Fizikanti bërthamor pakistanez
“Shoqëritë myslimane kanë dështuar në mënyrë kolektive”
Në vendet islame ka trazira, edhe pas Revolucionit Arab, fuqitë fetare janë në rritje kudo. Fizikanti bërthamor pakistanez Pervez Hoodbhoy sheh një “dështim kolektiv” në shoqëritë myslimane. Në një bisedë me SPIEGEL ONLINE ai shpjegon tezën e tij.
Studentë dhe studente vallëzojnë rreth Pervez Hoodbhoy. Ata kanë veshur rroba dhe kapela doktorature, vajzat e reja thjesht kanë vendosur kapelet e tyre mbi shamitë e tyre. Sapo morën vesh se i kishin kaluar provimet. Tani ata duan të fotografohen me Hoodbhoy. Profesorin e tyre të famshëm.
Pervez Hoodbhoy, 62 vjeç, është një fizikan bërthamor në Universitetin Quaid-e-Azam në kryeqytetin e Pakistanit, Islamabad. Ai ka dhënë mësim këtu që nga vitet 1970. Ai vetë ka studiuar dhe ka dhënë mësim në universitete të njohura në SHBA dhe Evropë. Ai ka marrë çmime për arritjet e tij shkencore, dhe përmes fizikës ka ardhur në çështjet politike.
Për shembull, ai kritikon armatimin bërthamor të fuqisë bërthamore të Pakistanit dhe depërtimin e fesë në fushat shkencore, kulturore dhe politike. Me këtë qëndrim ai bën armiq në Pakistan, i cili është aq krenar për bombën e tij atomike. Ai sapo është shkarkuar nga një universitet privat në Lahore dhe prej muajsh pret që të paguhet për punën e tij në Islamabad.
Pavarësisht kësaj, ai thotë se kurrë nuk e kishte menduar të largohej nga Pakistani. Hoodbhoy lindi musliman në një familje Ismailiste (një sekt tek besimtarët shiitë). I urryer nga shumëkush, por edhe i admiruar fshehurazi nga disa, ai nuk dëshiron të mbyll gojën. “Unë them atë që mendoj. Dhe e justifikoj”, thotë ai në zyrën e tij, që e ka ende në universitet, që nuk e paguan më. Në mure janë varur foto të Japonisë pas shkatërrimit nga bombat bërthamore, ndërsa në tryezë janë libra për fizikën dhe politikën.
Lexoni në intervistë pse Pervez Hoodbhoy është kaq kritik ndaj fesë dhe si e sheh ai të ardhmen e shoqërive muslimane:
SPIEGEL ONLINE: Zoti Hoodbhoy, ju paralajmëroni rregullisht kundër radikalizimit të myslimanëve. Si e përcaktoni saktësisht këtë?
Hoodbhoy: Kur fillova për herë të parë të jepja mësim këtu në Universitetin Quaid-e-Azam të Islamabadit në fillim të viteve 1970, kishte vetëm një student në të gjithë kampusin që vishte burka. Sot, rreth 70 për qind e grave këtu janë plotësisht të mbuluara. Vetëm 30 përqind ecin normalisht.
SPIEGEL ONLINE: A e justifikojnë studentët tuaj këtë? Apo nuk është kjo një çështje?
Hoodbhoy: Unë i pyes ata herë pas here dhe shumë thonë se Islami ua kërkon ta bëjnë këtë. Të tjerë thonë se veshin burka ose hixhab sepse shumica e grave këtu e bëjnë këtë. Të tjerë ende thonë se ndihen më të sigurt në këtë mënyrë nëse janë në stacion autobusi dhe askush nuk i shqetëson.
SPIEGEL ONLINE: Pra nuk ka kthim te Zoti dhe një interpretim më i rreptë i fesë në fund të fundit?
Hoodbhoy: Po. Aktualisht jemi duke përjetuar një revolucion të madh kulturor në botën islame. Nuk është prekur vetëm Pakistani, por pak a shumë çdo vend mysliman. Pakistani po ndryshon, Afganistani është radikalizuar, Irani, Iraku, shumë vende të Afrikës dhe botës arabe, Egjipti, Algjeria, tani Mali. Herët a vonë do të shihni vetëm gra të mbuluara në Siri. Por le të shohim bashkësitë islame në Evropë dhe në SHBA – ato janë të infektuara nga i njëjti patogjen. Pse? Mendoj se e kupton se je ndryshe nga të tjerët. Është e qartë se ekziston një dëshirë për të treguar se jeni ndryshe. Një burka nuk është gjë tjetër veçse një etiketë për të dalluar veten. Kjo tregon qartë: Identiteti im është islamik. Ky identitet është i lidhur ngushtë me ndjenjën e të qenit viktimë e historisë. Në thellësi, muslimanët mendojnë se kanë dështuar. Kjo përzierje ndjeshmërish më frikëson sepse çon në sjellje shumë të pashëndetshme.
SPIEGEL ONLINE: Ju i shihni shoqëritë muslimane si një dështim kolektiv. Çfarë doni të thoni?
Hoodbhoy: Janë rreth 1.5 miliardë muslimanë në mbarë botën – por ata nuk kanë arritur asnjë sukses të rëndësishëm në asnjë fushë. As në politikë, as në shoqëri, as në shkencë, as në art e as në letërsi. Gjithçka që ata bëjnë me përkushtim të madh është lutja dhe agjërimi. Por nuk ka përpjekje për të përmirësuar kushtet e jetesës brenda shoqërive islame. Sigurisht, që njerëzit pa vetëdije e ndjejnë se ky është një dështim kolektiv.
SPIEGEL ONLINE: Së fundmi, ishte e ashtuquajtura Pranvera Arabe, kur njerëzit – myslimanët – luftuan për kushte më të mira jetese.
Hoodbhoy: Pranvera Arabe ishte vetëm një përgjigje ndaj sistemeve autokratike dhe despotizmit, arsyet që e kanë lënë botën arabe në errësirë. Por protestat nuk ishin thirrje për një rilindje kulturore apo shkencore. Pra, mos prisni ndryshime të mëdha. Çlirimi i vërtetë do të vijë vetëm kur ndryshimi politik të pasohet nga ndryshimi kulturor dhe ndryshimi i qëndrimeve. Muslimanët arabë duhet të braktisin besimin e tyre të gabuar por të përhapur se shkenca përmban elemente të fesë në çfarëdo mënyre. Ky mentalitet Inshallah, i cili për çdo gjë e bën përgjegjës Zotin, është e kundërta me të menduarit shkencor. Përveç kësaj, etika e punës arabe është e keqe. Ka ndërprerje të vazhdueshme për kryerjen e detyrave fetare. Për të qenë konkurrues në botën moderne, gjërat si përpikshmëria dhe respektimi i rregullave të cilët i bëjnë njerëzit, jo Zoti, duhet të përmirësohen në mënyrë dramatike.
SPIEGEL ONLINE: A merrni realisht kërcënime për shkak të deklaratave të tilla?
Hoodbhoy: Nuk ka kërcënime, por ato ma bëjnë jetën të vështirë. Sapo jam larguar nga Universiteti i Shkencave të Menaxhimit të Lahores, ku kam dhënë mësim fizikën. Ky është një universitet privat shumë progresiv, por ka kufij për atë që mund të thuash në këtë shoqëri. Nuk është e lehtë për mua as këtu në Islamabad. Meqenëse jam profesor me mandat, nuk mund të më pushojnë. Por nuk jam paguar prej muajsh. Unë po i qëndroj vetëm fakteve: Çfarë shpikjeje apo zbulimi të rëndësishëm kanë bërë muslimanët në mijëvjeçarin e fundit? Elektricitetin? Valët elektromagnetike? Antibiotikë? Motor me djegie të brendshme? Kompjuter? Jo, asgjë, të paktën asgjë që përbën një qytetërim modern. Kështu është. Dhe sipas fanatikëve fetarë, kjo nuk ka ndonjë rëndësi. Ata janë ende të bllokuar mendërisht në shekullin e dymbëdhjetë.
SPIEGEL ONLINE: Ka padyshim myslimanë shumë përparimtarë, ata që janë laikë dhe e vlerësojnë botën moderne. Dhe nga pikëpamja fetare, shumica e tyre janë mjaft të moderuar. Ju jeni të padrejtë me ta tani.
Hoodbhoy: Sigurisht që ka pasur përpjekje në shoqëritë islame për t’u modernizuar në mesin e shekullit të 20-të. Pakistani ishte një ide shumë moderne kur u themelua në 1947. Egjipti, Indonezia, Irani ishin të gjitha shoqëri që e shihnin arsimin dhe përparimin si diçka të mirë. E gjithë kjo ka marrë fund. Ka disa arsye për këtë. Nacionalizmi arab dështoi. Palestinezët mbaheshin të vegjël. Dhe Perëndimi zgjodhi realizimin e interesave të tij pavarësisht nga zhvillimet pozitive në vendet islame, për shembull kur ishte fjala për naftën. Kur gjërat shkojnë keq, njerëzit i drejtohen Perëndisë.
SPIEGEL ONLINE: Mendoni se kjo është e mjaftueshme për të ndezur radikalizimin?
Hoodbhoy: Për shumë muslimanë pyetja është: Pse ka mbaruar madhështia jonë? Dhe përgjigja që u japin mullahët është: Sepse ju nuk jeni muslimanë të mirë! Lutuni! Agjëroni! Mbuloni gratë tuaja! Mendoni mbi interpretimin tuaj të Islamit! Por: Kështu nuk do të ketë përparim. Ne po i përjetojmë pasojat. Në Pakistan, sunitët radikalë po vrasin çdo ditë shiitët thjesht sepse i llogarisin se ata janë të pafe.
SPIEGEL ONLINE: Dhe cila mendoni se është mënyra e duhur për të ndaluar këtë zhvillim?
Hoodbhoy: Shoqëritë duhet të kenë përvojat e tyre të përgjakshme. Kështu është bërë laike Europa. Dikur kishte luftëra të pandërprera midis katolikëve dhe protestantëve dhe vetëm kur gjakderdhja zgjati mjaftueshëm, njerëzit erdhën në vete. Kam frikë se ne tani po i kalojmë këto përvoja të tmerrshme.
SPIEGEL ONLINE: Megjithatë, ne duhet të merremi me radikalët këtu dhe tani. Çfarë mendoni për bisedimet me talebanët?
Hoodbhoy: Ata që nuk janë të gatshëm për bisedime, por vazhdojnë të përdorin dhunë, ne duhet t’i vrasim. Le të marrim talebanët pakistanezë: Ata kanë dy kërkesa, përkatësisht që Pakistani të ndërpresë lidhjet e tij me SHBA-në dhe tëvendosim përdorimin e ligjit të Sheriatit si ligj të vetëm. Ata nuk duan rrugë, nuk duan shkolla, sduan punë. Ata janë plotësisht pakompromis. Sigurisht që nuk mund të flasësh me ta. Ne e pamë atë në Luginën Swat në vitin 2009, kur qeveria pakistaneze bëri gjithnjë e më shumë lëshime dhe ekstremistët vazhduan të avanconin. Pra, duhet t’u thuash atyre shumë qartë: Ne nuk do të negociojmë me ju derisa ti dorëzoni armët. Dhe meqenëse ata nuk do ta bëjnë, ne duhet t’i luftojmë ata. Nëse flisni me talebanët, bëjeni këtë vetëm nga pozicioni i forcës.
SPIEGEL ONLINE: A do të kishte qeveria mbështetjen e popullatës nëse do të luftonte talebanët?
Hoodbhoy: Kur u ngrit pyetja në vitin 2009 nëse ushtria duhet të bëjë luftë kundër talebanëve në Luginën Swat, pati rezistencë të fortë nga popullata. Megjithatë, ushtria marshoi brenda. Lugina Swat është dukshëm më mirë sot se sa ishte nën talebanët. Mendoj se shumë njerëzve nuk u pëlqen ushtria, por ekstremistët i pëlqejnë edhe më pak. Jam i bindur se aksioni ushtarak është i mundur.
SPIEGEL ONLINE: Sa e fortë është shkalla e radikalizimit brenda ushtrisë pakistaneze, e cila në fund të fundit ka arsenalin bërthamor me rritjen më të shpejtë në botë?
Hoodbhoy: Përbërja e ushtrisë vështirë se mund të ndryshojë nga shoqëria nga e cila është rekrutuar. Shoqëria pakistaneze i ka dhënë një vend axhendës islamike, dhe po ashtu edhe forcat e armatosura. Prandaj, ushtria përballet me vështirësi të mëdha. Atje ka oficerë që e shohin veten si pjesë e ushtrisë pakistaneze. Dhe ka oficerë që e shohin veten si pjesë e ushtrisë së Islamit. Forcat laike brenda forcave të armatosura janë të shqetësuara, por nuk kanë përgjigje për këtë sfidë.
28.01.2013 Hasnain Kazim