Disa vende arabe në prapaskenë mbajnë marrëdhënie të ngushta me Izraelin. Të tjerat janë vatra e grupeve të mbështetura nga Irani dhe e konsiderojnë veten pjesë të “boshtit të rezistencës” kundër SHBA-së dhe Izraelit.
Jordania: Akt balancues
Jordanisë, një monarkie kushtetuese i duhet vazhdimisht të balancojë. Një ndër pesë persona në Jordani, duke përfshirë mbretëreshën, janë me origjinë palestineze. Mbështetja për shtetin palestinez dhe të drejtat e barabarta janë dëshirë e shumë vendasve, e krerët e vendit shpesh flasin hapur për këtë. Por Jordania është gjithashtu e afërt me Izraelin dhe SHBA, ndoshta më shumë se sa duan shumë vendas, thonë ekspertët. Në vitin 1994, Jordania nënshkroi një marrëveshje paqeje me Izraelin. Të dy kombet punojnë së bashku për çështjet që lidhen me sigurinë, siç është siguria në kompleksin e xhamisë Al-Aksa.
Në vitin 2021, SHBA dhe Jordania nënshkruan një marrëveshje bashkëpunimi për mbrojtjen që lejon forcat, automjetet dhe avionët amerikanë të hyjnë dhe të lëvizin lirshëm nëpër Jordani. Në prill të këtij viti, kur Jordania me gjasë ndihmoi në rrëzimin e raketave iraniane që kalonin hapësirën e saj ajrore drejt Izraelit, shumë vendas e panë këtë si një tradhti. Jordania mban po ashtu marrëdhënie diplomatike me Iranin, por ato priren të jenë të ftohta. Vizita e fundit e ministrit të Jashtëm të Jordanisë Ayman Safadi në Iran për të diskutuar përshkallëzimin e tensioneve në rajon ishte një nga të rrallat.
Egjipt: Interesi vetjak dhe diplomacia
Egjipti fqinj, nën qeverisjen autoritare të Abdel Fatah el-Sisit, duhet gjithashtu të balancojë me kujdes marrëdhëniet e tij me Izraelin. Që nga nënshkrimi i një traktati paqeje me Izraelin në vitin 1979, “Egjipti është përpjekur të balancojë interesat e tij kombëtare, veçanërisht ato në lidhje me pasiguritë në Sinai me mbështetjen për kauzën palestineze”, thuhet në një raport të majit nga Grupi Ndërkombëtar i Krizave. “Konkretisht, kjo përpjekje ka nënkuptuar refuzimin e çdo përgjegjësie të drejtpërdrejtë për gjendjen e vështirë të njerëzve në Gaza, duke mbështetur përpjekjet për të arritur një zgjidhje diplomatike bazuar në zgjidhjen me dy shtete.”
Tema e sigurisë dhe bashkëpunimi ekonomik me Izraelin kanë pjesë e zakonshme e marrëdhënieve, dhe deri në fillimin e konfliktit të Gazës, Egjipti ishte përgjegjës për kalimin kufitar Gaza-Egjipt në Rafah. Kërkesat izraelite që të lejohet të kontrollojë këtë zonë janë problematike për Egjiptin, siç është potenciali që gjendja humanitare gjithnjë e më e përkeqësuar në Gaza të kalojë në valë refugjatësh në territorin egjiptian. Qeveria egjiptiane më parë e kundërshtonte Hamasin, duke e parë atë si një organizatë islamike dhe një kërcënim për të, por kohët e fundit, ky qëndrim ka ndryshuar disi dhe Egjipti ka luajtur një rol të rëndësishëm në negociatat e armëpushimit. Edhe marrëdhëniet e Egjiptit me Iranin janë përmirësuar që nga viti 2023, por ato gjithashtu priren të jenë të ftohta.
Liban: Hizbollahu
Libani, një demokraci parlamentare, ka qenë vetë i ngarkuar me një krizë të rëndë politike dhe ekonomike këto vite. Vendi nuk ka pasur qeveri të zgjedhur që nga viti 2020 dhe po përballet me një nga krizat më të rënda në botë. Para kësaj, qeveria libaneze përbëhej gjithmonë nga përfaqësues të shumë grupeve të ndryshme fetare dhe etnike të vendit.
Krahu politik i Hezbollahut përfaqëson interesat e myslimanëve shiitë dhe luan një rol të rëndësishëm në qeverisjen e Libanit. Ai duhet të balancojë interesat e veta me ato të grupeve të tjera të fuqishme, duke përfshirë të krishterët libanezë, myslimanët sunitë dhe druzët. Kurse krahu ushtarak i Hezbollahut është diçka tjetër. Ai është kategorizuar si organizatë terroriste nga SHBA dhe disa vende evropiane dhe mendohet të jetë më i pajisur dhe organizuar se vetë ushtria e Libanit. Shumë politikanë libanezë dhe vendas nuk duan domosdoshmërisht që Hezbollahu të fillojë një luftë më të madhe me Izraelin. Por politikanët libanezë e dinë gjithashtu se kanë pak kontroll mbi Hezbollahun, i cili është lojtari i fuqishëm në të ashtuquajturin “bosht i rezistencës”, një koalicion i lirë i grupeve militante të mbështetur nga Irani dhe në kundërshtim me Izraelin dhe SHBA.
Siria e mbështetur nga Irani
Që nga krijimi i shtetit të Izraelit në vitin 1948, Siria e ka konsideruar veten në luftë me fqinjin e saj. Shpesh ka shkëmbime zjarri mes dy palëve, megjithëse ato konsiderohen kryesisht simbolike. Sot diktatori sirian Bashar Assad është në pushtet falë Iranit, që e mbështeti atë ushtarakisht gjatë luftës civile 13-vjeçare të vendit. Kjo shpjegon edhe praninë në rritje të milicive pro-Iraniane në Siri, duke përfshirë anëtarë të Hezbollahut dhe të tjerë nga Iraku. Kjo ka çuar në intensifikimin e sulmeve izraelite nga viti 2017 dhe përshkallëzim të mëtejshëm që nga sulmi i 7 tetorit i Hamasit terrorist kundër Izraelit. Një sulm i prillit nga Izraeli në kompleksin diplomatik iranian në Damask, kryeqytetin e Sirisë, ku u vra një komandant i lartë iranian, çoi në hakmarrje të Iranit.
Irak: Kundër ndërhyrjeve të jashtme
Iraku nuk e njeh Izraelin dhe megjithëse qeveria e Irakut – aktualisht e dominuar nga politikanët myslimanë shiitë – është afruar më shumë me Iranin gjatë dekadës së fundit, çështja palestineze i kalon vijat ndarëse fetare, thonë ekspertët. Brenda Irakut ka një sërë grupesh militante që gjithashtu i përkasin “boshtit të rezistencës” të Iranit. Këto grupe kanë goditur më parë me raketa bazat amerikane brenda Irakut dhe gjithashtu janë përpjekur, por kryesisht kanë dështuar, të godasin Izraelin. SHBA është kundërpërgjigjur ndaj tyre. Qeveria irakiane dhe forcat e saj të sigurisë priren ose t’i tolerojnë këto grupe ose të kenë pak kontakte me ta. “Iraku ka qenë gjithmonë i detyruar të balancojë marrëdhëniet e tij midis SHBA-së dhe Iranit,” tha së fundmi Marsin al-Shamary, një studiues në Institutin Brookings, një institut politik me qendër në Uashington.
“Kjo nuk është e re për udhëheqësit irakianë. Marrëdhëniet e Bagdadit me Uashingtonin i kanë pasur vijat e qarta, veçanërisht në lidhje me pozicionin e Irakut ndaj Izraelit… Iraku ka mbështetur vazhdimisht kauzën palestineze dhe pozicioni i tij mbi këtë konflikt aktual nuk është formësuar nga mbështetja e Iranit për Hamasin.”
Jemen: Gjithçka lidhet me Huthit
Për shkak të një lufte civile, Jemeni është i ndarë midis qeverisë së njohur ndërkombëtarisht në Aden, Jemenin jugor, dhe grupit rebel Huthi në Jemenin verior. Asnjëra palë nuk e njeh Izraelin. Vendi fqinj i Jemenit, Arabia Saudite, më parë udhëhoqi një koalicion kundër Huthit, por që kur u nënshkrua një armëpushim në fillim të vitit 2022 ka pasur një qetësi relative. Huthit konsiderohen gjithashtu pjesë e “boshtit të rezistencës”. Ata mbështesin Hamasin, pretendojnë se Izraeli është një forcë destabilizuese në Lindjen e Mesme dhe janë kundër pranisë së SHBA-së në rajon. Në nëntor të vitit të kaluar, ata filluan të lëshojnë raketa në drejtim të Izraelit dhe të bllokojnë trafikun detar në mbështetje të Hamasit.
Arabia Saudite, Emiratet dhe Katari: Pragmatike dhe të pasura
Monarkitë autokratike të shteteve arabe të Gjirit kanë ndërkohë një qasje më pragmatike ndaj konfliktit aktual. Ato e shohin Iranin si armik dhe ka kohë që punojnë për normalizimin e marrëdhënieve me Izraelin. Në vitin 2020, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Bahreini nënshkruan të ashtuquajturat Marrëveshje të Abrahamit, me të cilat vendosën kontakte diplomatike me Izraelin. Arabia Saudite dukej se ishte vendi tjetër që do ta bënte këtë hap.
Kurse Katari ka qenë më shumë një vend ndërmjetësies. Ai e shmang normalizimin e marrëdhënieve me Izraelin, por në fakt vendosi me të lidhje ekonomike që në vitet 1990. Për shkak se në Katar pritet gjithashtu edhe krahu politik i Hamasit, ky vend ka luajtur një rol të rëndësishëm në negociatat e armëpushimit.
dw
Lexo edhe këtë:
Si nisi dhe si u zhvillua lufta civile në Siri mes qeverisë dhe opozitës
Lufta sirianë është një rrëmujë totale. Pas 4 vitesh luftë, konflikti zhvillohej në 4 fronte.
Çdo palë, ka mbështetës të ndryshëm ndërkombëtarë, dhe mbështetësit nuk bien dakord me njëri-tjetrin se për kë po luftojnë apo kundër kujt po luftohet.
Për të kuptuar këtë, duhet të shkohet në fillim të luftës për të kuptuar se si ajo nisi. Të shtënat e para në Siri u dëgjuan gjatë protestës paqësore në mars të vitit 2011 kundër diktatorit Bashar Al Asad, në sajë të të ashtuquajturës “Pranvera Arabe”.
Në korrik protestuesit filluan t’i kundërpërgjigjeshin forcave qeveritare po me të shtëna. Më pas disa pjesëtar të ushtrisë së Asad iu bashkuan protestuesve dhe formuan ushtrinë e lirë Siriane,. Pas kësaj kryengritja kaloi në luftë civile.
Në vitin 2012 shumë ekstremistë nga Siria dhe e gjithë bota filluan që tiu bashkoheshin forcave kundërshtuese të qeverisë. Asad liroi ekstremistët që ndodheshin në burg për t’ua bërë më të vështirë luftën ushtrisë së lirë Siriane.
Në janar të 2012, në Siri u krijua Jabat Al Nusra, një model i ri i Al Kaedës. Ndërsa në veri të vendit forcat kurde morën armët dhe dolën kundër rregullave të Asadit.
Më pas Siria u bë një fushëbetejë, ku dhe fuqitë rajonale ndërhynë. Irani që është dhe aleati më i rëndësishëm i Asadit, ndërhyri duke ndihmuar ushtrinë qeveritare me dërgimin e shumë ndihmave dhe ushtarëve në fushëbetejë. Në të njëjtën kohë Gjiri arab furnizonte ushtrinë opozitare me para dhe armë, nëpërmjet Turqisë.
Irani e fuqizoi influencën në Siri me dërgimin e grupimit luftues Hezbollah, që është krijuar në Libi dhe mbështetet nga qeveria iraniane. Hezbollahu luftoi përkrah forcave të Asad. Gjiri arab iu kundërpërgjigj duke i dërguar më shumë armë dhe para forcave opozitare siriane, që këtë herë kaluan nëpërmjet Jordanisë.
Në vitin 2013, lindja e mesme është e ndarë në forcat sunite që mbështesin rebelët dhe në shiitët që janë përkrah Asadit.
Në prill të 2013, qeveria amerikane me urdhër të presidentit Barak Obama dërgoi në Siri në mënyrë sekrete nga CIA një grup ushtarak për të trajnuar rebelët. Në të njëjtën kohë SHBA i kërkoi Gjirit Arab që të ndalojnë në financimin e ekstremistëve, por ishte një kërkesë që u refuzua.
Në gusht, Asadi përdori armë kimike kundër civilëve, ku shumë burra, gra dhe fëmijë vdiqën. Në atë kohë, ndodhi edhe një reagim i ashpër i Obamës, i cili ishte i gatshëm që të bombardonte Sirinë. Por që u ndalua nga një marrëveshje mes SHBA dhe Rusisë, ku Asad duhej të dorëzonte të gjithë arsenalin e armëve kimike ndaj inspektorëve ndërkombëtarë.
Vetëm një javë pas kësaj, ekuipazhi i CIA mbërriti në Siri për të trajnuar rebelët., dhe zyrtarisht SHBA merr pjesë në luftën civile Siriane.
Në shkurt të 2014 diçka ndodhi dhe transformoi luftën. Disa pjesëtar të Al Kaedës u shkëputën dhe formuan të ashtuquajturin Shtetin Islamik të Sirisë dhe Irakut, të njohur is ISIS.
ISIS nuk e lufton Asadin, por rebelët dhe kurdët. Ata pretendojnë se kanë formuar një shtet të ri të quajtur Kalifati. ISIS fillon që të pushtojë zonat përreth dhe të bëhet më i fuqishëm.
Në shtator të 2014, Shtetet e Bashkuara të Amerikës fillojnë një fushatë kundër ISIS. Kjo fushatë konsistoi në trajnimin e rebelëve për të luftuar ISIS e jo më Asadin.
Në vitin 2015, Turqia fillon që të bombardojë kurdët në Irak, të cilët edhe ata po luftonin kundër ISIS në Siri. Turqia gjithashtu nuk bombardon ISIS në Siri.
Gjithë kjo pasiguri e SHBA në pikëpyetjet se kush duhet të goditet ISIS apo Asad, krijon shumë konfuzion tek forcat kurde se në cilën anë qëndron Amerika.
Asadi ka humbur terren gjatë gjithë kësaj kohë, ndaj ISIS dhe rebelëve.
Në shtator të 2015, Rusia ndërhyn duke thënë se do të bombardojë ISIS. Por në fakt avionët rusë kanë goditur vetëm forcat rebele anti-Asad, pavarësisht se këto të fundit mbështeten nga SHBA.
Në këtë pikë janë shumë grupe jashtë vendit të përfshira në luftën e Sirisë, saqë edhe aleatët më të mëdhenj nuk bien dakord se me kë janë armiq, kë mbështesin, dhe sit a bëjnë atë.
Këto kontradita janë një përgjigje se pse kjo luftë nuk ka përfunduar ende.