Asociacioni i Komunave me shumicë serbe është në përputhje me Kushtetutën e Republikës së Kosovës.

Kështu e ka kuptuar interpretimin ligjor të Gjykatës për Asociacionin i pari i Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Kosovë, Greg Delawie.

Ambasadori Delawie sqaron se Gjykata i ka dhënë Qeverisë udhëzime specifike se si mund të hartohet statuti i Asociacionit, në mënyrë që i njëjti të jetë në përputhje me Kushtetutën.

“Po dëgjoj se njerëzit po thonë që Gjykata ka thënë se kjo ide nuk është në përputhje me Kushtetutën. Por mendoj se nëse e lexoni me vëmendje e shihni se Gjykata thotë se: (a) një organ i tillë mund të krijohet, dhe (b) kjo është mënyra se si e krijoni në mënyrë që të jetë në përputhje me Kushtetutën e Kosovës”.

Këto komente ambasadori amerikan i ka bërë gjatë një interviste ekskluzive për gazetën “Zëri”, e cila do të botohet në dy vazhdime, ku mes tjerash ka folur edhe për mbajtjen e zgjedhjeve të ardhshme në vend, të cilat, sipas tij, janë të parapara për vitin 2018.

Gjatë kësaj interviste ai ka folur edhe për arrestimin e deputetëve të opozitës dhe këmbëngul se çdo zyrtar shtetëror, që ka aktakuzë për korrupsion, duhet të largohet nga pozita, të paktën derisa të përfundojë procesi gjyqësor. Në vazhdimin e dytë të intervistës, e cila do të botohet pas numrit festiv të Vitit të Ri, ambasadori amerikan flet edhe për Gjykatën Speciale dhe kush mund të jenë të arrestuarit nga kjo e fundit, për dialogun me Serbinë dhe për numrin e madh të kosovarëve që i janë bashkangjitur ISIS-it.

Fillojmë me bllokadën politike. Në një anë e kemi opozitën që thotë se nuk do ta pranojnë këtë marrëveshje, kurse në anën tjetër e kemi Qeverinë. Cila mund të jetë zgjidhja?

Delawie: Mendoj se duhet t’ia fillojmë duke thënë se Kuvendi i tashëm është rezultat i zgjedhjeve të vitit 2014, të cilat gjerësisht janë vlerësuar si të lira dhe të drejta nga OSBE-ja, nga Qeveria amerikane dhe nga vëzhguesit ndërkombëtarë. Për mua kjo do të thotë që Kuvendi ka legjitimitet demokratik.

Kur ishte këtu para 3-4 javëve sekretari Kerry e bëri shumë të qartë pikëpamjen tonë se kuvendet duhet të jenë vende të dialogut, vende të debatit, vende të mospajtimeve, por jo vende të dhunës. Prandaj, mendoj se është shumë me rëndësi që ata që e pengojnë rolin e Kuvendit, duke përdorur dhunën, duhet ta rimendojnë qëndrimin e tyre dhe të mendojnë se cili është interesi i Kosovës në afat të gjatë. Sipas mendimit tim, është me rëndësi që Kosova të ketë Kuvend funksional, i cili mund të përkujdeset për disa prej problemeve me të cilat përballet Kosova sot dhe ma merr mendja se të gjithë e pranojmë këtë.

Shumë prej tyre mund të zgjidhen ose të paktën të përmirësohen duke vënë në jetë ligjet, të cilat mund t’i miratojë Kuvendi. E di se presidentja është përpjekur të ndërmjetësojë një diskutim ndërmjet Qeverisë dhe opozitës. E di se koalicioni qeveritar ka bërë oferta për diskutim me opozitën dhe deri tash këto oferta janë refuzuar, që është për të ardhur keq. Mendoj se problemet e njëmendta të Kosovës mund të zgjidhen me debat e dialog në Kuvend.

Opozita këto ditë po kërkon zgjedhje sepse nuk duan as të dëgjojnë për dialog, nuk duan të ulen me partitë në koalicion dhe të diskutojnë. Në këtë çast e kemi edhe vendimin e Gjykatës Kushtetuese të Kosovës, sipas të cilit Marrëveshja për themelimin e Asociacionit të Komunave me shumicë serbe nuk është plotësisht në përputhje me Kushtetutën?

Delawie: E di se këtë e ka thënë opozita. Po ashtu e di se në një demokraci parlamentare, partitë që i kanë numrat në kuvend, ato që e kanë shumicën kanë të drejtë të vendosin rreth politikave qeveritare. Pra, Qeveria e përfaqësuar nga shumica në Kuvend ka vendosur të hyjë në këtë marrëveshje me Serbinë rreth Asociacionit të Komunave me shumicë serbe dhe kjo është e drejtë e tyre. Ato e kanë shumicën në Kuvend dhe ato kanë të drejtë të vendosin rreth politikave të vendit. Nëse njerëzit nuk janë të kënaqur me politikat e Qeverisë, ata janë të lirë të bëjnë fushatë kundër tyre gjatë zgjedhjeve. Sa kam njohuri unë, zgjedhjet e ardhshme në Kosovë, me orar, janë të parapara në vitin 2018, pra ka mjaft kohë për përgatitje.

Sa i përket vendimit të Gjykatës, e kemi lexuar aktgjykimin me shumë vëmendje. Ishte i gjatë dhe ligjor dhe çka e kam kuptuar nga vendimi i saj është se të kesh Asociacion të Komunave me shumicë serbe është në përputhje me Kushtetutën e Kosovës. Gjykata i ka dhënë Qeverisë udhëzime specifike se si mund të hartohet statuti për këtë Asociacion në mënyrë që të jetë në përputhje me Kushtetutën e Kosovës dhe aty, po ashtu, thuhet se duan ta shohin statutin kur të hartohet. Pra, po dëgjoj se njerëzit po thonë që Gjykata ka thënë se kjo ide nuk është në përputhje me Kushtetutën, por mendoj se nëse e lexoni me vëmendje e shihni se Gjykata thotë se: (a) një organ i tillë mund të krijohet, dhe (b) kjo është mënyra se si e krijoni në mënyrë që të jetë në përputhje me Kushtetutën e Kosovës.

Ka thirrje për protestë të madhe më, 9 janar 2016. Çka pritni? Opozita qartazi është e palëkundur në kërkesat e tyre dhe e shohim se as nuk duan ta pranojnë këtë marrëveshje. Pra, a është zgjidhje arrestimi i deputetëve të opozitës, duke pasur parasysh se janë të gatshëm t’i thërrasin njerëzit për të dalë në rrugë?

Delawie: Në çdo vend demokratik protestat janë pjesë e rëndësishme e dialogut politik. Natyrisht që ka protesta edhe në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, si dhe në vendet e tjera evropiane. Mendoj se e rëndësishme rreth protestave është që të jenë të qeta. Shenja thirrjeje, pankarta e gjërat e tilla janë në rregull, por është më se e sigurt që do t’i shkuraroja protestuesit nga përdorimi i koktejeve të molotovit ose mënyrave të tjera të dhunës, që janë negative për demokracinë e Kosovës. Sa i përket arrestimit të njerëzve të opozitës, të jem i sinqertë ajo që më shqetëson është kur njerëzit mendojnë se meqenëse janë deputetë ata janë mbi ligjin dhe që nuk duhet t’u përmbahen rregullave të njëjta si çdo qytetar tjetër i Kosovës. Nëse e shkel ligjin, pa marrë parasysh kush je, atëherë duhet t’i nënshtrohesh të njëjtit sundim të ligjit, të të njëjtës drejtësi si çdo person tjetër.

Opozitarët po i përmendin shumë të korruptuar të tjerë në Kuvend, që nuk janë arrestuar. Çdo ditë raportohen skandale në medie. Ne personalisht i kemi raportuar disa dhe ata ende janë në politikë. Ju e keni përmendur korrupsionin, z. Tom Yazdgerdi, si dhe sekretari Kerry e kanë thënë që duhet ta luftojmë korrupsionin. Jam në gazetari prej vitit 2001 dhe kam shkruar mijëra artikuj me fakte e argumente dhe ende i kemi këta njerëz në politikë. Nuk po flas vetëm për Qeverinë, por edhe nga partitë opozitare. Si do ta luftojmë korrupsionin kur kemi ndikim politik në sistemin e drejtësisë? Kemi njerëz që janë milionerë, kurse zyrtarisht e kanë vetëm një pagë mujore prej të themi 1000€. Kush duhet ta luftojë dhe si mund ta luftojmë korrupsionin kur në pozitat kryesore i kemi të korruptuarit?

Delawie: Natyrisht që korrupsioni është problem. Qysh se kam ardhur këtu, para katër muajve e ca, e kam thënë se prioriteti numër një ndër tri prioritetet e mia kryesore është ta ndihmojmë Kosovën për përmirësimin e sundimit të ligjit. Pra, kësaj po i qasemi në disa mënyra dhe do të përpiqem të përgjigjem ndaj të gjitha pikave që i përmendët ju. Përballja me korrupsionin duhet të bëhet në nivel institucional. Pra, po punojmë me Policinë, me prokurorët, me gjykatësit dhe kemi hartuar programe gjatë viteve të fundit për të punuar me të gjithë ata. Në vitin 2015 i kemi shpenzuar rreth 15 milionë dollarë, më së shumti përmes USAID-it, në programet për të ndihmuar në përmirësimin e sektorit të sundimit të ligjit në Kosovë. Janë disa mënyra se si e bëjmë këtë.

Njëra prej tyre ka të bëjë me parandalimin e korrupsionit, kurse mënyra tjetër ka të bëjë me atë se si të trajtohen njerëzit, të cilët përpiqen të kryejnë krim të korrupsionit. Për t’u marrë me të parën, kemi njërin ndër projektet më të mëdha, i cili mëton t’u ndihmojë komunave për zbatimin e mënyrës elektronike të prokurimit. Kjo do të thotë se nëse komuna duhet të blejë ndonjë shërbim apo mall, atëherë tenderi do të postohej në rrjet.

Thënë shkurt, kërkesa për mallra apo shërbime do të postohej online dhe do të kishte transparencë se cilat ndërmarrje kanë konkurruar në atë tender, çmimi që ato ofrojnë dhe gjërat e ngjashme. Pra, do ta bënte më të dukshme nëse diçka ka shkuar keq gjatë prokurimit. Pra, po punojmë në këtë me komunat dhe po punojmë ngushtë me Bankën Botërore, e cila po e zbaton të njëjtin projekt në nivel kombëtar, me qeverinë qendrore. Pra, prokurimi elektronik e bën shumë më të vështirë që zyrtarët ta marrin ajkën nga prokurimi sepse mundëson transparencë, të gjithë e dinë çka po ndodh, të gjithë e shohin se kush sa ka ofruar dhe kush e ka fituar kontratën në fund. Po ashtu, po punojmë edhe në disa gjëra tjera në këtë fushë, si p.sh. po japim kontributin tonë duke ndihmuar në mënyra të ndryshme për zvogëlimin e lëndëve të mbetura në gjykata. Pastaj, e kemi edhe çështjen se çka të bëhet me zyrtarët e korruptuar kur ndaj tyre është ngritur aktakuzë.

Po përpiqemi të ndihmojmë në forcimin e aftësimit të prokurorëve për të punuar në këto raste për të mbledhur dëshmi që mund të përdoren në gjykatë, si dhe kemi seminare dhe projekte edukative për gjyqtarët dhe gjyqësorin. Ne mendojmë se çdo zyrtar publik, ndaj të cilit është ngritur aktakuzë për korrupsion, duhet që të largohet nga ajo zyrë, të paktën përkohësisht derisa procesi gjyqësor të përfundojë.

Dhe këtë e kemi bërë të qartë. Nuk ka mënyrë të lehtë për t’u marrë me këtë çështje dhe nëse e kemi cakun që ta kemi një shoqëri të pastër nga korrupsioni, atëherë kjo do të ishte e mrekullueshme, por kjo nuk do të ndodhë shpejt. As SHBA-ja nuk është shoqëri e tillë, p.sh. në njërin nga shtetet më të mëdha federale të SHBA-së, katër nga shtatë guvernatorët e fundit janë burgosur për shkelje të ndërlidhura me korrupsion. Por, më e rëndësishmja për një shoqëri është se çka bën për parandalimin e korrupsionit, çka bën për t’u marrë me korrupsionin kur ndodh sepse e di se do të ketë raste të korrupsionit.

Kosovarët nuk e kanë të lehtë ta pranojnë suksesin e para pak ditëve të Vuçiqit në Serbi me arrestimin e 79 vetave për korrupsion. Pra, njerëzit po pyesin: A ka ndodhur diçka e ngjashme këtu në Kosovë që prej pasluftës?

Delawie: Unë kam ardhur këtu para katër muajve dhe është shumë herët për mua që t’i përgjigjem kësaj pyetjeje. Natyrisht SHBA-ja e ka mbështetur Kosovën qe një kohë të gjatë dhe kjo është njëra ndër çështjet tona madhore, por unë vetëm po e ritheksoj këtë çështje gjatë mandatit tim këtu. Mund t’ju them se gjatë këtyre muajve prejse kam ardhur, ne i kemi ridrejtuar disa prej programeve nga fushat e tjera ashtu që të mundë të përqendrohemi më shumë në përpjekjet kundër korrupsionit sepse korrupsioni pengon demokracinë, pengon ekonominë… Nëse i shqyrtoni anketat e opinionit publik (e me siguri i dini më mirë se unë për shkak të profesionit tuaj), atëherë e shihni se korrupsioni është ndër tri shqetësimet kryesore për kosovarët. Në vendin e parë dhe të dytë janë papunësia dhe ekonomia.

Pra, si arrihet përparim në zvogëlimin e papunësisë? Duhet të krijoni vende pune. Si i krijoni vendet e punës? Duhet të tërhiqni investime. Si i tërhiqni investimet? Dy nga pengesat kryesore për investimet janë: numri i lëndëve në gjykata dhe ne po përpiqemi të ndihmojmë rreth kësaj, si dhe korrupsioni. E ardhmja e Kosovës në një masë të madhe varet nga mënyra se si merreni me këtë çështje. Dhe më besoni, po ta kisha një shkop magjik, do ta përdorja menjëherë për ta zgjidhur këtë problem, por nuk kam. Çka ne mund të bëjmë si shtet mik i Kosovës, shpresoj si miku më i mirë i Kosovës, është ta ndihmojmë atë që të vërë në jetë masa institucionale me të cilat mund të arrihet përparim dhe të arrihen rezultate në terren. Masat institucionale, prokurimi elektronik dhe gjërat e tilla janë natyrisht të mira, por nëse dëshironi ta ndryshoni kulturën, atëherë me siguri është me rëndësi që disa njerëz të arrestohen.

Kam biseduar me z. Tom Yazdgerdi lidhur me gjeneratën e re në politikë. Ende i kemi të njëjtit udhëheqës politikë që po votohen qysh prej përfundimit të luftës. Kemi shumë të rinj e të reja që kthehen pas shkollimit jashtë, por nuk ka vend për ta në asnjërën parti politike. Pra, ka të bëjë edhe me ndryshimin e mentalitetit dhe të njerëzve brenda politikës. A mendoni se është koha që gjeneratës së re t’i jepet hapësira në politikë?

Delawie: Nuk mendoj se është aq shumë me rëndësi se çka mendoj unë, por çka mendojnë votuesit kosovarë. Është diçka tjetër për të thënë në mënyrë hipotetike se më shumë të rinj duhet të hyjnë në Qeveri, por u takon votuesve që ta bëjnë këtë. Nuk mendoj se kam diçka tjetër për të thënë për këtë. /Zëri/