Aktivistja për të drejtat e njeriut në Serbi, Sonja Biserko, shpreh shqetësimin e saj se Asociacioni i Komunave me shumicë serbe do të mund të përdorej si levë e Beogradit për ta penguar Kosovën.

Në një intervistë për lajmi.net, drejtoresha e Komitetit të Helsinkit në Beograd, Biserko thotë se nëse qeveria serbe do të kishte për qëllim mosfunksionimin e institucioneve shtetërore të Kosovës, posaçërisht Kuvendit, sipas saj, këtë mund ta arrijë përmes këtij asociacioni.

Për këtë, Biserko e kritikon edhe vetë planin e Ahtisaarit që, sipas saj, ka lënë shumë hapësirë për keqinterpretim të gjërave.

Kjo aktiviste serbe ka folur edhe për pajtimin historik mes serbëve dhe shqiptarëve si dhe për procesin e shtetformimit për vendet e rajonit.

 

Në fund të muajit janë nënshkruar disa marrëveshje mes Kosovës e Serbisë, njëra ndër to është Asociacioni i Komunave me shumicë serbe. A mendoni se ky asociacion është trup demokratik, apo do të jetë një pengesë për institucionet e Kosovës?

Biserko: Marrëveshja Brukseli II do të duhej të nënkuptonte që zgjidhja e çështjes së Kosovës të përparojë, të paktën kur është fjala për dokumentet e nënshkruara. Megjithatë, siç ndodh rëndom, zbatimi në jetën reale përballet me pengesa dhe vështirësi të shumta.

Statuti i Asociacionit ka mbetur të përpilohet. Serbia po mundohet që ky status të jetë i ngjashëm me atë të Republika Srpska-s në Bosnje, që do të thotë vështirësim të jetës së serbëve në Kosovë dhe integrimin e tyre në shoqëri e shtet. Njëra nga versionet e paraqitura është Plani i Ahtisaarit të cilin Serbia e ka refuzuar në vitin 2007.

Ahtisaari kishte krijuar hapësirë për zgjidhje e cila mund të jetë jofunksionale për shtetin e Kosovës, përderisa nuk ka dëshirë politike për një integrim të serbëve në Kosovë.

Pala kosovare insiston në atë që komuniteti serb dhe komunat të jenë në përputhje me kushtetutën dhe ligjet e Kosovës dhe ta konsultojë edhe Gjykatën Kushtetuese. Dhe duket se në këtë ka pasur sukses. Ajo që nuk duket mirë është se asociacioni i komunave është e bazuar në parime etnike, dhe jo, themi në ato gjeografike apo ekonomike.

Megjithatë, përderisa ajo bashkësi përcjellë interesat qeveritare, partneritetin me komunat tjera, mund të ketë integritet e konstruktivitet.

 

Çfarë qëllimi mund ta ketë Serbia që të arrijë përmes këtij asociacioni?

Biserko: Rrezikun më të madh e shoh në atë që kjo bashkësi të shndërrohet në instrument të Beogradit, i cili, përmes saj do të kontrollonte Kuvendin e Kosovës.

Shpresoj që Beogradi do ta kuptojë që një Kosovë stabile është në interes jo vetëm të Kosovës por edhe Serbisë dhe të gjithë rajonit.

Raportet mes serbëve edhe shqiptarëve, përkundër obstruksioneve politike, megjithatë po ecin rrjedhës së vet. Ilustrimi po ndodhë, Serbia më shumë eksporton në Kosovës se sa në Rusi. Gjithashtu ekziston komunikim në nivel të shoqërisë civile që po i mbanë lidhjet me Kosovën gjatë këtyre viteve. Megjithatë, kjo normalisht nuk është e mjaftueshme pa angazhim të shtetit. Beogradi gjithmonë ka kërkuar mundësitë që me Tiranën të merren vesh për ndarjen e Kosovës.

Akademikët serbë, posaçërisht Dobrica Çosiq, gjithmonë ka folur për të drejtën e shqiptarëve për vetëvendosje. Megjithatë, prapa saj fshihet përpjekja për bashkimin e serbëve, veçanërisht atyre të Republika Srpska-s.

Emancipimi i popujve të Ballkanit ishte i pashmangshëm, por, fatkeqësisht, ky proces është shoqëruar me disa pasoja negative – krijimin e shteteve etnike jotoleruese, jopluraliste dhe të mbyllura.

 

Takimit të liderëve të Ballkanit në Vjenë i mungon presioni për përmirësimin e sistemit të drejtësisë

 

Në takimin e liderëve të Ballkanit në Vjenë, ku përveç tjerash, është biseduar për pajtimin mes dy kombeve, shqiptar e serb. A mendoni se ky pajtim duhet të bëhet mes Serbisë e Shqipërisë, duke injoruar Kosovën dhe pa kërkimfaljen e Serbisë për krimet e luftës?

Biserko: Takimi i liderëve të Ballkanit në Vjenë si vazhdë e procesit të nisur në Berlin një vit më parë, i shtyrë nga kancelarja gjermane Angela Merkel, kishte për qëllim intensifikimin e bashkëpunimit mes shteteve të rajonit. Përkeqësimi i dukshëm i situatës ndërkombëtare (drama me migracion, ndikimi rus në rajon, trendet regresive në rajon) i ka përshpejtuar dukshëm disa iniciativa të BE-së, por parë nuk është e qartë se sa do të jetë kjo efektive. Në të njëjtën kohë, vonesat e Europës kontribuuan në humbjen e atraktivitetit për anëtarësim e vendeve të rajonit në BE dhe janë kthyer në alternativa të tjera që nuk janë aq tërheqëse.

Për këtë arsye, deklarata e Vjenës mund të cilësohet si dokument i rëndësishëm. Bashkëpunimi rajonal, megjithatë, nuk do të ketë sukses përderisa akterët rajonal të mos bëhet më aktiv në inicimin e këtyre projekteve relevante, si dhe shtimin e presionit ndaj BE-së që t’i përmbushë premtimet e saja. Nga gatishmëria e tyre do të varen zgjidhjet e çështjeve me rëndësi si ato ekonomike, sociale, politike.

Deklaratës i mungon përfundimi i cili merret në mënyrë adekuate lidhur me bashkëpunimin e gjykatat ndërkombëtare dhe përmirësimin e sistemit të drejtësisë. Ky është njëra nga kushtet kryesore për një shtet të së drejtës. Nëse do të veprohej kështu, Nikola Shainoviq nuk do të pritej këtyre ditëve në Serbi në atë mënyrë sikur të hapte një perspektivë politike në Serbi, duke harruar se për çka është gjykuar.

 

Pajtimi duhet në rajon duhet të ndodhë pasi të kuptohet e kaluara

 

Si mendoni se ky pajtim duhet të bëhet?

Biserko: Pajtimi mes serbëve dhe shqiptarëve (dhe të gjithë të tjerëve) do të thotë para së gjithash kuptimi i së kaluarës. Problemet e pazgjidhura të lidhura me krimet, bllokon përparimin shpirtëror.

Për një raport të tillë ndaj të kaluarës janë të nevojshme elita të reja dhe të përgjegjshme politike që janë të gatshme që të jenë të gatshme të angazhohen në këtë çështje të ndjeshme. Duke e ditur se bëhet fjalë për shtete të reja të cilat janë në proces e sipër të krijimit të identitetit shtetëror dhe kombëtar është e rëndësishme se në çfarë drejtimi do të vazhdojë ky proces.

Nacionalistët, në përgjithësi kërkojnë fajtorin për të gjitha problemet me të cilat ballafaqohet një shoqëri, dhe shumë rrallë gjejnë zgjidhje. Një qasje të tillë, gjithmonë e vuajnë pakicat.

Është e domosdoshme sinteza e identitetin etnik (i cili është dominant në Ballkan) dhe në përgjithësi. Vetëm kështu mund të gjendet balanci që nuk do t’i prishte raportet me të tjerët.

Gjykatat ndërkombëtare kanë bërë një punë të rëndësishme. Megjithatë, që ajo të jetë relevantë edhe për shoqëritë tona, është e nevojshme krijimi i disa raporteve morale dhe etike ndaj gjyqësorit.

Në luftërat e viteve të nëntëdhjeta janë shkruar një numër i librave dhe janë xhiruar shumë filma dokumentarë, ekzistojnë dëshmitar dhe dëshmi të shumta për të gjitha ato që janë bërë. Është bërë evidenca dhe çdo gjë që dëshmon të vërtetën që ka ndodhur, pasi pa zbardhjen e së vërtetës, nuk do të ketë paqe.

Serbia, fatkeqësisht, ende nuk është e gatshme që ta pranojë të kaluarën jo të largët. Siç duke që kjo do t’i trashëgohet gjeneratave të ardhshme. (rtk)