“Tensionet janë të një lloji të kontrolluar, janë shumë tensione të kontrolluara dhe gjerësisht të manipuluara e të dirigjuara”, ka thënë Joseph. “Ka përgjegjësi shtetërore në këto lloje të incidenteve dhe ne jemi këtu në Beograd. Kur flasim për veriun, për këto incidente, ka një përgjegjësi shtetërore pikërisht këtu”

 

Analisti i politikave të jashtme, Edward P. Joseph, ka thënë se tensionet në veri të Kosovës janë të dirigjuara nga Beogradi.

Në një intervistë për KOHËN, profesori i Universitetit Johns Hopkins ka folur për raportet Kosovë-Serbi dhe tek ka komentuar prapësimin që Serbia ia ka bërë zëvendëskryeministrit Besnik Bislimi pak para se të mbërrinte në Beograd, ka thënë se ky veprim ishte dizajnuar për ta turpëruar Kosovën. Këtë e ka kualifikuar si gabim të dytin më të madh të presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiq, brenda pak muajve.

Në këtë intervistë të dhënë në Beograd, Joseph ka komentuar edhe sjelljen e Serbisë në raport me Rusinë dhe ka thënë se Vuçiqi po i ofron miqësi dhe përkrahje armikut të tërë Perëndimit.

 

KOHA: Z. Joseph, e kemi parë së fundmi që administrata amerikane i ka bërë thirrje Qeverisë së Kosovës që ta shtyjë zbatimin e vendimit për targat për 10 muaj. Çfarë mendimi keni për këto çështje?

Joseph: E dini, kam një eksperiencë të gjatë në çështjet e rajonit, duke përfshirë edhe Kosovën, ku isha me misionin e OSBE-së. Ne të gjithë kemi eksperiencë të gjatë me këto tensione dhe çështja kryesore është që rrallë, shumë rrallë këto tensione janë spontane. Ka një kontroll të fortë shtetëror, në kuptim të aparatit shtetëror në veri, që nuk është i ligjshëm dhe duke mos respektuar sundimin e ligjit në Republikën e Kosovës. Kështu që, tensionet janë të një lloji të kontrolluar, janë shumë tensione të kontrolluara dhe gjerësisht të manipuluara e të dirigjuara. Kjo është çështja e parë. Pra, që ka përgjegjësi shtetërorë në këto lloje të incidenteve dhe ne jemi këtu në Beograd, e kur flasim për veriun për këto incidente, ka një përgjegjësi shtetërore pikërisht këtu.

 

KOHA: Së fundmi kemi edhe çështjen e targave dhe që ka shkaktuar tensione. Si i shihni tensionet e fundit?

Joseph: Mënyra se si e shoh këtë është që kjo nuk është çështje unike. Është një nga pikëpyetjet jetëgjata këtu në Beograd: se a do ta njohin pavarësinë e Kosovës dhe ta njohin Prishtinën si një kryeqytet të një shteti të pavarur. Ky është në funksion të gjithë problemit. Dhe në kuptim të tensioneve të tanishme dhe kërcënimit që paraqitet nga Qeveria e Kosovës se do ta zbatojë vendimin për targat e t’i largojë ato që nuk janë RKS, që nuk janë në pajtueshmëri me ligjin, dhe rezultatet që do të prodhonin, që do të kishte menjëherë vendosje të barrikadave dhe i kam parë me sytë e mi këto barrikada në vitin 2011. Më kujtohen. Më kujtohen edhe tensionet, madje në atëkohë kishte edhe gjuajtje armësh ndaj KFOR-it. Më kujtohet që një polic gjerman ishte plagosur atëbotë. Dhe një pjesëtar special i Policisë ishte vrarë. Kështu që më kujtohen ato tensione.

Ju e dini porosinë e SHBA-së dhe vendeve të QUINT-it. SHBA-ja po thotë që Kosova ka të drejtën e saj për ta zbatuar vendimin, por po i bën thirrje Kosovës që ta shtyjë zbatimin e vendimit. Dhe ky është qëndrimi im rreth kësaj teme: Është e kuptueshme të kërkosh shtyrje të vendimit, por jo pa kërkuar nga Serbia diçka dhe duke lëvizur në veri në linjë me sundimin e ligjit. Pra, s’mund ta pyesësh Kosovën ta shtyjë një vendim të ligjshëm, në përputhje me ligjin dhe të mos bësh asgjë për paligjshmërinë në veri.

Nuk mund të kërkosh njërën e jo tjetrën, në opinionin tim. Çfarë do të bëja, po të isha vendimmarrës nuk do të kërkoja vetëm tërheqje nga zbatimi, por do të kërkoja avancim të sundimit të ligjit në veri, sepse ky është në interes të serbëve të Kosovës dhe shqiptarëve të Kosovës. Kjo nuk është një dhuratë për vetëm njërën palë.

Sundimi i ligjit është për të gjithë dhe e di nga bisedat me serbët e Kosovës që nuk janë të kënaqur me situatën në veri dhe shumica e di se ky është një veprim kriminal se çfarë po ndodh. Kjo është çështja. Pra, jo duke i thënë njërës palë: “Ndaluni ju, mos e zbatoni këtë vendim që prodhon një krizë”. Por çfarë po bëni për të avancuar sundimin e ligjit?

Dhe, do të ndërmerrja një hap konkret në këtë drejtim. Do të insistoja, duke kërkuar nga presidenti serb këtu në Beograd: “Ju duhet të lëvizni me sundimin e ligjit në veri” dhe një veprim konkret do të ishte: “Na tregoni se kush e vrau Oliver Ivanoviqin në veri të Kosovës”. Ai ishte vrarë në vitin 2018. Ishte qartazi një goditje politike për të frenuar ndonjë zë opozitar, ndonjë zë të moderuar në veri dhe për ta mbajtur kontrollin në veri.

Kjo të paktën do të ishte një hap që do t’i duhej t’i kërkohej Beogradit përderisa i kërkon diçka Prishtinës. Beogradit duhet t’i kërkohet diçka konkrete në drejtim të sundimit të ligjit. Jo koncesion Kosovës, sepse kjo çfarë po bën është çështje e sundimit të shtetit ligjor dhe Oliver Ivanoviq ishte një serb, familja e tij meriton drejtësi dhe në pikëpamjen time nuk është e mundur që Serbia nuk e di se kush është përgjegjës për këtë. Fakti që nuk kanë lëvizur për të ndriçuar këtë rast është se nuk ka sundim të ligjit. Kjo është shenjë dhe mesazh, kjo është masa që do të doja të ndërmerrej. Dhe jo vetëm t’i thuhet Kosovës: shtyjeni ju vendimin, por le të lëvizim ngadalë derisa të lëvizim me sundimin e ligjit në veri”. Kjo është përgjigjja ime.

 

KOHA: Një çështje tjetër është kthimi mbrapa nga ana e Serbisë e zëvendëskryeministrit të Kosovës, z. Besnik Bislimi. Çfarë porosie jep ky veprim për bashkëpunimin rajonal?

Joseph: Shiko, kjo është një porosi shumë e keqe. Është një porosi e tmerrshme, sepse është një porosi e dizajnuar për të poshtëruar Kosovën.

Dhe në një mënyrë, kundër zëvendëskryeministrit Bislimi, të cilin e njoh dhe e respektoj, dhe më e rëndësishmja, të cilin serbët e njohin dhe po shpresoj që serbët e respektojnë, sepse takohen me të rregullisht në Bruksel.

Këtë e dinë se është një figurë serioze me të cilin kanë bërë progres në një numër çështjesh sikurse çështja e energjisë e të tjera. Kështu që, në pikëvështrimin tim ishte një hap shumë i keq nga presidenti Vuçiq , të cilin natyrisht duhet ta mbajmë përgjegjës për këtë dhe shpresoj ambasadat perëndimore e kuptojnë mesazhin poshtërues dhe të pushtetit që ka pasur për qëllim ky veprim.

Mbajeni mend si mund të shkonte. Nëse pozicioni i presidentit Vuçiq do të ishte: “Shikoni, nuk po e lejoni Petkoviqin të hyjë në Kosovë kur ai dëshiron, apo ndonjë tjetër zyrtar”. Mirëpo sa më kujtohet, kryeministrja Ana Bërnabiq e ka vizituar Kosovën, kohë më parë. Ajo ishte lejuar ta vizitojë Kosovën. Po të thoshte Vuçiqi se “nuk po e lejojmë Bislimin sepse na i kanë ndaluar vizitat”, edhe mund ta bënte këtë që bëri, por Kosova nuk e ka bërë këtë.

Serbia lejoi Bislimin të hyjë dhe të vozisë drejt Beogradit e të afrohet afër kryeqendrës për 120 kilometra dhe pastaj e kthyen mbrapsht. Dhe për mua, me të vërtetë shpresoj që Ambasada e SHBA-së, ambasadat e QUINT-it ta kuptojnë shëmtinë e këtij mesazhi. Ky ishte një mesazh i një poshtërimi dhe shfaqje e fuqisë. Në kontekst të raporteve Kosovë-Serbi, kjo sjell një histori të shëmtuar: “Ne ju sundojmë juve, ne ju tregojmë juve, ju jeni nën ne”. Mendoj se ky është mesazh i shëmtuar dhe mendoj se për presidentin Vuçiq ky ishte gabimi i dytë serioz që e ka bërë në dy muajt e fundit. I pari ishte nënshkrimi i marrëveshjes me Lavrovin. Këto janë dy prova të realitetit të Aleksandar Vuçiqit.

 

KOHA: Një aspekt negativ që e përmendët është marrëveshja e Serbisë me Rusinë, duke pasur në mendje luftën në Ukrainë dhe krizën. Çfarë mesazhi dërgon Serbia te bota dhe vlerat demokratike me nënshkrimin e kësaj marrëveshjeje?

Joseph: Mendoj se mund ta lidhim këtë me prapakthimin e zëvendëskryeministrit Bislimi. Ai ishte një mesazh për ta poshtëruar Kosovën. Marrëveshja e Serbisë me Rusinë në New York ishte për të poshtëruar Shtetet e Bashkuara. Kështu që shohim në një interval dy mujor, shtator e tetor, e shohim Aleksandar Vuçiqin, duke ndërmarrë dy hapa poshtërimi: duke poshtëruar Kosovën me këtë plan të mirëmenduar për ta kthyer Bislimin kur ai arriti afër Beogradit dhe një tjetër plan të qartë: për të poshtëruar Shtetet e Bashkuara. Dhe mos të harrojmë, kjo nuk ndodhi spontanisht. Vuçiq e takoi Jack Sullivan, këshilltarin kombëtar të presidentit Biden për siguri e pastaj Viktoria Nulandin, e cila është një nga figurat më të larta në Departamentin e Shtetit dhe pastaj pasi takoi këto dy figura kyç, ai nuk tha asgjë për marrëveshjen me Lavrovin.

Ai pastaj befasoi pavarësisht fjalëve të mira që iu tha Sullivan e Nullandit, pastaj befason me një lajm bombë duke nënshkruar një marrëveshje, pra ministri i Jashtëm serb, Selakoviq, me ministrin e Jashtëm rus, në Shtetet e Biskuara të Amerikës, në selinë e Kombeve të Bashkuara. Pra kjo nuk ndodhi në Moskë, por ndodhi në tokën amerikane përballë gjithë botës.

Dhe, s’ka rëndësi se cila ishte përmbajtja e marrëveshjes, s’ka rëndësi se çka u pajtuan, por kjo ishte një shenjë para syve të botës për legjitimitetin e Rusinë. Kjo ishte një dhuratë nga Serbia për Rusinë, në tokën amerikane, në OKB, para gjithë botës, duke legjitimuar Rusinë dhe legjitimuar madje edhe Lavrovin që është një person i tmerrshëm e i cili po iu nënshtrohet sanksioneve. Lavrovi personalisht është sanksionuar në vazhdën e sanksioneve të tjera kundër Rusisë.

Kështu që, shikoni, kjo nuk është një gjë që ndodhi rastësisht dhe vërtet s’ka rëndësi përmbajtja e marrëveshjes. Kjo marrëveshje ishte për ta legjitimuar Rusinë dhe për ta poshtëruar SHBA-në. Dhe për mua, këto janë prova se kush është Vuçiqi dhe me kë po përballemi. Dhe, vetëm shpresoj që administrata amerikane e kupton këtë se nuk është vetëm çështje e ballkanike, e vështirësive me Kosovën, Bosnjë-Hercegovinën, Malin e Zi apo të tjera. Kjo përfshin gjëra serioze dhe Aleksandar Vuçiq nuk është vetëm një djalosh që vetëm po vallëzon pak, por është një njeri që aktivisht po promovon interesat e Rusisë, që është armike e perëndimit. Vuçiqi po i ofron miqësi dhe përkrahje armikut të tërë Perëndimit. Kjo është çështje shumë serioze dhe hap alarmues për çfarë po flasim këtu.

 

KOHA: Duke pasur parasysh marrëdhëniet Kosovë-Serbi, një i ashtuquajtur propozim franko-gjerman po qarkullon: Çfarë mendimi keni – a është e mundur një marrëveshje midis Prishtinës dhe Beogradit duke pasur në mendje përvojat nga e kaluara?

Joseph: Do t’i përgjigjem në dy pjesë pyetjes kur bie fjala te propozimi franko-gjerman. Por dua të them diçka më shumë për demokracinë dhe Kosovën. Ne mund të shohim këtu në Serbi, siç e tha kryeministri Kurti dhe ka pasur të drejtë kur e tha: “Serbia nën Vuçiqin nuk është një demokraci dhe ka bërë prapakthim”.

Edhe unë e kam thënë të njëjtën dhe po të njëjtën e ka thënë kryeministri Kurti, që është një poentë e saktë. Por, dua të flas për gjendjen e demokracisë në Kosovë po ashtu. Në tërë botë duke përfshirë edhe shtetin tim, SHBA-në, e shohim se demokracia është duke u sfiduar. Dhe brenga dhe thirrja ime për të gjithë faktorët në Kosovë, duke përfshirë kryeministrin Kurti dhe presidenten Osmani, është që gjithnjë punoni për ta avancuar demokracinë në Kosovë, pavarësisht se çfarë bën Serbia.

Puna në demokratizim kurrë nuk ndalon. Dhe thirrja ime për Qeverinë Kurti është që Qeveria të punojë në avancimin e demokracisë në Kosovë dhe shoqërinë e saj, duke unifikuar dhe jo duke qeverisur, duke përçarë. E shohim atë rrezik e kërcënim në SHBA nga liderë republikanë që duan të përçajnë dhe kështu duke fituar pushtet nga ndasitë që krijojnë dhe shpresa ime është që Kosova nuk e zgjedh atë rrugë.

Dhe faktorët që e ndërtojnë demokracinë sikurse media e lirë, shprehja e lirë, shoqëria civile dhe dhënia e përgjegjësisë nga lidershipi, të vazhdojë. Ajo gjithnjë do ta tregojë dallimin nga autokracia aktuale e Serbisë. Ne të gjithë e duam Serbinë demokratike dhe unë shpresoj që Kosova ta vazhdojë rrugën progresive të demokracisë sepse kjo është shumë e rëndësishme. E tash t’i kthehemi pyetjes suaj: Propozimin franko-gjerman. Dukshëm Prishtina e ka këtë plan në dorë. Dukshëm edhe Serbia e ka atë. Nuk është bërë publik. Raportimet e mediave mund të jenë krejtësisht të pasakta. Kjo është gjëja kryesore për mua. E kemi shkruar në një raport në John Hopkins, ku e kemi sqaruar në një mënyrë të qartë.

Çështja kyç nuk është një plan franko-gjerman që ‘Serbia bën këtë, e Kosova bën atë”. Një lloj të plani të mrekullisë. Planet dihet. Ka vetëm një zgjidhje për këtë – që sovraniteti, integriteti territorial dhe funksionaliteti i Kosovës duhet të ruhen. Për këtë duhet flasim. Me mbrojtje të plotë dhe aftësi të komunitetit serb për të marrë pjesë të barabartë në shoqërinë e Kosovës: në qeveri, në ekonomi, në shoqëri. Kjo është qenësore. Për këtë duhet të flasim. Një shtet multietnik, brenda kufijve, pa bashkim me Shqipërinë apo ndarje. Për këtë po flasim. Pra jo për ndonjë plan të mrekullisë që “ju bëni këtë dhe atë”.

Ne e kemi sqaruar në këtë raport në muajin janar, që ky është çelësi për këtë çështje dhe për rajonin dhe Serbinë. Nuk është e komplikuar. Është njohja nga vetëm katër vende të BE-së: Spanja, Sllovakia, Rumania dhe Greqia. Vendet mosnjohëse është çështja kyç. Jo që Serbia do ta bëjë këtë, Kosova këtë, Asociacioni apo të tjera. Këto gjëra të gjitha mund të zgjidhen duke përfshirë edhe Asociacionin e Komunave me Shumicë Serbe. Mund të zgjidhen të gjitha, jam besimplotë për këtë, por pasi këto vende ta njohin Kosovën. Sepse edhe nëse ka një marrëveshje mes Kosovës dhe Serbisë, nëse nuk keni njohje nga 4 këto shtete, Serbia do të vazhdojë të bllokojë, sepse Kosova nuk do të ketë rrugëtim për në NATO apo BE pa njohjen e këtyre shteteve.

Kjo është qenësore. Çfarëdo plani franko-gjerman që e ka këtë apo atë e që nuk e përfshin marrëveshjen paraprake që Spanja, Rumania, Greqia e Sllovakia ta njohin pavarësinë e Kosovës paraprakisht, do ta vazhdojë gjendjen e tanishme.

Siç e kemi parë marrëveshjen e 2013-s, mund të keni marrëveshje pa sukses, marrëveshje që vazhdon tensionet e konfliktet për çështjen e targave, letërnjoftimeve apo çështje të tilla që vetëm do të ripërsëriten.

Shiko, Bosnjë-Hercegovina ka një marrëveshje paqeje, por tensionet vazhdojnë. Ju duhet të keni marrëveshje të mira, e jo që kenë të meta thelbësore sikurse ajo që kemi në Marrëveshjen e Dejtonit. Këtu është çështja. Njohja e Kosovës nga katërshja mosnjohëse. Me arritjen e kësaj, gjithçka është e mundur. Duke përfshirë një të ardhme të ndritur për serbët e Kosovës që serbët e Kosovës të ndihen plotësisht pjesë e Republikës së Kosovës. Që Kosova është shteti i tyre. Dhe kjo është e mundur me njohjen e katërshes sepse me njohjen e katërshes e zhbllokon rrugën për në NATO, çështje sigurie, dhe Serbia pastaj është në një tjetër lojë dhe në atë pikë Aleksandar Vuçiq nuk ka më interes për të vazhduar me Rusinë dhe Kinën dhe në atë pikë situata do të ndryshonte krejtësisht për të dhe fqinjët e saj, për Kosovën. Kjo është çështja dhe këtë e kemi sqaruar në raportin tonë të publikuar në janar.

koha