Mysafir në emisionin “New Bugajski hour” ishte Kurt Volker, ish-ambasador i SHBA-së në NATO dhe drejtor i Institutit “John McCain” në Uashington DC.

Bugajski: Tani është koha për “The Bugajski hot seat” me mysafirin tonë special Kurt Volker, ish-ambasador i SHBA-së në NATO dhe drejtor ekzekutiv i Institutit “John McCain” në Uashington DC. Kurt, faleminderit që pranuat të vinit në emisionin tim.

Volker: Është kënaqësi e imja të jem këtu!
Bugajski: Po ashtu, mirë se vini edhe në RTK, në Kosovë!

Volker: Urime për këtë emision të qëlluar!

Bugajski: Faleminderit shumë! Kemi shumëçka për të biseduar. Do të doja të fokusohemi në çështjet mbi sigurinë, jo vetëm ato që kanë të bëjnë me Kosovën, por edhe me rajonin. Le të fillojmë me disa pyetje kryesore dhe të përgjithshme. Çka do të thoshit, cili është rreziku më i madh për sigurinë e Evropës, që është po ashtu edhe rreziku më i madh për sigurinë e Amerikës. Si janë të ndërlidhura këto dy pasiguri dhe me çfarë rreziqesh të përbashkëta po ballafaqohemi ne?

Volker: Fillimisht do t’ju jap një përgjigje para se të flasim për të tjerat. Rreziku më i madh për sigurinë tonë dhe të Evropës, për sigurinë transatlantike, jemi vetë ne. Nëse nuk jemi të fokusuar në vlerat tona, lirinë, demokracinë, ekonominë e tregut, sundimin e ligjit, të drejtat e njeriut, dhe në mënyrë aktive për t’i mbrojtur, avancuar dhe për t’u qëndruar përkrah këtyre vlerave, e sidomos duke i mbrojtur kur ato sfidohen anembanë botës. Pra, nëse nuk u dalim përkrah këtyre vlerave, atëherë do ta shohim shkatërrimin e lirisë dhe shoqërisë sonë. Shohim që njerëzit përreth nesh çdo herë e më shumë vihen nën presion nga autoritarët, nga terroristët, andaj mendoj se duhet të kemi besim në vlerat tona dhe në vendosmërinë tonë për t’i mbrojtur dhe promovuar vlerat tona, e kjo për momentin po mungon, prandaj mendoj se ky është një rrezik i madh për ne. Nëse flasim për rrezikun, nga kush, nga po vijnë këto kërcënime, atëherë vijmë tek thelbi i pyetjes tënde. Sigurisht, ajo që sot i dëgjon të flasin ushtarakët amerikanë, me të cilën gjë pajtohem plotësisht, është se i vetmi rrezik ekzistencial për Amerikën është Rusia. Ata posedojnë arsenal masiv nuklear, po investojnë sidomos në aftësimin ushtarak, po kërcënojnë në përdorimin e armëve nukleare dhe sigurisht se po e përdorin ushtrinë në konflikte ushtarake në Ukrainë, Siri, apo për ta vazhduar okupimin e një pjese të territorit të Gjeorgjisë. Ka kërcënuar madje edhe anëtarët e NATO-s, kërcënuan se do t`i sulmojnë anijet daneze, për këtë arsye e para qëndron Rusia. Ky është një perceptim i ushtrisë së SHBA-së. Këtu është një politikë që po e mbulon këtë gjë, që po përpiqet ta zvogëlojë, por edhe në Evropë është një politikë që po përpiqet ta zvogëlojë atë.
E kuptoj pse disa aleatë evropianë nuk dëshirojnë ta pranojnë të qenit në konflikt me Rusinë. Mirëpo, në të njëjtën kohë duhet ta dimë se çfarë po bën Rusia. Ata kanë invaduar fqinjët, kanë okupuar territore, kanë aneksuar territore, kanë ndryshuar kufijtë me dhunë, kanë deklaruar se rusishtfolësit në vendet fqinje mund të bëhen qytetarë të Rusisë dhe po u japin pasaporta. Ata kanë akuzuar vendet anëtare të BE-së se po ua shkelin të drejtat këtyre qytetarëve rusë në vendet e tyre. Vazhdimisht kanë shkelur hapësirat ajrore, detare, kanë kërcënuar edhe me veprime ushtarake, pra ne jemi vërtetë në rrezik nga Rusia, pasi është një vend autoritar i cili sillet në mënyrë agresive edhe jashtë, pra kjo është ajo çfarë bën Rusia. Ky ishte njëri nga rreziqet e mëdha. Tjetër është kaosi në Lindjen e Mesme, duke filluar me Libinë, përgjatë Afrikës Veriore, Lindjes së Mesme, Sirisë, Irakut dhe më tej. Kemi konfliktin në rritje mes grupeve të shiitëve dhe sunive në këtë rajon, kemi luftën civile në Siri, e cila ka shkaktuar krizën më të madhe të refugjatëve deri më tani, apo më të madhen qysh nga Lufta e Dytë Botërore.
Kjo i ka kontribuar rritjes së radikalizmit tek disa grupe sunite, të cilat i kanë ndihmuar krijimit të ISIS-it. ISIS-i e ka thyer kufirin shtetëror mes Sirisë dhe Irakut. Nuk e di nëse ndonjëherë Siria do të bëhet përsëri një shtet i bashkuar. Kemi Irakun e ndarë, që mund të përfundojë i ndarë në tri entitete brenda tij. Është edhe Libia, që nuk ka një qeveri funksionale, nuk ka asnjë shërbim të sigurisë për ta kontrolluar sigurinë në vend. Janë edhe fuqitë e mëdha: Rusia, Irani, Turqia, Arabia Saudite, të gjitha të përfshira në këtë konflikt, disa në mënyrë konstruktive, siç janë Arabia Saudite dhe Turqia dhe disa në mënyrë jokonstruktive, siç janë Rusia dhe Irani, që po e mbështetin regjimin e Asadit, i cili e ka shkaktuar luftën civile dhe krizën e refugjatëve. E tërë kjo po ndikon në Evropë, dhe kur e shikojmë këtë nga këndvështrimi amerikan, nuk është vetëm çështje humanitare, është shumë e rëndësishme ta theksoj këtë, ndikimi që ka kriza e Sirisë në luftë, në Evropë, ka shumë ndikim në interesat amerikane, po e rrit mundësinë e daljes së Britanisë nga BE-ja dhe mundësinë që SHBA-ja të mos qëndrojë afër…
Bugajski: Kjo po e rrit nacionalizmin në Evropë?.

Volker: Po e rrit nacionalizmin në Evropë, po i jep mundësi ngritjeje të djathtës dhe të majtës ekstreme, po shkakton mungesë vetëbesimi në BE dhe ndryshim në mënyrën e të menduarit. Kur i përmenda vlerat, kjo po bën që ata të mendojnë vetëm për vete, në vend që të mendojnë më gjerësisht për vendet fqinje. Po i bën që të rreshtohen në anën e Rusisë dhe Sirisë, nëse thonë se Putini është atje brenda dhe se kjo është mënyra se si do ta ndalin krizën e refugjatëve, e kështu ai po fiton terren dhe madje simpati për Ukrainën, për shkak të veprimeve të tij në Siri. Pra, kjo po ndikon në interesat tona në mënyrë dramatike.

Bugajski: A do të thoni që kjo po ndikon edhe në Ballkan, në çfarë mënyre dhe si, posaçërisht kriza në Lindjen e Mesme, do t’i kthehem pastaj Rusisë?

Volker: Në Ballkan, ndikimi më i qartë shihet në lëvizjen e refugjatëve përgjatë Ballkanit, i keni parë njerëzit duke ecur, duke ndërruar mjetet e udhëtimit prej Turqisë, Greqisë, Bullgarisë, Maqedonisë, Bosnjës, Kroacisë, Hungarisë, Sllovenisë, Serbisë dhe që vazhdojnë nëpër Ballkan për të arritur në vendet e BE-së, ku ata dëshirojnë të jetojnë, në Gjermani, potencialisht Austri dhe sigurisht në Suedi. Tani BE-ja po përpiqet ta mbyllë derën. Ata thonë se nuk mund të vazhdojmë më kështu, ka qenë e vështirë për ta. Në këtë kuptim që ata ia kanë dalë mbanë, mund të bëjë që tani ky problem të zhvillohet në Ballkan edhe më shumë. Janë disa komunitete në Ballkan, veçanërisht në Bosnje, që rrezikojnë të radikalizohen nga disa luftëtarë të radikalizuar që vijnë nga konflikti i Sirisë apo nga Libia dhe kështu mund të vërehet një radikalizëm më i madh në vetë Ballkanin.

Bugajski: Do të flas për terrorizmin ndërkombëtar. Sa është i rrezikshëm terrorizmi xhihadist për sigurinë e Evropës, me fjalë të tjera, shpërthimet në Bruksel para disa ditësh vranë shumë njerëz, shkaktuan shumë terror, por më shumë njerëz vdesin në aksident trafiku apo në ndonjë mënyrë tjetër, a është i ekzagjeruar apo jo terrorizmi ndërkombëtar?

Volker: Nuk mendoj ashtu, mendoj se është shumë serioz. Kemi sulmin në Paris, San Bernardino, në Bruksel dhe mund të ndodhë përsëri. Kjo na bën neve që ta ulim kokën, të kemi liri të kufizuar në shoqërinë tonë, ta ndryshojmë mënyrën e sjelljes dhe t`u japin terroristëve një pamje të fuqishme, t`i ndihmojnë të rekrutojnë më shumë njerëz në konfliktet në rajon, na pengon ne që t’i pranojmë, sepse mund të ketë hakmarrje terroriste sikurse në Bruksel. Mendoj se kjo ka një ndikim të rrezikshëm, mendoj se është më shumë se një aksident rrugor, për shkak të qëllimeve politike që qëndrojnë prapa tij.

Bugajski: Ndikimi i sulmeve terroriste nuk është vetëm kaq, por është frika që një gjë e tillë mund të përsëritet në vazhdimësi dhe mbërthehesh nga ankthi i kësaj frike, e që në të vërtetë është një terror. Për sa i përket Ballkanit, kemi dëgjuar se është vend i shumimit i salafistëve, xhihadistëve, e kështu me radhë. Deri në çfarë mase do të thoshit se ky është një ekzagjerim? Ju keni punuar në atë rajon vite me radhë.

Volker: Nuk do të duhej ta thoshe fjalinë në atë mënyrë, të supozojmë se është përhapur si normë që i tërë rajoni është bërë parajsë e xhihadistëve, nuk është ashtu. Duhet ta kujtosh që atë fjali mund ta thuash për Ballkanin, vërtetë atje është vend i shumimit të terroristëve, mund ta thoni të njëjtën gjë edhe për Belgjikën, Francën, Gjermaninë dhe Britaninë. Nuk është diçka e veçantë vetëm për Ballkanin.
Bugajski: Duhet të kemi pak kujdes për popujt ku mbizotërojnë myslimanët dhe që përfundimisht të konkludojmë se ato janë vende të shumimit të ekstremistëve si rezultat i kësaj.

Volker: Po dhe jo. Nuk ka terroristë radikalë islamikë që vijnë nga komuniteti i krishterë apo nga komuniteti hebraik.
Bugajski: Ju keni terroristë.

Volker: Po, ne kemi terroristë, por jo këtë lloj terroristësh, dhe ky është problemi më i madh që kemi ne tani. Në të njëjtën kohë nuk është shumica e myslimanëve, myslimanët janë viktima të mëdha të terrorizmit xhihadist dhe nëse do ta mundim terrorizmin xhihadist islamik, kemi nevojë për ndihmën e myslimanëve. Nuk mund ta bëjmë vet nga jashtë, kjo i zgjat krizat ndaj terrorizmit, do t’i bëjmë myslimanët të punojnë mes veti dhe me të tjerët për ta kërkuar këtë nënkategori të individëve radikalë terroristë që po e marrin dhe po e shtrembërojnë islamin dhe po e promovojnë si ideologji që shkakton dhunë.

Bugajski: E kemi parë këtë në gjeneratën e dytë-tretë të myslimanëve në Francë, Britani, Belgjikë, Gjermani, e kështu me radhë. Ka radikalë në Kosovë, Shqipëri, Bosnje dhe Hercegovinë, siç e përmendët edhe ju. Si duhet të punojë komuniteti ndërkombëtar me qeverinë dhe me autoritetet fetare lokale për ta luftuar këtë xhihadizëm, ekstremizëm antiperëndimor?

Volker: Kemi bërë disa hapa në vendin tonë. Vendet e Evropës Perëndimore kanë filluar ta bëjnë dhe mund të bëjnë edhe më shumë. Një nga këto gjëra është bashkëpunimi më transparent me shërbimet e inteligjencës me BE-në, vendet e Ballkanit dhe SHBA-në. Kur mund t’i dalloni ekstremistët dhe të filloni ta analizoni planifikimin e rrjeteve të tyre, atëherë mund të filloni t’i shihni mostrat që dalin dhe formojnë radikalizmin e shoqërisë, dhe të filloni t’i vini në shënjestër këta ekstremistë. Le të kthehemi tek pyetja juaj e mëparshme, nuk janë terroristë të gjithë myslimanët. Kështu identifikohen ata individë që kanë qenë pjesë e këtyre problemeve. Është edhe një gjë që mund ta bëjmë edhe më mirë, tjetër mund të jetë që të bashkëpunojmë më shumë më komunitetet myslimane dhe të dimë se çfarë ndodh brenda tek ata dhe në xhamitë e tyre. E kemi shembullin e imamëve shumë radikalë në Nju-Jork, Londër, Paris, Bruksel, të cilët i radikalizojnë njerëzit në bashkësitë e tyre. Nëse ndodh kjo, autoritetet duhet të jenë në dijeni, për të ndërhyrë me komunitetin për ta ndaluar atë çfarë ndodh në ato xhami.
Bugajski: Për shembull, njëra nga gjërat që kam dëgjuar në Kosovë, por edhe në vendet tjera, si në Maqedoni po ashtu, se njerëzve të varfër nëpër vende rurale u ofrohen para për t`i rritur mjekrat, për të veshur rrobat salafiste dhe për ta pranuar ideologjinë. Nuk jam i sigurt që me këtë ata bëhen terroristë, por sigurisht që kjo jep mundësinë për krijimin e mundësive për shumimin e mëtutjeshëm të radikalëve, nëse paguhen për ta bërë këtë. Si ta luftojmë këtë lidhje mes varfërisë dhe radikalizmit potencial?

Volker: Sinqerisht mendoj se mënyra më e mirë për ta luftuar këtë është humori. Duhet t’u tregosh se sa qesharake është të vësh turban, ta zgjasësh mjekrën, ta veshësh atë këmishën dhe kjo në njëfarë mënyre është për keqardhje. Mund të arrihet shumë duke biseduar rreth kësaj me shumë humor, për ta vënë në dukje, në mënyrë qesharake, se njerëzit paguhen për ta bërë këtë. Mendoj se kjo do të ishte më efektive sesa debatimi rreth kësaj çështjeje. Nëse njerëzit duan ta bëjnë këtë, këto vende duhet të kenë liri, demokraci, nëse dikush i dëshiron 15 dollarë në muaj pa punuar asgjë, sado që kjo të duket qesharake.
Bugajski: Le të flasim pak për NATO-n. NATO-ja është e projektuar si një aleancë mbrojtëse e organizatave të sigurisë, për ta shtuar zhvillimin e sigurisë së organizatave të sigurisë. A mos po i kërkohet ta ushtrojë edhe një rol të tretë, për ta luftuar terrorizmin ndërkombëtar, gjë që nuk është një çështje që ka të bëjë me përballimin e një ushtrie, që nuk i kundërvihet asnjë armiku, atë lloj armiku të brendshëm? Si ballafaqoheni me këtë?

Volker: Të jemi të sinqertë, është e vështirë. NATO-s nuk i përshtatet më së miri për ta bërë këtë gjë. NATO-ja është krijuar si një aleancë e përbashkët e mbrojtjes. Kur njerëzit flisnin për mbrojtjen, ata flisnin për mbrojtjen nga ndonjë agresor, për agresionin territorial përreth kufijve, në këtë mënyrë është shkruar marrëveshja. Shumë vite më vonë, më kujtohet takimi i ministrave në Rejkjavik në vitin 2002, ne thamë se NATO-ja do të mbrohet nga çdo kërcënim prej ngado që mund t’i kanoset, qëllimi i kësaj ka qenë që natyra e kërcënimeve në shoqëritë tona ndryshon, nuk ka të bëjë vetëm me sigurinë e kufijve. Terroristët dhe grupet e vogla kanë mundësi të sulmojnë me po aq fuqi sa ka edhe vetë shteti, pra duhet të jemi në gjendje ta mbrojmë veten nga kjo. Problemi qëndron në kohën kur fillon të ndërtohet konsensusi për mjetet dhe veprimet. NATO-ja nuk e përcakton se çfarë veprimesh specifike duhet të ndërmerren në rast të sulmeve. NATO-ja i përkushtohet konsultimit dhe përgjigjeve. Mënyra se si do t’i përgjigjet varet nga diskutimi i kësaj. NATO-ja nuk ka qenë një mjet i mirë për ndarjen e informacioneve. Jo pak shteteve u parapëlqen t`i mbrojnë më fuqishëm informacionet e tyre sesa t’i ndajnë ato me grupe të mëdha të shteteve dhe kjo paraqet problem. NATO-ja nuk ka aftësi që të mund t’i vihej pas një grupi terrorist në mënyrë proaktive, njëra ndër gjërat që SHBA-ja i bën, duke dërguar forca speciale në vendet si Pakistani, për ta ndjekur Bin Ladenin, apo në Afganistan për t’u shkuar pas aktivisht grupeve terroriste.

Bugajski: Është një njësi e forcës speciale multinacionale.

Volker: NATO-ja nuk do ta ketë konsensusin që të vazhdojë të veprojë në mënyrë proaktive për të sulmuar, por vetëm për t’u mbrojtur. Ka shumë pengesa, shumë aleatë evropianë ende nuk e shohin terrorizmin në të njëjtën kornizë ligjore dhe politike siç e sheh SHBA-ja, e cila terrorizmin e sheh si konflikt global, një nga të cilat është që ne veprojmë në përputhje me ligjin mbi konfliktin e armatosur, ndërsa evropianët e shohin si akt kriminal, duke u munduar ta vënë në kornizën politikës dhe drejtësisë. Kjo i çon ata kah dëshira për të vepruar kësisoj në mënyrë ndërkombëtare, apo më së shumti përmes BE-së. Pra, NATO-ja nuk është një kartë për ta, ajo më shumë është një përgjigje ushtarake, më e përshtatshme për një kornizë të luftës si kornizë referuese.

Bugajski: A është kjo diçka që duhet diskutuar në samitin e ardhshëm të Varshavës që do të mbahet në fillim të korrikut?

Volker: Jam i sigurt se do të diskutohet. Pas shpërthimeve në Bruksel, besoj se është e pashmangshme që njerëzit të bisedojnë se çfarë mund të bëjë NATO-ja kundër terrorizmit. Ashtu siç e thashë, është gjë e vështirë. Unë mendoj se NATO-ja duhet ta ndërtojë një program ndihmës për Libinë, që t’u ndihmojë ta formojnë monopolin për kontrollimin e sigurisë së vendit. Është një proces politik që ka për qëllim ta bashkojë qeverinë në Libi. Mund t’ia shtojmë një dimension politiko-ushtarak për t`u përpjekur që ta krijojmë një forcë të vetme luftarake, policore, forcë të sigurisë së inteligjencës dhe ta nisim çarmatosjen e militantëve, ose t`i integrojmë në këto shërbime. Pra, për ta filluar rivendosjen e kontrollit shtetëror. Mendoj se NATO-ja është në gjendje ta bëjë këtë, sepse të njëjtën gjë e ka bërë edhe në vende të tjera, dhe ka aq shumë nevojë të veprohet edhe në Libi. NATO-ja është përgjegjëse për kaosin e tanishëm në Libi.

Bugajski: Në çfarë mase është e kërcënuar Libia nga ISIS-i?

Volker: Shumë madje. Çfarë po ndodh në Libi është se pas rrëzimit të Gadafit janë formuar shumë grupe të armatosura që i kontrollojnë disa pjesë të territorit. Edhe nëse jemi afër një procesi politik në vend për ta formuar Kushtetutën dhe Kuvendin, rëndësi ka se çfarë dhe kush e ka këtë hapësirë nën kontroll. Subjektet politike që dalin nga ajo, bëhen konkurrente ndaj njëra-tjetrës. Kjo ndarje e shtetit, në të cilin kontrolli i territorit udhëhiqet nga militantët, e bën të mundur që organizatat terroriste, siç është ISIS-i, t’i radikalizojnë njerëzit, të punojnë me militantët, të kenë qasje në armë, në porte detare. Pra, është një mundësi për ISIS-in dhe po ashtu duhet të kërkojmë një mundësi që t’u afrohemi dhe ta mbyllim.

Bugajski: Më herët e përmendët përfshirjen e Rusisë në luftën në Siri, që mendoj se ka të bëjë më shumë me Assadin sesa me luftimin e ISIS-it, por janë ata që gjenden në perëndim, siç i përmendët ju, që besojnë se Rusia mund të bëhet një partner i vërtetë në udhëheqje, në kampanjën kundër terrorizmit ndërkombëtar, kam dyshime për këtë, çfarë mendoni për këtë?

Volker: Pajtohem me ty. Nuk mendoj se Rusia ka qëllim që të bëhet partner me këdo në luftën kundër terrorizmit ndërkombëtar. Mendoj se Rusia e sheh perëndimin dhe SHBA-në si objektivat kryesore të terrorizmit, apo shtetet e Lindjes së Mesme ose ndonjë vend tjetër, por kryesisht, perëndimin dhe SHBA-në, prandaj mendoj se kjo për Rusinë është krejtësisht në rregull. Pra, të mos drejtohet zjarri i terroristëve drejt Rusisë.

Bugajski: Po i shtyjnë nga Kaukazi Verior…

Volker: Ata janë shumë të lumtur që po i shohin të shkojnë në Siri apo gjetiu, për t’i lënë ata që ta luftojnë Turqinë apo SHBA-në.

Bugajski: Një çështje tjetër që ka të bëjë me zgjedhjet në kampanjën këtu në SHBA, që do t’i kthehem kësaj pas pak në lidhje me kandidatët kryesorë. Barra e ndarë në mes Evropës dhe SHBA-së, çështja për të cilën prej se jam në Uashington është diskutuar çdo vit. Por, nuk është parë të ndodhë diçka tjetër. Disa sekretarë të mbrojtjes ankohen se evropianët nuk po e përmbushin pjesën e tyre të përgjegjësive, e kështu më radhë. Realisht, sa paguan SHBA-ja për NATO-n dhe sa paguajnë evropianët, sepse po dëgjojmë gjithë këto ekzagjerime?

Volker: Kjo është shumë e rëndësishme për t’u shpalosur. Sikurse thatë edhe ju, çështja e ndarjes së barrës që evropianët duhet të paguajnë më shumë për fushën e mbrojtjes. Më kujtohet kur kam qenë në studime pasuniversitare në Uashington gjatë viteve të `80-ta, kur kjo çështje ka qenë temë e diskutimit, pra nuk është asgjë e re dhe atëherë thoshim se kontributi ishte 3 për qind e GDP-së, ndërsa në vitin 2000 thamë, le ta harrojmë 3 përqindëshin dhe ra në 2 për qind, e pastaj vazhduam ta ulim edhe më shumë. Ku jemi tani, kur i shikojmë shpenzimet e tërësishme të fushës së mbrojtjes të të gjitha shteteve anëtare të NATO-s, buxhetin e këtyre shpenzimeve të të gjitha shteteve. SHBA-ja shpenzon 75 për qind dhe evropianët shpenzojnë 25 për qind të kësaj shume. Ky është një ndryshim gjatë pesëmbëdhjetë viteve të fundit, për të arritur që 50 për qind e shpenzimeve të jenë nga SHBA-ja dhe 50 për qind nga evropianët. Kur Bob Gates, sekretari i Mbrojtjes, i dha fund postit të tij, i përmendi këto gjëra në fjalimin e tij të famshëm që e mbajti dhe u ankua në lidhje me këto. Kjo nuk është e përballueshme, se SHBA-ja do të lodhet duke e subvencionuar mbrojtjen e Evropës, pra për shkak se Evropa duhet t’i financojë vetë fondet për mbrojtjen e saj. Kur kjo çështje ngrihet nga Donald Trump dhe Ted Cruz në fushatën e tyre politike, në të vërtetë është thënë gjatë gjithë kohës edhe nga njerëz të tjerë. Çështja e dytë është se, kur flasim për shpenzimet e NATO-s në fushën e mbrojtjes, nuk është shuma totale e buxhetit, por e buxhetit të vet NATO-s. NATO-ja ka buxhetin civil, ushtarak dhe infrastrukturor. Pjesa e SHBA-së në këtë buxhet është 20-22 për qind dhe kjo ndarje ka rënë qysh nga zgjerimi i NATO-s gjatë viteve 2000. Dikur ishte rreth 25 për qind. Tani buxheti të cilin e ndajmë me NATO-n është më i vogël, por buxheti që ndajmë në fushën e mbrojtjes është më i lartë.
Bugajski: Mirëpo, kjo është shumë totale e shpenzimeve, thjesht nuk është vetëm për qëllimet e NATO-s.

Volker: E saktë

 

Bugajski: Pra, është disi çorientuese nëse themi që po shpenzojmë aq shumë për NATO-n.

Volker: E saktë, për këtë arsye e kemi thënë para afro 50 vitesh se 50 për qind është shumë e drejtë, sepse ekonomia e SHBA-së është pothuajse e barabartë me atë evropiane. Mirëpo, merremi me sigurinë në Azi, kemi hemisferën tonë, parandalimin e armëve bërthamore, Arktikun, luftërat e mëdha që po ndodhin nëpër botë, në Lindjen e Mesme dhe jemi stabilizues në Lindjen e Mesme për një kohë të gjatë. Natyrisht që SHBA-ja do të shpenzojë më shumë sesa Evropa, por shtrohet pyetja, sa më shumë do të shpenzojë? Kjo fillon të duket sikur ka dalë jashtë kontrollit, me përqindjen 75 me 25.

Bugajski: Cili do të ishte ndikimi nëse SHBA-ja do t’i ulte këto shpenzime?

Volker: SHBA-ja po e bën tashmë këtë.

 

Bugajski: Në çfarë niveli?

Volker: Është një pyetje interesante. Le të kthehemi përsëri në vitet 2000, kur ka pasur ende vetëm katër brigada në Evropë. Përkushtimi i aleancës dhe mundësia për të vendosur nga atje për nevojat e popujve të tjerë, siç është Afganistani. Gjatë administratës së Bushit, sekretari Ramsveld donte t`i zvogëlonte shpenzimet në dy brigada, Bog Gatesin e uli në 3 brigada dhe e mbajti aty.
Gjatë administratës së Obamës, presioni vazhdoi përsëri. Gates u pajtua që këto shpenzime të zvogëlohen nga 3 në 2 për qind, tani do t’i zbresim në 1 për qind. E dyta është që jemi mësuar të bëhemi si forcë rotacioni, që do të thotë se ajo çfarë po bëjmë është se po e zbehim praninë tonë aktuale e të nevojshme në njësite të vogla dhe në disa pajisje të ruajtura për të bërë ushtrime me to herë pas here. Kjo ka të bëjë me nismën e sigurisë për të cilën po flasin njerëzit, është më mirë se asgjë. Dhe për këtë e vlerësoj kontributin e gjeneralëve Breedlove dhe Hodges, se si janë treguar kreativë lidhur me menaxhimin e uljes së shpenzimeve me këtë zvogëlim. Sepse më shumë sesa ulje është përdorim më kreativ i asaj që ka mbetur.

 

Bugajski: Evropianolindorët dëshirojnë që SHBA-ja të jetë ende e pranishme aty?

Volker: Ka qenë një bisedë shumë e rëndësishme që kemi bërë mbrëmë me njërin nga ministrat e Mbrojtjes, i cili gjendet këtu. Gjatë Luftës së Ftohtë kemi pasur forca në Berlin të cilat janë parë si fill kurthi, sepse tek kufiri i Gjermanisë Lindore me atë Perëndimore gjenden 300 mijë trupa të SHBA-së dhe aty kishte diçka për të hedhur në kurth. Ndërsa tani një kompani ushtarësh në Baltik shikohet si fill kurthi, por kënd do ta zë në kurth? Dhe mendoj se duhet ta ndryshojmë kursin tonë lidhur me këtë.

Bugajski: Do të doja të flisnim për Rusinë, për të ardhur në një përfundim në lidhjet me NATO-n. Pyetja e parë: Mali i Zi ka pranuar një ftesë për të marrë pjesë në samitin e Varshavës. Sa mendoni se është e rëndësishme kjo?

Volker: Mendoj që është jashtëzakonisht e rëndësishme si një simbol sa i përket mbrojtjes së NATO-s, është diçka shumë e vogël që ndodhet në brigjet e Detit Adriatik, përjashtuar këtu kufijtë e Malit të Zi me 600.000 banorë, pra një vend i vogël, nuk ka ndonjë rëndësi ushtarake, por simbolikisht mendoj se është shumë e rëndësishme. Kjo tregon se zgjerimi i NATO-s nuk përfundon me kaq, dhe në udhëheqjen e Obamës, ky është hapi i parë që e kanë marrë ndaj çfarëdo përkushtimi për zgjerimin e NATO-s. Mendoj se është e rëndësishme të dëshmohet se ky proces ende vazhdon, është një inkurajim për Maqedoninë, Bosnjën, madje një ditë edhe për Serbinë, pra shtetet e Ballkanit që nuk janë ende anëtare të NATO-s, nëse veprojnë në bashkësi, mund të bëhen anëtare. Është jashtëzakonisht e rëndësishme për Gjeorgjinë dhe Ukrainën, sepse në vitin 2008 është kundërshtuar plani i tyre për anëtarësim, qysh atëherë nuk ka pasur lëvizje në këtë drejtim drejt bashkëpunimit të tyre me NATO-n. Është krijuar një perceptim në Evropën Perëndimore se Rusia po e kundërshton, por nuk dëshirojmë ta marrim kështu. Rusia nuk ka të drejtë të vetos, në kontekstin afatgjatë procesi ka për qëllim ndërtimin e një Evrope ku ndjehemi të lirë, prandaj nëse atmosfera politike ndryshon në kontekst, do të rritej kjo mundësi. Pra, mendoj se është jashtëzakonisht e rëndësishme.

Bugajski: Një shtet të cilin nuk e përmendët, ku mbështetja për anëtarësimin në NATO është e papërmbajtur, është Kosova. Çfarë përgatitjeje do t’i duhej Kosovës për t’u anëtarësuar në NATO?

Volker: Njohjet. Kemi ende disa shtete të BE-së, disa nga të cilat janë anëtare të NATO-s, që ende nuk e njohin Kosovën si shtet të pavarur. Hapi i parë janë njohjet. Nuk mendoj se Spanja apo vendet tjera, por në veçanti Spanja, do ta njohin Kosovën nëse këtë nuk e bën Serbia. Nëse Serbia nuk e njehë, mendoj se Kosova ka ngecur jashtë anëtarësimit në NATO për një kohë.
Nëse bie fjala, ka ende rrugë drejt suksesit, natyrisht që gjatë viteve të fundit ka pasur progres, të mos e harrojmë këtë, por duhet të ketë ende zhvillime për normalizimin e bashkëpunimit mes Kosovës dhe Serbisë. Kjo pa i vënë serbët në pozitë që t’u thuhet vetëm njohje dhe s`ka tjetër. Mendoj se sa më shumë të zhvillohen këta shembuj, aq më shumë miqësor do të bëhej procesi, saqë më vonë mund të çojë deri tek njohja.

Bugajski: Le të supozojmë se edhe Kosova do ta ndjekë rrugëtimin e Maqedonisë, që të sigurojë çdo gjë për të marrë ftesë, për shkak të vetos greke, hartave etj?

Volker: Edhe për këtë duhet të ketë një angazhim special të NATO-s. Ne do ta ndjekim planin e veprimit për anëtarësim me një territor, për shkak se disa shtete të NATO-s nuk e shohin si shtet, për këtë ata nuk duhet ta përdorin fjalën anëtarësim, planin e veprimit për anëtarësim, për shkak se do të thonë se nuk mund të jetë anëtare sepse nuk është shtet. Do të duhej të ekzistonte një plan vjetor, sikurse që e kemi planin vjetor kombëtar për Gjeorgjinë.

Bugajski: Më lejo të kthehem tek Rusia, jo aq shumë lidhur me terroristët rusë, por me revizionizmin rus, territorial dhe historik, përpjekja për ta shtuar ndikimin në Ballkan. Çfarë rreziku mendoni se mund të ketë Rusia për rajonin e Ballkanit?

Volker: Mendoj se gabojnë, por Rusia mendon se po përfiton nga shtetet e dobëta dhe të ndara që varen nga ajo dhe aktivisht po mundohet ta krijojë këtë, duke përdorur Gazpromin, mafinë, shërbimet e inteligjencës, ushtrinë, diplomatët, sanksionet tregtare dhe lidhjet. Ata përpiqen t’i dobësojnë shtetet dhe t’i përçajnë mes veti, duke e bërë Moskën qendrën e duhur për mbështetje dhe që u duhet për të mbijetuar, po ashtu duhet të përmend edhe korrupsionin. Kjo ndodh tek shoqëritë e dobëta, që do të thotë se njerëzit e këtyre vendeve nuk arrijnë ta realizojnë potencialin e tyre. Për shembull, nëse shikoni Ukrainën dhe Poloninë, pas rënies së Murit të Berlinit dhe Paktit të Varshavës, pak a shumë kanë pasur të njëjtën GDP, ka pasur qeverisje të dobët në Ukrainë, ka pasur shumë ndikim të Rusisë për ta mbajtur vendin të përçarë. Polonia, duke qenë më kohezive, anëtare e BE-së dhe e NATO-s, është shkëputur. Ky është një shembull i popullit nën trysninë dhe presionin rus.

Bugajski: Sa i përket rastit të Kosovës, Rusia bën më shumë trysni në vendet që duket sikur ka trashëgimi dhe fe të përbashkët, faktorë etnikë dhe linguistikë, siç është Bullgaria apo Serbia. Por, në rastin e Shqipërisë kjo gjë është e pamundur. A paraqet kjo ndonjë rrezik ndaj ballafaqimit të Kosovës me Rusinë?

Volker: Mendoj se ata e mbajnë nacionalizmin më lart se sa mund të jetë, përmes kishës dhe sllavizmit rus që mundohen ta projektojnë. Mendoj se në Serbi disa elemente tërhiqen nga kjo dhe natyrisht, një pjesë e nacionalizmit serb ndjen se “Kosovo Polje” është pjesë e historisë së Serbisë dhe i përket Serbisë, pavarësisht njerëzve të tjerë që jetonin aty.

Bugajski: Le t’i kthehemi rajonit më të gjerë, posaçërisht tek vendet baltike të cilat janë nën trysninë e Rusisë, minoriteteve ruse, rusishtfolësve, për frikën nga përsëritja e skenarit ukrainas. Si mundet NATO-ja, duke qenë organizatë e sigurisë, ka qenë një organizatë e sigurisë, si mund të ballafaqohet me këto luftërat hibride, indirekte, siç i quajnë ata.

Volker: Mendoj se NATO po bën mjaft në këtë rajon. Fillimisht kemi mbrojtjen e përbashkët të NATO-s, e kemi vendosur iniciativën për siguri, jemi të përkushtuar në mbrojtje, në mbajtjen e ushtrimeve, kjo është në rregull. Por, funksioni i dytë themelor i NATO-s është menaxhimi i krizave. NATO-ja nuk po ndërmerr vërtetë asgjë për ta menaxhuar krizën në Ukrainë dhe ky është kërcënimi më i madh për sigurinë e Evropës prej se është themeluar NATO-ja dhe prej Luftës së Ftohtë. Kemi parë që Rusia i ka pushtuar fqinjët e vet, ka okupuar dhe aneksuar territore, ka mbështetur grupe separatiste, e ka fshirë një pjesë të kufirit ndërkombëtar ruso-ukrainas. Ky është një kërcënim i drejtpërdrejtë i marrëdhënieve në Evropë pas Luftës së Ftohtë, ku në atë kohë, duke përfshirë edhe Rusinë, u tha që do të respektohet integriteti dhe sovraniteti i çdo shteti dhe do të ketë ndalim lidhur me përdorimin e forcës. Rusia e ka hedhur tashmë poshtë këtë, ky është një problem i madh, NATO duhet të përshihet këtu. NATO duhet t’i ketë këshilltarët e vet në Ministrinë e Mbrojtjes së Ukrainës, për t’i ndihmuar që të forcohen. Duhet të kemi këshilltarë dhe trajnues në forcën ushtarake për t’u ndihmuar që t’i rrisin aftësitë. Duhet t’u japim pajisje për t’i rritur këto aftësi, duhet t’u ndihmojmë për të pasur siguri në kontrollin e kufijve, për rivendosjen e kontrollit në kufijtë ndërkombëtarë. Duhet t’u bëjmë presion mbi procesin e bisedimeve, pra që të mos vërsulen në Ukrainë, që t`i bëjë ata të pajtohen që Rusia të jetë e pranishme në territorin tyre. Duhet t’i bëhet presion Rusisë që t’i lëshojë territoret ukrainase. Kjo ka të bëjë me menaxhimin e krizave. E treta është parandalimi i menaxhimit të krizave. Të ketë mundësi të ndërhyjë para se të pengohet nga ndonjë gjë. Për këtë kemi argumentuar dhe përgjigjur bashkë për atë që duhet të ekzistojë një ekip hibrid i reagimit. Nëse ndodh të kemi një situatë në të cilën agjitatorët po veprojnë, protestojnë, sfidojnë autoritetin, ndoshta edhe i rrokin armët, kemi parë atë çfarë ka ngjarë në Ukrainën Perëndimore para fillimit të konfliktit në bisedimet me popullatën rusishtfolëse. Nëse do të shihnim diçka të ngjashme në ndonjërën prej vendeve baltike, me popullatën e atjeshme rusishtfolëse, do të ishte një ide e mrekullueshme që të formohet më herët një grup shumëkombësh, që përfshin njerëz ekspertë të komunikimit politik, të dhënies së mesazheve, në inteligjencë, në kontrollin kufitar, si një mënyrë e shpejtë për t’iu adresuar dhe qëndruar pranë ndonjë incidenti, për ta parandaluar që kjo të rritet dhe të bëhet diçka e vështirë për t’u menaxhuar.
Bugajski: Ukraina ishte shumë e lëndueshme, duke pasur parasysh të gjithë faktorët.
Volker: Vendet e NATO-s i kanë këto mundësi, për të formuar grupe të tilla të aftësuara për t’i ushtruar dhe dislokuar shpejt në rast të ndonjë incidenti. Duke i bërë këto, sigurisht pamundësoni ndodhjen e një incidenti.

Bugajski: Para se t’u kthehemi zgjedhjeve në Amerikë, dëshiroj t’i lë vend vlerësimit tënd për kampanjën e zgjedhjeve. Pyetja e fundit për Ballkanin. A ndryshon qasja e SHBA-së dhe BE-së rreth qëndrimit ndaj rajonit? Shpeshherë kam dëgjuar se SHBA-ja po e vazhdon mosangazhimin, ua kanë lënë në dorë evropianëve, të cilët jodomosdoshmërish janë të përkushtuar për t’i çuar vendet tona drejt BE-së dhe NATO-s. Si do t’i përgjigjeshit kësaj?

Volker: Do të thosha që koncepti i zgjerimit të NATO-s dhe BE-së ende është i mundur. E kemi Malin e Zi, asociacionet dhe diskutimet me Turqinë si pjesë e marrëveshjes për refugjatët, pra  koncepti është i gjallë. Përkushtimi ndaj kësaj dhe dëshira për ta vazhduar procesin dhe për ta parë suksesin e shteteve që do të bëhen pjesë e NATO-s dhe BE-së. Tani kjo është shumë e dobët për momentin. Janë shumë pak shtete, sikurse Polonia, që janë zmbrapsur. Të gjithë në BE po shikojnë kah brendësia, nevojat e tyre, çështjet e tyre dhe që të ndërmarrim sfida me shtetet tjera, thjesht nuk është opsion për momentin. Pra, koncepti ekziston, por përkushtimi është i dobët. Sinqerisht, kjo do të kërkojë një udhëheqësi tjetër të SHBA-së dhe të Evropës për ta mundësuar këtë. Vlladimir Putini po bën gjithçka që mundet për të ndihmuar…duke trembur çdokënd që nuk është në NATO. Por deri tani kjo nuk ka ndryshuar.

Bugajski: Le të kthehemi tek zgjedhjet në SHBA. Jemi thelluar në procesin e zgjedhjeve për të dy partitë, një parti ka tre kandidatë, tjetra dy. Jam kureshtar të di se cili është qëndrimi juaj për kandidatët e dy partive sa i përket politikës së jashtme? Le të fillojmë me zërin udhëheqës republikan, Donald Trump, një miliarder, a janë komentet e tij izolacioniste kur flet për zvogëlimin e përfshirjes së SHBA-së ndaj NATO-s, apo uljen e pranisë amerikane në Azinë Lindore. Si do ta përshkruanit këtë?

Volker: Pa Trumpin, nuk mendoj se dimë diçka për pikëpamjet e tij politike. Fjalimet që ai mban, mendoj se kanë për qëllim të lidhen emocionalisht me votuesit edhe kur thotë se duhet ta zvogëlojmë kontributin tonë në NATO, ajo çfarë ka për qëllim është çështja e ndarjes së barrës. Ne po kujdesemi për sigurinë e të tjerëve, por ata nuk po e kryejnë pjesën e tyre të obligimeve. Kjo është ndjenja që shumë njerëz e kanë. Ai po mundohet t’ia japë mesazhit fuqinë emocionale të votuesve. Nëse ai do të fitonte, nuk e kam të qartë se çfarë hapi do të ndërmerrte në lidhje me NATO-n. Mendoj që ai nuk ka ndonjë ide. Ai po përpiqet që emocionalisht të lidhet me votuesit, me synimin për t`i fituar zgjedhjet.

Bugajski: A mund të jetë ky ndonjë rrezik i paparashikueshëm?

Volker: Po.

Bugajski: Mendoj se ky është rreziku më i madh për politikën e jashtme.

Volker: Nëse do të isha kandidat për president apo këshilltar i kandidatit presidencial, do të doja menjëherë sqarimet e këtyre çështjeve. Cilat janë vlerat dhe përkushtimi ynë? Si i vlerësojmë aleatët tanë, si i shohim kundërshtarët, si i shohim zhvillimet në botë? Nuk jemi notues pasivë që drejtohemi vetëm nga vetvetja pa i shikuar të tjerët. Jemi të interesuar të kemi demokraci, ekonominë e tregut, sundimin e ligjit, të drejtat e njeriut, sigurinë, paqe në botë dhe duam t’i mbështesim këto në mënyrë aktive. Kështu do të doja të bëhej. Kjo nuk është e dizajnuar për të fituar vota, kjo do të thotë që asnjë kandidat, madje edhe më të përgjegjshmit prej tyre, siç janë Hillary Clinton dhe John Kasich, madje edhe ata nuk e sqarojnë këtë gjë, nuk kanë dëshirë të flasin për përkushtimin e SHBA-së. Kjo është kështu sepse tani votuesit thonë, a nuk kemi parë shumë luftëra, a nuk kemi bërë mjaft për njerëzit tjerë. Trumpi do që t`i përdorë këto ndjenja për këto argumente.

Bugajski: Në të kaluarën ideja e lidershipit amerikan ka qenë pozitive gjatë zgjedhjeve, kurse tani nuk po e ka atë rëndësinë në mesin e kandidatëve kryesorë?

Volker: Pajtohem me këtë. Nëse shtrohet çështja e lidershipit amerikan në tërë botën. Po, mendoj se është me rëndësi, ka nisur me presidentin Obama kur po kandidonte në zgjedhjet e vitit 2008, edhe ai ishte kundër kësaj. Ai thoshte se SHBA-ja ka bërë mjaft dhe duhet të tërhiqemi pas, dhe atë e ka bërë gjatë presidencës së tij. Mendoj se edhe ajo çfarë deklaron Trumpi është e ngjashme, por këto i kemi dëgjuar në njëfarë mase edhe nga Sanders dhe Cruz. Mendoj se në publik ky është një mendim, kur bie fjala për lidershipin amerikan për të përforcuar sigurinë dhe interesat tona, pastaj mendoj se publiku është shumë pasionant, sepse kërkon një qeveri që t’ia kuptojë nevojat dhe kërcënimet që ka.

Bugajski: Kam lexuar në një faqe interneti për frikën që kanë evropianolindorët nga ajo që ka thënë Trump për admirimin ndaj liderëve të fuqishëm, sidomos si Vlladimir Putini. Ky është një shqetësim për rajonin, sepse, a do të thotë se SHBA-ja do t`i japë duart e lira për të vepruar në rajon. A do t`i japin duart e lira për shembull për të vepruar në rastin e Kosovës dhe Serbisë?

Volker: Them se për sa shpjegimi i mënyrës se si Trump shprehet për liderët tjerë të botës, flet për karakteristikat e tyre personale, nëse ata duken si njerëz të fuqishëm, kjo për shkak se ai është një biznesmen që përpiqet edhe vetë të veprojë si njeri i fuqishëm, di si të luajë dhe t’i zhvillojë gjërat, prandaj mendoj se mund ta ndërlidhë këtë edhe me njerëzit tjerë të fuqishëm. Por, shpesh ka thënë nëse të tjerët janë sjellë mirë me të, republikanët, media, Megan Kelly. Ju garantoj se Putini nuk ka qëllim të sillet mirë ndaj Trumpit si president. Ai ka për qëllim t’i shmanget Trumpit, kudo që ai mund ta bëjë këtë.

Bugajski: A e kupton këtë Trumpi?

Volker: Nuk e di nëse mund të flasim për këto detaje.

Bugajski: Është një shqetësim që e kam dëgjuar në Kosovë, nëse fiton Trumpi, ka gjasë që pozicioni i Kosovës të bie ndërkombëtarisht?

Volker: Unë më shumë do të shqetësohesha se a janë njerëzit e duhur në politikën e jashtme. Kemi njerëz të shumë të mirë edhe nga ana e demokratëve, edhe nga ana e republikanëve, të cilët i njohin problemet globale, mund t’i menaxhojnë çështjet e vështira, sepse këto i kanë bërë edhe më parë. Shumë nga ata kanë lënë me kohë administratën e Obamës, disa janë ende aty. Shumë prej tyre kanë punuar edhe gjatë administratës së Clintonit, apo të Bushit.

Bugajski: Ose kanë punuar jashtë vendit.

Volker: Rreziku është nëse do të kemi një president i cili ka qenë i ashpër në fjalimet e tij, atëherë ai do të privohet nga njerëzit më të mençur dhe më të aftë.

Bugajski: Por, le të mendojmë se do të përfitojë komuniteti i analistëve.

Volker: Komuniteti i analistëve është vetëm njëra anë dhe ju keni qenë pjesë e tij për një kohë të gjatë këtu në Uashington. Do të ndihmojë të përparojë nëse ka një administrim më largpamës, me ide për një aleancë me akterë nga jashtë. Po, nëse do të ketë një administratë të painteresuar, atëherë komuniteti i analistëve do të ishte më pak relevant.

Bugajski: Kjo është një pjesë tjetër e politikës së Trumpit, para se t’i kthehemi Hillary Clintonit, e cila mendoj se është turbulluese për myslimanët dhe qëndron nën petkun e islamofobisë, kundër tolerancës religjioze, pohimeve boshe për myslimanët, të mos lejojë asnjë mysliman të hyjë në vend. A është kjo diçka që duhet të na shqetësojë ne në Amerikë?

Volker: Ashtu mendoj. Ai po luan me emocionet e publikut dhe publiku i sheh terroristët islamikë duke luftuar, duke hedhur bomba dhe duke prerë koka njerëzish, dhe këto duke i bërë në emër të islamit, reagimi i natyrshëm i publikut është që të thotë që myslimanët të mos lejohen të vijnë këtu.. Në SHBA kemi 5-6 milionë myslimanë të cilët janë qytetarë të shkëlqyer dhe njerëz të mirë, e që nuk janë aspak pjesë e asaj. Por, ne kemi 348 milionë njerëz të tjerë të cilët pyesin se çfarë është duke ndodhur, prandaj këtë lojë po luan Donald Trumpi. Është një ndjenjë nga jashtë që njerëzit nuk e kuptojnë, është ajo për çfarë po flisnim më parë, e kanë keqkuptuar se shumica e myslimanëve janë shënjestra të terroristëve, shumica e myslimanëve janë kundër terrorizmit. Njerëzit, si mbreti i Jordanisë, flet për t’i bombarduar vet këta terroristë. Ka shumë aleatë të fuqishëm këtu.

Bugajski: Njerëzit e parë që ofruan dhurime të gjakut pas sulmeve në Bruksel, ishin pjesëtarë nga komuniteti mysliman.

Volker: Duhet ta dimë një gjë, se mënyra e vetme për ta luftuar terrorizmin është nëse e luftojmë së bashku me myslimanët.

Bugajski: Para se ta përfundojmë, me pyetjen e fundit për Hillart Clinton, si e vlerësoni përparimin e saj, ajo duket sikur do ta fitojë nominimin nga Partia Demokratike, ka zëra që thonë se skandali lidhur me emailat e saj mund të ketë ndikim në kandidaturën e saj. Si e vlerësoni ecurinë e këtyre zhvillimeve?

Volker: Së pari ke të drejtë, se përfaqësimi po e formëson rrugëtimin drejt konventës, ajo mund të vazhdojë përmes delegaturës së demokratëve me mjaft delegatë të përkushtuar për t’u nominuar dhe zgjedhur. Megjithatë, është e çuditshme kjo, sepse Bernie Sanders vazhdon të fitojë dhe duke qenë se janë zgjedhje proporcionale, çdo herë që humb, ajo vazhdon të marrë pikë. Ajo i ka mirë punët me drejtuesit e partisë dhe në fund do të ketë mjaftueshëm delegatë sa të fitojë. Ju përmendët çështjen e emailit, FBI-ja ka bërë një investigim serioz në emailat e saj privatë. Serverin që ka qenë në bodrumin e shtëpisë së saj, që ajo e ka përdorur për komunikim si sekretare e Shtetit, është vërtetuar se ka pasur material të klasifikuar për të cilin ajo ka deklaruar se nuk e ka ditur që ka qenë i tillë. Kjo është paksa e tepruar, por njerëzit e stafit të saj, të departamentit shtetëror, ia kanë dërguar asaj këto, prandaj, si kanë arritur ata deri tek këto të dhëna nga një server i klasifikuar në një server të paklasifikuar?. A e kanë bërë këtë nën presion apo sikur një staf i etur për këtë. Pra, mbetet shumëçka për t’u zbardhur. Duke punuar për qeveri, duke u deklaruar për të pasur siguri, që ka qenë përgjegjës për ruajtjen e të dhënave të klasifikuara. Dihen obligimet dhe detyrat që duhet pasur për mbrojtjen e këtij materiali. Është detyrë individuale që si zyrtar i qeverisë, kur të shohësh material të klasifikuar, ta ruash si duhet, dhe ky autoritet vjen direkt nga sekretarja e Shtetit. Ajo e ka këtë përgjegjësi. Nëse kjo konsiderohet si akuzë kriminale për stafin apo për vetë atë, atëherë kjo do ta zbehte kandidaturën e saj.

Bugajski: Në këtë mënyrë, të shohim çfarë do të ndodhë, mendoj se do t’u kthehemi pyetjeve për zgjedhjet në Amerikë dhe mbase t’ju kemi përsëri këtu pas samitit të Varshavës, për të biseduar edhe më shumë për sigurinë. Besoj se edhe shikuesve në Kosovë u ka pëlqyer emisioni. Faleminderit që ishit këtu me mua!

Volker: Faleminderit!