Grupi për Politikat dhe të Drejtën Ndërkombëtare Publike në Uashington publikoi këto ditë një raport në të cilin thotë se kërkesat ndaj autoriteteve shtetërore të Kosovës për të themeluar Asociacionin e komunave me shumicë serbe bie ndesh me Kushtetutën e Kosovës dhe se do të shkeleshin kompetencat që kjo kushtetutë ua jep autoriteteve komunale.

 

Në një intervistë për Zërin e Amerikës, njëri prej autorëve të raportit, Jason Steinbaum, i cili në të kaluarën ishte këshilltar i kryetarit të Komisionit për Marrëdhëniet me Jashtë të Dhomës së Përfaqësuesve, Eliot Engel, i tha koleges Garentina Kraja se procesi i Asociacionit, i cili është çështja kryesore që ka shkaktuar përplasjet më të mëdha ndërmjet Shteteve të Bashkuara dhe Kosovës, është politizuar dhe se rruga kushtetuese, përmes të cilit komunat mund ta krijojnë vetë asociacionin, është rrugëdalje nga ngërçi.

 

Zëri i Amerikës: Zoti Steinbaum, në raportin tuaj të ri të hartuar së bashku me profesorin Paul Williams, dolët në përfundimin se kërkesa për të krijuar Asociacionin e komunave me shumicë serbe në Kosovë është në kundërshtim me kushtetutën dhe se ajo duhet të mos bëhet. Megjithatë krijimi i Asociacionit është çështje qendrore në përpjekjet e Shteteve të Bashkuara dhe BE-së për të normalizuar marrëdhëniet ndërmjet Kosovës dhe Serbisë? Përse mendoni se e kanë gabim?

Jason Steinbaum: Raporti ynë përshkruan procesin të cilin e parashtron Kushtetuta e Kosovës dhe Kushtetuta e Kosovës paraqet një proces në bazë të së cilit vetëm komunat kanë autoritetin për të krijuar asociacione. Pra, nëse ato e duan një të tillë, sipas analizës që i kemi bërë Kushtetutës së Kosovës, atëherë le ta krijojnë. Ato mund ta krijojnë asociacionin në çdo moment që dëshirojnë, pavarësisht asaj që thotë komuniteti ndërkombëtar, autoritetet shtetërore të Kosovës apo qeveria e Serbisë, apo pavarësisht dialogut. E kanë autoritetin ta bëjnë një gjë të tillë që tani, sipas kushtetutës së Kosovës.

Një pikë e rëndësishme e raportit tonë është që komunat kanë kompetencat për krijimin e asociacionit. Por në mënyrë që komunat ta bëjnë këtë veprim, duhet të kenë zyrtarë të zgjedhur dhe kjo do të thotë që komuniteti serb vendas duhet të marrë pjesë me kandidatë në zgjedhje. Ata kanë bojkotuar zgjedhjet, kryesisht të nxitur nga Beogradi gjatë viteve të fundit. Por shpresoj se në të ardhmen do të vendosin të kandidojnë në zgjedhje për këto poste të qeverisjes vendore. Dhe nëse duan ta themelojnë asociacionin atëherë nëpërmjet këtyre të zgjedhurve nga zgjedhjet demokratike, atëherë do të kenë kompetencat dhe zyrtarët për ta bërë një gjë të tillë. Do të ishte një fitore e dyfishtë për komunitetin, Kosovën, për bashkësinë ndërkombëtare, sepse ata do ta fitonin asociacionin e tyre, por edhe zyrtarët e tyre të zgjedhur, të cilët të gjithë dëshirojmë t’i shohim të kandidojnë në zgjedhje dhe të marrin detyrën në postet e tyre.

 

Zëri i Amerikës: Megjithatë, ajo që ju i referoheni si “rruga kushtetuese” është anashkaluar nga Bashkimi Evropian dhe Shtetet e Bashkuara. Përse mendoni se ndodhi kjo?

Jason Steinbaum: Mendoj se janë të gjithë njerëz të vullnetit të mirë. Mendoj se duan që ta ndihmojnë një komunitet të themelojë një asociacion, të cilin ata thanë se e duan dhe kjo nuk është gjë e keqe. Këta njerëz ia duan të mirë Kosovës dhe njerëzve që jetojnë në këto qytete në pjesën veriore. Por mendoj se është mbase më me vend për Shtetet e Bashkuara që t’i përmbahen sundimit të ligjit, të ndjekin Kushtetutën, për të cilën, të jemi të sinqertë, ndihmuan që të hartohet. Ne morëm pjesë në hartimin e asaj kushtetute. Pra, mbase ka ardhur koha t’i rikthehemi dhe ta rishikojmë dhe të pyesim veten se, ‘çfarë ka ecur mbarë në këtë proces, çfarë nuk ka shkuar si duhet dhe si mund ta ndihmojmë këtë komunitet që të gjejë zgjidhje siç e përcakton Kushtetuta?’.

 

Zëri i Amerikës: Ju vlerësoni se ndoshta procesi është politizuar?

Jason Steinbaum: Kushtetuta parasheh një proces në bazë të të cilit komunat marrin vendimin për të themeluar asociacione, apo për t’iu bashkuar atyre, siç edhe ka ndodhur tashmë me krijimin e asociacionit të rregullt të komunave, të cilin e kanë themeluar vetë komunat. Por, duke i bërë kërkesa autoriteteve shtetërore në Kosovë, në një formë kjo e bën atë pjesë të procesit politik. Në fakt, kanë kaluar mbi dhjetë vite dhe qeveritë e Kosovës, të udhëhequra nga katër parti politike, nuk e kanë bërë këtë. Thënë sinqerisht, ndoshta është koha që të bëjmë një hap prapa dhe të shohim se çfarë thotë ligji dhe ndoshta ka një mënyrë për të vepruar duke hequr trysninë, duke e de-politizuar dhe duke e zbutur theksin që i është vënë.

 

Zëri i Amerikës: Disa qeveri në Kosovë, përfshirë qeverinë aktuale, janë pajtuar për krijimin e asociacionit. A fajësoni qeverinë se po tërhiqet nga një çështje për të cilën është pajtuar paraprakisht?

Jason Steinbaum: Nuk është kompetencë e tyre në radhë të parë, bazuar në Kushtetutë. Kosova e konfirmoi se do të bëhej me marrëveshjen e vitit 2013. Në atë marrëveshje, që u ratifikua nga kuvendi, qeveria tha se do të ketë një asociacion të komunave me shumicë serbe. Ata nuk e themeluan. (Po ta bënin këtë) do të shkelnin Kushtetutën, por ata po shprehnin dëshirën dhe kjo është në rregull. Ajo marrëveshje gjithashtu tha se do të themelohej dhe se statuti i saj do të shkruhej në të njëjtën mënyrë si asociacioni i zakonshëm i komunave, që e krijojnë vetë komunat. Nuk mendoj se qeveria në fakt ka kompetenca ta bëjë një gjë të tillë. E kuptoj argumentin dhe kritikat, por mendoj se ka një mënyrë më të mirë për ta bërë këtë gjë, që t’i kthehemi dhe të shohim Kushtetutën.

 

Zëri i Amerikës: Megjithatë, kjo çështja e asociacionit është bërë njëra prej mosmarrëveshjeve kryesore ndërmjet Kosovës dhe Shteteve të Bashkuara, ndonëse jo e vetmja. Kjo marrëdhënie, sipas shumë vëzhguesve, është në pikën e saj më të ulët. A e ndani këtë vlerësim? Cila është pikëpamja juaj?

Jason Steinbaum: Mendoj se interesat e Shteteve të Bashkuara dhe Kosovës përputhen në periudhën afatgjatë. Popujt tanë janë të afërt dhe vlerat e dy shteteve tona janë pothuajse të njëjta. Ka mosmarrëveshje ndërmjet qeverive dhe kjo nuk është çështje që e trajtojmë në raportin tonë. E di që ka disa mosmarrëveshje, të cilat janë ashpërsuar, por nuk janë temë e raportit tonë. Ne shohim një dalje, një rrugë, një proces kushtetues për të zgjidhur njërën prej çështjeve më të vështira për të cilën palët kanë mospajtime.

 

Zëri i Amerikës: Dhe cila mendoni ju se është rrugëdalja, jo vetëm sa i përket Asociacionit, por edhe procesit të dialogut në përgjithësi. Cila është këshilla juaj për ndërmjetësit e angazhuar në këtë proces? Qeveria amerikane sapo ka emëruar një ndërmjetës të ri. Ju keni qenë të angazhuar me rajonin për një kohë të gjatë…

Jason Steinbaum: Mendoj se aktualisht jemi në një moment kur bashkësia ndërkombëtare, Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian mund të presin pak. Janë zgjedhjet në Shtetet e Bashkuara, do të ketë zgjedhje në Kosovë. Po bëhet zëvendësimi i disa zyrtarëve kyçë, përfshirë të dërguarin tonë, si dhe ambasadorin e BE-së në Kosovë, dhe më duket edhe vetë zotin Lajçak. Do të ketë ndryshime të individëve. Nganjëherë njerëzit e rinj mund të sjellin ide dhe qasje të reja dhe mbase kjo është edhe një mënyrë për të bërë një pauzë. Dhe pastaj me ardhjen e qeverive të reja dhe njerëzve të rinj, mund ta shohim nga perspektiva e re këtë çështje dhe të përpiqemi ta shikojmë se çfarë po ndodh nga aspekti kushtetues.

 

Zëri i Amerikës: Prej mbi një dekade është bërë një proces i vazhdueshëm dialogu për të arritur një lloj marrëveshjeje të negociuar ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. A mendoni se ekziston me të vërtetë dëshira për të arritur një marrëveshje të negociuar?

Jason Steinbaum: Nuk jam shumë i sigurt. Mendoj se të dyja palët janë në një ngërç mjaft të madh. Nuk shoh interesin e qeverisë së Serbisë, nuk jam i sigurt se e shohin si në interesin e tyre arritjen e një marrëveshjeje. Ata thonë se kundërshtojnë një Kosovë sovrane dhe arritja e një marrëveshjeje nuk duket se është në interesin e tyre. Nga pikëpamja e Kosovës, ata dëshirojnë një marrëveshje tani dhe njohjen dhe kjo nuk më duket që ka gjasa të ndodhë në të ardhmen e afërt. Dialogu është gjithmonë gjë e mirë. T’u gjesh zgjidhje problemeve funksionale mes vendeve është diçka e mirë, prandaj shpresoj që do të vazhdojë. Shpresoj që nuk do të përqendrohet shumë në fushat që janë tërësisht brenda territorit sovran të Kosovës dhe që janë pjesë e autoritetit të saj sovran të vendim-marrjes.

 

Zëri i Amerikës: Sa realiste është që të pritet pjesëmarrja e serbëve në zgjedhje duke patur parasysh gjendjen e tanishme, qoftë tensionet aktuale, apo incidentet e vitit të kaluar, përfshirë sulmin e armatosur në Banjskë? Që Beogradi t’i nxisë ata të marrin pjesë?

Jason Steinbaum: Nuk e di përgjigjen për këtë pyetje. Mendoj se mund të ndodhë me një nxitje më të madhe të bashkësisë ndërkombëtare, nëse thonë që e ardhmja juaj është në duart tuaja në vend që ta vendosin atë në duart e dialogut, apo në veçanti të qeverisë në Beograd, sepse ata nuk qeverisin atje, apo të qeverisë në Prishtinë.

Procesi i Ahtisaarit parashikoi një kontroll lokal dhe kompetenca për komunat dhe mendoj se ashtu siç u zhvillua ky proces dhe se si u shndërrua në një qasje kushtetuese, ndoshta gjejmë një mënyrë të re për ta zgjidhur këtë, apo të gjejmë një shteg të ri për të ecur përpara që do të zbusë theksin që i është vënë (Asociacionit), ta depolitizojmë atë dhe të heqim tensionet që e rrethojnë.

I dërguari gjerman për Ballkanin Perëndimor, Manuel Sarrazin tha të mërkurën se autoriteteve në Kosovë u mungon vullneti politik për të themeluar Asociacionin e komunave me shumicë serbe, posaçërisht në një kohë kur vendi ndodhet në prag të zgjedhjeve të reja parlamentare.

Ai i bëri këto komente në Prishtinë, gjatë një debati lidhur me angazhimin gjerman gjatë 25 vjetëve të fundit në Kosovë.

 

“Dhe sinqerisht, mund të kuptoj se ky është një debat i nxehtë politik në Kosovë dhe se ndoshta për momentin vullneti politik, veçanërisht përballë zgjedhjeve, nuk është mjaftueshëm i fortë për të vazhduar realisht me këtë edhe për shkak të ngjarjeve në Banjskë dhe shumë gjëra tjera, si dhe frikës rreth asaj se çfarë mund të sjellë ky Asociacion”, tha ai.

Kosova dhe Serbia janë pajtuar për një marrëveshje për normalizimin e marrëdhënieve, por zbatimi i saj ende nuk ka filluar. Në tetorin e vitit të kaluar zyrtarët më të lartë evropianë i kërkuan Kosovës themelimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe, ndërsa Serbisë përmbushjen e pjesëve të marrëveshjes që çojnë në njohjen ‘de facto’ të Kosovës.

Të dyja palët kanë akuzuar njëra tjetrën për mospërmbushje të marrëveshjes.

Zoti Sarrazin tha se Bashkimi Evropian po ndjek planin e zbatimit të marrëveshjes të arritur në Ohër dhe se sipas tij hapi tjetër është paraqitja e projekt statutit të Asociacionit të komunave me shumicë serbe.

“Dhe, sinqerisht, duke e dërguar në Gjykatën Kushtetuese, është një ofertë për Kosovën sepse ka pasur reagime se mund të mos jetë në përputhje plotësisht me Kushtetutën e Kosovës. Ne kemi thënë në rregull, pra, le të sigurohemi që një proces të jetë në përputhje me Kushtetutën e Kosovës. Kështu që unë mendoj se është e qartë se ne mund të kemi shumë argumente teorike dhe argumente teknike, projekt statuti e gjëra tjera, por në fund, bëhet fjalë për vullnetin politik për të vazhduar realisht me themelim e Asociacionit”, tha ai.

Donika Emini, hulumtuese dhe eksperte e sigurisë tha se dialogu në Bruskel është rrëmbyer plotësisht dhe nëse nuk ndryshon plotësisht korniza dhe angazhimi i shteteve anëtare, ky proces nuk do të çojë askund. Ajo kritikoi përpjekjet e zyrtarëve perëndimor që të kanalizojnë gjithçka përmes Asociacionit të komunave serbe.

“Ju flisni për viza, çështje krejtësisht teknike. Tajvani e ka atë. Përmendët Asociacioni. Pastaj dialogu dhe plani i rritjes, prapë Asociacioni dhe pastaj ju flisni për procesin e Berlinit, ndoshta Asociacioni. Përpjekja për të vënë gjithçka në deponinë e dialogut të Brukselit po bëhet vërtet e dëmshme për Kosovën. Dhe kjo në thelb çon në të gjitha këto, si mungesa e komunikimit dhe madje në tensionet diplomatike midis vendeve. Nuk mund ta përdorni”, tha ajo.

Publicisti Veton Surroi tha se nuk mund të zbatohet një marrëveshje nëse njëra palë nuk e pranon atë si një marrëveshje ligjërisht të detyrueshme.

“Letra e rezervimit të zonjushës Bërnabiç, e kryeministres të asaj kohe (Ana) Bërnabiç, i bënte të pazbatueshme 8 nga 11 pikat e marrëveshjes së Ohrit. Dhe nëse keni një letër rezervimi që konteston bazën e marrëveshjes, marrëveshja bëhet e pazbatueshme nga ajo anë”, tha ai.

Zyrtarë të Bashkimit Evropian thonë se marrëveshja pavarësisht që nuk është nënshkruar, është ligjërisht e detyrueshme për Kosovën dhe Serbisë. Sipas tyre normalizimi i marrëdhënieve ndërmjet tyre është në qendër të angazhimit evropian rreth Ballkanit Perëndimor dhe se përparimi në zbatimin e marrëveshjes është i lidhur ngushtë me përparimin e të dyja palëve në proceset integruese.

voa

 

Pavarësisht se në përbërjen e “Listës për familjen” ka drejtues dhe anëtarë që e praktikojnë fenë islame, ky koalicion, me të cilin do të garojnë disa subjekte politike në zgjedhjet parlamentare të 9 shkurtit në Kosovë, nuk do të ketë sfond fetar në të bërit politikë.

 

Kështu thonë për Radion Evropa e Lirë përfaqësuesit e kësaj liste, sipas të cilëve “mbrojtja e vlerave tradicionale familjare” është kauza që i ka bërë bashkë ata.

“Nuk do ta dëgjoni asnjërin prej protagonistëve të koalicionit tonë që do të hyjë në debate me tema fetare”, thotë për Radion Evropa e Lirë Ferid Agani, kryetar i Partisë së Drejtësisë.

Kjo parti me orientim konservator është pjesë e koalicionit parazgjedhor “Lista për familjen”, bashkë me partinë Aleanca Kosova e Re (AKR) të ish-presidentit të Kosovës, Behgjet Pacolli, dhe politikanë të tjerë.

“Lista për familjen” u regjistrua si koalicion në Komisionin Qendror të Zgjedhjeve në gusht.

Blerim Latifi, profesor i Filozofisë Klasike Politike dhe Religjionit në Universitetin e Prishtinës, thotë se ajo ka ngjyrime fetare.

“… jo vetëm të islamit politik, por edhe të rrymave më radikale, të cilat e sforcojnë një interpretim jobashkëkohor, jomodern të islamit”, thotë Latifi.

Qasjen e deritashme në politikë të subjekteve të caktuara brenda “Listës për familjen”, ai thotë se e sheh si përpjekje që, përmes përdorimit të retorikës fetare, “të depërtojnë brenda sistemit politik dhe të sfidojnë ligjin themelor të shtetit, që është ligji i një shteti laik”.

Kushtetuta e Kosovës e përcakton shtetin si “laik dhe neutral në çështje të besimeve fetare”.

Lista që bashkon konservatorët dhe liberalët

Aleanca Kosova e Re, sipas statutit të saj, ka orientim liberal demokratik të qendrës, ndërsa Partia e Drejtësisë është konservatore.

 

Çfarë janë liberalizmi dhe konservatorizmi?

Liberalizmi është një filozofi politike dhe morale e bazuar në të drejtat e individit, lirinë, barazinë politike, të drejtën e pronës private dhe barazinë para ligjit.

Konservatorizmi, ndërkaq, është një filozofi dhe ideologji kulturore, sociale dhe politike, që synon t’i promovojë dhe ruajë institucionet, zakonet dhe vlerat tradicionale.

 

Radio Evropa e Lirë pyeti Bejtush Gashin, kryetar i shtabit zgjedhor të AKR-së, se kah cili drejtim ideologjik do të anojë “Lista për familjen” – kah liberalizmi apo konservatorizmi?

Ai pranon se kauza rreth së cilës janë bashkuar në koalicionin “Lista për familjen”, kërkon qasje konservatore të të bërit politikë, por programi me të cilin do të garojë ky koalicion në zgjedhje, thotë se do të përfshijë edhe frymën liberale.

“Do të bëjmë përpjekje maksimale liberale… që të ruhet fryma liberale, të ruhet vija e orientimit të qartë të Kosovës në proceset integruese kah Bashkimi Evropian, pra për integrimet euroatlantike dhe proceset tjera”, thotë Gashi.

Ai shton se konservatorizmi i kauzës me të cilën garon “Lista për familjen”, nuk nënkupton përfshirjen e çfarëdo sfondi fetar.

“Kemi një dakordim në këtë fushë [me partnerët e koalicionit]. Por, tani, pjesa fetare besoj se do të jetë pjesë e zbatimit të standardeve që çdo shtet i ka, si dhe lirive dhe të drejtave të njeriut që lidhen me fushën e besimit fetar”, thotë ai.

Vlerat konservatore “korrespondojnë me ato fetare”

Konservatorizmi progresiv demokratik është baza ideologjike mbi të cilën vepron Partia e Drejtësisë, thotë kryetari i këtij subjekti politik, Ferid Agani.

Ai shton se ky konservatorizëm nuk përjashton sfondin fetar, i cili korrespondon me vlerat konservatore.

Sipas tij, platformat e tilla nuk janë shpikje të reja në Kosovë, por ekzistojnë edhe te partitë konservatore në Evropë dhe në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Megjithatë, siç thotë Agani, programi politik të cilin do ta zbatojë koalicioni “Lista për familjen”, ka të bëjë me qasjen konservatore për ruajtjen dhe përparimin e vlerave etike dhe morale të shoqërisë kosovare, e të cilat në mjaft pika korrespondojnë edhe me vlerat fetare.

“Vlerat etike dhe morale burojnë nga identiteti fetar i njeriut. Prandaj, për aq sa ato janë pjesë normale e identitetit të një qytetari, aq do të jenë edhe pjesë e aktivitetit dhe veprimtarisë sonë politike”, thotë Agani, duke kujtuar se mbi 90 për qind e qytetarëve të Kosovës i takojnë besimit islam.

Pjesë e koalicionit “Lista për familjen” janë deklaruar edhe deputetët aktualë të Kuvendit të Kosovës, Eman Rrahmani dhe Visar Korenica – të cilët më 1 tetor dhanë dorëheqje nga partia në pushtet, Lëvizja Vetëvendosje – si dhe aktivistë të tjerë politikë.

Në një konferencë për media, po atë ditë, Rrahmani dhe Korenica thanë se arsye të dorëheqjes janë mospajtimet me Vetëvendosjen lidhur me Projekt-Kodin Civil, që, sipas tyre, “me disa dispozita cenon familjen tradicionale”.

Të dy deputetët janë shprehur edhe kundër Projektligjit për shëndetin riprodhues, që, sipas tyre, “legalizon fertilizimin me donim dhe pa identitet të njohur”, si dhe kundër Projektligjit për gjendjen civile që “lejon ndërrimin e gjinisë sipas ndjesisë”.

Në këto kundërshtime janë të bashkuar edhe AKR-ja dhe PD-ja, si pjesë e “Listës për familjen”.

Rrahmani thotë për Radion Evropa e Lirë se do t’i prijë “Listës për familjen” në zgjedhjet e ardhshme parlamentare.

Ai thotë se i ka bindjet e tij fetare dhe është praktikues i besimit islam, por e përjashton mundësinë e përfshirjes së sfondit fetar në veprimin e tij politik.

“Angazhimi politik nuk ka të bëjë me sfondin fetar, për shkak se rregullimin në aspektin fetar e bën jashtëzakonisht mirë Bashkësia Islame [e Kosovës]… kurse te komunitetet tjera fetare janë bashkësitë tjera fetare”, thotë Rrahmani.

Orientimi ideologjik i listës në përgjithësi, shton ai, do të jetë konservator dhe në mbrojtje të vlerave të familjes.

Latifi: “Jo çfarë thonë, por çfarë bëjnë”

Por, profesori Latifi thotë se në analizën politike ekziston parimi që “nuk duhet gjykuar subjektet politike sipas asaj që thonë për vete, por sipas asaj që bëjnë në praktikë”.

“Këta, në praktikë, kanë qenë individë apo subjekte që janë munduar t’i japin ngjyrime religjioze qytetarisë kosovare dhe Republikës laike të Kosovës, shtetit të Kosovës”, thotë Latifi.

Sipas tij, koalicioni aktual “Lista për familjen” shihet si mundësi nga AKR-ja dhe PD-ja për rikthim në jetën parlamentare të vendit.

Në zgjedhjet e fundit parlamentare të vitit 2021, kryetari i AKR-së, Behgjet Pacolli, ishte pjesë e listës zgjedhore të Lidhjes Demokratike të Kosovës dhe gjatë mandatit aktual legjislativ ai është pjesë e grupit parlamentar të kësaj partie.

Partia e Drejtësisë i bojkotoi zgjedhjet e atij viti, për shkak se kryetari i saj, Ferid Agani, po përballej me një proces gjyqësor, nën dyshimin për korrupsion gjatë kohës kur ishte ministër i Shëndetësisë. Ai u lirua nga kjo aktakuzë në vitin 2022.

Partia e Drejtësisë ekziston tash e 25 vjet dhe në disa mandate ka pasur deputetë në Kuvendin e Kosovës.

AKR-ja e Pacollit dhe PD-ja e Aganit krijuan koalicionin Kosova e Re për zgjedhjet parlamentare të vitit 2010 dhe u bënë pjesë e legjislaturës dhe ekzekutivit.

Në vitin 2011, ky koalicion inicioi amendamente ligjore për lejimin e bartjes së shamisë në shkolla fillore dhe të mesme në Kosovë, si dhe për futjen e mësim-besimit në shkolla publike.

Por, ato amendamente u hodhën poshtë nga Kuvendi i Kosovës.

rel

Në mbrëmjen e së mërkurës, një aeroplan ushtarak britanik ka mbërritur në Aeroportin Ndërkombëtar të Prishtinës “Adem Jashari”. Ky kontingjent do t’i bashkohet forcave të KFOR-it në Kosovë.

 

Lajmi është konfirmuar nga NATO përmes një postimi në rrjetet sociale. Sipas njoftimit, mbi 300 ushtarë nga regjimenti “Royal Yorkshire” do të vendosen përkohësisht në Kosovë për të realizuar një sërë stërvitjesh në bashkëpunim me trupat e tjera të KFOR-it.

Qëllimi i këtyre stërvitjeve është të testojnë procedurat për dislokimin e shpejtë të forcave shtesë dhe integrimin e tyre me misionin e KFOR-it.

Stërvitja është e rëndësishme për të mbështetur gatishmërinë e KFOR-it për t’iu përgjigjur zhvillimeve të sigurisë, duke siguruar një zbatim efektiv të mandatit të tij. Kjo bazohet në Rezolutën 1244 të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara të vitit 1999, e cila synon të kontribuojë në një ambient të sigurt për të gjithë qytetarët dhe komunitetet në Kosovë dhe të sigurojë lirinë e lëvizjes në çdo kohë.

Presidenti i Serbisë, bashkë me vartësitë e tij, ka nisur fushatën kundër Kosovës. Ai me takime të ndryshme me liderë e të tjerë po propagandojnë që Kosova të mos ecë tutje. Por, Marko Gjuriqit në Estoni dje i është bërë me dije nga homologu i tij që, bashkëpunimi i Serbisë me Rusinë, për Estoninë është i papranueshëm. Aty u fol edhe për Kosovën, e estonezi përkrahu dialogun Kosovë-Serbi.

Propaganda e Serbisë kundër Kosovës përfshin një gamë të gjerë narrativash të krijuara për ta delegjitimuar pavarësinë dhe sovranitetin e Kosovës. Këtë propagandë shteti serb, me në krye Aleksandër Vuçiq, e ka bërë duke e paraqitur Republikën e Kosovës si një problem të sigurisë rajonale dhe ndërkombëtare. Madje ajo u mbështet në disa elemente:

Zëvendëskryeministri i Serbisë, njëherësh ministër i Mbrojtjes e sh-drejtori i Agjencisë së Sigurimit dhe Inteligjencës serbe, Aleksandër Vulin, i cili është edhe një nga politikanët më të afërt të Vuçiqit, vazhdimisht ka mbajtur marrëdhënie të afërta me Rusinë, një aleat i fortë i Serbisë në mosnjohjen e Pavarësisë së Kosovës. Vizitat e tij në Moskë përforcojnë bashkëpunimin mes Serbisë dhe Rusisë dhe mbështetjen ruse për bllokimin e njohjes ndërkombëtare të Kosovës, sidomos në Këshillin e Sigurimit të OKB-së.

Shefi i diplomacisë së Estonisë, Margus Tsahkna, e priti në Talin të martën homologun e tij nga Beogradi, Marko Gjuriq. Shteti i të parit është anëtar i NATO-s dhe BE-së, por edhe fqinj me Rusinë, ndërsa e rreshtoi veten si një nga përkrahësit kryesorë të Ukrainës, vend ky që po përballet me pushtimin e forcave të Moskës. Diplomatit serb, Gjuriq, estonezi Tsahkna, i tha se për Estoninë është e papranueshme t’i shtrëngosh duart me, siç tha  “një kriminel lufte”, i cili po e rrezikon Evropën dhe sovranitetin e Ukrainës.

Elementi tjetër që Serbia vazhdon propagandën kundër Kosovës është edhe vizita e përfaqësuesve të lartë të Shtetit të Vatikanit në Beograd e cila është edhe përpjekje e Serbisë për ta ruajtur qëndrimin e Vatikanit, i cili ende nuk e ka njohur Kosovën. Serbia, duke ndërtuar marrëdhënie të forta me Vatikanin dhe aktorë të tjerë ndërkombëtarë, synon ta mbajë mbështetjen e shteteve që nuk e kanë pranuar pavarësinë e Kosovës.

Po ashtu gjatë këtij muaji, ku Serbia ka rritur nivelin e fushatës dezinformuese kundër Kosovës, Vuçiq ka bërë thirrje për dialog me Kosovën, por gjithmonë me kushte që forcojnë pozitën e Serbisë. Ai thekson rëndësinë e krijimit të Asociacionit të Komunave me shumicë serbe në Kosovë, që, sipas tij, duhet të ketë një nivel të lartë autonomie. Kjo kërkesë shihet si një përpjekje për ta dobësuar sovranitetin e Kosovës dhe mbajtur kontroll mbi serbët në Kosovë.

Në përgjithësi, strategjia e Serbisë është ndërtimi i një narrative që Kosovën e paraqet si një çështje të pazgjidhur e që, sipas tij, kërcënon stabilitetin në rajon. Po ashtu udhëheqësit e saj kërkojnë mbështetje ndërkombëtare për t’i avancuar interesat e tyre kundër pavarësisë së Kosovës.

rtk

Kryenegociatori i Kosovës, Besnik Bislimi dhe ai i Serbisë, Petar Petkoviq zhvilluan takime të ndara në Bruksel me të dërguarin e BE për dialogun, Miroslav Lajçak. Mospajtimet Kosovë Serbi ishin të thella.

I ngarkuari i BE-së për dialogun Kosovë-Serbi, Miroslav Lajçak nuk arriti t’i bindë kryenegociatorët e Kosovës dhe Serbisë që të ulen së bashku në një takim tre palësh. Lajçak, takoi ndaras në Bruksel kryenegociatorin e Kosovës, Besnik Bislimi dhe atë të Serbisë, Petar Petkoviq, por që të dy kishin mospajtime për temat e diskutimit. “Shpreh keqardhje që nuk arrita t’i adresoj çështjet më të rëndësishme në një takim trepalësh. Unë jam në dispozicion të palëve dhe ne do të vazhdojmë në javët në vijim”, shkroi Lajcak në X.

Pse dështoi takimi trepalësh?

Kryenegociatori i Kosovës Besnik Bislimi, i cili takoi dy herë Lajçakun në Bruksel, tha se takimi me z. Petkoviq dështoi sepse sipas tij, “Serbia e kushtëzoi agjendën e takimit me kërkesa të veta dhe të papranueshme për Kosovën”. “Ftesa ka qenë shumë e qartë e zotit Lajçak që së pari të ketë takim bilateral dhe kanë qenë të propozuara temat apo agjenda e takimit bilateral, pastaj është thënë që në takimin trilateral do të diskutohet rruga përpara në marrëveshjen e normalizimit dhe mund të vendosen edhe tema të tjera nëse ka dakordim mes dy palëve. Ne jemi pajtuar me këtë ftesë, e kemi konfirmuar edhe pjesëmarrjen në takimin trilateral, por, si duket Serbia pastaj ka refuzuar të hyjë me atë agjendë dhe ka kërkuar futjen e temave të saj, të cilat janë për konsum politik, çka ne nuk kemi qenë dakord”, tha Bislimi.

Në takimin me Lajçakun, “temë kryesore ka qenë rruga përpara në zbatimin e Marrëveshjes Bazë dhe aneksit të implementimit në Ohër”, ka theksuar Bislimi. Kosova dhe Serbia u pajtuan në vitin 2023 për këtë marrëveshje, por që nuk është bërë asnjë hap  për zbatimin e saj.

Kërkesat e palës serbe

Pala serbe ndërkaq insiston që tema e Asociacionit të Komunave me shumicë serbe të jetë pjesë e dialogut, por, sipas Petkoviq, pala kosovare po e refuzon një gjë të tillë. “Çfarë normalizimi është ky, nëse ju nuk dëshironi të flisni për çështjen kyçe siç është Asociacioni i Komunave me shumicë serbe. Një çështje kyçe është gjithashtu edhe se si po jetojnë serbët në Kosovë. Lajcakut i dorëzova një listë të serbëve të arrestuar”, që Petkoviq, që sipas tij, janë “të burgosur politikë”. Kryengociatori i Serbisë, tha se me Mirosllav Lajçak, ka biseduar edhe për kërkesat e presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiq, për kthimin e serbëve në institucionet e Kosovës.

Javën e kaluar presidenti i Serbisë,  kërkoi rikthimin e gjendjes së mëparshme në veri të Kosovës, përfshirë mbajtjen e zgjedhjeve të reja lokale, formimin e drejtorisë rajonale të policisë dhe kthimin e gjykatësve dhe prokurorëve serbë në vendet e tyre të punës. Bashkimi Evropian tha se “mirëpret thirrjet e presidentit serb Vuçiq që serbët e Kosovës, të marrin pjesë në zgjedhje dhe të riintegrohen në të gjitha institucionet e Kosovës”, nga të cilat janë larguar në vitin 2022.

Kurti kundërshton Vuçiq – pjesë e një fushate agresive

Kryeministri i Kosovës Albin Kurti, nga ana e tij, thotë se “ato kërkesat e tij,{lexo Vuçiq} masat e tij që bëhen nga një dëshpërim dhe paraqesin joracionalitet, nuk janë aspak paqësore, por përkundrazi pjesë e fushatës agresive për konflikte të reja që padyshim se nuk kanë vend as në Kosovë as në rajonin tonë”, tha kryeministri i Kosovës Albin Kurti. Edhe presidentja Vjosa Osmani, thotë se Vuçiq, “dëshiron që tash para perëndimit të duket kinse po kontribuon për diçka pozitive, por në fakt në prapaskenë Vuçiqi vazhdimisht punon vetëm për destabilizim të gjithë rajonit tonë dhe rikthim të rajonit tonë në vitet e 90-ta”.

Kosova dhe Serbia nisën dialogun në vitin 2011, por normalizimi i  marrëdhënieve ka shënuar pak përparim. Një marrëveshje për normalizim u arrit edhe vitin e shkuar, por ajo nuk ka filluar të zbatohet. Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, dhe presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, nuk janë takuar më prej një viti duke akuzuar njëri-tjetrin për qasje jokonstruktive dhe destabilizuese. Një takim ndërmjet kryenegociatorëve pritet sërish në dhjetor, por jo takim në nivel liderësh Kurti-Vuçiq

dw

Takimi i Ministrave të Brendshëm të Ballkanit Perëndimor në kuadër të Procesit të Berlinit u zhvillua mes diskutimeve për kontrolin e kufijve nga Gjermania.

 

Fokusi i ministerialit të parë të Procesit të Berlinit për këtë vit ishte  në çështjet e sigurisë, migracionit dhe krimit të organizuar. Ministrat nga Ballkani Perëndimor dhe përfaqësues të lartë nga BE-ja, Komisioni Evropian dhe Britania e Madhe, ranë dakord në një deklaratë qëllimi që të intensifikojnë bashkëpunimin në këto fusha: “Ramë dakord të përmirësojmë shkëmbimin e të dhënave me vendet e Ballkanit Perëndimor në fushën e menaxhimit të migracionit dhe krimit të organizuar”, sqaroi në fund të takimit ministrja gjermane e punëve të Brendshme, Nancy Faeser. Konkretisht bëhet fjalë për regjistrimin biometrik të refugjatëve dhe emigrantëve të paligjshëm.

 

Lufta kundër krimit të organizuar

Faeser theksoi nevojën për përfshirjen e autoriteteve financiare dhe sociale në luftën kundër rrjeteve kriminale, me qëllim ndjekjen e pasurive të tyre dhe ndërprerjen e rrjedhave të paligjshme të parave: “Ne do të zbatojmë metodën ‘Follow-the-Money’ edhe në Ballkanin Perëndimor, në mënyrë që autoritetet e zbatimit të ligjit të mund të identifikojnë, bllokojnë dhe konfiskojnë pasuritë kriminale.” Gjithashtu, lufta kundër trafikimit të qenieve njerëzore, veçanërisht e fokusuar në mbrojtjen e grave dhe fëmijëve, mbetet një prioritet i përbashkët: “Ky aktivitet kriminal duhet të ndalet. Ne duhet të mbrojmë veçanërisht viktimat, gratë dhe fëmijët,” shtoi Faeser.

Migracioni i parregullt nga vendet e Ballkanit në ulje

Migracioni i parregullt përmes Rrugës së Ballkanit ka rënë me 77% këtë vit, falë bashkëpunimit me Frontex. Sipas të dhënave, deri më tani janë regjistruar rreth 14,700 emigrantë të paligjshëm në BE përmes kësaj rruge. Ministrat shprehën shqetësim për mbylljen e kufijve dhe kërkuan zgjidhje të përbashkëta në kuadër të BE-së. Ministri grek, Nikos Panagiotopoulos, kërkoi një rregullim të përbashkët në kuadër evropian. Ai tha para gazetarëve, se në veprime të njëanshme, si vendosja e kontrolleve kufitare nga ana e Gjermanisë, qofshin këto edhe të përkohshme, nuk e zgjidhin problemin.

Procesi i Berlinit

Para 10 vitesh, Gjermania filloi të ashtuquajturin Procesi i Berlinit, me qëllim të intensifikimit të bashkëpunimit rajonal midis BE-së dhe vendeve të Ballkanit Perëndimor. Krahas gjashtë vendeve të Ballkanit Perëndimor, aty marrin pjesë edhe një sërë vendesh antare të BE-së si Bullgaria, Franca, Greqia, Italia, Kroacia, Austria, Polonia, Sllovenia, si edhe Britania e Madhe. Qëllimi është të ndihmojë këto vende në rrugën e tyre drejt anëtarësimit në Bashkimin Evropian. Vitin e kaluar organizatore ishte Shqipëria. Gjermania është organizatorja e këtij viti. Në javët në vazhdim në Berlin zhvillohen një sërë ministerialesh për tema si romët, gender, ekonomi, politika e jashtme, të cilat do të përgatisin samitin e Procesit të Berlinit, që zhvillohet në zyrën e kancelarit gjerman, Olaf Scholz, në Berlin, më 14 tetor.

dw

Presidenti i Serbisë, Alaksandar Vuçiq ka kërkuar nga BE “reagim konkret dhe të qartë” për veprimet e qeverisë së Kosovës në veri. Kurse Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani kërkoi barazi në bisedimet Kosovë-Serbi.

 

Ndërmjetësuesi i Bashkimit Evropian për dialogun Kosovë Serbi, Miroslav Lajçak paralajmëroi një vizitë në Prishtinë në ditët në vijim në përpjekje për të përgatitur takimin e ardhshëm në Bruksel ndërmjet kryenegociatorëve të Serbisë dhe Kosovës. Dialogu Kosovë-Serbi për normalizimin e marrëdhënieve ka kohë që ka ngecur dhe përpjekja për t’i ulur palët në tryezën e bisedimeve vjen në një kohë, kur tensionet janë shtuar. Së fundmi qeveria e Kosovës pa koordinim me autoritetet ndërkombëtare mbylli disa godina ku funksionon institucionet  paralele serbe.

 

Lajçak takohet me të dërguarin e ri të SHBA për Ballkanin Perëndimor

Lajçak ka bërë të ditur,  se “pas një ndalese të shkurtër në Bruksel, do të shkoj në Slloveni për Forumin Strategjik të Bledit të këtij viti dhe në Prishtinë për të përgatitur takimin e ardhshëm të kryenegociatorëve në Bruksel”. Në takimin e Forumit të Sigurisë, GLOBSEC 2024 në Pragë, Lajçak takoi edhe të dërguarin e ri të SHBA-së, për Ballkanin Perëndimor, Alexander Kasanof, dhe presidentin e Serbisë, Aleksadar Vuçiq. “Një prej momenteve më të rëndësishme ishte takimi me të dërguarin e SHBA-së për Ballkanin Perëndimor, Alexander Kasanof, dhe rikonfirmimi i partneritetit të shkëlqyer mes BE-së dhe SHBA-së. Po aq i rëndësishëm ishte takimi im me presidentin Vuçiq lidhur me hapat e radhës në dialog dhe për pritjet për periudhën e ardhshme”, shkroi Lajçak.

Në fund të javës së shkuar autoritetet e Kosovës mbyllën komunat paralele serbe në veri, të cilat sipas ministrit të pushtetit lokal, Elbert Krasniqi, “kanë funksionuar nën direktiva të Serbisë duke cenuar kushtetutshmërinë dhe ligjet e Republikës së Kosovës”. Ky veprim i qeverisë u kritikua në shkallë të gjerë nga Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian. Ato tërhoqën vërejtjen në atë që e cilësuan vazhdimësi të veprimeve të njëanshme dhe të pakoordinuara të qeverisë së Kosovës.

 

Vuçiq ankohet tek Lajçak për Kosovën

Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, pas takimit me Lajçak në forumin e  sigurisë GLOBSEC në Pragë, kërkoi nga Bashkimi Evropian siç tha “një reagim konkret dhe të qartë”. Vuçiq, tha se i ka përcjellë Lajçakut, “shqetësimin e jashtëzakonshëm për dhunën e fundit në Kosovë dhe Metohi, për shkeljen e përsëritur të të drejtave të njeriut dhe për rrezikimin e sigurisë së popullatës serbe nga lëvizjet arrogante dhe ilegale të Prishtinës”. Sipas Presidentit të Serbisë, vendi i tij “mbetet partner i  përgjegjshëm i BE-së në procesin e normalizimit të marrëdhënieve me Prishtinën, por do t’i përdorë të gjitha mjetet diplomatike në dispozicion, për të mos lejuar terrorin kundër popullit të saj”, shkroi Vuçiq.

 

Osmani kërkon barazi në dialogun Kosovë-Serbi

Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, e cila mori pjesë po ashtu në Forumin e sigurisë në GLOBSEC 2024 në Pragë, nënvizoi nevojën siç tha, “për ta rikthyer barazinë në bisedimet ndërmjet Kosovës dhe Serbisë”, dhe se sipas saj, “tavolina e negociatave është e përmbysur”.

“Ata që marrin pjesë në bisedime duhet të jenë në një tavolinë të niveluar. Tani për tani, tavolina e dialogut Kosovë-Serbi është e përmbysur”, tha presidentja Osmani, duke theksuar se “rikthimi i barazisë është kusht i domosdoshëm për të arritur sukses në dialog”.  Presidentja, Vjosa Osmani kërkoi angazhimin e të gjitha palëve për të siguruar një proces të drejtë dhe të barabartë që do të kontribuojë në zgjidhjen e qëndrueshme të çështjeve mes Kosovës dhe Serbisë.

Qeveria e Kosovës vetëm brenda muajit të fundit, në veriun e Kosovës mbylli nëntë zyra të Postës së Serbisë, bëri një plan për hapjen e urës kryesore mbi lumin Ibër dhe po ashtu mbylli pesë institucione paralele të Serbisë, të cilat sipas qeverisë funksionojnë jashtëligjshëm në territorin e Kosovës. Shuarja e institucioneve paralele serbe është paraparë me marrëveshjen Kosovë Serbi të vitit 2013 për normalizimin e marrëdhënieve, por zbatimi i saj ka ngecur. Ndërmjetësi evropian Mirosllav Lajçak, tha gjatë një debati për të ardhmen e integrimeve evropiane në kuadër të forumit GLOBSEC 2024 në Pragë, se duket që “shoqëritë të Kosovës dhe Serbisë nuk janë gati për normalizimin e marrëdhënieve”, por ai pret përparim në dialog pas zgjedhjeve parlamentare të 9. Shkurtit të vitit të ardhshëm në Kosovë.

dw

Bashkimi Evropian konsideron se operacionet e të së premtes të Policisë së Kosovës ndaj zyrave të Serbisë në katër komunat në veri të vendit rrezikojnë situatën e brishtë të sigurisë në terren.

 

Në një reagim me shkrim BE tërheqë vërejtjen se mbyllja e institucioneve paralele të Serbisë në në komunat e  Mitrovicën e Veriut, Zveçanit, Zubin Potokut dhe Leposaviq, nuk ishte e koordinuar me Brukselin as partnerët tjerë ndërkombëtarë.

“BE-ja është e zhgënjyer për mungesën e vazhdueshme të koordinimit me ofruesit e sigurisë së Kosovës dhe me partnerët ndërkombëtarë”, thuhet në reagim.

Në këtë reagim thuhet gjithashtu se thirrjet e BE-së për hapat drejt de-përshkallëimit dhe shmangies nga çdo veprim që mund të ndikojë negativisht në sigurinë e njerëzve në terren, janë shpërfillur nga qeveria e Kosovës.

“BE-ja dëshiron të përsërisë se operacioni aktual i policisë kundër zyrave të mbështetura nga Serbia mund të çojë në përshkallëzim të mëtejshëm të një situate tashmë të paqëndrueshme. Zyrat e mbështetura nga Serbia janë paraparë të adresohen dhe zgjidhen në Dialogun e lehtësuar nga BE-ja”, porositë BE.

rtk