Prodhuesit kinezë do të donin të hynin në treg me makina elektrike të lira. Puna e tyre është bërë më e lehtë nga prodhuesit nga Gjermania. Po pse?

Gerold Freiberg ende e kujton makinën e tij të parë të re: në vitin 2002, menjëherë pas futjes së euros, ai bleu një Volkswagen Passat 1.9 TDI. Inxhinieri nga Nordhausen në Tyringi udhëton shumë për punë dhe ka nevojë për një makinë të rehatshme. E ka paguar për katër vite, me këste mujore prej 295 euro. Ishte makina e lirë e re që kishte blerë ndonjëherë. Por çmimet tani janë rritur në Gjermani.

Pas kësaj ai bleu edhe pesë makina të reja: një Toyota Corolla, dy Skoda Octavia, pastaj dy Opel Grandlands. Ishin të gjitha automjete të rangut të mesëm, pa pajisje të tepërta, thotë 63-vjeçari.

“Ne kemi nevojë për çmime të arsyeshme”

Këstet rriteshin me çdo makinë të re. Ngadalë në fillim, pastaj më shpejt dhe më shpejt. Nga viti 2006 ka paguar 310 euro në muaj, nga viti 2010 330, më pas nga viti 2014 rreth 360 euro dhe nga viti 2018 paguan 400 euro në muaj. Ndërsa nga viti 2022, ai duhej të paguante 500 euro në muaj për makinën e tij. Tani ai më nuk do të blejë makinë tjetër të re. “Nëse llogaritni se sa kohë duhet të punoni për të paguar tani një makinë të re dhe si ishte dikur – dallimi është shumë i madh”, thotë ai.

Këtë e vërtetojnë të dhënat aktuale statistikore të institutit të kërkimit të tregut të makinave DAT. Në vitin 1974, klienti duhej të punonte mesatarisht 4.6 muaj për një makinë të re. Njëzet vjet më vonë, ishin 7.4 muaj. Kështu ishte deri në vitin 2019, por më pas çmimet u rritën. Sot, një blerës duhet të paguajë me të gjitha të ardhurat e tij 9.6 muaj për të blerë një makinë të re.E nëse dëshiron të blejë ndonjë makinë elektrike më të shtrenjtë, atëherë duhet të punojë 11.4 muaj. Arsyet për këtë janë se të ardhurat kanë mbetur në vendnumëro, ndërsa marzhet e fitimit të prodhuesve janë bërë të larta.

Rezultati i gjithë kësaj është se njerëzit hezitojnë të blejnë makina. Në Gjermani, në vitin 2019 u regjistruan 3.6 milionë makina të reja. Ndërsa këtë vit pritet të regjistrohen rreth 2.7 milionë, që është një rënie prej 25 për qind. Tregtari Helmut Peter thotë se “ne kemi nevojë për çmime të arsyeshme që klientët mund të përballojnë” thotë ai.

Makinat gjermane, shumë më të lira në Kinë

Kriza e shitjeve prek të gjithë prodhuesit. Në Volkswagen ekziston rreziku i pushimeve nga puna dhe mbyllja e fabrikave. BMW dhe Mercedes-Benz paralajmërojnë uljen e fitimeve. “Situata është serioze,” thotë Stefan Brazel nga Qendra për Menaxhimin e Automobilave. “Nëse nuk veproni në mënyrë strategjike tani, në tre deri në pesë vitet e ardhshme, situata e përgjithshme për industrinë gjermane të automjeteve do të jetë shumë kritike.”

Gjërat po shkojnë veçanërisht keq për Volkswagen dhe partnerët e tij në tregun kinez. Për vite të tëra, kompanitë gjermane të makinave bënë fitime të mëdha atje. Tani është ulur në mënyrë dramatike fitimi. Klientët preferojnë makina elektrike nga prodhuesit kinezë, të cilat janë dukshëm më të lira me të njëjtën cilësi, dhe ate jo vetëm për shkak të subvencioneve shtetërore.

“Ka konkurrencë të ashpër, si në një ekonomi tregu. Si rezultat, çmimet kanë rënë në mënyrë dramatike. Kjo është arsyeja e vetme që prodhuesit kinezë janë tani në epërsi”, thotë eksperti i Kinës Anders Hove nga Instituti i Oksfordit për Studimet e Energjisë.

Makinat janë dukshëm më të lira në Kinë sesa në Gjermani, pavarësisht nëse janë motorë me djegie të brendshme apo makina elektrike. Golf 2.0 TSI kushton 23.000 euro atje, ndërsa në Gjermani 35.500 euro. BMW i4 eDrive40 Gran Coupe mund të merret për 58,200 euro në Kinë, ndërs në Gjermani kushton 63,000 euro. Edhe Tesla Model 3 kushton 31,800 euro atje, ndërsa në Gjermani 41,000 euro. Si rezultat i kësaj lufte çmimesh, marzhet po bien në mbarë botën. Vitin e kaluar, Mercedes-Benz fitoi mesatarisht 7.022 euro për një veturë të shitur, ndërsa tani fiton vetëm 4.321 euro – që është një rënie prej 39 për qind. Tesla ka humbje nga fitimet me 38 për qind, BMW të paktën dhjetë për qind. Në Volkswagen, rënia ishte 23 për qind, ndërsa në gjigantin kinez të automobilave BYD fitimi është 28 për qind.

Si të konkurroni me makinat elektrike kineze

BYD e Kinës po sulmon botën me makinat e saj elektrike me çmime konkurruese. Bashkimi Evropian dëshiron ta parandalojë këtë me tarifat ndëshkuese doganore që duhet të vendosë nga nëntori. Ata do t’i bëjnë makinat kineze më të shtrenjta, por qëllimi – që është të shiten më shumë makina elektrike – nuk do të arrihet. BYD mund të shmangë tarifat ndëshkuese në afat të mesëm: kompania tashmë po planifikon të ndërtojë fabrikën e saj në Hungari. Kinezët duan fillimisht të hapin tregje më të vogla makinash – në vendet që nuk e kanë të zhvilluar industrinë e tyre të makinave. “Këtu është më e lehtë të zhvendosësh prodhuesit tradicionalë”, thonë ekspertët.

Prodhuesit tradicionalë kanë filluar të luftojnë. Volkswagen dëshiron të investojë 120 miliardë euro në makina elektrike deri në vitin 2028. Qëllimi i tyre është t’i bëjnë automjetet e tyre të përballueshme. Në Zwickau (Saksoni), për shembull, prodhimi është 30 për qind i automatizuar – deri tani ishte vetëm rreth dhjetë për qind. Në vend të njerëzve, panelet e kontrollit tani instalohen nga robotë – e kjo kursen kostot. Por duke qenë se makinat elektrike pothuajse nuk shiten fare, objektet e prodhimit nuk janë shfrytëzuar plotësisht. Në fabrika, puna bëhet vetëm me dy turne, në vend të tre. Ekziston edhe frika e mbylljes së fabrikës.

BMW ka investuar 1.6 miliardë euro në fabrikën e saj në Leipzig. Atje makinat me motorë me djegie dhe automjetet elektrike dalin nga e njëjta linjë montimi. “Ne arritëm të prodhojmë katër modele të ndryshme në të njëjtën linjë, benzinë, naftë, hibride plug-in dhe automjete plotësisht elektrike,” thotë menaxherja e fabrikës Petra Peterhenzel. “Kjo do të thotë se ne jemi fleksibël dhe mund të reagojmë ndaj ndryshimeve në treg”.

Kostot e larta të baterive për makinat elektrike

Megjithatë, prodhuesit gjermanë kanë mbetur prapa kur bëhet fjalë për komponentin më të shtrenjtë të një makine elektrike: baterinë. Ajo përbën deri në 40 për qind të kostove të prodhimit. Teknologjia po bën përparim të madh. “Prodhuesit kinezë po arrijnë të ulin ndjeshëm kostot e baterive,” thotë Brazel. “Ndaj ne mund të presim kosto më të ulëta për automjetet elektrike në të ardhmen.”

Volkswagen është në proces të krijimit të prodhimit të baterive të veta. Ky shqetësim, si dhe prodhues të tjerë, ofrohet nga lideri kinez në tregun global, CATL. “Fokusi duhet të jetë në teknologjinë moderne dhe të lirë të baterive”, thotë Anders Hove nga Instituti i Oksfordit. “Për ta bërë këtë, ju duhet të stimuloni tregun vendor dhe më pas të krijoni një grup industrial rreth kësaj teknologjie.”

E për të stimuluar tregun, makinat duhet të jenë me çmime të përballueshme. Volkswagen ka njoftuar fillimin e prodhimit të makinës së vogël elektrike ID.1, në segmentin e çmimeve rreth 20 mijë euro. Gerold Freiberg do të mund ta përballonte këtë çmim. Por fillimi i prodhimit është planifikuar për vitin 2027.

dw

Rritje e akteve të spiunazhit dhe sabotimit, konfrontim i mundshëm i drejtpërdrejtë ushtarak me NATO-n që në vitin 2030: Shërbimet sekrete gjermane dhanë alarmin të hënën për rrezikun në rritje që ata besojnë se përfaqëson ndërhyrja e Moskës në Gjermani dhe Evropë.

Ishte një parashikim i zymtë që tre krerët e shërbimeve të inteligjencës gjermane dhanë të hënën gjatë seancës dëgjimore vjetore para deputetëve.

“Kemi kërcënime nga shumë drejtime”, tha kreu u Shërbimit Federal të Zbulimit (BfV), Service Thomas Haldenwang, duke iu referuar kërcënimeve nga jashtë, nga Rusia, Kina, Irani, si edhe kërcënimeve të brendshme nga radikalizmi islamik dhe e djathta eksteeme.

Zyrtarët e inteligjencës kanë qenë veçanërisht të zëshëm për ndërhyrjen e Moskës në Gjermani në kontekstin e luftës në Ukrainë. Pas Shteteve të Bashkuara, Gjermania është furnizuesi më i madh iarmëve për Ukrainën.

“Na pëlqen ose jo, jemi në konflikt të drejtpërdrejtë me Rusinë”, tha Bruno Kahl kreu i agjencisë gjermane të zbulimit (BND).

Pako bombë?

“Spiunazhi dhe sabotazhi rus po shtohen në Gjermani, si në sasi edhe në cilësi”, shtoi zoti Haldenwang.

Gjermania është tronditur nga disa raste të spiunazhit pas të cilave dyshohet se qëndron Rusia, veçanërisht që nga agresioni rud ndaj Ukrainës në shkurt 2022.

Në prill, dy burra me nënshtetësi ruse dhe gjermane u akuzuan për planifikim të akteve të sabotimit për interesa të Rusisë, përfshirë në një bazë ushtarake të SHBA-së, për të minuar ndihmën gjermane për Ukrainën.

Zoti Haldenwang akuzoi Moskën se qëndron pas ngjarjes së shënuar në korrik, kur një pako mori flakë në një qendër të DHL-së në qytetin Leipzig, përpara transportit të planifikuar me avion.

Nëse pakoja “do të kishte shpërthyer në bord gjatë fluturimit”, tha ai, “do të ndodhte përplasje dhe mbetjet do të preknin të gjithë njerëzit këtu në Gjermani që simpatizojnë [presidentin rus Vladimir] Putinin dhe regjimin e tij, në mënyrë të hapur apo të fshehtë”.

Drejtorja e shërbimit të zbulimit ushtarak gjerman (BAMAD), Martina Rosenberg, raportoi një “rritje të konsiderueshme të akteve të spiunazhit dhe sabotimit” që kanë si objektiv ushtrinë gjermane.

Moska po kërkon të marrë informacion mbi “dërgimin e armëve gjermane në Ukrainë” dhe “të krijojë një ndjenjë pasigurie”, u shpreh ajo.

“Kremlini po përgatitet për përshkallëzim të mëtejshëm të akteve hibride dhe të fshehta”, shtoi zonja Kahl.

Vijat e kuqe

“Me këto akte ndërhyrjeje të një “niveli të pashembullt”, Kremlini dëshiron të “testojë vijat e kuqe të Perëndimit”, vlerësoi drejtori i shërbimit sekret.

Sipas tij, Rusia “ndoshta” do të jetë në gjendje “të kryejë një sulm kundër NATO-s deri në fund të kësaj dekade”.

“Një konflikt i drejtpërdrejtë ushtarak me NATO-n po bëhet një opsion për Rusinë”, shtoi zoti Kahl.

Rusia hodhi poshtë këto deklarata, duke thënë se ishte NATO-ja ajo që kërcënoi Rusinë.

Duke iu referuar zgjerimit të NATO-s, zëdhënësi i Kremlinit Dmitry Peskov tha se ishte NATO-ja ajo që kishte lëvizur drejt Rusisë dhe jo anasjelltas.

voa

Ushtria izraelite njoftoi të mërkurën se tetë ushtarë të saj u vranë në luftimet me Hezbollahun në jug të Libanit një ditë pasi filloi, atë që ka cilësuar operacion tokësor “të kufizuar” për të shkatërruar infrastrukturën militante atje.

“Ne jemi në mes të një lufte të ashpër kundër boshtit të së keqes të Iranit që po kërkon të na shkatërrojë”, tha kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu në një video-mesazh duke dhënë ngushëllimet e tij. “Me ndihmën e Zotit, ne do të fitojmë së bashku. Ne do t’i kthejmë pengjet tanë në jug. Ne do t’i kthejmë banorët tanë në veri. Ne do të sigurojmë përjetësinë e Izraelit”.

Gjatë natës, forcat ajrore izraelite kryen sulme të reja në bastionet e Hezbollahut në periferitë jugore të Bejrutit.

Të martën, Ministria e Shëndetësisë e Libanit tha se të paktën 55 vetë u vranë dhe 156 të tjerë u plagosën nga sulmet izraelite në 24 orët e fundit. Ministria nuk bën dallim mes militantëve dhe civilëve në këtë bilanc.

Sulmi i Iranit ndaj Izraelit me 180 raketa balistike ka shtuar frikën për përshkallëzim në Lindjen e Mesme, ndërsa të dyja vendet lëshuan paralajmërime ndaj njëri-tjetrit.

Presidenti i Iranit, Masoud Pezeshkian tha të mërkurën se vendi i tij do të përgjigjet edhe më me forcë, nëse Izraeli vazhdon fushatën në Liban.

Shtetet e Bashkuara, që kishin njoftuar Izraelin për sulmin e pritshëm, gjithashtu e dënuan goditjen e Iranit.

Izraeli nuk ka dhënë shenja se do të ndalë veprimet e tij në Liban.

Mblidhet Këshilli i Sigurimit i OKB-së

Në Nju Jork, Këshilli i Sigurimit të OKB-së mbajti të mërkurën një takim urgjent për të diskutuar situatën në përkeqësim.

“Luftimet në Lindjen e Mesme po kthehen me shpejtësi një ferr”, i tha Këshillit Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së Antonio Guterres.

Anëtarët e Këshillit shprehën shqetësimin për sulmin me raketa të Iranit ndaj Izraelit dhe dërgimin e trupave të Izraelit në Libanin jugor të martën dhe paralajmëruan se një përshkallëzim i mëtejshëm nuk do të tolerohej.

“Situata në Liban është serioze”, tha ambasadori francez Nicolas de Riviere. “Operacionet ushtarake po intensifikohen, ushtria izraelite ka kryer inkursione tokësore duke shkelur sovranitetin libanez dhe Hezbollahu po vazhdon sulmet e tij kundër Izraelit”.

Ai tha se Franca është kundër çdo operacioni tokësor izraelit në Liban.

I dërguari i Izraelit hodhi poshtë thirrjet e Këshillit për ulje të tensioneve.

“Irani duhet të paguajë një çmim të rëndë për këtë sulm”, tha Danny Danon lidhur me sulmin me raketa të Iranit.

I dërguari i Libanit tha se pretendimet e Izraelit se sulmi ushtarak në Liban është i kufizuar janë të rreme. “Dëmet ndaj civilëve dhe infrastrukturës civile janë të mëdha”, tha Hadi Haçem para këshillit.

Ambasadorja amerikane në OKB Linda Thomas-Greenfield, tha se sulmi Iranit “nuk ishte në asnjë mënyrë për mbrojtje” dhe u bëri thirrje anëtarëve të Këshillit të vendosin sanksione Korpusit të Gardës Revolucionare Islamike, IRGC, për mbështetje të terrorizmit.

“Nuk mund të ketë asnjë dyshim se mbështetja iraniane për grupet e lidhura me të në rajon ka kontribuar drejtpërdrejt në krizat në Gazë dhe Liban”, tha Linda Thomas-Greenfield.

Hamasi dhe Hezbollahu janë shpallur grupe terroriste nga Shtetet e Bashkuara, Mbretëria e Bashkuar, Bashkimi Evropian dhe vende të tjera.

Korrespodentja e Zërit të Amerikës në Shtëpinë e Bardhë Patsy Widakuswara dhe gazetarja Natasha Mozgovaya ndihmuan në shkrimin e këtij lajmi.

Edhe njëherë u shkallëzua në mënyrë të rrezikshme situata: Irani sulmoi Izraelin me raketa, qeveria izraelite kërcënon me kundërsulme. Ka pasur një kohë, kur të dy shtetet nuk kanë qenë armiq, përkundrazi.

Lufta në Rripin e Gazës po zhvillohet për gati një vit. Dhe nuk luftohet më vetëm në Gaza. Sulmet me raketa dhe dron ka pasur gjithashtu midis Izraelit dhe Libanit, Sirisë, Irakut dhe Jemenit prej muajsh. Në fund të korrikut u vra në Teheran kreu i jashtëm i Hamasit,  e shpallur si organizatë terroriste nga SHBA, BE, Gjermania e vende të tjera. Udhëheqja e Iranit më pas u shpreh se do të hakmarret. Të premten e kaluar u vra Hassan Nasrallah, kreu i organizatës shiite libaneze Hezbollah, një tjetër aleat kyç i Teheranit. Më parë, shpërthimi i radiomarrëseve, të ashtuquajturit pager, plagosi qindra zyrtarë të Hezbollahut dhe vrau disa të tjerë. Që atëherë, ka qenë e paqartë nëse dhe si do të përgjigjet lidershipi ushtarak i Iranit – edhe për shkak të historisë së tyre të përbashkët të mbushur me konflikte.

Kundërsulmi i Republikës Islamike erdhi të hënën në mbrëmje: Garda Revolucionare e Iranit goditi me rreth 200 raketa Izraelin. Sulmi ishte si hakmarrje për vrasjen e kreut të jashtëm të Hamasit, Ismail Haniya, Sekretarit të Përgjithshëm të Hezbollahut, Hassan Nasrallah dhe një gjenerali iranian, u tha televizioni shtetëror iranian.

Nga aleatë në armiq

Irani dhe Izraeli janë armiq tani prej dekadash. Teherani i mohon të drejtën e ekzistencës Izraelit dhe kërcënon “regjimin sionist” me shkatërrim. Izraeli, nga ana e tij, e konsideron Iranin armikun e tij kryesor. Por nuk ka qenë gjithmonë kështu.

Të dy vendet ishin aleate të ngushta deri në Revolucionin Islamik në Iran në vitin 1979. Irani ishte madje një nga shtetet e para që njohu shtetin e Izraelit në vitin 1948. Izraeli e shikonte Iranin si një aleat kundër shteteve arabe në konfliktin e Lindjes së Mesme. Për Teheranin, Izraeli, i mbështetur nga Uashingtoni, shihej gjithashtu si një kundërpeshë e mirëpritur politike ndaj fqinjëve të tij arabë.

Izraeli madje trajnoi ekspertë iranianë për bujqësinë, ofroi njohuri teknike dhe ndihmoi në ndërtimin dhe trajnimin e forcave të armatosura persiane. Sundimtari i atëhershëm i Iranit, Shah Mohammad Reza Pahlavi, ofroi nga ana e tij naftë, e cila nevojitej urgjentisht në zhvillimin ekonomik të Izraelit. Irani kishte komunitetin e dytë më të madh hebre jashtë Izraelit. Pas revolucionit, një pjesë më e madhe e hebrenjve u larguan nga vendi. Por ka ende më shumë se 20,000 hebrenj që jetojnë në Iran sot.

Pika e kthesës: Revolucioni Islamik

Pas fitores së Revolucionit Islamik në Iran në vitin 1979 dhe ngritjes në pushtet të krahut fetar brenda revolucionarëve nën Ajatollah Ruhollah Khomeini, Teherani i anuloi të gjitha marrëveshjet me Izraelin. Ajatollah Khomeini e kritikoi vazhdimisht Izraelin për pushtimin e territoreve palestineze. Gradualisht Teherani filloi të zhvillonte një retorikë të ashpër kundër Izraelit me synimin për të fituar mbështetjen e shteteve arabe ose të paktën simpatinë e popullsisë në këto vende. Regjimi në Iran donte të rriste kështu ndikimin e tij.

Kur Izraeli ndërhyri në luftën civile libaneze në vitin 1982 dhe pushtoi jugun e vendit, Khomeini dërgoi Gardën Revolucionare iraniane në Bejrut për të mbështetur milicët shiite atje. Edhe sot e kësaj dite, milicia e Hezbollahut që u krijua në atë kohë konsiderohet si krahu i zgjatur i Teheranit në Liban.

Thellimi i konfliktit

Udhëheqësi aktual fetar i Iranit, Ajatollah Ali Khamenei, i cili vendos në fund për të gjitha çështjet e vazhdoi këtë politikë. Khamenei dhe i gjithë lidershipi i Republikës Islamike të Iranit gjithashtu vënë në dyshim në mënyrë të përsëritur realitetin historik të vrasjes sistematike të hebrenjve evropianë në kohën e nacionalsocializmit dhe përpiqen të relativizojnë apo madje edhe të mohojnë Holokaustin.

Për të forcuar pozicionin e tij kundër Izraelit, por edhe kundër Arabisë Saudite, Irani jo vetëm që mbështeti Hezbollahun në Liban dhe Hamasin në Gaza, por edhe ndërhyri në luftën siriane në anën e presidentit sirian Assad deri më sot, po ashtu mbështeti edhe milicët Huthi në Jemen e të ashtuquajturën lëvizje e rezistencës islame në Irak. Një arkitekt kryesor i kësaj lufte në hije ishte gjenerali i Gardës Revolucionare Quasem Soleimani, i cili u vra në një sulm me dron amerikan në fillim të vitit 2020.

Izraeli gjithashtu ka bërë pak për të lehtësuar tensionet me Iranin. Në fjalimet e tij, kryeministri Benjamin Netanyahu e krahasoi vazhdimisht Republikën Islamike me Gjermaninë naziste, e cila kërcënonte drejtpërdrejt ekzistencën e vendit të tij. Ai e përshkroi marrëveshjen bërthamore të vitit 2015, e cila u negociua nga fuqitë me veto në OKB-së, si edhe Gjermania dhe Irani, si një “gabim me përmasa historike”. Sipas Netanyahut, ai do të parandalonte një bombë bërthamore iraniane “me çdo mjet”.

Izraeli ka kryer vazhdimisht akte sabotazhi kundër programit bërthamor të Iranit. Në vitin 2020, kreu i programit bërthamor të Iranit, Mohsen Fakhrisadeh, u vra. Atëherë gazetat angleze “The Guardian” dhe “New York Times” raportuan se të gjitha provat tregojnë për një vrasje të qëllimshme nga shërbimi sekret izraelit. Izraeli as e mohoi dhe as nuk e konfirmoi përgjegjësinë.

Narrativa e armiqësisë jo e pakontestuar

Ndryshe nga konflikti mes qeverive dëgjohen gjithmonë tone të ndryshme në mesin e popullatës ose nga shoqëria civile. “Irani duhet të shqyrtojë marrëdhëniet e tij me Izraelin sepse ato nuk janë më aktuale”, tha Faeseh Hashemi Rafsanjani në një intervistë në fund të vitit 2021. Faeseh është vajza e ish-presidentit iranian Ali Akbar Hashemi Rafsanjani dhe një ish-deputete e Parlamentit iranian. Edhe politologu i njohur Sadegh Zibakalam, i cili është kritik ndaj qeverisë, gjithashtu e kundërshton politikën e Iranit ndaj Izraelit. “Ky qëndrim e ka izoluar vendin në skenën ndërkombëtare”, thekson profesori në Universitetin e Teheranit në një intervistë për Dë në vitin 2022.

Në Izrael, gjithashtu, ka pasur rregullisht zëra që kanë shprehur solidaritet me popullin e Iranit. Për shembull, iniciativa e mediave sociale “Izraeli e do Iranin”, e cila u bë e njohur për herë të parë në vitin 2012. Në vitin 2023, një fushatë e ngjashme mbështeti iranianët që dolën në rrugë kundër regjimit në Teheran pas vrasjes së vajzës së re Mahsa Jina Amini. Së fundmi, pati një përpjekje tjetër për të ringjallur fushatën duke përdorur hashtagun #IsraelisLoveIranians.

Por në nivelin politik, që nga sulmi i organizatës terroriste të Hamasit ndaj Izraelit në tetor 2023 dhe si pasojë “luftën për shpagim” të shpallur nga Izraeli, siç e përshkroi kryeministri Netanyahu, frontet janë ngurtësuar më shumë se kurrë. Sipas Kombeve të Bashkuara, më shumë se 41,000 palestinezë janë vrarë në luftën e Gazës, shumica prej tyre gra dhe fëmijë.

Sulmet me raketa nga Hezbollahu dhe bombardimet izraelite mbi Libanin jugor deri në kryeqytetin Bejrut kanë detyruar tashmë qindra mijëra njerëz në Izrael dhe Liban të lënë shtëpitë e tyre. Frika e një zgjerimi të luftës ishte dhe është për këtë arsye e madhe. SHBA, BE dhe Gjermania u bëjnë thirrje të gjitha palëve ndërluftuese të përfshira që të tregojnë përmbajtje.

dw

Qeveria libaneze praktikisht nuk ka asnjë ndikim në konfliktin që po zhvillohet aktualisht në territorin e saj. Edhe roli i ushtrisë është i kontestuar.

Gjatë një sesioni të jashtëzakonshëm të Këshillit të Sigurimit të OKB-së në mesin e javës së kaluar në Nju Jork, kryeministri libanez Najib Mikati tha se Izraeli po zhvillon një “luftë të pistë” kundër Libanit. Izraeli është përgjegjës për përshkallëzimin e paprecedentë në Liban dhe për vrasjen e qindra civilëve brenda disa ditësh, “përfshirë të rinjtë, gratë dhe fëmijët”, tha Mikati. Për këtë, shtoi ai, shpreson në një deklaratë të përbashkët të Francës dhe SHBA-së, e cila do të merrte mbështetje ndërkombëtare dhe që do t’i jepte fund “luftës”. Izraeli, megjithatë, e hodhi poshtë këtë të martën duke nisur edhe ofensivën tokësore në Liban.

Fjalimi tregon se qeveria libaneze është kryesisht e pafuqishme në konfliktin midis Izraelit dhe Hezbollahut. Ajo nuk ka ndikim të rëndësishëm as në veprimet e Izraelit dhe as të Hezbollahut. Këto ditë dobësia kronike e qeverisë dhe shtetit libanez po demonstrohet në mënyrë dramatike.

Një histori e gjatë dobësie e qeverisë dhe e shtetit

Kjo dobësi ka një histori të gjatë. “Libani u themelua në fillim të shekullit të 20-të si një shtet i maronitëve të krishterë në aleancë me fuqinë mbrojtëse, Francën,” kujton Markus Schneider, kreu i Projektit Rajonal për Paqen dhe Sigurinë në Lindjen e Mesme, në zyrën përfaqësuese të Fondacioni gjerman Friedrich Ebert në Bejrut. “Problemi fillestar ishte se shteti përfshinte që në fillim zona të mëdha me popullsi jomaronite. Konfesionalizmi ishte përfundimisht një kompromis për të përfshirë grupe të tjera të popullsisë. Por kjo pengoi formimin e një identiteti dhe shteti të fortë kombëtar”.

Një strukturë e tillë konfesionale u dobësua më tej nga lufta civile libaneze që shpërtheu në vitin 1975, në të cilën tre grupet më të mëdha fetare në vend – shiitët, sunitët dhe të krishterët maronitë – u përplasën me njëri-tjetrin. Pas përfundimit të luftës në vitin 1990, Libani krijoi një sistem të ekuilibruar konfesional, i cili supozohej të harmonizonte interesat e grupeve të ndryshme fetare. “Ky sistem, megjithatë, ka bërë që këto grupe të përpiqen vazhdimisht të ndjekin interesat e tyre në kurriz të grupeve të tjera,” thotë Schneider. “Ai po vazhdon të dobësojë shtetin dhe kjo shihet, për shembull, në faktin se vendi nuk ka arritur të bjerë dakord për zgjedhjen e presidentit të shtetit që nga viti 2022.

Ndarja në shoqëri është e lidhur edhe me korrupsionin e përhapur. “Nëse nuk ka një shtet të fortë, i cili do të luftonte kundër forcave centrifugale brenda vendit dhe institucioneve, është e lehtë të krijohet një sistem i oligarkëve në të cilin secili lufton për interesat e veta”, përfundon Schneider.

Hezbollahu i pamëshirshëm

Përveç kësaj, vendi vuan nga Hezbollahu Shiit, një organizatë e cilësuar si organizatë terroriste nga SHBA, Gjermania dhe disa shtete arabe sunite. Hezbollahu u krijua në vitin 1982 gjatë luftës civile në Liban. Që në fillim, ai mori mbështetje të konsiderueshme nga Irani, veçanërisht mbështetje ushtarake. Ekspertët që punojnë për Qendrën Wilson, e cila është e vendosur në Uashington, e kanë karakterizuar krahun e armatosur të Hezbollahut si “forca më e fuqishme ushtarake joshtetërore në Lindjen e Mesme dhe ndoshta në botë” që në vitin 2022. Është Hezbollahu që, pas fillimit të luftës në Gaza, vjeshtën e kaluar, hodhi raketa në drejtim të Izraelit – pa asnjë konsultim me pjesën tjetër të popullsisë libaneze. “Në thelb, Hezbollahu ka marrë peng politikën libaneze dhe Libanin,” thotë ekspertja e Lindjes së Mesme Kelly Petillo nga instituti në Berlin, Këshilli Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë, duke përshkruar kështu strategjinë bazë të paraushtarakëve shiitë.

Një ushtri e dobët

Dobësia e shtetit reflektohet edhe në pasivitetin e ushtrisë libaneze. Sidomos në jug të Libanit gjendet në dilemë: në bazë të Rezolutës 1701 të Këshillit të Sigurimit, aty bashkëpunon me forcën paqeruajtëse të Kombeve të Bashkuara, UNIFIL. Të dyja palët kanë nga 15.000 ushtarë secila. Prania e tyre lidhet me luftën e Libanit të vitit 2006: kur Izraeli mori pozicione në jug të Libanit. Nëse trupat izraelite tërhiqen një ditë, këto dy formacione ushtarake duhet së bashku të sigurojnë që njësitë e armatosura paraushtarake libaneze të mos vijnë në këto vende. Vetëm trupat e autorizuara nga qeveria libaneze duhet të jenë të pranishme në zonë. Megjithatë, Hezbollahu deri më tani nuk e ka respektuar këtë dispozitë: ai është ende i pranishëm në zonë.

Ushtria libaneze, në aspektin ushtarak, është relativisht e dobët. Sipas Indeksit Global Firepower, i cili krahason fuqinë ushtarake të ushtrive kombëtare në mbarë botën, ushtria libaneze renditet e 118-ta nga gjithsej 145 forca të armatosura. Nuk do të mund t’i bënte rezistencë serioze ushtrisë izraelite, e cila renditet e 17-ta sipas të njëjtit indeks. Po kështu, kjo forcë nuk është në gjendje të mbisundojë ushtarakisht as Hezbollahun. “Kjo mund ta çojë Libanin në luftë civile,” thotë Markus Schneider.

Problemi më i madh i ushtrisë libaneze ishte dhe është akoma – ai politik. Duke qenë se ushtria nuk është nën kontrollin e një grupi të vetëm konfesional, ajo përgjithësisht konsiderohet si një nga institucionet e pakta mbikonfesionale në vend, thotë Schneider. “Megjithatë, ushtria është e dobësuar edhe nga kriza shtetërore dhe ekonomike. Prandaj e mbështesin financiarisht, sidomos kur bëhet fjalë për pagat. Pas kësaj qëndron shqetësimi se, në rast të kolapsit të ushtrisë, mund të bjerë edhe i gjithë sistemi shtetëror libanez. Problemet politike të vendit, megjithatë nuk mund të zgjidhen me ushtrinë”.

dw

SHBA njoftoi se po mbledh informacione lidhur me shpërthimet e pagerëve në Liban. Çfarë janë pagerët dhe pse i përdor Hezbollahu?

Pas sulmit me sa duket të koordinuar në Liban, ku shpërthyen pagerët që u përkisnin anëtarëve të milicisë terroriste Hezbollah, kjo organizatë akuzoi Izraelin se ka depërtuar në sistemin e saj të komunikimit. Pagerët janë pajisje të vogla komunikimi dhe ishin pararendës të telefonave celularë. Nëse dikush dëshiron të flasë me dikë, ai i dërgon personit tjetër një zile ose mesazh të shkurtër në pager. Pagerët përdoreshin gjerësisht, sidomos në vitet 1980. Por zhvillimi i telefonëve celularë i bëri ata në masë të gjërë të panevojshëm.

Pse i përdor Hezbollahu pagerët?

Arsyeja pse milicia Hezbollah i përdor pager-ët në një shkallë të gjerë është e thjeshtë: ndryshe nga telefonat celularë apo telefonat inteligjentë, vendndodhja e pager-ëve nuk mund të përcaktohet. Sepse një pager i zakonshëm është thjesht marrës sinjali, i cili nuk është i regjistruar në ndojnë rrjet. Ndërkohë që nga ana tjetër aktivizimi i të gjithë pager-ëve në të njëjtën kohë në një zonë të një zonë të caktuar nuk është problem.

Që nga fillimi i luftës në Gazë udhëheqja e Hezbollahut u ka kërkuar anëtarëve të vet të mos i përdorin telefonat celularë, por pajisjet pager për ta bërë komunikimin më të sigurt. Tre punonjës që punojnë në organe sigurie i thanë agjencisë së lajmeve Reuters se pagerët u përkisnin modeleve më të fundit dhe që Hezbollahu i kishte futur ato në përdorim muajt e fundit.

SHBA nuk është e përfshirë në incidentin e shpërthimeve

SHBA njoftoi se po mbledh informacione lidhur me shpërthimet e pagerëve në Liban. Zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme, Matthew Miller, tha në një konferencë shtypi se Shtetet e Bashkuara nuk ishin të përfshira në incident dhe se nuk e dinte se kush ishte përgjegjës. Ai shtoi se Shtetet e Bashkuara janë gjithmonë të shqetësuara për çdo incident që rrit tensionet në Lindjen e Mesme dhe i bëri thirrje Iranit që të mos e shfrytëzojë incidentin për të krijuar destabilitet.

Uashingtoni bëri gjithashtu përsëri thirrje për një zgjidhje diplomatike të tensioneve midis Izraelit dhe Libanit.

dw

Pajisjet elektronike të komunikimit me mesazhe ‘pager’ të përdorura nga qindra anëtarë të grupit militant Hezbollah shpërthyen pothuajse njëkohësisht në Liban dhe Siri të martën, duke shkaktuar të paktën 12 të vrarë, mes tyre dy fëmijë, dhe plagosur mijëra të tjerë, në atë që duket të jetë një sulm i sofistikuar dhe nga distanca.

Një zyrtar amerikan tha se Izraeli e informoi Uashingtonin të martën, pas përfundimit të operacionit gjatë të cilit u përdoren sasi të vogla eksplozivi të fshehura në pajisjet e komunikimit. Individi foli në kushte anonime pasi nuk ishte autorizuar të fliste publikisht.

Qeveria libaneze dhe Hezbollahu, që mbështetet nga Irani, fajësuan Izraelin për shpërthimet vdekjeprurëse, që kishin për objektiv një numër të madh njerëzish dhe që duket si një operacion i planifikuar prej kohësh. Nuk ka detaje lidhur me ekzekutimin e shpërthimeve. Ushtria izraelite nuk ka pranuar të komentojë.

Përdorimi i mjeteve komunikuese ‘pager’ në operacion

Udhëheqësi i Hezbollahut, Hassan Nasrallah i kishte paralajmëruar më parë anëtarët e grupit që të mos mbanin telefona celularë, duke thënë se mund të përdoren nga Izraeli për të gjurmuar lëvizjet e grupit. Si rezultat, Hezbollahu përdor mjetet ‘pager’ për të komunikuar.

Ndryshe nga telefonat celularë, këto pajisje shfrytëzojnë të tjera valë komunikimi dhe janë më të përdorshme për raste urgjente. Pajisjet ‘pager’ e ndihmuan Hezbollahun për të anashkaluar survejimin e mundshëm nga Izraeli të telefonisë celulare të Libanit.

Telefonat inteligjentë mund të përgjohen më lehtë në kontrast me teknologjinë e thjeshtë që përdorin pajisjet ‘pager’, thotë Nicholas Reese me Qendrën për Çështjet Globale të Fakultetit për Studime Profesionale në Universitetin e Nju Jorkut.

Ky lloj sulmi do ta detyrojë Hezbollahun që të ndryshojë strategjitë e komunikimit, thotë zoti Reese, i cili më parë ka shërbyer me organet e zbulimit. Ai thotë se të mbijetuarit e shpërthimeve të së martës tani ka të ngjarë që të flakin tej “jo vetëm ‘pager’-at e tyre, por edhe telefonat dhe të heqin dorë nga pajisjet portative elektronike”.

Origjina e pajisjeve ‘pager’

Kompania tajvaneze “Gold Apollo” tha të mërkurën se kishte autorizuar firmën “BAC Consulting KFT,” me bazë në Budapest të Hungarisë, që të përdorte markën së saj për prodhimin dhe shitjen e modelit AR-924 të pager-it në fjalë. Firma BAC duket të jetë një kompani guaskë.

Hsu Ching-kuang, drejtues i firmës tajvaneze “Gold Apollo”, u tha gazetarëve të mërkurën se ka rreth tre vjet që ka një marrëveshje licencimi me firmën “BAC”.

Që nga viti 2022 deri në gusht 2024, firma “Gold Apollo” ka eksportuar 260,000 pajisje ‘pager’ dhe rreth 40,000 midis janarit dhe gushtit të këtij viti, sipas Ministrisë së Çështjeve Ekonomike të Tajvanit. Ministria tha se nuk kishte të dhëna për eksportim të drejtpërdrejt në Liban të pajisjeve ‘pager’.

Analisti veteran Elijah J. Magnier, me bazë në Bruksel, thotë se ka biseduar me anëtarë të Hezbollahut dhe të mbijetuar nga sulmi i së martës. Ai vë në dukje se Hezbollahu i ka përdorur pajisjet ‘pager’ që nga lufta e vitit 2006 me Izraelin. Por pajisjet e reja të komunikimit me mesazhe ‘pager’ që shpërthyen të martën, thotë ai, u blenë para gjashtë muajsh dhe nuk dihet se si arritën në Liban.

Shpërthimi i pajisjeve

Deri tani kanë qarkulluar teori të ndryshme rreth mënyrës së realizimit të shpërthimeve. Disa ekspertë i thanë agjencisë së lajmeve Associated Press se ka shumë gjasa për infiltrim në zinxhirin e furnizimit.

Ekspertët thonë se në pajisjet e komunikimit ‘pager’ mund jenë vënë mjete shpërthyese shumë të vogla përpara se ato të mbërrinin tek Hezbollahu. Ata thanë se ato mund të ishin aktivizuar njëkohësisht nga distanca, ndoshta përmes një sinjali valor. Kjo konfirmon të dhënat e ndara nga zyrtari amerikan për lëndë shpërthyese të fshehura nëpër pajisje si pjesë e një operacioni izraelit.

Në kohën e shpërthimit, “ndoshta gjysma e baterisë ishte eksploziv” thotë Carlos Perez, me firmën e sigurisë “TrustedSec”.

Një ish specialist i ushtrisë britanike për asgjësimin e bombave thotë se një mjet shpërthyes ka pesë përbërës kryesorë: hapësirën ku vendoset, baterinë, pajisjen ndezëse, kapsollën dhe lëndën shpërthyese.

“Një ‘pager’ i ka tre prej përbërësve”, tha specialisti, i cili foli në kushte anonime, pasi aktualisht punon si konsulent me klientë në Lindjen e Mesme. “Duhet t’i shtosh kapsollën dhe lëndën shpërthyese”.

Ekspertë të lëndëve shpërthyese ofruan opinionet e tyre bazuar në pamjet filmike nga shpërthimet në një treg libanez.

“Forca e shpërthimit duket e njëjtë me atë të shkaktuar nga një kapsollë e vetme elektrike, ose nga përfshirja e një sasie shumë të vogël lënde shpërthyese me fuqi të madhe”, thotë Sean Moorhouse, ish-oficer i ushtrisë britanike dhe ekspert për asgjësimin e mjeteve shpërthyese.

Zoti Moorhouse thotë se kjo tregon se ka dorë një aktor shtetëror. Ai thotë se zbulimi i huaj izraelit, Mossad, dyshohet më së shumti dhe ka burime të mjaftueshme për ta kryer një aksion të tillë. Izraeli ka një histori të gjatë të operacioneve të ngjashme në të kaluarën.

Organizimi i operacionit

Për planifikimin e një sulmi të kësaj shkalle kërkohet shumë kohë. Detajet specifike janë ende të panjohura, ndërsa ekspertët thonë se përafërsisht duhen disa muaj deri në dy vjet për organizimin e një aksioni të tillë.

Zoti Reese thotë se sulmi i ndërlikuar lë të kuptosh se organizatorët kanë mbledhur të dhëna për një kohë të gjatë. Një sulm i këtij kalibri kërkon ndërtimin e marrëdhënieve të nevojshme për të patur qasje fizike tek pajisjet përpara shitjes së tyre. Zhvillimin e teknologjisë që do të futej në ‘pager’ dhe burimet që do të konfirmonin se objektivat e sulmit ishin të pajisur me këto mjete komunikimi.

Analisti veteran Elijah J. Magnier thotë se në bisedat me kontaktet në organizatën Hezbollah, kishte mësuar se para shpërthimit, pajisjet kishin filluar të vibronin pa pushim pas një mesazhi të gabuar, duke i detyruar përdoruesit që të përdornin të dy duart për të shtypur butonat për të ndaluar dridhjet e aparatit.

Dërgimi i mesazhit të gabuar, thotë zoti Magnier, jo vetëm që rriti efektin e shpërthimit, por gjithashtu siguroi që përdoruesi të ishte “plotësisht i angazhuar me pajisjen” ndërsa përpiqej ta fikte atë.

Zoti Magnier tha se Hezbollahu po heton për llojin e lëndës shpërthyese dhe nëse pajisja ishte pajisur edhe me sistem GPS, për ta lejuar Izraelin që të gjurmonte lëvizjet e anëtarëve të grupit.

voa

Radiot e dorës që përdoren për komunikim nga organizata Hezbollah shpërthyen pasditen e së mërkurës në pjesën jugore të Libanit dhe në rrethinat e Bejrutit. Kjo shton më tej tensionet me Izraelin, pasi vetëm një ditë më parë pati shpërthime të ngjashme të pajisjeve portative që përdor kjo organizatë për t’u dërguar mesazhe të shkruara anëtarëve të saj.

Të paktën një nga shpërthimet ndodhi pranë një funerali të organizuar nga Hezbollahu, organizatë që mbështetet nga Irani, për personat e vrarë një ditë më parë, kur mijëra pajisje shpërthyen në mbarë vendin duke lënë edhe shumë të plagosur në radhët e luftëtarëve të kësaj organizate.

Organizata, e cila për një kohë të shkurtër kaloi në situatë kaotike nga shpërthimet e djeshme, tha të mërkurën se kishte sulmuar pozicionet e artilerisë izraelite me raketa, në goditjen e parë që kur shpërthimet plagosën mijëra anëtarë të organizatës në Liban dhe ngritën perspektivën e një lufte më të gjerë në Lindjen e Mesme.

Radiot e dorës ishin blerë nga organizata Hezbollah pesë muaj më parë, afërsisht në të njëjtën kohë kur ishin blerë edhe pajisjet e tjera të komunikimit, tha një zyrtar nga strukturat e sigurisë.

Agjencia izraelite e zbulimit Mossad, e cila ka një historik të gjatë operacionesh të sofistikuara jashtë vendit, vendosi eksplozivë brenda pajisjeve të importuara nga Hezbollahu, disa muaj përpara shpërthimeve të së martës, tha një zyrtar i lartë libanez i sigurisë, si dhe një tjetër person për agjencinë e lajmeve Reuters.

Numri i të vdekurve u rrit në 12, përfshirë dy fëmijë, tha të mërkurën ministri libanez i Shëndetësisë, Firass Abiad. Sulmi i së martës plagosi rreth 3,000 persona, përfshirë shumë luftëtarë të grupit militant, si dhe ambasadorin e Iranit në Bejrut.

Një kompani tajvaneze mohoi të ishte ajo prodhuesja e pajisjeve të komunikimit që shpërthyen dje gjatë sulmit të pashembullt që ngriti mundësinë e një lufte frontale mes Hezbollahut, të mbështetur nga Irani, dhe Izraelit.

Kompania tajvaneze “Gold Apollo” tha se licensën e prodhimit të pajisjeve ia kishte dhënë një kompanie të quajtur BAC, me qendër në kryeqytetin e Hungarisë, Budapest.

Nuk pati informacion të menjëhershëm se kur Hezbollahu kishte filluar sulmin e fundit me raketa, por normalisht grupi njofton për sulme të tilla menjëherë pas kryerjes së tyre.

Hezbollahu është zotuar të hakmerret kundër Izraelit, ushtria e të cilit nuk pranoi të komentojë mbi shpërthimet. Palët janë përfshirë në shkëmbime zjarri ndërkufitare që nga shpërthimi i konfliktit në Gazë tetorin e kaluar, duke nxitur frikën për një konflikt më të gjerë në Lindjen e Mesme.

Ministri i Jashtëm i Jordanisë, Ayman Safadi, akuzoi Izraelin se po e afron Lindjen e Mesme më pranë një lufte rajonale, duke orkestruar një përshkallëzim të rrezikshëm në shumë fronte.

“Hezbollahu dëshiron të shmangë një luftë gjithëpërfshirëse. Ende dëshiron ta shmangë një të tillë. Por duke pasur parasysh shkallën, ndikimin mbi familjet, mbi civilët, do të ketë trysni për një përgjigje më të fortë”, tha Mohanad Hage Ali nga Qendra Carnegie për Lindjen e Mesme.

Organizata Hezbollah, bashkëpunëtorja më e fuqishme e Iranit në Lindjen e Mesme, tha në një deklaratë se do të vazhdojë të mbështesë Hamasin në Gazë dhe se Izraeli duhet të presë një përgjigje ndaj “masakrës” që la luftëtarë dhe persona të tjerë të gjakosur, të shtruar në spital, ose të vdekur.

Një zyrtar i Hezbollahut tha se shpërthimi ishte “shkelja më e madhe e sigurisë” në historikun e kësaj organizate.

Pamjet nga spitalet, të shqyrtuara nga agjencia e lajmeve Reuters, treguan persona me lëndime të ndryshme, disa në fytyrë, disa me gishta të prerë dhe plagë të hapura në ije, ku ka të ngjarë të mbaheshin në brez pajisjet e komunikimit.

Për komplotin duket se janë dashur përgatitje disa mujore, i thanë agjencisë Reuters disa burime. Kjo pasoi një seri vrasjesh të komandantëve dhe udhëheqësve të Hezbollahut dhe Hamasit, për autorësinë e të cilave u fajësua Izraeli.

voa

Vite më parë, miliarderi Elon Musk prezantoi një mënyrë të re transporti përmes tubacioneve gjigande poshtë tokës, të quajtur Hyperloop. Vagona në formë kapsulash do të përdorin trysninë e ajrit për të udhëtuar me shpejtësi nëpër tubat nëntokësorë. Së fundmi, kjo formë e re e transporti masiv ka shënuar një sukses të ri. Kompania e cila po përdor këtë teknologji në Holandë njoftoi kryerjen me sukses të provës për këtë sistem të ri transporti.

A mund të jetë ky mjeti i transportit të së ardhmes? Udhëtarë që përdorin vagona në formë kapsulash, që lëvizin me shpejtësi në fusha magnetike përmes tubave.

Kompania “Hardt” thotë se ka hedhur një hap përpara për ta bërë këtë ide një realitet.

“Sot, në testin e parë të suksesshëm, ishim në gjendje të nisnim mjetin, të ndiznim sistemin e drejtimit dhe atë të shtytjes”, shpjegon Marinus van der Meijs, drejtor i Teknologjisë dhe Inxhinierisë në kompaninë Hardt.

Ky sistem përbëhet nga një seri kabinash që lëvizin pezull në ajrin brenda një tubacioni.

Tubacioni, që po përdoret për provat, është 420 metra i gjatë dhe përbëhet nga 34 seksione të veçanta, secili me diametër prej 2.5 metrash.

Projektuesit e sistemit Hyperloop synojnë të kenë kapsula që lëvizin përmes tubave me shpejtësi deri në 700 km në orë, përmes një infrastrukture ku ka presion të ulët ajri duke bërë që kapsulat të hasin më pak rezistencë brendat tubit dhe të lëvizin me shpejtësi të lartë.

Mbështetësit e projektit thonë se ky sistem do të jetë shumë më efikas se fluturimet e shkurtra me avionë, trenat e shpejtësisë së lartë dhe kamionët e transportit të mallrave, por se për këtë kërkohen investime të mëdha në infrastrukturë.

Deri më tani, në hapësirën e kufizuar në qendrën e testimit, shpejtësia ka qenë modeste.

“E nisëm atë me shpejtësinë e një metroje, deri në një shpejtësi maksimale prej rreth 30 kilometrash në orë”, thotë zoti van der Meijs.

Megjithatë, siç thonë përfaqësues të kompanisë, arritja e teknologjisë deri në këtë pikë nuk ka qenë e lehtë.

“Gjëja më e vështirë që po bëjmë tani është testimi i të gjitha funksioneve së bashku. Nisja, shtytja, drejtimi, të gjitha ato funksione që tani jemi në gjendje t’i vëmë në punë së bashku, si në një orkestër”, shpjegon Roel van de Pas, drejtor pranë kompanisë Hardt Hyperloop.

Kur Elon Musku e paraqiti këtë koncept rreth një dekadë më parë, ai sugjeroi se mjeti do të transportonte pasagjerë me shpejtësinë 400 kilometra në orë nga Los Anxhelosi në San Francisko për vetëm 30 minuta.

Që atëherë, ekipe në mbarë botën kanë punuar në realizimin e kësaj ideje, por ky lloj trasporti nuk është ende i disponueshëm.

“Për të ofruar Hyperloop-in si një sistem transporti, kemi përpara një sfidë të ndërlikuar që kërkon teknologji, zbatim politikash dhe bashkëpunim mes sektorit publik dhe atij privat. Kjo është ajo që nevojitet më shumë”, thotë zoti Van de Pas.

“Në kompaninë Hardt jemi gati të nisim transportin e pasagjerëve deri në vitin 2030″, këmbëngul ai.

Sipas tij, nuk ka asnjë arsye teknike që do të mund të pengonte funksionimin e këtij sistemi të ri.

voa