Annie Ernaux është fituesja e çmimit Nobel në letërsi

 

Këtë radhë nuk ishte surprizë: Shkrimtarja franceze ishte një nga kandidatet kryesore për çmimin prestigjioz.

 

Akademia Mbretërore Suedeze informoi për fituesen e çmimit Nobel në Letërsi për vitin 2022. Ajo është shkrimtarja franceze Annie Ernaux. 82-vjeçarja konsiderohet si nëna e autofiksionit. Ajo u bë e njohur në Francë me romanin e saj “Les Années” (Paraardhësit) në vitin 2008.

Ernaux rrëfen histori familjare, nga e përditshmja, të ndërthurura me ngjarje historike. Janë ngjarje private, si shkollimi, aborti, por të vëna si rastësisht në kontekstin politiko – social, me barrierat klasore dhe patriarkale, ato bëhen politike. Në argumentimin e saj Akademia e vlerësoi shkrimtaren për “kurajën dhe mprehtësinë klinike me të cilën ajo zbulon rrënjët, të huajën dhe kufijtë kolektivë të kujtesës individuale.”

Ernaux është një nga shkrimtaret më të njohura franceze në botë dhe është përkthyer në shumë gjuhë. Lexuesi shqiptar e njeh atë nga “Kujtime vajze”,  “Pasioni i thjeshtë” dhe “Vendi i Babait” , të sjella në shqip nga Margarita Skenderaj dhe Klara Lagji përmes Botimeve Dudaj.

Çmimi Nobel në letërsi këtë vit nuk ishte surprizë. Shkrimtarja franceze ishte në krye të listës së disa fejtoneve. Ndryshe nga një vit më parë kur ai iu dha shkrimtarit me origjinë nga Zanzibari, Abdulrazak Gurnah

Java e çmimeve Nobel vijon të premten, më 7 tetor me fituesin në Ekonomi dhe mbyllet të hënën në Oslo me shpalljen e fituesit të Çmimit Nobel të paqes. Ceremonia e shpërndarjes së çmimeve do të bëhet në 10 dhjetor në Stokholm.

Nobeli i Paqes shkon për mbrojtës të të drejtave të njeriut nga Bjellorusia, Rusia dhe Ukraina

 

Çmimi Nobel për Paqe 2022 nderon bjellorusin Ales Bialiatski dhe organizatat joqeveritare “Memorial Internacional” (Rusi) dhe “Qendra për Liritë Civile” (Ukrainë)

 

Fituesit e çmimit Nobel për Paqe 2022 janë një individ dhe dy organizata: Aktivisti bjellorus për të drejtat e njeriut Ales Bialiatski, organizata ruse të të drejtat e njeriut “Memorial” dhe organizata ukrainase e të drejtave të njeriut “Qendra për Liritë Civile (Center for Civil Liberties)

 

Fituesit e çmimeve të këtij viti përfaqësojnë shoqërinë civile në vendet e tyre të origjinës, tha kryetarja e komitetit Berit Reiss-Andersen në ceremoninë e ndarjes së çmimeve. Për shumë vite ata kanë bërë fushatë për të mbrojtur të drejtat themelore të qytetarëve dhe të drejtën për të kritikuar ata që janë në pushtet. Fituesit e çmimit kanë bërë përpjekje të veçanta për të dokumentuar krimet e luftës, shkeljet e të drejtave të njeriut dhe abuzimin me pushtetin. Së bashku ata demonstrojnë rëndësinë e shoqërisë civile për paqen dhe demokracinë, tha Andersen.

Ales Bialiatski u arrestua në Bjellorusi më 14 korrik 2021, së bashku me një duzinë aktivistësh të tjerë të të drejtave të njeriut dhe është dënuar me 12 vjet burg. Qysh në vitin 2011 ai ishte dënuar me katër vjet e gjysmë internim, tre prej të cilave i kaloi në burg.

Organizata ruse e të drejtave të njeriut “Memorial International” u shpërbë me forcë nga një gjykatë në Moskë më 28 dhjetor 2021, kinse se ka shkelur “ligjin e agjentëve”.

Organizata joqeveritare ukrainase “Qendra për Liritë Civile” u themelua në vitin 2007 për të promovuar vlerat e të drejtave të njeriut, demokracinë dhe solidaritetin në Ukrainë dhe Euroazi dhe për të forcuar parimin e dinjitetit njerëzor. Organizata aktualisht po përpiqet të zbulojë dhe dokumentojë krimet ruse të luftës kundër popullsisë civile ukrainase. Sipas Komitetit të Çmimit Nobel, qendra synon t’i çojë kriminelët para drejtësitë.

 

Çmim prestigjioz, por edhe i debatuar

Çmimi Nobel për Paqen është çmimi më prestigjioz politik në botë. Çmimi i jepet nga Komiteti Norvegjez i Nobelit një personi ose institucioni që ka bërë “punën më të madhe ose më të mirë për vëllazërim midis kombeve, për heqjen ose zvogëlimin e ushtrive të përhershme dhe për organizimin dhe promovimin e kongreseve të paqes” në të kaluarën.

Për çmimin e këtij viti ishin nominuar paraprakisht 343 kandidatë: 251 individë dhe 92 organizata, ndër të to Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH), aktivistja për klimën Greta Thunberg, opozitari rus Alexei Navalny si edhe Jacinda Ardern, kryeministre e Zelandës së Re.

Vitet e fundit, Komiteti i Oslos, pesë anëtarët e të cilit emërohen nga parlamenti norvegjez, është bërë pre kritikash për zgjedhjen e laureatit. Një nga laureatët më të diskutueshëm ishte Barack Obama në vitin 2009, ish-presidenti amerikan, ushtria e vendit të të cilit ishte përfshirë në dy luftëra në kohën kur jepej çmimi. Edhe Abiy Ahmed, laureat i vitit 2019, është një laureat tejet i përfolur.  Kryeministri etiopian është pjesërisht përgjegjës për luftën civile në Tigray, e cila filloi vetëm një vit pasi Ahmed kishte marrë çmimin.

Java e çmimeve Nobel filloi të hënën me çmimin për mjekësi, pasuar të martën me dhënien e çmimit të fizikës. Fituesi i çmimit Nobel në Kimi u caktua të mërkurën, ndërsa të enjten ai i Çmimit Nobel në Letërsi. Çmimi Nobel në Ekonomi pason të hënën.

dw

dw