Kategoritë: Kulturë

Kulturë

Ermonela Jaho është “Madame Butterfly” në Kennedy Center

Komento

Ermonela JahoKur interviston Ermonela Jahon, duhet të jesh e kujdesshme. Dikush mund të mendojë se kjo është fare e natyrshme, pasi ajo është soprano me famë botërore dhe soprano të tilla, shpesh konsiderohen diva. Por me Ermonelën duhet të jesh e kujdesshme për të kundërtën: sepse ngrohtësia, energjia dhe komunikimi i saj i drejpërdrejtë të bëjnë të harrosh për një moment që ke shkuar ta intervistosh sepse ajo po interpreton për here të parë në Uashington Cio-Cio Sanin në operan e famshme të Giacomo Puccinit, “Madame Butterfly”.

“Në skenë je aq lakuriq nga ana shpirtërore saqë kjo ndjehet edhe nga publiku. Publikun ti s’e gënjen dot. Kur je në skenë, aty del e vërteta, çfarë ke ti, forca, fraxhiliteti dhe çdo gjë e jotja, ajo besueshmëria që mendoj është sa herë e këndoj dhe shkrihem në mënyrë totale me rolin”.

Ermonela vjen në Uashington pas suksesit me të njëjtën opera në Londër, ku kritika e vlerësoi me superlativa interpretimin e saj. Dhe gjasat janë që edhe në Uashington duke fillluar nga e shtuna ajo do të sjellë një Cio-Cio San, japonezja e re që u martua me amerikanin Pinkerton, me gjithë brishtësinë, magjinë dhe tragjizmin e saj, me një rreze emocionesh që ndryshojnë rrënjësisht nga një akt në tjetrin. Ermonela thotë se me çdo përvojë me “Madame Butterfly”, personazhi i saj rritet, maturohet, por duke mbetur njëkohësisht po ajo vajzë e re.

“Mendoj kjo është aftësia e një artisti sepse ne të gjithë kemi qenë 15 vjeçarë, kemi në atë arkivin tonë, të ekperiencës së jetës sonë, dhe mund t’i kujtojmë ato momente kur kemi qenë aq të rinj, adoleshentë mund të them, e në një farë mënyre atë lloj vulnerabiliteti që të gjithë ne qeniet humane e kemi. Detyra e artistit është ta nxjerrë këtë, të jetë sa më i vërtetë, nëpërmjet zërit, nëpërmjet sjelljeve.”

Por Ermonela ka edhe një kartë tjetër për portretizimin e heroinës tragjike, e cila ka një përvojë jetësore përtej viteve të moshës së saj.

“Çdo qenie humane, çdo lloj vështirësie të jep një lloj pjekurie, pak përpara kohës. E mund të them që edhe ne shqiptarët kemi parë disa gjëra pakëz të parakohëshme për moshën tonë, mund të them se kemi hasur shumë vështirësi që të pjekin në një farë mënyre dhe ky është ai çelësi i emocionit që unë përpiqem të jap në të gjitha rolet që të jap një ndjenjë, atë emocionin, atë pasionin që kemi ne shqiptarët, ballkanasit. Ndoshta tingëllon gjithmonë pak nacionaliste kur e them këtë gjë, por është e vërtetë”.

Megjithëse ka 25 vjet që është larguar, Ermonela thotë se Shqipëria është brenda saj, madje ajo thotë është “pikërisht ai zjarri, ai emocioni, ai vulnerabiliteti i të gjitha ngjyrave emocionale që unë kam jetuar në Shqipëri, që marr dhe larg vendit tim, ato japin diçka të veçantë, më japin diçka të veçantë edhe mua si artiste, shpirtit tim”…

“…një e qarë me ligjërim, për shembull. Kur kam kënduar ‘Suor Angelica-n’, ‘Madame Butterfly’, ka momente dëshpërimi të një nëne kur do t’i marrin fëmijën dhe çdo nënë, çdo femër e ka atë dhimbje. Por ndoshta neve na kanë ngelur që të vegjël në mendje gjyshet, prindërit tanë, nënat tona, mënyrën se si ato e përjetojnë një dhimbje të atillë. Është një gjë që vetëm kur e mendoj tani, të këput shpirtin”.

Ajo ia atribuon thellësinë me të cilën përcjell personazhet, pikërisht intensitetit me të cilin shqiptarët siç thotë Ermonela shprehin gëzimet dhe hidhërimet, por edhe përvojës së saj personale jetësore.

“Unë kam humbur prindërit dhe një gjë të tillë nuk arrija dot ta shprehja edhe pse isha, jam pjesë e asaj kulture. Në skenë ndoshta … Muzika është gjuhë e shpirtit dhe në një farë mënyre të çliron dhe për mua është një çlirim shpirtëror”, thotë ajo.

Por megjithëse ndoshta forca e shprehjes mund t’i vijë nga temperamenti dhe banka e emocioneve jetësore, Ermonela thotë se kur është në skenë shkrihet me rolin, sepse ato që këndon janë ndjenja universale humane.

“Para qindra vitesh është folur për dashurinë, jemi këtu sot flasim prapë për dashuri, për sakrifica etj, etj. Ndryshon vendi, ndryshojnë rrethanat ekonomiko-shoqërore dhe të gjitha këto kushtet, por në fund të fundit, duhet një histori, një vend ku ta vësh një personazh”.

Kjo shkrirje e universales me individualen, tërhoqi vëmendjen e Operas Kombëtare të Uashingtonit që që para dy vjetësh e zgjodhi Ermonelën për rolin e Cio-Cio Sanit.

“E kisha dëgjuar që të këndonte në Paris dhe nuk kam parë kurrë një audiencë të reagonte me aq shumë entuziazëm, sa ç’reagoi ndaj saj atë ditë. Prandaj kur po kërkonim të zgjidhnim sopranon për ‘Madam Baterflaj’, ky rol e vuri atë të në krye të listës. Ajo po bëhet nga një sopranot më të rëndësishme dhe roli (i Cio-Cio Sanit) ndër më të rëndësishmit e saj. Kur përpiqemi të zgjedhim interpretuesit për Kennedy Center, ne kërkojmë më të mirët dhe e kishim të qartë që duhet të angazhonim Ermonelën, thotë Andrew Jorgensen, Drejtor i Planeve Artistike në Operan Kombëtare të Uashingtonit.

“Madame Butterfly” në Kennedy Center ka si dizenjator, artistin abstrakt japonez Jun Kaneko, dhe paralelisht me shfaqjen e operas, një ekspozitë me skulptura të tij abstrakte shfaqet në Hollin e Shteteve në Kennedy Center. Kaneko ka dizenjuar edhe veshjet e Ermonelës për operan, një kimono e bardhë për aktin e parë të dasmës, dhe me ngjyra të forta me topa.

Ermonela ra në dashuri me operan kur pa Traviatën e Giuseppe Verdit në Teatrin e Operas dhe Baletit për herë të parë kur ishte adoleshente dhe i premtoi vetes se një ditë do të interpretonte Violetën.

“Unë do të bëhem këngëtare operistike dhe nuk do vdes pa e kënduar një here Traviatën. E kam kënduar tani 240 herë”, kujton ajo se si i tha të vëllait kur dolën së bashku nga Opera.

Ndër rolet dramatike te preferuara të saj përveç Violetës dhe Cio-Cio Sanit, janë Anna Bolena e Donizzettit dhe Suor Angelica e Puccinit. Dhe për të gjitha rolet e deritanishme dhe ato që do të vijnë më pas, Ermonela mbështetet tek arma e saj më e rëndësishme si artiste.

“Nuk ka rëndësi vjen nga Shqipëria, vjen nga çdo lloj vendi i botës, në momentin që flet në gjuhën e zemrës dhe je i sinqertë në skenë, është e pamundur të mos prekësh, të mos rezonosh me zemrat e kujtdo nacionaliteti. Dhe ky ka qenë çelësi im që deri tani ka funksionuar dhe shpresoj të funksionojë akoma”, thotë ajo. (voa)

Kulturë

Ndahen Çmimet Oscar

Komento

oskarDrama “Moonlight” fitoi çmimin Oscar për fotografinë më të mirë, në një ceremoni që u përmbyll përmes një gabimi ku fillimisht çmimi tha se i takonte filmit “La La Land”.

Ceremonia e mbrëmshme u shndërrua në një kaos kur prezantuesja Faye Dunaway, gabimisht shpalli se “La La Land”, është fitues i çmimit për fotografinë më të mirë.

Deri në atë çast, çdo gjë shkoi sipas planit, ndonëse ceremonia u përshkua me deklarata politike dhe goditje ndaj presidentit amerikan, Donald Trump, përfshirë sulmet ndaj politikave të tij mbi emigracionin.

Një prej deklaratave më të fuqishme u bë nga regjisori iranian, Asghar Farhadi, filmi i të cilit “The Salesman” fitoi çmimin Oscar në kategorinë e filmit më të mirë në gjuhë të huaj. Ai e bojkotoi ceremoninë në shenjë proteste ndaj politikave të presidentit Trump ndaj imigrantëve.

“Më vjen keq që nuk jam me ju sonte. Mungesa ime është respekt për njerëzit e vendit tim dhe të atyre gjashtë vendeve të tjera, që janë përçmuar me ligjin çnjerëzor, i cili u ndalon migruesve hyrjen në SHBA”, thuhej në deklaratën e regjisorit Farhadi, të cilën e lexoi inxhinierja iraniane, Anousheh Ansari, e cila mori çmimin në emër të Farhadit.

“La La Land”, që ishte propozuar për 14 çmime, fitoi gjashtë sish përfshirë edhe çmimet për aktoren dhe regjinë më të mirë.

Dokumentari sirian “The White Helmets”, fitoi çmimin Oscar për dokumentarin më të mirë.

Në kategoritë e tjera, Casey Affleck fitoi çmimin si aktori më i mirë në filmin “Manchester by the Sea”. Mahershala Ali fitoi si aktorja më e mirë mbështetëse në filmin “Moonlight”. Viola Davis, po ashtu mori çmimin për aktoren më të mirë mbështetëse në filmin e Denzel Washington, “Fences”. (voa)

Bota, Kulturë

150 vjeotri i lindjes – Wassily Kandinsky – Themeluesi i artit abstrakt

Komento

arti-abstraktNgjyrat dhe format karakterizojnë artin abstrakt të Wassiliy Kandinsky. Para 150 vjetësh kjo ishte revolucionare.

Më 1910 artisti rus Vassily Kandinsky pikturoi “akuarelin e parë abstrakt”. Një vit më pas ai i prezantoi veprat e tij në një ekspozitë të “Shoqatës së artistëve të rinj në Mynih”. Ky ishte një skandal. “Ose shumica e anëtarëve të kësaj shoqate janë pashërueshmërisht të sëmurë nga trutë e kokës, ose ne kemi të bëjmë me një grup mashtruesish të paskrupult, të cilët janë fort mirë në dijeni për dobësinë e bashkëkohësve tanë për sensacione dhe përpiqen ta shfrytëzojnë kërkesën e madhe për to”, kështu komentonte gazeta “Münchener Neuste Nachrichten”. Për avantgardën në Europë arti abstrakt i Kandinskyt ishte revolucionar

vassily-kadinskyTërheqja në vetvete

Ishin kohë të vrullshme. Përparimi industrial i nxiste njerëzit, që të shkonin gjithmonë më përpara, më shpetj dhe më lart. Ekonomia sillte thuajse çdo ditë njohuri të reja. Freudi publikoi teorinë e tij për psikikën njerëzore. Amundson arriti Polin e Jugut dhe Siemens prodhoi një telegraf të shpejtë, i cili mund të transmetonte 1000 karaktere në minutë.

Ajo që dje dukej ende e mundshme, sot ishte e vjetëruar. Imazhi i realitetit u lëkund prej  shkencës moderne. Për këtë arsye për artistët si Kandinsky nuk ishte më vendimtar pasqyrimi i rrealitetit. Të vetmen të vërtetë artisti rus donte ta zbulonte brenda njeriut e kjo brendësi, bota e ndjenjave duhej të pasqyrohej në telajo në ngjyra dhe forma abstarkte.

Historiani i artit Wilhelm Worringer më 1907 pati shkruar një ese të titulluar “Abstraksion dhe ndjeshmëri”. Në të thuhet, se “tendenca për abstraksion është rrjedhojë e një pasigurie të thellë të njeriut përballë botës”.

kadinsky-mynihFillimet artistike të Kandinskyt në Mynih

Wassily Kandinsky lindi më 4 dhjetor 1866 në Moskë. Pas studimeve në degën e juridikut ai iu përkushtua artit dhe në vitin 1986 u vendos në Mynih. Atje studioi fillimisht në një shkollë private arti, më vonë në Akademinë e Arteve të Mynihut. Paralelisht ai themeloi vet një shoqatë artistësh, që quhej “Phalanx” dhe menaxhonte edhe një shkollë arti, në të cilën ka studiuar edhe artistja Gabriele Münter.

Ndonëse ekspresionisti abstrakt asokohe ishte i martuar, ai u lidh me Gabriele Münter. Artisti kalonte shumë kohë në shtëpinë e saj në Murnau të Bavarisë. Pikturat e shtëpive dhe pyjeve, që krijoi atje, vazhdojnë të jenë të influencuara nga arti popullor i atdheut të tij rus, por tashmë ato rrezatojnë në ngjyra të ndriçuara.

Teoria e Kandinskyt për pikturën abstrakte

Kandisky arriti tek piktura abstrakte, pasi sipas tij, pa një pikturë në muzg në atelienë e tij. Piktura ndodhej e vendosur anash dhe Kandinsky dalloi vetëm forma dhe ngjyra, që e entuziazmuan atë. Ai arriti në përfundimin, se në fakt objektet vetëm e dëmtojnë pikturën e tij. Por natyrisht Kandinsky njihte edhe harmoninë e ngjyrave dhe të dritës të impresionistëve dhe format e pazakonta të kubistëve.

Wassily Kandinsky u mor edhe nga ana teorike me artin abstrakt. Më 1911 u botua libri i tij orientues “Mbi shpirtëroren në art”. Në të ai trajton ndër të tjera edhe çështjen, se çfarë qëllimi duhet të përmbushë arti dhe se çfarë efekti kanë ngjyrat dhe format ndaj shpirtit. Meqënëse piktura abstrakte është e çliruar prej objekteve, shkruan ai, ngjyrat dhe format mund të shpalosin qenien e vet dhe të shprehin gjendjet shpirtërore.

der-blaue-reiterGrupi i artistëve “Der Blaue Reiter”

Ndërkohë që disa i vlerësonin veprat dhe teoritë e Kandinskyt si revolucionare, njohësit konsrevator të artit e kishin të vështirë ta pranonin atë. Madje edhe shoqata e re e artistëve në Mynih “Neuen Künstlervereinigung München” ishte kritike ndaj Kandinskyt. Më 2 dhjetor 1911 juria e hodhi poshtë verprën e tij të madhe “Kompozimi V” për një ekspozitë. Për protestë Kandinsky, miku i tij Franz Marc dhe Gabriele Münter dolën nga shoqata dhe themeluan grupin e artistëve “Der Blaue Reiter” (kalorësi blu), të cilit iu bashkua edhe August Macke. Me Franz Marc Kandinsky 1912 botoi almanakun “Der Blaue Reiter”, në të cilin të dy shpreheshin për barazinë e arteve dhe kërkonin një gjuhë të re ngjyrash dhe forme.

Vitet e luftës i ndanë miqtë e artit

Kur shpërtheu Lufta e Parë Botërore, Kandinsky u kthye në Moskë. Gjermania i kishte shpallur luftë Rusisë. Gabriele Münter u zhvendos në Stokholm – e me këtë mori fund edhe lidhja e tyre. Megjithatë ata i ruajtën kontaktet. P.sh. Gabriele Münter i shpëtoi veprat e tij prej nacionalsocialistëve dhe ia dhuroi pikturat e saj të Kandinskyt më 1957 Galerisë së qytetit Lenbachhaus në Mynih.

Në Moskë Kandinsky e vazhdoi karrierën e tij akademike si profesor. Më 1917 ai u martua me Nina Adrejevsky 27 vjet më e re se ai, e cila më vonë u kujdes për trashëgiminë e tij. Bashkimi i ri Sovjetik e kufizoi ndjeshëm lirinë krijuese të Kandinskyt – ndaj ai iu përgjigj thirrjes së Walter Gropius-it, i cili më 1922 e tërhoqi atë në Bauhaus në Vajmar, ashtu si edhe ish-fqinjin e mikun prej shumë vitesh të tij Paul Klee.

bauhausVitet gjeometrike të Bauhaus

Në shkollën e tij të artit të themeluar më 1919 në Vajmar arkitekti Walter Gropius donte të çonte përpara barazinë e arteve. Artistët e zanatçinjtë duhej të mësonin nga njeri-tjetri si dhe të jepnin mësim. Derisa nacionalsocialistët e mbyllën përfundimisht Bauhaus, Kandinsky jepte mësim në klasa të ndryshme të lira pikture. Pas fazës së tij të krijimtarisë ekspresioniste në Bauhaus ai iu përkushtua formave gjeometrike, sepse ai ishte vazhdimisht në kërkim të ligjeve për artin abstrakt.

Më 1926 doli libri i Bauhaus “Pika dhe viza në sipërfaqe”, në të cilin Kandinsky përpiqet të skicojë gramatikën e formave. Pika dhe viza janë elemntë jo vetëm të pikturës, por edhe të muzikës. “Shumica e instrumenteve muzikore kanë karakter linear. Tonaliteti i instrumenteve të ndryshme i përgjigjet gjerësisë së vizës: një vizë shumë e hollë përçohet nga violina, flauti, pikolo.” Edhe tek shkrimi i notave ai sheh një kombinim mes pikave dhe vizave. Kësisoj në mënyrë të thjeshtuar shpjegohen tinguj të ndërlikuar. Këtë thjeshtim ai do ta përçojë edhe në art. “Edhe këtu ka vetëm një rrugë – ndarja analitike e elementëve bazë, për të arritur së fundi tek shprehja vetiake grafike.” Këto elementë bazë janë rrethi, kuadrati dhe trekëndëshi gjeometrik, të cilat karakterizojnë edhe veprën e Kandinskyt gjatë kohë së punës në Bauhaus.

Kandinsky, një “artist dekadent”

Mies van der Rohe, drejtori i fundit i Bauhaus, në vitin 1933 mori një njoftim prej nazistëve: “Kandinsky duhet të pushohet nga puna, sepse ai është i rrezikshëm për ne për shkak të qendrimeve të tij.” Si rrjedhojë Kandinsky emigroi në Paris, ku shoku i tij Marcel Duchamp u kujdes t’i gjej një shtëpi në lagjen periferike Neuilly-sur-Seine. Atje ai jetoi deri në vdekje më 13 dhjetor 1944.

Gjatë kohës së nazizmit 57 vepra të tij u konfiskuan me vulën si “dekadente”, më 1937 të apasionuar të artit nga e gjithë bota vërshuan në Zvicer për të kundruar në një ekspozitë pikturat e themeluesit të madh të pikturës abstrakte. Ekspresionisti ndërroi jetë në moshën 78 vjeçare vetëm pak muaj pas çlirimit të Parisit. Pikturën  abstrakte ai e ka cilësuar gjithmonë si artin më të vështirë: “Ajo presupozon, që të dish të vizatosh, që të jesh jashtëzakonisht i ndjeshëm për kompozimin dhe ngjyrën dhe që të jesh një poet i vërtetë – kjo është vendimtarja.” (dw)

 

Kulturë

Jeta sfidë

Komento

 

Jeta sfidë

Jeta e kësaj bote

Sa e kënaqur, aq edhe e dhimbshme

Sa e bukur, por edhe e shëmtuar

Sa e dashur, po aq edhe e hidhur

Sa e mirë, po aq edhe e keqe

Sa e shijuar, po aq edhe e munguar

Sa e gëzuar, po aq edhe me peripeti

Sa e ofruar, po aq edhe e larguar

Sa komunikative, po aq edhe e vetmuar

Sa e zhurmshme, po aq edhe e heshtur

Sa e zhvilluar, po aq edhe e prapambetur

Sa e hapur, po aq edhe e mbyllur

Sa tërheqëse, po aq edhe e urrejtur

Sa e adhuruar, po aq e mohuar

Sa e … sa e… sa e… ?!

Kjo është jeta që quhet sfidë!!!

Bejtullah Sadiku, Krefeld, 13.11.2016 – D

Kulturë, Shqipëria

Paris, ceremoni për Kadarenë në Élysée

Komento

kadarePresidenti francez i dorëzoi personalisht shkrimtarit shqiptar dekoratën Komandant i Legjionit te Nderit, më e larta e Republikës franceze

Në Francë Presidenti François Hollande mbajti sot pasdite në Élysée, Pallatin presidencial, një ceremoni të veçantë ku i dorëzoi shkrimtarit të njohur shqiptar Ismail Kadare, dekoratën “Commandeur de la Légion d’honneur” (Komandant i Legjionit te Nderit). Kjo është deklarata më e lartë e Republikës franceze e cila jepet për merita të veçanta në fusha të ndryshme.

“Ju jeni një avokat i apasionuar i Evropës së kulturës”, iu drejtua presidenti Hollande, shkrimtarit Kadare.

“Ju jeni njëherazi dhe francez, evropian në zemër dhe universal në shpirt”, tha ai, duke e cilësuar Kadarenë si autorin e mrekullueshëm të historisë së Ballkanit.

I veçantë është fakti se Presidenti francez ka zgjedhur t’ja dorëzojë vetë dekoratën shkrimtarit shqiptar, dhe ajo që e bën edhe më të rëndësishme këtë ngjarje, është se ceremonia do të jetë individuale, ndryshe nga raste të tjera, kur vlerësime të tilla bëhen për disa personalitete njëherësh.

Në ceremoni morën pjesë edhe shumë të ftuar, anëtarë të kabinetit qeveritar francez, të asamblesë dhe senatit, ish presidentë të Francës, apo dhe personalitete të fushës së artit dhe kulturës. Nga Shqipëria ishin Kryeministri Edi Rama, ministri i Jashtëm Ditmir Bushati, dhe ministrja e Kulturës Mirela Kumbaro e cila ndërkohë ka nënshkruar po sot marrëveshjen e bashkëpunimit kulturor mes Shqipërisë dhe Francës.

Po sot, përpara ceremonisë dedikuar shkrimtarit Kadare, kryeministri Rama u pritet, për herë të dytë në harkun e dy viteve, në një takim bilateral nga presidenti francez Hollande. (voa)

Kulturë

Triumf i Ermonela Jahos, shqiptarja fiton “Oscar”-in e operës botërore

Komento

ermonela jahoSopranoja shqiptare me famë botërore, Ermonela Jaho, ka fituar Çmimin Ndërkombëtar të Operës nga votat e publikut botëror.

Ky çmim, që mund të quhet si “Oscar”-i i Operës Botërore, i është dhënë yllit shqiptar të muzikës operistike, gjatë ceremonisë së ndarjes së çmimeve të zhvilluar të dielën në mbrëmje në Teatrin Savoy të Londrës.

Jaho e ka fituar këtë çmim në bazë të votave të publikut mbarë botëror. Në kategorinë e çmimit të dhënë nga publiku botëror, sopranoja shqiptare konkurronte me disa nga zërat më të bukur dhe më të njohur të operës botërore kontemporane, si  Joyce Didonato, Juan Diego Florez, Dimitri Hvorostovsky, apo Eva Maria Ëestbroek, etj.

Në ceremoninë e ndarjes së çmimeve përfshiheshin çmimet për regjinë më të mirë,  dirigjentin më të mirë, këngëtarët e kategorive të ndryshme apo produksionet e teatrove nëpër botë.

Nomimini dhe votimi nga publiku botëror lihet me performancat e Ermonela Jahos gjatë tërë këtyre viteve, duke përmendur “Sour Angelica” në triptikun e Pucinit, apo edhe regjistrimin së fundmi të operës “Zaza” me  orkestrën simfonike të BBC në Londër. Këto performanca janë vlerësuar maksimalisht nga disa nga mediat më të njohura dhe me më influencë në botë si “Financial Times”, që sërish boton të hënën një shkrim për sopranon shqiptare, “Times” e Londrës, e shume media në mbarë botën.

Duke folur për Top Channel në Londër, pas marrjes së çmimit ndërkombëtar, Ermonela Jaho tha: “Jam shumë e emocionuar në këto momente. Falenderoj gjithë shqiptarët që votuan për mua dhe publikun që më ndjek në çdo anë të botës. Kushdo që përkushton gjithë jetën drejt pasionit të tij, është gjithmonë fitues”, deklaroi Jaho pas marrjes së çmimit ndërkombëtar.

Ky çmim për yllin shqiptar të muzikës operistike është i pari që një artist shqiptar merr në nivele të tilla kaq të larta, vlerësohet se çmim “Oscar” i muzikës operistike në botë.

/ Top Channel

Kulturë

Filmi Shok, konkurrent për Oscar

Komento

shokNjë listë impresionuese me filma me metrazh të shkurtër është para jurisë së çmimeve Oscar këtë vit, ndër to edhe filmi Shok nga Kosova. Producentët dhe regjisorët e këtyre filmave ishin mbledhur mbrëmë në një pritje në Beverly Hills, në prag të ceremonisë së shumëpritur.

Mbrëmja e djeshme i prezantoi realizuesit me luksin dhe bujën e Hollivudit në prag të ceremonisë së ndarjes së çmimeve Oscar që zhvillohet këtë të diel. Por për kineastët vëmendja kryesore është tek mesazhi që përcjellin filmat e tyre.

Regjisori i filmit Shok, Jamie Donoughue, thotë se shpreson t’i ndihmojë njerëzit të reflektojnë mbi dramën njerëzore që ngre filmi:

“Ka disa gjëra që ngrihen në film që shpresojmë se do të hedhin dritë mbi ato që po ndodhin sot. Për shembull kriza me refugjatët sirianë është shumë e ngjashme me ato që ndodhën në Kosovë. Nëse ky film arrin t’i bëjë njerëzit të reflektojnë, apo të shohin më me vëmendje ato që ndodhin në këto zona, do të ndjehesha shumë i nderuar”.

Filmi Shok përqëndrohet mbi miqësinë e dy djemve në Kosovën e përfshirë nga lufta në 1998, peripecitë e jetës së përditshme, dhunën që ka zaptuar realitetin e tyre dhe vendimet që marrin që vënë në rrezik jo vetëm miqësinë e tyre, por edhe jetët e njerëzve përreth.

Filmat me metrazh të shkurtër nuk kanë luksin e buxheteve marramendëse, apo ekipeve profesioniste dhe studiove e fuqishme realizuese të filmave të rregullt. Por ato shpesh kanë histori domethënëse në një stil konçiz rrëfimi. Këtë vit Shok konkurron mes pesë filmave me metrazh të shkurtër, ndër të cilët Ave Maria. Bhasil Khalil, regjisor i filmit  shpjegon se realizimi i tij e merr frymëzimin nga situata aktuale në Lindjen e Mesme.

Filmi Çdo Gjë do të Shkojë Mirë, është një dramë familjare që ka në qendër të subjektit një baba të divorcuar, shumë të dhënë pas vajzës tetë-vjeçare. Një fund-javë që kalojnë bashkë shndërrohet nga rutinë mes babait dhe vajzës në një rrugëtim hakmarrës e të trazuar.

Mbrëmja e djeshme u organizua edhe për të nderuar një kategori tjetër filmash me metrazh të shkurtër: realizimet multiplikative. Ndër konkurrentët për Oscar në këtë kategori është edhe një realizim rus që, ashtu si filmi Shok, ka në qendër të subjektit miqësinë e dy djemve. Filmi Nuk Mund të Jetojmë pa Kozmosin gjen frymëzimin në historinë e dy shokëve që ëndërrojnë se kur të rriten do të bëhen astronautë. Një tjetër titull në listën e filmave multiplikativë me metrazh të shkurtër është Super-Ekipi i Sanxhajt. Ky film ka në subjekt një djalë të lindur në Shtetet e Bashkuara në një familje emigrante nga India dhe përplasjet kulturore mes tij dhe të atit që ruan traditën indiane.

Një tjetër konkurrent, përsëri realizim multiplikativ, është filmi kilian Historia e Ariut. Regjisori i tij Gabriel Osorio thotë se ariu është një figurë alegorike për Kilin nën sundimin e Pinoçetit.

Shumë nga këta filma, duke qenë me metrazh të shkurtër nuk gjejnë mbështetje nga kinema të fuqishme pasi nuk mund të tërheqin shikues dhe fitime domethënëse. Por konkurrimi i tyre për Oscar i bën realizuesit e filmave profesionistë seriozë mes kineastëve të tjerë të afirmuar dhe ata shpresojnë se do të hapë porta për bashkëpunime dhe realizime  në të ardhmen. (voa)

Kulturë, Shqipëria

Ismail Kadare i bëri letrat shqipe pjesë të letërsisë botërore

Komento

kadare80-vjetori i lindjes së shkrimtarit Ismail Kadare ka tërhequr edhe vëmendjen e shtypit të huaj. Gazeta gjermane “Süddeutsche Zeitung” i kushton Kadaresë një shkrim me titullin “Klima e rebelimit”.

Ismail Kadare zëri letrar i patriotizmit shqiptar mbush 80-vjet shkruan publicisti dhe shkrimtari i njohur austriak, Karl-Markus Gauss në gazetën gjermane Süddeutsche Zeitung (28.01) duke theksuar se është pikërisht Ismail Kadare ai që e bëri letërsinë shqiptare-pjesë të letërsisë botërore. “Romanet e tij ngritën lart krenarinë e shqiptarëve, durimin në vuajtje të një populli të vogël, i kërcënuar disa herë nga shpërbërja në historinë e tij, një populli, të cilin ai e vlerëson si ‘popullin më rebel në botë….fryma e rebelimit ishte kaq e përhapur dhe e pandryshueshme si klima e vendit.'”

Süddeutsche Zeitung e vlerëson Kadarenë si një “autor patriotik i vendosur, i cili me mjetet e letërsisë moderne kërkon të rimarrë dhe vazhdojë një mision të vjetër të epikës. “Fakti që Kadare shkrin në një magjinë dhe realizimin, nuk ka të bëjë vetëm me brumosjen e tij artistike dhe talentin, por edhe me vendlindjen e tij, së cilës ai i kushtohet me një fuqi të admirueshme që prej 60 vjetësh. Nga magjia dhe realizmi kanë dalë vepra grandioze si Kronikë në gur, e botuar në 1971 në shqip dhe më pas e sjellë në gjermanisht nga Joachim Röhm.”

perkthyesi Joachim

Joachim Röhm, përkthyesi i njohur i Ismail Kadaresë në gjuhën gjermane

Kritiku i ideologjisë neoosmane

Shkrimtari e publicisti Karl-Markus Gauss thekson se “patriotizmi e ka futur Kadarenë nganjëherë edhe në ngushticat e nacionalizmit duke bërë që fqinjët sllavë sidomos ata serbë të reagojnë me sulme të forta. Pakthyeshëm ai pohon prej kohësh, se janë pikërisht shqiptarët kombi i vetëm i lashtë europian i Ballkanit. Kjo ka bërë që Kadareja të jetë në vitet e fundit një nga kritikët e pakompromis të ideologjisë së re neoosmane, me të cilën Turqia, përkundër çdo lloj realiteti përpiqet të kthejë në një kohë të artë, sundimin e detyruar osman.”

“Madhështia artistike e Ismail Kadaresë është e pamohueshme, si romancier veprash të mrekullueshme ai i meriton të gjitha vlerësimet dhe çmimet, që mund të marrë një shkrimtar” nënvizon Süddeutsche Zeitung në artikullin e publikuar posaçërisht në 80-vjetorin e shkrimtarit Ismail Kadare. (dw)

Kulturë, Shqipëria

Francë, Kadare nderohet me Legjonin e Nderit

Komento

kadareShkrimtari shqiptar Ismail Kadare është dekoruar me titullin Legjoni i Nderit nga shteti francez.

Lajmin për këtë vlerësim prestigjoz për emrin më të njohur në rang ndërkombëtar të letërsisë shqiptare bëhet i ditur nga mediat franceze.

Sipas burimeve mediatike, zotit Kadare i është akorduar titulli Komandant i Legjonit të Nderit.

Bëhet fjalë për një tjetër çmim të rëndësishëm për këtë shkrimtar, pas atij të pak viteve më parë në Spanjë, Princi i Asturias.

Në listën e të dekoruarve pas vdekjes ishin 15 pjesëtarë të gazetës satirike franceze “Charlie Hebdo”, që humbën jetën gjatë sulmeve në redaksinë e saj, në janar 2015.

Titulli Legjoni i Nderit jepet çdo vit në Francë për personalitet më të spikatura.

Urimi i parë për shkrimtarin shqiptar erdhi nga ministri i Jashtëm Ditmir Bushati. “2016 nis me një lajm fantastik: Kadare u dekorua Komandant i Legjonit të Nderit, titulli më i lartë në Francë. Nderim i madh për Kadarenë dhe Shqipërinë”, shkruan Bushati në Twitter.

/ Top Channel

Kulturë

Përplasja në Beograd kur rendita krimet më 1988

Komento
rexhep qosjaNë Ditarin e Akademikut Rexhep Qosja trajtohen ngjarje, çështje, personalitete, probleme, dukuri, procese shoqërore, politike, letrare, artistike, shkencore, filozofike, kulturore para së gjithash në Kosovë e në Shqipëri, por edhe në Jugosllavi e në botë.
Ditari i studiuesit Rexhep Qosja, me një pjesë të madhe të tij, është historia e ngjarjeve, veprimeve, politikave, sjelljeve e vetjeve për të cilat deri sot nuk është ditur apo shtrembëruar e vërteta: është historia e vërtetë e përpjekjeve shumëvjecare për ndryshimin e fatit të përparshëm historik të popullit shqiptar – për krijimin e shtetit të Kosovës, në të vërtetë për bashkimin kombëtar. Libri i botuar nga Toena, do të mund të gjendet në panair.
Nga prof. Rexhep Qosja*
26.4.1988
Mbas shkëmbimit të shkurtër të mendimeve pajtohemi që i pari të lexojë: kryetari i Shoqatës së Shkrimtarëve tanë, Ibrahimi. Në Shoqatën e Shkrimtarëve të Serbisë arrijmë rreth orës nëntë e dhjetë minuta. Kryetari, na thonë, është ende duke fjetur. Nuk kuptoj nëse e thanë me ironi a jo këtë që e thanë! Ky kryetar, megjithatë, vjen rreth orës dhjetë kur edhe ishte caktuar të fillojnë bisedat. Na thonë se bisedat do të mbahen në Shtëpinë e Rinisë, afër dhjetë minuta rrugë me vetura larg ndërtesës së Shoqatës së Shkrimtarëve të Serbisë në rrugën Francuska 7. Kur arrijmë te Shtëpia e Rinisë shohim se salla ishte e zënë prej pionierëve për të cilët aty po shfaqej një program.
Mbrapakthim! Do të bisedojmë në Shoqatën e Shkrimtarëve të Serbisë.
Ibrahim Rugova
…Mbas kryetarit të Shoqatës së Shkrimtarëve të Serbisë fjala iu dha kryetarit të Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës, Ibrahim Rugova, i cili në emër të Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës i përshëndet të pranishmit në këto biseda e, mandej, e lexon fjalën e tij. Fjala e tij është më e mirë se ç’ e kam pritur unë dhe se ç’e kanë pritur, besoj, edhe shkrimtarët tanë të tjerë, që po marrin pjesë në këto bisedime: vërejtjet e bëra prej kolegëve, pas leximit të fjalëve të njëri-tjetrit në Prishtinë, ai i paska marrë parasysh dhe e paska korrigjuar referatin. Kritiku letrar Ibrahim Rugova, i cili pas demonstratave të rinisë sonë studentore dhe shkollore në mars dhe në prill të vitit 1981, kishte marrë pjesë në atë mekanizmin inkuizicional të Lidhjes së Komunistëve të Kosovës, që u mor me diferencimin ideopolitik të krijuesve, të profesorëve, të arsimtarëve dhe të mësuesve në arsimin e Kosovës, tani në këto biseda me shkrimtarët serbë për temën Serbët dhe shqiptarët në Jugosllavi sot, paraqitet në një version sadokudo më të mirë. Kurdo t’u kthehen kopeve delet e humbura, barinjtë do të gëzohen shumë, do të thoshte Naim Frashëri. Por, mendoj, shpejt e shpejt: kjo dele e humbur tani e sa vjet, por e kthyer sot në kopenë e vet, a është dele që nuk do të tretet rishtazi në kopenë e Lidhjes së Komunistëve që e ka bërë kryetar të Shoqatës sonë të shkrimtarëve – mbetet të shihet.
- Neve në Prishtinë na është thënë se organizuesit e këtyre bisedave janë marrë vesh që referuesve t’u bëhet e mundshme të flasin a të lexojnë sa ta quajnë vetë të arsyeshme, them.
- Le të jetë pesëmbëdhjetë minuta, përgjigjet Aleksandar Petrov.
- Do t’i them këtu, para jush, të gjitha ato që kam menduar se është e nevojshme t’i them, kurse ju, besoj, nuk do të jeni pakureshtje që të më dëgjoni. Kryetari i Shoqatës së Shkrimtarëve të Serbisë, Aleksandar Petrov, hesht, nuk e kundërshton përgjigjen time, kurse unë filloj të lexoj. Trysnia e tij e shprehur para se ta marr fjalën, më “detyron” t’i lë dy faqet e para e, mandej, edhe dy faqe të tjera, në të cilat flas për burokracinë politike kosovare, që m’u dukën në atë moment më pak ndikuese te dëgjuesit. Kur filloj ta lexoj pjesën e tekstit për Konferencën e Bujanit, dëgjuesit reagojnë:uuu! Kur e lexoj pjesën për ardhjen e popave pravosllavë në Pejë e dëgjoj reagimin e dytë të të pranishmëve: uuuuu! Kur e lexoj pjesën për migrimet e serbëve dhe të malazezve si pasojë e prapangeljes ekonomike të Kosovës e jo e ndonjë trysnie ndaj tyre dhe e mospajtimit me barazinë me shqiptarët e dëgjoj reagimin e tretë: uuuuuuu! që zgjat sa dy reagimet e para bashkërisht! Kur e lexoj pjesën për privilegjet e jashtëzakonshme që po u krijohen serbëve dhe malazezve në Kosovë dhe për padrejtësitë e mëdha që po u bëhen shqiptarëve reagimet uuuu! zgjasin dhe ngrihen jashtëzakonisht shumë!
Kryesuesi Aleksandar Petrov i qorton me zë të lartë reaguesit duke i rënë shishes së ujit të thartë me nuk e di çka i kishte qëlluar në dorë: mjaft! Mjaft! Heshtje! Heshtje! Dëgjuesit i pushojnë reagimet e zëshme! E vazhdoj fjalën duke pritur goditje në kokë me ndonjë gjë prej dëgjuesve të mllefosur. Arrij në fund të fjalës shëndosh e mirë! (Kur mbërrijmë në hotel, Bajram Krasniqi që në këto biseda ka ardhur i dërguar prej Institutit Albanologjik, më thotë se dëgjuesit (auditori)ishin shumë të elektrizuar derisa po lexoja, kurse disa prej tyre po i thoshin njëri-tjetrit: ai po flet për gazetarët e huaj!) Shkrimtari serb, që do të lexojë pas meje, do të lexojë shkurt, por do të shqiptojë fjalë jashtëzakonisht të vrazhda për gjendjen në Kosovë, kurse anëtari tjetër i Grupit tonë, që do të lexojë pas tij, Sabri Hamiti, do të lexojë disa fish më gjatë.
Duke dalë prej sallës, pas përfundimit të mbledhjes së kësaj paradite, një grua e moshuar ma ngjet për krahu, ma shkund dorën me një forcë që nuk pandehja se mund ta kishte aq e, mandej, më thotë:
- Më thuaj Qosja sa shqiptarë nga Jugosllavia kanë shkuar në Shqipëri?
- Kanë shkuar disa, kanë shkuar që të mos u bien në duar vrasësve të UDB-ës (të Sigurimit të Brendshëm Shtetëror), i them e vazhdoj. Të tjerët asnjë! Pse të shkojnë? Ata jetojnë në trojet e veta dhe nuk janë të gatshëm t’i lëshojnë pavarësisht çfarë zullumi po u bëhet atyre.
- Sigurisht! Pse të shkojnë te Enver Hoxha!
Teksa shkoqem prej duarve të plakës lapërdhare, ndiej se dikush tjetër ma ngjet për dore prapë! Shikoj: është një grua rreth tridhjetë-tridhjetë e pesë vjeçe, është bukur e gjatë, është syzezë e symadhe, është flokëzezë, Është e bukur.
- Të uroj për guximin, Qosja! thotë.
- Çfarë guximi është ai për të cilin po flisni! Për të thënë të vërtetat nuk duhet guxim, por ndërgjegje.
- Një orë fole për gjoja vuajtjet e shqiptarëve e asnjë fjalë nuk e the për krimet e tyre! Në mes të Beogradit i the të gjitha ato! Urime për guximin! Por, do të shohim më tutje! Reagimet e shkrimtarëve dhe të dëgjuesve të tjerë serbë ndaj fjalës sime nuk mbesin pa ndikim në humorin e disa kolegëve tanë nga Prishtina. Azem Shkreli dhe Agim Mala as shikim nuk më dhurojnë. Në fytyrat e tyre lexohet një si frikë e kushtëzuar pa dyshim prej mekanizmit politik partiak të cilit i janë vënë herët në shërbim!
Hasan Mekuli është i përmbajtur, nuk tregon asi shqetësimi, sado, siç do të shihet më vonë, e ndien fort. Kur më tregon se ka barkqitje kuptoj se sa i fortë ishte shqetësim i tij.
Frika e shokëve të mi, e Azem Shkrelit, e Agim Malës dhe e profesorit tim, Hasan Mekulit, besoj, do të kalojë në mbledhjen e pasdites kur do të marrin fjalën dy shkrimtarët serbë, të njohur si nacionalistë kundërshqiptarë, kundërkroatë dhe kundërmyslimanë, Millan Komneniqi dhe Zhivorad Stojkoviqi, të cilët, sigurt, do të thonë çka s’do të kenë qenë në gjendje as të ëndërrojnë e lëre më të dëgjojnë ndonjëherë.
28.5.1988
Agim Mala më tregon se ndërprerjen e vazhdimit të bisedave të shkrimtarëve serbë dhe shqiptarë mbi Serbët dhe shqiptarët në Jugosllavi sot e kanë kërkuar, në të vërtetë e kanë vendosur zyrtarët më të lartë serbë në Beograd. Njëri prej udhëheqësve krahinor, emrin e të cilit nuk ma tha e as unë nuk ia kërkova, sepse mund ta supozoj cili është, i ka thënë Agimit se kryetari i Komitetit Qendror të Lidhjes së Komunistëve të Serbisë, Sllobodan Millosheviqi, u ka telefonuar këtyre në Prishtinë, mbas bisedave të shkrimtarëve në Beograd, dhe u ka thënë:
- Dosta tih pluvotina!
E kjo shqip do të thotë:
- Mjaft aso pështyme! Ndoshta mund të përkthehet edhe kështu:
- Mjaft aso jargësh!
- Sinan Hasani, më tha më tej Agimi, disa herë ka kërkuar që shkrimtarët tanë të tjerë, që kanë marrë pjesë në bisedat me shkrimtarët serbë, në Beograd, të distancohen prej Rexhep Qosjes; dhe të distancohen prej meje për arsye se fjala ime ishte nacionaliste, prandaj politikisht e dëmshme! …
I them Agimit:
- Jam dënuar partiakisht që në vitin 1981, por tani kam dëshirë të më përjashtojnë prej Lidhjes së Komunistëve dhe të më përjashtojnë sa më parë, pavarësisht prej pasojave që mund të kem. Lidhja e Komunistëve objektivisht është parti rëndë e komprometuar. Kaherë është bërë e qartë se të jesh anëtar i saj do të thotë të kesh ndërgjegjen e ngarkuar, do të thotë të kesh edhe përgjegjësi për të gjitha ato të këqija, dhunë, padrejtësi, shtypje, ndjekje e përndjekje, shfrytëzime, që u bëhen masave në Jugosllavi. (“Gazeta Shqiptare”)