u sulmua ashpër nga Fronti Demokratik,  por në fund politikanë të kësaj partie hoqën dorë, që qeveria të mos mbetej në dorë të DPS. “Qeveria e re duhet të luftojë për çdo ligj, para se të miratohet në parlament. Nuk pres, që deputetët ta rrëzojnë qeverinë e re, më shumë gjasa ka që herët ose vonë të kërkohen ndërrime qeveritare.”, thotë Boris Mariç.

Çfarë do të ndodhë me Gjukanoviçin?

Mandati i Milo Gjukanoviçit merr fund në vitin 2023. Vendi ndodhet para një bashkëjetese, por që tani krerë të partive qeverisëse kërkojnë arestimin e kreut të shtetiti. Ata thonë, se Gjukanoviç ka përdorur shtetin në sundimin e tij 30 vjeçar për të shumuar pasurinë e tij marramendëse. Presidenti e mohon këtë. “Unë pres që të ngrihen akuza kundër anëtarëve të partisë së Gjukanoviçit. Nëse vjen puna tek dënimet, ky do të jetë një problem i madh për Partinë Demokratike të Socialistëve”, parashikon Mariç.

Vetë kryeministri Krivokapiç ka bërë të ditur, se do të luftojë kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar. Përveç kësaj ai kërkon të reformojë administratën, të hetojë origjinën e pasurisë së politikanëve dhe punonjësve të shtetit. Për analistin Zugiç “lufta e vendosur kundër korrupsionit është çelësi që Mali i Zi të vazhdojë rrugën drejt BE.” Kurse analisti Boris Mariç thotë se qeveria e re do t’i japë një shans edhe kishës ortodokse serbe. “SPC do të ketë me siguri influencë në ndryshimin e ligjit të lirisë së fesë. Por pas kësaj do të ishte mirë, nëse ajo tërhiqet sërish nga jeta politike”, thotë Mariç, që një ndër sfidat kryesore të qeverisë së re tani shikon luftën kundër pandemisë së Coronës.

dw

Ballkan, Maqedonia

Analistët: Vemendje e shtuar për Ballkanin nën administratën Biden

Komento

Charles Kupchan Janusz BugajskiBashkimi Evropian po përpiqet ta shfrytëzojë ardhjen së shpejti të administratës Biden për një fillim të ri në marrëdhëniet me Shtetet e Bashkuara, pas katër vjet tensionesh nën Presidentin Donald Trump.

Por çfarë ndryshimesh mund të shohim në marrëdhëniet e administratës së re me Evropën dhe në drejtim të çështjeve me të cilat përballet sot Ballkani Perëndimor?

Ilir Ikonomi i Zërit të Amerikës bisedoi me dy analistë në Uashington dhe përgatiti këtë material:

Udhëheqësit e Bashkimit Evropian shpresojnë se pas katër vite tensionesh nën Presidentin Donald Trump, marrëdhëniet me Shtetet e Bashkuara mund të njohin një frymë të re me administratën Biden.

Charles Kupchan, drejtor i studimeve për Evropën në Këshillin prestigjioz për Marrëdhëniet me Jashtë, ka punuar për një kohë të gjatë me zotin Biden në Shtëpinë e Bardhë dhe e ka shoqëruar atë shpesh gjatë vizitave në Evropë.

“Vetë Joe Bideni e ka kaluar një pjesë të mirë të karrierës i përqendruar te siguria evropiane dhe tek NATO-ja, ndryshe nga zoti Trump, i cili në thelb u tërhoq nga integrimi evropian. Prandaj, nuk ka dyshim se të gjithë në Evropë po marrin frymë të lehtësuar. Ndoshta jo të gjithë, sepse një pjesë kanë mbajtur marrëdhënie të mira me Presidentin Trump, por ata janë përjashtim,” thotë analisti.

Zoti Kupchan pret që ndryshimi më i madh që do të vihet re do të jetë së pari në atmosferën e marrëdhënieve:

“Do të ketë një mirëkuptim se SHBA janë kthyer në rolin e tyre tradicional si udhëheqëse e NATO-s. Së dyti, unë besoj se zoti Biden do ta zhbëjë vendimin e Presidentit Trump për të tërhequr trupat amerikane nga Gjermania.”

Janusz Bugajski është studiues në Fondacionin Jamestown.

“Unë pres që nga administrata Biden të ketë më shumë angazhim dhe vazhdimësi ndaj marrëdhënieve ndëratlantike… Është mirë që t’i tregojmë edhe brezit më të ri, të rinjve që nuk e kuptojnë rëndësinë e NATO-s apo të marrëdhënieve ndëratlantike se Amerika nuk mund të veprojë e vetme. Përhapja e viruseve, e dezinformimit e luftës kibernetike, të gjitha këto kërcënime ndaj sigurisë ndërkombëtare kërkojnë një aleancë të fortë,” thotë zoti Bugajski.

Zoti Kupchan nuk pret që presidenti i ardhshëm Biden të veprojë me shpejtësi përsa i përket marrëdhënieve me Evropën:

“Duhet të kuptojmë se zoti Biden, të paktën në vitin e parë do jetë mjaft i përqendruar në çështjet e brendshme, si pandemia, rihapja e ekonomisë. Por mendoj se ka gjithashtu rëndësi që edhe Evropa të bëjë lëshime në marrëdhëniet me zotin Biden, duke u treguar e gatshme për të bërë më shumë, për shembull duke shpenzuar më shumë për mbrojtjen.”

Por sa i rëndësishëm do të jetë Ballkani Perëndimor në politikat e administratëssë ardhshme?

“Mendoj se ndryshe nga shumë politikanë që të them të drejtën nuk e dinë se ku bie Ballkani, Joe Bideni gjen gjithnjë kohë për Ballkanin. Kur punoja me të në Shtëpinë e Bardhë, ai ishte gjithnjë i gatshëm të shkonte atje dhe fliste vazhdimisht në telefon me udhëheqësit e rajonit….” shpjegon Kupchan.

Sipas tij, Ballkani mori vemendje gjatë administratës Trump, pjesërisht sepse ambasadori Richard Grenell u angazhua shumë për përmirësimin e marrëdhënieve mes Beogradit dhe Prishtinës. “Pra, jo se rajoni u la mënjanë, por mendoj se do të shohim një theks më të qëndrueshëm nga Departamenti i Shtetit dhe në një farë mase nga Shtëpia e Bardhë për Ballkanin, sepse ka shumë punë të papërfunduara,” thotë zoti Kupchan.

Sipas analistit Bugajski, u takon vetë vendeve të Ballkanit Perëndimor që të realizojnë reformat brenda tyre, por ka shumë rëndësi që Shtetet e Bashkuara t’i inkurajojnë këto vende:

“Mendoj se ka patur shumë njerëz, që duke u nisur nga politikat e administratës Trump kanë thënë: Ndoshta Bashkimi Evropian nuk është aq me rëndësi sa e mendonim, sepse administrata Trump nuk po punon ngushtë me evropianët. Mendoj se një rianagzhim i zotit Biden ndaj BE-së do të ndihmojë vendet që kërkojnë të anëtarësohen dhe do të bindë shumicën e politikanëve në këto vende që t’i hyjnë punës për të plotësuar kushtet e anëtarësimit.”

Zoti Charles Kupchan thotë se solidariteti më i madh Amerikë-Evropë që pritet të shihet me ardhjen e administratës së re, do të ndikojë për mirë në normalizimin mes Beogradit dhe Prishtinës:

“Në një farë mënyre ka patur një rivalitet për Ballkanin mes administratës Trump dhe Bashkimit Evropian, sidomos sa i përket dialogut mes Beogradit dhe Prishtinës. Do të shihni se Uashingtoni do të punojë shumë më nga afër me Brukselin dhe me kryeqytetet evropiane për të sjellë më tepër qëndrueshmëri në Ballkan.”

Zoti Kupchan beson se do të ketë një rikthim në situatën kur Amerika do të përdorë si diplomacinë personale ashtu edhe peshën diplomatike për ta shtyrë rajonin në drejtimin e duhur.

voa

Ballkan, Maqedonia

Borrell: Nuk mund të jemi aktorë globalë nëse nuk i zgjidhim problemet në Ballkan

Komento
Josep BorrellPërfaqësuesi i lartë i Bashkimit Evropian, Josep Borrell

“Nëse nuk mund të zgjidhim problemet në Ballkan atëherë si mund të jemi aktor i rëndësishëm global”, ka thënë Borell.

Ai i bëri komentet në një debat kushtuar dhjetëvjetorit të krijimit të Shërbimit të Veprimit të Jashtëm të BE-së, një lloj shërbimi i përbashkët diplomatik evropian, ku morën pjesë edhe dy paraardhës të tij, Javier Solana dhe Federica Mogherini.

Borrell foli për dialogun mes Kosovës dhe Serbisë dhe përsëriti se ky problem duhet të zgjidhet në kuadër të perspektivës evropiane. Në anën tjetër, ai mirëpriti edhe gatishmërinë e Shteteve të Bashkuara për të ndihmuar në këtë proces.

“Na vjen mirë që SHBA-të duan të ndihmojnë, por është BE-ja ajo që udhëheq këtë proces. Vetëm BE mund të paraqesë ofertën e rëndësishme për njerëzit atje dhe ajo është perspektiva evropiane. Në kuadër të kësaj perspektive duhet të zgjidhet problemi”, ka thënë Borell.

Ai edhe një herë ka shprehur kënaqësinë për rifillimin e dialogut mes Kosovës dhe Serbisë, që në fillim të mandatit të tij.

Javier Solana, ish-sekretar i përgjithshëm i NATO-s dhe përfaqësuesi i parë i lartë i BE-së prej kur është krijuar ky post, ka thënë se problemi mes Kosovës dhe Serbisë duhet të zgjidhet përmes dialogut, por edhe duke i ofruar një rrugë më të shpejtë Serbisë drejt BE-së. Këtë Solana e ka lidhur edhe me ndikimin e Rusisë në rajon e sidomos në Serbi.

Pas një ndërprerjeje prej më shumë se 20 muajsh, procesi i dialogut mes Kosovës dhe Serbisë, me ndërmjetësimin e Bashkimit Evropian, rinisi më 16 korrik të vitit 2020.

Në takimin e parë, kryeministri i Kosovës, Avdullah Hoti dhe presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, u tha se biseduan për çështjen e të pagjeturve, të zhvendosurve dhe për çështjet ekonomike.

Hoti dhe Vuçiq, po ashtu janë takuar edhe në muajin shtator. Por, që atëherë nuk ka pasur më raunde të reja të bisedimeve në nivelin e lartë dhe BE-ja ka thënë se bisedimet do të rinisin pasi të lejojnë kushtet, për shkak të pandemisë së koronavirusit.

BE-ja mohon se kjo ndërprerje e bisedimeve është bërë për shkak të çështjes së krijimit të Asociacionit të komunave me shumicë serbe. Pala kosovare ka thënë se në dialog nuk do të bisedojë për këtë temë, ndërkaq Serbia insiston që Asociacioni të ketë kompetenca ekzekutive.

Dialogu ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, nën ndërmjetësimin e Bashkimit Evropian ka nisur më 2011. Ky proces thuhet se ka për qëllim që në fund, palët të normalizojnë raportet.

Procesi i dialogu ishte ndërprerë në fund të vitit 2018, për shkak të një takse që Qeveria e Kosovës vendosi ndaj produkteve të Serbisë dhe Bosnjë e Hercegovinës, që u pasua nga masa të reciprocitetit. Por, me të marrë detyrën, kryeministri i Kosovës, Avdullah Hoti hoqi reciprocitetin, për t’i dhënë shans rinisjes së bisedimeve.

rel

Ballkan, Bota

Marrëveshja e Dayton-it: Ka ardhur koha për drejtësi për Bosnje-Hercegovinën!

Komento

Christian Schwarz-SchillingChristian Schwarz-Schilling

Pas më shumë se tre vitesh luftime palët në konflikt ranë në ujdi më 21 nëntor 1995 në Dayton/Ohie për një Marrëveshje të Paqes për Bosnje-Hercegovinën, si edhe një kushtetutë që deri më sot e paralizon vendin.

Pas dështimit të të gjitha përpjekjeve për t’i dhënë fund luftës që kishte shpërthyer që nga pranvera e vitit 1992 në ish-republikën jugosllave, Bosnje dhe Hercegovinë, qeveria e presidentit amerikan, Bill Clinton forcoi angazhimin e saj në Ballkan në fillim të vitit 1994. Në mars ajo arriti që popullsia boshnjake, kështu e quajnë veten myslimanët e Bosnjës nga viti 1993, si edhe kroatët të krijojnë një federatë. Modeli i federatës shërbeu nga ky moment për “Grupin e Kontaktit” (i përbërë nga diplomatë të SHBA, Britanisë së Madhe, Francës, Rusisë dhe Gjermanisë) si shtylla kryesore për negociatat e ardhshme. Ky grup propozoi që të pranohen si fakt “pastrimet etnike” të pjesëve të tëra të Bosnjës, të kryera nga serbët boshnjakë dhe t’u njihet atyre 49% e territorit. Në një kohë që sipas regjistrimit të popullsisë nga viti 1991, jetonin në Bosnje vetëm 31% serbë. Më vonë madje u pranua edhe zhvendosja e etnive të ndryshme, vetëm për të mbajtur larg njëri-tjetrit dy grupe “homogjene” – serbët nga njëra anë dhe boshnjakët e kroatët nga ana tjetër.

SHBA që për një kohë të gjatë kishin dalë kundër njohjes së pushtimeve serbe, në janar 1995 bënë kthesë dhe e miratuan ndarjen e Bosnjës në favor të palës serbe. Edhe Gjermania iu bashkua ndërrimit të paradigmës. Në fund “Marrëveshja e Dayton-it” vlerësoi agresorët, dhe ndëshkoi të sulmuarit. Nuk mund të flitet këtu për një marrëveshje të negociuar me drejtësi.

Kushtetuta e Dayton-it

Më 14 dhjetor 1995 u nënshkrua në Paris marrëveshja e negociuar nga 1 deri më 21 nëntor në Dayton si marrëveshje e paqes nga tre krerët e shteteve pjesëmarrëse në luftë, presidentit boshnjak, Alija Izetbegoviç, Franjo Tuxhmanit dhe presidentit serb, Sllobodan Millosheviç. Bosnja mori edhe një kushtetutë të re. Shteti boshnjak u ruajt, por u nda në dy “etnitete”: Federata e Bosnje-Hercegovinës me shumicë popullsi kroate dhe myslimane si edhe Republika Srpska, kryesisht me popullsi serbe. Kësaj iu shtua edhe një “zonë e administrimit të posaçëm” në qytetin Bërçko në lindje të vendit. Përtej kësaj u krijua edhe posti i “Përfaqësuesit të lartë” të Bashkësisë Ndërkombëtare që duhet të vëzhgonte zbatimin civil të marrëveshjes.

Të drejta të posaçme për popujt themelues

Për të mënjanuar tensione të mundshme të tre popujve themelues, pra boshnjakëve, kroatëve dhe serbëve iu dha një e drejtë vetoje për mbrojtjen e “interesave kombëtare”. Kjo do të thotë, që anëtarët boshnjakë, kroatë dhe serbë të presidencës dhe të gjithë parlamentit boshnjak mund të bllokojnë çdo vendim, nëse e shohin të rrezikuar etninë e tyre. Pas katër vitesh lufte me më shumë se 100.000 viktima, më shumë se dy milionë refugjatë, përdhunime masive, kampe të burgosurish të luftës, gjenocidin e Srebrenicës, serbët boshnjakë morën gjysmën e Bosnjës. Krimet e luftës u trajtuan me shumë vështirësi. Marrëveshja e Dayton-it ishte në avantazh të aktorëve kryesorë të krimeve të luftës.

Më mirë se lufta

Megjithatë të gjithë morën frymë lirisht pas nënshkrimit të marrëveshjes. Bashkësia ndërkombëtare pas katër vitesh mblodhi rrënojat e dobësive të saj në luftën e Bosnjës, për fat të keq për shumë vetë shumë vonë. Qytetarët në Bosnje nuk duhet të kishin më frikë për jetën, Në të njëjtën kohë popullsia, pavarësisht nga etnia, duhej të riorientohej. Refugjatët kishin të drejtën të ktheheshin në vendlindje, pra në etnitetet e reja të krijuara, tek të cilat ata ishin tani pakicë. Shumë vetë pas disa vitesh përpjekjesh të pasuksesshme për t’u integruar aty u dorëzuan, i shitën pronat dhe shkuan diku tjetër. Vendi vazhdoi të ndahej dhe “pastrohej” përgjatë vijave etnike.

Komb në vend të demokracisë

Përveç kësaj Marrëveshja e Daytonit u mori të gjithë jo-boshnjakëve, jo-kroatëve dhe jo-serbëve të drejta demokratike. Kështu për shembull anëtarët e pakicave, afër 4% e popullsisë, deri më sot nuk mund të kandidojnë për postet më të larta në shtet, sepse kjo e drejtë i është rezervuar popujve konstitues të shtetit.

Dayton e bëri Bosnjën të paqeverisëshme. Në kohën time si Përfaqësues i Lartë (2006-2007)jam marrë me marrëveshjen e paqes dhe kushtetutën që përmbante ajo. Në vitin 2006 u përpoqa ta ndryshoj kushtetutën por pa sukses.

Shpresa për reforma

Në vitin 1995 të gjithë pjesëmarrësit e Dayton-it e dinin, se si marrëveshja e paqes edhe kushtetuta ishin të komplikuara dhe të paplota. Por ata shpresonin, siç më ka thënë atëherë kryenegociatori, Richard Holbrooke, se marrëveshja me kalimin e viteve hap pas hapi do të reformohej në varësi të kërkesave të kohës. Por brenda 25 viteve askush nuk ia doli ta bëjë këtë: as bashkësia ndërkombëtare, as vetë boshnjakët. Duhej të ishte futur, siç tha edhe drejtuesi i atëhershëm i delegacionit gjerman në Dayton, Wolfgang Ischinger, një klauzolë revizionimi, pra që rishikimi i marrëveshjes të kryhej pas tre vitesh.

Gabimet e bashkësisë ndërkombëtare

Sot Bosnja është humbësja më e madhe e luftërave të Jugosllavisë, por sidomos është një vend i pastabilizuar. Shteti ligjor gati nuk ekziston, korrupsioni është në nivel të lartë, varfëria dhe pasiguria sociale rriten vazhdimisht, prej vitesh gjithnjë e më shumë të rinj largohen nga vendlindja. Marrëveshja e Dayton-it dhe kushtetuta që përmbante ajo janë në fuqi ende të pandryshuara, minojnë të drejtat demokratike dhe e largojnë gjithnjë e më shumë vendin nga BE.

Bashkësia ndërkombëtare nuk luan rol konstruktiv. Ajo është e ndarë, e painteresuar dhe bën prej vitesh të njëjtat gabime si në vitet 90-të: toleron retorikën agresive dhe nacionaliste të shumë politikanëve në Bosnje, madje edhe kur ajo pa u fshehur himnizon të dënuarit si kriminelë lufte. Me Marrëveshjen e Dayton-it u çimentua udha e forcave nacionaliste dhe ndarëse që përpiqen prej vitesh të shpërbëjnë shtetin boshnjak. Mundet që të thirrej në ndihmë Përfaqësuesi i Lartë, por kjo nuk bëhet.

Të mbahet përgjegjësi

Pikërisht sot duhet të apelohet tek bashkësia ndërkombëtare që të merret seriozisht me Bosnje-Hercegovinën për të gjetur një rrugëdalje nga status-quoja. Apo do ta lemë këtë vend të shpërbëhet? Para 25 vjetësh presidenti i atëhershëm i Bosnjës, Izetbegoviç tha pas nënshkrimit të marrëveshjes në Paris: “Dhe popullit tim unë i them: Kjo mund të mos jetë një paqe e drejtë, por është më e drejtë se sa vazhdimi i luftës. Në këtë situatë siç është, dhe në botën siç është nuk mund të arrihej një paqe më e mirë. Zoti është dëshmitari ynë, që ne kemi bërë gjithçka mundeshim me fuqinë tonë, që të zvogëlohej përmasa e padrejtësisë për vendin dhe popullin tonë.”

Por ne të gjithë e dimë, se pa drejtësi nuk mund të ketë paqe të vazhdueshme. Ka ardhur koha që të ketë drejtësi për Bosnjën.

Prof. Dr. Christian Schwarz-Schilling ka qenë ministër federal i Postës dhe Telekomunikacionit nga viti 1982-1992, kur dorëzoi postin në shenjë proteste për qëndrimin e qeverisë gjermane në luftën e Bosnjës. Në vitin 2006-2007 ai qëndroi në postin e Përfaqësuesit të Lartë për Bosnje-Hercegovinën dhe si i ngarkuar i posaçëm i BE për BH.

dw