Koço Danaj trondit Ballkanin: Maqedonia të shpërbëhet, Greqia, Serbia dhe Mali i Zi të lëshojnë trojet shqiptare të grabitura në 1913Politologu dhe ideatori i Listës për Shqipërinë Natyrale, Koço Danaj, ka trazuar dhe provokuar edhe një herë Serbinë, Greqinë, Malin e Zi dhe Maqedoninë, shtete të cilat përvetësuan trojet shqiptare falë Konferencës famëkeqe të Ambasadorëve, mbajtur në Londër në vitin 1913. Gjatë një interviste, Koço Danaj ka deklaruar se e vetmja rrugë për paqen në rajon është shpërbërja e Maqedonisë dhe bashkimi i një pjesë të saj me Shqipërinë, siç ishte para vitit 1913. Danaj pohoi ndër të tjera se Konferenca e Londrës nuk është e ligjshme dhe nuk ekziston, ndërsa ka shtuar se gjatë një pasdite, u mblodhën 5 ambasadorë për të pirë çaj dhe copëtuan Shqipërinë. Ideatori i Listës për Shqipërinë Natyrale, ka pohuar se ka ardhur koha për rrëzimin e kësaj konference kriminale, e cila vendosi copëtimin e kombit shqiptar në pesë pjesë. Ai pohoi se pas 100 vitesh, kemi të bëjmë me dy shtete shqiptare, Shqipëri-Kosovë, kemi të bëjmë me gjysmë shteti shqiptar, në Maqedoni, me pakica shqiptare në Luginën e Preshevës dhe Mal të Zi, kemi të bëjmë me një krahinë shqiptare, e cila u dëbua me gjenocid, e cila quhet Çamëri. Danaj shtoi se kufijtë e Shqipërisë janë nga Presheva në Prevezë, nga Durrësi në Shkup. Ndërkaq, Danaj ka nisur edhe mbledhjen e firmave për shfuqizimin e Konferencës së Londrës, nismë e cila ka tërbuar Serbinë dhe Greqinë, ndërsa ka ndezur edhe 35t e Evropës.

- Z. Danaj, sipas jush ku qëndron thelbi i bashkëqeverisjes Rama-Meta?

Në ndryshim nga bashkëqeverisja Berisha- Meta, ku Berisha ishte ai që vendoste për gjithçka, në bashkëqeverisjen PS-LSI, kemi të bëjmë me një qeveri të vetme dhe jo me një qeveri Rama-Meta. Thelbi i bashkëpunimit Rama- Meta është pikërisht, që qeveria do të veprojë si një e vetme. Duke e parë të tillë, unë gjykoj se kemi një kombinim të përvojave të ministrave të zgjedhur nga Rama me ata të zgjedhur nga Meta. Nuk kemi të drejtë të paragjykojmë që ky apo ai, meqë nuk kanë punuar në administratë, nuk mund ta kryejë dot detyrën e ministrit. Të mos harrojmë një gjë! Meta, kur u ngarkua të ishte kryeministër, ishte 31 vjeç. Ka qenë më i ri se këta ministra që ka zoti Rama. Unë që kam qenë këshilltar i Metës, mund t’ju them që kryeministri Meta e menaxhoi shkëlqyeshëm krizën maqedonase, aq sa partnerët e BE-së dhe të SHBA-së, e konsideruan Metën si një ndër interlokutorët më të mirë të tyre. Do të sjellë shumë ndryshime bashkëqeverisja PS-LSI. Koalicioni Berisha-Meta, ishte një koalicion i panatyrshëm, por që u diktua për hir të stabilitetit dhe integrimit të Shqipërisë. Ndërsa Rama-Meta është një koalicion i natyrshëm, sepse i përkasin së majtës. Vetë politikat që kanë të bëjnë me thelbin e së majtës, ky është ndryshimi i parë. Ndryshimi i dytë, do të jetë, që kemi të bëjmë me një harmonizim më të mirë të dy përvojave qeverisëse brenda së majtës. Kemi të bëjmë me harmonizimin e një përvoje 12 vjeçare të një ish-kryetari bashkie dhe me përvojën e një prej kryeministrave më të suksesshëm, siç ishte Meta 1999-2002. Për të tjerat, le t’ja lëmë kohës sa do të realizohet, sa do të kombinohet, sa do të shkrihen këto dy përvoja në një të vetme dhe sa do ta ndjejnë qytetarët në atë që quhet mirëqenie e tij, punësim i tij, në qetësinë e sigurinë që do ndjejnë, në atë që quhet paqe sociale, në integrimin e shqiptarëve.

-Ende pa u provuar, ka shumë kritika të ashpra ndaj Ramës për përzgjedhjen e këshilltarëve të tij. Këto kritika sa parimore mund t’i gjykoni?

Edhe unë, nëqoftëse do isha në postin e kryeministrit, do të veproja, siç vepron z. Rama, do ta zgjidhja nga ata që njoh. Rëndësi ka, që duke njohur ata, njeh edhe kontributet dhe aftësitë e tyre intelektuale. Për mua, problemi kryesor është janë apo nuk janë të njohurit e zotit Rama. Duhet të jenë të njohur, sepse kështu ke edhe besimin reciprok, të ndërsjelltë. Ndaj quhet stafi i ngushtë i kryeministrit. Jo rastësisht, kudo, stafi i kryeministrit ikën bashkë me kryeministrin. Në kohën që Meta, në 2002 dha dorëheqjen, erdhi një tjetër kryeministër socialist, Pandeli Majko. Por, i gjithë stafi i ngushtë i zotit Meta, i këshilltarëve të tij, dha dorëheqjen. Një nga ata që dhanë dorëheqjen, kam qenë edhe unë. Dhe z. Majko zgjodhi stafin e tij të këshilltarëve, megjithëse edhe ata që ikën ishin socialistë, edhe ata që erdhën, ishin socialistë.

-Cila është më e rëndësishme në përzgjedhjen e këshilltarëve të kryeministrit? Sa këta këshilltarë do të jenë këshilltarë të kryeministrit, apo do të bëhen porosimarrës. Por nga kjo bashkëqeverisje PS-LSI, a mund të krijohen tendenca konkurrence, meqë kanë të njëjtin elektorat?

Nuk ka pse të krijohet e të ketë konkurrencë. Për mua, më shumë se konkurrencë, do të ketë frymë kohezioni dhe bashkëpunimi, pasi pesha e fitores është aq e madhe, aq e rëndë, sa nuk do ketë kohë për të menduar për konkurrencë. Është koha për të menduar për përgjegjësitë e peshës së madhe. 23 Qershori ishte fundi i tranzicionit dhe kalimi në normalitet.

- Sa vërtetësi mbartin kritikat e shumta për përzgjedhjen e Shkëlzen Maliqit nga kryeministri i ri, si këshilltari i tij për Rajonin?

Zgjedhja e këshilltarëve është atribut kryesor i kryeministrit. Maliqi është një nga intelektualët më të njohur të kombit shqiptar. Jam i prirur të mos merrem me biografinë, sepse te ne shqiptarët, kemi akoma një reminishencë të së kaluarës, ku më shumë shikojmë biografinë dhe jo aftësitë profesionale, intelektuale. Sot Thaçi takohet me kryeministrin serb Daçiç, shtrëngojnë duart, buzëqeshin, dhe askush nuk thotë pse Thaçi takon Daçiç. Sot Jahjaga takohet me presidentin serb, Nikoliç, ish-zv/kryeministër i Miliosheviçit, që bëri spastrimet më të mëdha në Kosovë. Askush nuk thotë, pse e takon atë presidentja e Kosovës. Thuhet se ne sot kemi nevojë të pajtohemi me të gjithë fqinjët, pavarësisht nga e kaluara konfliktuale, që kemi patur, pavarësisht nga krimet që ata kanë bërë mbi ne. Atëhere, përse të mos pajtohemi, përse të mos vlerësojmë ata shqiptarë, prindërit e të cilëve kanë patur funksione drejtuese në x e y vend?! Por këta në këto 20 vjet kanë treguar me shkrimet e tyre, psh, libri i Shkëlzen Maliqit, mbi shpërbërjen e Jugosllavisë, është një nga librat më realistë. Ndaj, emrin e Maliqit nuk e paragjykoj, por uroj që Maliqi aftësitë intelektuale që ka, t’i vërë më mirë në shërbim të çështjes kombëtare, sepse thelbi i politikës rajonale, është çështja shqiptare. Por, të mos harrojmë se babai i tij, ka qenë njeriu që ka persekutuar shumë kosovarë si ministër i Brendshëm i Miliosheviçit. Më lejoni t’ju them, që në grupin negociator që u bë në Vjenë, krahas Thaçit, e udhëheqësve të tjerë, të dalë nga UÇK-ja, ishte edhe Petro Sorroi, një nga intelektualët më të njohur të kombit shqiptar, por, po të hyjmë përsëri te biografia, është djali i ish ambasadorit të Jugosllavisë, Rexhai Sorroit. Dhe sot në Kosovë ka një çmim të cilët e marrin poetë e shkrimtarë të shquar, me emërin Rexhai Sorroi. Shqiptarët, kudo që janë, të mos merren me të kaluarën e tyre, por të shikojnë vlerat e secilit në interes të konsolidimit të tyre, të realizimit të aspiratave të tyre, veçanërisht, të aspiratës së bashkimit të kombit shqiptar.

- Cili është problemi kryesor i kryeministrit Rama, që të luajë rol aktiv në Ballkan?

Këshilltari mendoj që e ka për detyrë të ndihmojë e këshillojë kryeministrin për të zgjedhur rrugët më të mira.

-Përshembull?

Në çështjet rajonale, qeveria e re nuk duhet të ecë vetëm me një plan, e cila quhet plani A. Kam parasysh kur thonë: “Ne, të gjithë, do integrohemi në BE”. Kjo tashmë është tani një frazë stereotipe, që është përdorur aq shumë, sa është bërë shpesh herë edhe e bezdisur.

- Pse e thoni këtë?

Për faktin që pas pranimit të Kroacisë në BE, duket që BE-ja, minimumi 10 vjet, do stupojë anëtarësimin e vendeve të tjera në BE. Atëhere, në këto kushte, shtrohet çështja: Cili është plani B? E them këtë, sepse kemi të bëjmë me dy shtete shqiptare, Shqipëri, Kosovë, kemi të bëjmë me gjysmë shteti shqiptar, në Maqedoni, kemi të bëjmë me pakica shqiptare, në Luginën e Preshevës dhe Mal të Zi, kemi të bëjmë me një krahinë shqiptare, e cila u dëbua me gjenocid, e cila quhet Çamëri dhe, e gjithë kjo, e vënë politikën shqiptare zyrtare të Tiranës, përballë një sfide të madhe. Që të hartojë planin B, si do veprojë në rastin e një situate, që mund të krijohet në Maqedoni, ku emri mund të përdoret si pretekst, por nuk është emri ai që pengon Maqedoninë, por është pretekst, që fsheh diçka tjetër. Pra, cili është plani B i qeverisë shqiptare? Cila është strategjia e këtij plani B për Maqedoninë? Cila është strategjia e planit B për Kosovën? Cila është strategjia e planit B për Çamërinë? Cila është strategjia e planit B, për Luginën e Preshevës? Cila është strategjia e planit B për shqiptarët e Malit të Zi? Sa kohë kemi dialog, kemi tavolinë bisedimesh. Sa kohë kemi tavolinë bisedimesh, nuk shkohet vetëm me një plan, siç ka vepruar politika jonë, deri tani, në shumë raste. Apo me deklarata nacionaliste, që hidhen sa herë që ka nevojë politika e shfrytëzohen për konsum elektoral. Tani ka ardhur koha, që politika shqiptare, sidomos e Tiranës, edhe në çështjet rajonale të piqet, brenda suazës së Kushtetutës, duke hartuar jo vetëm një strategji, por duke i patur 2, 3 ,4 strategji në tavolinë, për t’i përdorur nesër në tavolinë, në çdo rast, në çdo situatë që do krijojë. Të jemi parashikues, e parandalues të ngjarjeve.

- Cili duhet të jetë prioriteti i qeverisë Rama në Rajon?

Prioriteti i parë i qeverisjes Rama, duhet të jetë që kombi shqiptar nuk mund të jetë më zjarrfikës i Rajonit, i krizave rajonale, por është paqebërësi kryesor i tij. Kjo frazë kërkon një strategji të plotë për ta formuluar, për ta patur në sirtar, që nesër, kur të tjerët ta provokojnë një vatër krize, ne të mos gjendemi të përgatitur e të themi: “Të shkojmë ta shuajmë”. Përkundrazi, duhet të jemi paqebërës. E që të jesh paqebërës, duhet të kesh strategji.

-A është Shkëlzen Maliqi, personaliteti që gëzon mbështetjen dhe reputacionit tek shqiptarët e Rajonit, në mënyrë të tillë që të jetë katalizatorim ose ndërmjetësi i tyre me kryeministrin Rama?

Nuk ka asnjë shqiptar që të marrë 100 % të votave të gjithë shqiptarëve të Rajonit. Kemi pranuar pluralizmin politik. Sa kohë që pranojmë pluralizmin politik, kemi pranuar edhe mendimin ndryshe. Por kjo nuk do të thotë që, duke pranuar mendimin ndryshe, të mos harrojmë që, kur veprohet në emër të kryeministrit dhe kur përcjell vërtet mesazhe që duhen, atëherë, për mua është shumë e lehtë për ta luajtur këtë rol. Roli luhet jo se kë njeri çon, për të bërë muhabet, përkundrazi, roli kryhet, kur ti çfarë mesazhesh i ke përcjellë bashkëbiseduesit. Kur mesazhet janë të tilla që i shërbejnë çështjes shqiptare, dhe të jeni i sigurtë, që jo vetëm zoti Maliqi, por kushdo tjetër, do ta kryejë këtë detyrë.

-Ju, z. Danaj, si kryetari i Listës për Shqipëri Natyrale, keni filluar të mblidhni nënshkrime nga shqiptarët që përkrahin idenë e bashkimit të «Shqipërisë Natyrale» dhe këtë listë do t’jua dorëzoni qeverive të shumta, përfshirë atë gjermane, britanike, austriake etj. Kjo iniciativa juaj politike, është bërë e njohur për politikën e dy shteteve shqiptare?

Po e nis nga fundi. Është bërë shumë e njohur për disa arsye. E para, që kur doli platforma e Shqipërisë Natyrale, në promovim morën pjesë mbi 40 deputetë nga të gjitha trojet shqiptare, që nga Presheva, Mali i Zi, Kosova, Maqedonia, kryetarë e drejtues të të gjitha partive politike. Tashmë dihet edhe nga politika e Tiranës, edhe nga politika e Prishtinës, edhe nga politika e Shkupit që ekziston Lista për Shqipërinë Natyrale dhe ekziston edhe Shqipëria Natyrale si nocion, që do të thotë: Shqipëria në kufijtë e saj natyralë. Që do të thotë akti juridik i Kuvendit të Vlorës më 28 Nëntor 1912, që përcaktoi kufijtë e Shqipërisë, nga Presheva në Prevezë, nga Durrësi në Shkup. Të gjithë politikanët e sotëm shqiptarë e njohin këtë akt juridik, derisa e festuan me madhështi 100 vjetorin e Pavarësisë së Shqipërisë Natyrale.

-Cilat janë përpjekjet tuaja, si Lista për Shqipërinë Natyrale?

Kanë të bëjnë me atë që ne nuk kemi pse të rrimë duarkryq, kur të tjerët kërkojnë të drejtat e tyre. Ajo që do të përbënte shqetësim, është se përpjkjet tona janë rrugë paqësore. Domethënë, diplomacia e fuqive të mëdha, ka 2 vjet që është njohur me një material 25 faqesh, ku argumentohet pse duhet anulluar Konferenca e Londrës në 1913. Nga materialet që ne kemi në dispozicion, ajo konferencë nuk ka qenë. Ajo ka qenë një takim pasdite, që siç thotë Eduard Grej, në kujtimet e tij, mblidheshin, ai me pesë ambasadorë të tjerë të fuqive të mëdha të asaj kohe, nga ora 16-19, pinin çaj dhe vendosnin se cilat troje shqiptare do t’ia jepnin Greqisë, Malit të Zi e Serbisë, duke i trajtuar trojet shqiptare si plaçkë lufte. E, akoma më shumë, duke i trajtuar shqiptarët, si myslimanë, e trojet shqiptare, si troje myslimanësh, e, njëkohësisht, duke i trajtuar aleancën Serbi- Bullgari- Mali i Zi-Greqi si aleancë të krishterë. Dihet tashmë një gjë: Ajo që quhet Konferencë e Londrës, vetëm një vendim mori të saktë. Nuk mbajti asnjë proces-verbal. Që këtu shtrohet pyetja. E gjithë kjo literaturë që na është shkruar për Konferencën e Londrës, ku bazohet? Kur ata që i morën ato vendime, nuk kanë lënë asgjë të shkruar?! Ku i gjetën vendimet? Si u ndanë kufijtë e Shqipërisë? Kur vetë Eduard Grej në kujtimet e tij thotë: “Ne nuk u mblodhëm më, askush nuk na falënderoi, nuk bëmë asnjë foto lamtumire, nuk përcaktuam asnjë gjë, bile nuk përcaktuam as kufijtë e shtetit shqiptar”. Kur vetë Pol Kambon, ish ambasadori i Francës, në librin e tij thoshte: “Korrespodenca” vëllimi i tretë, lidhur me këtë çështje shkruan që “Ballkanikët tanë ikën, por mbeti pa u zgjidhur çështja më e rëndë, kufijtë e shtetit shqiptar”. Duke shtuar edhe faktin tjetër, që, pa thënë se janë anuluar, bashkësia e shteteve të mëdha sot, ka anuluar 2 konferenca më të mëdha se ajo e Londrës, Versajën dhe Jaltën. Thelbi i Jaltës ishte copëtimi i Gjermanisë, pas Luftës së Dytë Botërore. Gjermania u bashkua, pa u thënë se u anulua konferenca e Jaltës. Duke u bashkuar Gjermani, kjo de facto është anulim i Jaltës. Versaja i mori pavarësinë Malit të Zi, e cila krijoi mbretërinë Serbo-Kroato-Sllovene. U shpërbë Jugosllavia dhe u krijuan shtete të pavarura. Nuk u tha, që u anulua Konferenca e Versajës, por u anulua de facto.

-Cili është konkluzioni që del nga kjo praktikë ndërkombëtare e ditëve tona, për vetë kombin shqiptar?

A nuk kanë të drejtë edhe shqiptarët të thonë: Ne nuk kërkojmë anulimin e Konferencës së Londrës, sepse ka një keqkuptim. Ose një keqdashje. Edhe në rajon, por edhe në Tiranë, ka disa që thonë: Si do anulohet Konferenca e Londrës e 1913-s? Nuk kërkon njeri që të dalë Brukseli apo Uashingtoni e të bëjnë deklaratë se anulojnë Konferencën e Londrës së 1913-s. Anulim do të thotë: Lejo shqiptarët të bashkohen në një shtet, siç lejove gjermanët të bashkohen, siç lejove malazezët të bashkohen! Se përndryshe do kemi dy standarde të zbatimit të së drejtës ndërkombëtare të vetëvendosjes së popujve! Një për kombet e mëdhenj, e një tjetër për kombet e vegjël. Do kemi dy standarde. Një për kombet që kanë popullsi të krishterë, e një për kombet që kanë popullsi shumicë myslimane, siç është rasti i popullit shqiptar. Atëhere, flasim për demokraci, apo për racizëm fetar?

-Shqipëria Natyrale, ku ndryshon me termin “Shqipëria e Madhe”?

Shqipëria e Madhe, e para është një apelacion nazisto-fashist, që lindi pas marrëveshjes Çiano- Ribetrop të tetorit të 1941-it, pasi ishte pushtuar i tëri Ballkani. Sipas kësaj marrëveshjeje, u vendos që një pjesë e trojeve shqiptare, si Presheva, Bujanovski, Kumanova, Kaçaniku, t’i jepeshin Bullgarisë së Madhe. Veriu i Kosovës t’i jepej Serbisë. Pjesa tjetër u quajt Shqipëria e Madhe. E para, nuk është Shqipëria e Madhe në kufijtë e saj natyrorë. E dyta, wshtë një apelacion nazisto-fashist. Ndërsa Shqipëri Natyrale, do të thotë, qw Shqipëria të jetë në kufijtë e saj natyrorë, të cilën e shpallën zyrtarisht, me akt juridik ata 40 burra në Kuvendin e Vlorës, më 28 Nëntor 1912. Vetë përbërja e qeverisë së Vlorës, ku përfshiheshin gjithë përfaqësuesit e trojeve shqiptare, të Shqipërisë Natyrale, është domethënëse e shprehëse e aktit juridik të Pavarësisë së Shqipërisë së Madhe. Dhe këtë akti juridik të Nëntorit 1912 nuk është çështja që Fuqitë e Mëdha e diskutuan dhe e hodhën poshtë. Përkundrazi! Nuk e mori fare parasysh, nuk e injoroi. Ne kërkojmë një të drejtë, si çdo komb tjetër. Që hajdeni, të ulemi e ta diskutojmë. Nëse ky akt juridik, ju, bashkësia ndërkombëtare, nëse keni dokumente, le ta hidhni poshtë dhe ne le të pranojmë këtë Shqipëri artificiale që është sot. Por, nëse argumentet janë në favorin tonë, atëherë, do të na jepni ne, shqiptarëve të drejtë. Eduard Grej thotë në kujtimet e tij: “Ne i copëtuam kufijtë e Shqipërisë me të drejtën e forcës të së madhit, mbi të voglin”. Sot jemi në një kohë tjetër e flasim me forcën e së drejtës, forcën e argumenteve. Për forcën e fakteve. Ndaj bashkësia ndërkombëtare duhet ta lejojë Shqipërinë Natyrale, dhe ta ketë të qartë, që vetëm kjo Shqipëri Natyrale e qetëson dhe e stabilizon paqen në Ballkan.

-Shqipëria Natyrale, ku ndryshon nga nacionalizmi shqiptar?

Ndryshon shumë, për të mos thënë, që është e kundërta. Shqipëri Natyrale do të thotë europeistë. Do të thotë mentalitet progresiv. Nacionalizmi është e kundërta e Shqipërisë Natyrale. Shqipëri Natyrale është e drejta e viktimës për të kërkuar të drejtën e tij, për të kërkuar thelbin e lirisë së tij që është vetëvendosje mbi trojet e tij. Ndërsa nacionalizmi ka të bëjë me dukuri, me fakte të cilat përbuzin fqinjët, të cilat urrejnë fqinjët, të cilat përçojnë fqinjët. Shqiptarët nuk kanë qenë kundër nacionalistë në dëm të fqinjëve.

-Pse Shqipëria Natyrale është kyçi i stabilitetit të paqes në Ballkan?

Kombi shqiptar nuk mund të jetë më zjarrfikës i vatrave që mund të krijohen në rajon, por është paqebërësi në rajon. Kur filloi lufta e UÇK-së, gjithë bashkësia ndërkombëtare erdhi në Tiranë duke sugjeruar që të merreshim vesh, që të mos e kalojmë cakun, etj. Ndodhi kryengritja e shqiptarëve në Maqedoni, përsëri Tirana zyrtare luajti një rol kryesor. Sa herë krijohen probleme në Preshevë e Mal të Zi, sërish ndërkombëtarët i drejtohen Tiranës. Pra, bashkësia ndërkombëtare na mban në rolin e zjarrfikësit. Në fakt, duhet të ndodhë e kundërta. Ne të jemi paqebërësit. Shqipëria Natyrale është kyçi i paqes në Ballkan, sepse është paqësore. E dyta, sepse kërkon dialogun. E treta, është se shumica e shqiptarëve beson se bashkësia ndërkombëtare e ka seriozisht që zgjidhjen e problemeve e ka nëpërmjet rrugës së paqes, e duke qenë kështu, realizimi me anën e paqes, më vonë do të vijë vetëm nëse shqiptarët jetojnë në kufijtë natyrorë të tyre, Ballkani u quajt “fuçi baruti” për faktin e boshtit famëkeq Beograd-Athinë. E ky bosht famëkeq, edhe në mënyrë figurative, thyhet kollaj. Pra, i krijon lehtë vatrat e krizës ballkanike. Ndërsa ne kërkojmë trekëndëshin Tiranë-Athinë-Beograd, e cila është shumë herë më solide, e cila mban shumë herë pesha më të rënda, sesa boshti Beograd-Athinë. Ballkani sa herë ka kriza, i përcjell këto në troje shqiptare. Greqia është në krizë, tendencat e diplomacisë e politikës grekë është që krizën ta përcjellë në Himarë, në Përmet, për të tërhequr vëmendjen e ndërkombëtarëve nga kriza e Athinës. Boshti Tiranë-Athinë-Beograd, problemin e krizave nuk do ta zgjidhë nëpërmjet përcjelljes së krizave, jo mbi thënien e “dobiçit në derë”, por mbi bazën e dialogur e të reciprocitetit të fqinjësisë së mirë të popujve.

-Si e kanë pritur këtë iniciativën tuaj, PS, PD dhe partitë kryesore të Kosovës dhe partitë shqiptare në Maqedoni?

Zyrtarisht, nuk ka deklarata, dhe zyrtarisht ka folur vetëm Berisha për Shqipërinë etnike, por këto kanë qenë vetëm deklarata. Në heshtje, shumica e politikanëve shqiptarë, janë dakord. Zyrtarisht, akoma ka një stepje për ta pranuar. Ka, veçanërisht në Kosovë, një frymë më të madhe për ta pranuar, nga të gjitha partitë politike. Sa kohë që në Kushtetutën e Shqipërisë e drejta e bashkimit të kombit shqiptar konsiderohet e ligjshme, për aq kohë, të gjithë, edhe po të mos duan, janë të detyruar ta përkrahin. Për sa kohë që forma më e lartë e patriotizmit sot në botën demokratike konsiderohet patriotizmi kushtetues, atëherë, ne kemi të drejtë të kërkojmë bashkimin e trojeve shqiptare dhe të gjithë qeveritarët e kanë për detyrë ta mbështetin bashkimin e trojeve shqiptare. Përndryshe, duhet ta ndryshojnë Kushtetutën, përndryshe, duhet ta heqin nga Kushtetuta bashkimin e trojeve shqiptare. Ose, përndryshe, këta qeveritarë duhen akuzuar se shkelin patriotizmin kushtetues.

-Çfarë e pengon Maqedoninë të integrohet në BE, kur thoni se nuk është vetëm çështja e emrit të Republikës së saj?

Emri është pretekst. Po të ishte se seriozisht do të ishte çështja e emrit problemi, psh, me krizën katastrofike greke, do të ishte shumë e lehtë që kancelaria gjermane Merkel, vetëm me një telefonatë që do t’i bënte kryeministrit grek, e t’i kushtëzonte marrjen e ndihmesave të miliardave euro me pranimin e emrit të Republikës së Maqedonisë, të jeni të sigurtë që gjithë grekët do ta pranonin kokulur për 30 minuta Maqedoninë me emrin që ka. Por, zonja Merkel nuk e bën këtë. As SHBA-ja nuk e bën këtë. Duket që bashkësia ndërkombëtare nuk di se çdo bëjë me këtë shtet. Sepse në këtë Maqedoni ka vdekur ajo që e shpëtoi në 2001-in. Ka vdekur marrëveshja e Ohrit. Marrëveshja e Ohrit ishte kompromisi më i madh që bënë shqiptarët, edhe nën ndikimin e trysnisë së ndërkombëtarëve, për të shpëtuar Maqedoninë. Ndërkaq, shovinizmi maqedonas këtë marrëveshje e cilësoi të dyshimtë, e ka hedhur poshtë. Kjo Maqedoni nuk mund të ekzistojë dot më, kështu siç është. Qeveria e Gruevskit nuk pranon t’i konsiderojë shqiptarët të barabartë.

-Për shqiptarët, ka rrugë tjetër?

Po, ka një rrugë tjetër, shumë të drejtë e të garantuar. Shqiptarët e kanë trungun e tyre. Shqiptarët e kanë vendin e tyre. Shqiptarët nuk janë pjesë e Maqedonisë Perëndimore, shqiptarët janë pjesë e Shqipërisë Lindore. Bullgaria nuk i njeh Maqedonisë identitetin, Greqia nuk i njeh emrin, Serbia nuk i njeh Kishën. Përjashto Shqipërinë, e cila gjithmonë, me altruizëm politik, të neveritshëm, absurd, ia njohu të gjitha të drejtat Maqedonisë. Në këto kushte, ka vetëm një rrugë: Maqedonia stabilizohet, kur shqiptarët të shkëputen e të bashkohen me Shqipërinë. (sot)

Përfaqësuesi i familjes Jashari, Murat Jashari, shprehet i pakënaqur me procesin politik në vend. Ai thotë se politika kosovare nuk ka vizion për të drejtuar shtetin, ndërsa politiken e bëjnë “ad hock”. Në një intervistë dhënë gazetës “Zëri”, Jashari ka thënë se Kosova dhe Shqipëria nuk i kanë përmbushur pritjet e dëshmorëve.Madje Kosova, siç tha ai, i ka hyrë në hak UÇK-së, që nuk e ka futur në Kushtetutë. Pinjolli i familjes Jashari e konsideron të padrejtë arrestimin e ish-guerilëve të UÇK-së. Ai tha se është e turpshme që ndërkombëtarët të krahasojnë luftëtarin me agresorin. Me arrestimin e Fatmir Limjat, ai tha se bashkësia ndërkombëtare po e humb legjitimitetin.

Zëri: Ku janë shqiptarët 100 vjet pas pavarësisë së Shqipërisë?

Jashari: Ky njëqindvjetor vërtet ngërthen në vete shumë ngjarje. E para, po fillojmë nga krenaria sepse vërtet është shekulli i krenarisë sonë kombëtare, për vetë faktin se për këto vite kanë sakrifikuar shumë burra të mëdhenj të këtij vendi të pushkës dhe penës. Natyrisht se ne pas 100 vjetësh na bëjnë që të ndjehemi shumë krenarë me paraardhësit tanë, me sakrificat dhe vizionet e tyre që kanë pasur të ardhmen e vendit.

E dyta, konsideroj se rrugëtimi nuk ka qenë i lehtë, ka qenë një sfidë e llojit të veçantë. Nëse shohim shtetin shqiptar që nga viti 1912, deri në ditët e sotme, ka pasur fatin që të ndërrojë disa forma të qeverisjes dhe jo të gjitha kanë qenë frytdhënëse për shtetin shqiptar. Konsideroj se si pasojë e ndërrimeve dhe qeverisjes ka bërë që shteti shqiptar të jetë në një gjendje më të mirë sesa që është sot.

E treta, mendoj se në përgjithësi në këtë 100 vjetor, shqiptarët kanë pasur në rrugëtim të mbarë. Por, a jemi krejtësisht të kënaqur këtë nuk e besoj, sepse kemi mundur të arrinim edhe më shumë. Por, ajo çka mund të konkludoj është se kombi ynë ka ecur mbarë. Shteti shqiptar është avancuar dhe ka marrë formën demokratike të qeverisjes.

Shqiptarët në Maqedoni kanë një status më të avancuar, duke qenë pjesë e qeverisjes së shtetit maqedon. Konsideroj se në gjendje më të rëndë janë shqiptarët në Mal të Zi dhe në Kosovën Lindore. Por, në përgjithësi shqiptarët janë avancuar dhe konsideroj se më një përpjekje më të madhe do të arrijmë fitore të reja, ose qëllime më të mira.

Zëri: Ku i shini të metat e politikës shqiptare në përgjithësi?

Jashari: E para konsideroj se në momente të rëndësishme nuk kemi pasur projekte të shkruara të detajizuara se kah duhet të shkojë vendi, sepse jo çdoherë proceset natyrore dhe fuqitë e mëdha ta japin një mundësi. Ne jemi dëshmitarë të përpjekjeve të mëdha të shqiptarëve për të arritur deri të liria.

Por për fatin tonë të keq jo çdoherë i kemi pasur fuqitë e mëdha në anën tonë. Prandaj, konsideroj se janë disa momente që nuk duhet t’i lëshojmë ato, sepse siç thotë një fjalë popullore “Jo çdoherë të vjen vera kah dera”. Kështu që mendoj se pasur një mungesë të një konsensusi gjithëshqiptar.

Zëri: A ka njëtrajtshmëri të politikës shqiptare sa i përket kombit shqiptar, apo ka divergjenca të mëdha?

Jashari: Dua të besoj që e brendshmja e gjithsecilit politikan, është për bashkimin kombëtar. Por, në përditshmëri jo çdonjëri nga ne, e bënë punën e duhur për të shkuar drejt atij rrugëtimi dhe mbërritur të finalja. Nëse shohim deklarimet e shqiptarëve kudo që gjenden ata nuk e kanë të njëjtin mendim, ose nuk e shohim arritjen përmes të njëjtës rrugë. Kështu që ajo që kam thënë edhe më herët është se kombit tonë i mungon një projekt gjithëkombëtar.

Zëri: Nuk kemi njerëz që dinë të bëjnë projekte, apo s’ka bashkëpunim?

Jashari: Konsideroj se është një defekt i rrugëtimit tonë nëpër histori. Nëse i shikojmë faktet historike, shqiptarët në të gjitha periudhat kohore kanë qenë në shërbim të fuqive të mëdha, që kanë qeverisur me botën. Nëse e marrim vetëm Perandorinë Otomane shohim sesa shqiptarë i kanë shërbyer kësaj perandorie. Kam përshtypjen se ne shqiptarët nganjëherë jemi mësuar të jemi në shërbim të tjerëve, por fatkeqësisht ende nuk e kemi atë ndjesinë e fortë të brendshme se edhe ne duhet të qeverisim me vetveten…

Zëri: A janë realizuar pritjet e shqiptarëve pas 100 vjetëve, gjegjësisht pritjet e atyre që e kanë bërë shtetin?

Jashari: Nganjëherë konsideroj se po i japim të drejtë vetes që të flasim shumë për të mëdhenjtë e kombit. Megjithatë, e kemi një të drejtë që të shprehem emocionin ose respektin, po pse jo edhe vizion për të ardhmen. Po bazohem në ata njerëz të mëdhenj të kombit të cilët kam pasur fatin t’i njoh. Dëshmorët e luftës së fundit dhe përmes tyre po mundohem t’i njoh edhe figurat madhore të kombit shqiptar gjatë gjithë historisë.

Kur mendon njeri për idealët e tyre dhe idetë e tyre se sa të mëdha kanë qenë ato, nganjëherë më duket vetja shumë i vogël për të folur për ta. Vetë fakti se ata burra dhe ato gra të kombit tonë e kanë bindur veten që të japin më të shtrenjtën- jetën, për të jetuar të tjerët të lirë, kjo i bën ata që të jenë të mëdhenj.

Vetë fakti se kanë arritur ta bëjnë këtë, ata e kanë menduar më të mirën për vendin dhe pasardhësit e tyre, për kombin e tyre. Nëse mund të bazohem në këto gjëra, atëherë arrij në konkludim se nuk është ky shteti që e kanë menduar ata, dhe siç e kanë dëshiruar ata. Një fjalë popullore thotë “Faji është jetim” dhe askush nuk merr fajin për mosrealizim, por konsideroj e të gjithë jemi nga pak fajtorë.

Zëri: Të gjithë duhet ndjehen fajtorë, por ata që i kanë fituar zgjedhjet duhet të ndjehen më shumë?

Jashari: Nuk e di se sa ndjehen fajtorë ata, sepse njeriu aq sa e ndjen peshën e përgjegjësisë, aq sa e ndjen peshën e pozitës që ka, aq më punëtor dhe më i zellshëm duhet të jetë. Kjo është një pikëpyetje për mua dhe për udhëheqësit shqiptarë kudo që janë. Kam thanë se nuk jam unë ai që kam të drejtë të vlerësoj, ose nuk e kam atë imagjinatë ta lexoj mendjen e të tjerëve, se a e duan apo nuk e duan vendin e tyre.

Zëri: UÇK ja qenë bartëse e proceseve për liri dhe pavarësi. A e ka meritën e vet UÇK në Kosovën e pavarur?

Jashari: Për fatin tonë të keq nuk është trajtuar në mënyrën më të mirë të mundshme. UÇK dhe lufta e Kosovës më tepër është vlerësim i opinionit nëpër manifestime të ndryshme sesa në atë që ishte dashur të jetë në Kushtetutën e vendit. Konsideroj se lufta jonë dhe ajo uniformë ka qenë e shenjtë dhe shpëtimtare për ne.

Nëse shohim Kushtetutën tonë, shohim se lufta nuk trajtohet si luftë, por trajtohet si konflikt që është diçka e dhimbshme dhe e prish imazhin e kësaj lufte, prish imazhin e emrit të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Në fund të fundit UÇK është njohur ndërkombëtarisht gjatë viteve më të vështira, ka qenë aleate e NATO-s.

Prandaj, konsideroj që në infrastrukturën ligjore është dashur që ta ketë një trajtim më të mirë sesa që ka tash. Ne sikurse edhe organizatat e dala nga lufta tash kërkojmë që gjërat të rregullohen me ligj, por të mos harrojmë se ligjet burojnë nga Kushtetuta, dhe nëse kjo nuk e ka burimin në Kushtetutë, atëherë do ta kesh të vështirë që ta rregullosh edhe me infrastrukturë ligjore, sepse bien pastaj ndesh me Kushtetutën. Në shoqërinë demokratike dhe në shtetet ligjore Kushtetuta është burim i gjithçkaje?

Zëri: A ka faj qeveria jonë?

Jashari: Absolutisht që po, nuk mund t’i ikë kësaj përgjegjësie askush, përderisa udhëheqësit thirren në emër të luftës dhe krenohen me të. Atëherë ata duhet të bartin edhe përgjegjësinë, dështimet dhe mospunën që është bërë.

Nuk mund ta fajësojmë për mungesë të futjes në Kushtetutë një luftëtar të thjesht të lirisë. Ai e ka bërë detyrën ndaj atdheut, ka qenë i gatshëm për të sakrifikuar dhe ka kryer detyrën e vet.

Zëri: Në shtetet tjera veteranët respektohen nga shteti, te ne kanë mbetur pa përkujdesje?

Jashari: Po ndoshta disa gabime që po i përsërisim gjatë rrugëtimit tonë ose si pasojë tyre, jemi në një gjendje çfarë jemi…

Ka shumë djem e vajza që i kanë lënë familjet e tyre dhe kanë dalë nëpër malet e Kosovës, për t’u ballafaquar me forcat agresore serbe dhe ata ushtarë sot nuk trajtohen në mënyrë dinjitoze…prandaj konsideroj që po bëjnë mëkat edhe ndaj të kaluarës sonë dhe po ia humbim kuptimin edhe kësaj lirie që po e gëzojmë sot…

Unë jam lidhtar i anës ligjore. Gjithsecili që e meriton për ta trajtuar, duhet ta trajtojmë. Dhe gjithsecili që ka keqpërdorur autoritetin e tij pas luftës dhe ka rënë ndesh me ligjin, është çështje tjetër, por periudha e luftës nuk guxon të ofendohet dhe të anashkalohet.

Zëri: Z.Jashari, a i ka hyrë Kosova në hak UÇK-së?

Jashari: Konsideroj që në anën ligjore institucionale, nuk e ka vendin e merituar. Populli dhe qytetarët e kanë respektuar dhe vazhdojnë ta respektojnë. Si njësi matëse e marr Prekazin, ngase deri më tani rreth 10 milion njerëz i kanë vizituar këto varre dhe këto shtëpi, gjë që është dëshmuar se populli dhe qytetari i këtij vendi i është mirënjohës të gjithë atyre që kanë dhënë gjithçka nga vetja për ta pritur këtë liri. Institucionalisht, lihet për t’u dëshiruar.

Zëri: Kjo javë është vendimtare për Kosovën dhe UÇK-në. Në Hagë pritet vendimi për z.Ramush Haradinaj. Në Prishtinë ka filluar një proces i ri ndaj Fatmir Limajt?

Jashari: Vërtet është një situatë e dhimbshme dhe e pakëndshme, sepse në asnjë mënyrë dhe në asnjë rrethanë nuk mund të barazohet krimineli me viktimën. Në asnjë rrethanë nuk mund të krahasohet luftëtari i lirisë me kriminelin. Këto epite nuk iu shkojnë luftëtarëve të lirive.

E para, asnjëri prej tyre dhe as ne të gjithë si tërësi, nuk kemi pretenduar territore dhe shtete të huaja. Lufta nuk është se e kemi zgjedhur ne. Lufta na është imponuar dhe të gjithë këta njerëz, nuk kanë qenë se e kanë pasur një akademi ushtarake që ka qenë profesioni i tyre. Ata e kanë zgjedhur një profesion që ka qenë i domosdoshëm sepse ua ka imponuar koha. Ka qenë, o vdekje o liri..

Ne nuk kemi pasur shumë të zgjedhim sepse armiku ka ardhur në shtëpitë tona, dhe armiku ka ardhur në trojet tona. Dhe të trajtohen si kriminelë, luftëtarët e lirisë konsideroj se i humb kuptimi lirisë. Në këtë rast, konsideroj që heterogjeniteti i bashkësisë ndërkombëtare po e humb kuptimin e drejtësisë. Madje vetë ata janë duke ia ulur besueshmërinë vetë misionit ndërkombëtar.

Ne vetë jemi dëshmitarë të procesit gjyqësor të rastit “Kleçka”, ku nga vetë ai mision, është përmbyllur si rast në mungesë të dëshmive dhe provave dhe ki parasysh që brenda disa javëve apo muaj nga i njëjti mision ngrit gjithë ato gjëra, ata vetë po e qesin në pikëpyetje profesionalizimin dhe paanshmërinë e tyre.

Zëri: A konsideron që ka diçka politike në këtë lojë të drejtësisë?

Jashari: Është njëfarë tendence prej gjykatës dhe gjyqeve që të bëhet njëfarë balance në rajon. Mirëpo, konsideroj që nuk normalizohen raportet në këtë mënyrë. Është mënyrë e gabuar sepse serbët dhe forcat serbe kanë ardhur në Kosovë, me qëllimin e spastrimit etnik dhe kanë bërë dhunë e gjenocid jo vetëm në Kosovë, por në tërë ish-Jugosllavinë. Dhe dikush duhet të jetë fajtor.

Nuk mund që fajësia të shpërndahet te të gjithë në mënyrë të barabartë, prandaj ai që ka bërë krim dhe gjenocid dihet tashmë botërisht sepse në fund të fundit edhe ndërhyrja e NATO-s ka qenë ndaj agresorit. Tendencat e politikës së re të BE-së apo qarqeve të ndryshme për ta barazuar kriminelin me viktimën, më duket se është e padrejtë dhe nuk është zgjidhje e mirëfilltë e problemit. Ajo mund të jetë një zgjidhje e përkohshme…

Zëri: Z.Jashari, kanë filluar bisedimet politike në Bruksel. A u keni dhënë mbështetje këtyre bisedimeve, apo si i vlerësoni ju?

Jashari: Jo. E para nuk është kërkuar nga ne që t’i përkrahim ato bisedime. Unë mendoj që është bërë një hap i ngutshëm për disa arsye. Çdoherë kur Kosova po kalon në një proces të rëndësishëm të vendimmarrjes te çështjet e fuqive të mëdha, gjithmonë në vendin tonë ndodh diçka që është e dhimbshme, dhe si pasojë e saj, po dalim jo të suksesshëm në bisedime.

Unë e kam thënë që ngjarjet e Marsit kanë qenë një skenar i mirë përgatitur për të filluar bisedimet në Vjenë, dhe nga ato bisedime të rrjedhë pastaj e ashtuquajtura trashëgimi kulturore serbe. Ne kemi pasur mundësi që ato kisha dhe manastire t’i rrënojmë gjatë luftës kur kanë qenë pozicionet të udhëhequra nga luftëtarët e lirisë. Shumica prej tyre apo disa prej tyre kanë qenë vende ku janë bërë krime dhe asnjëherë as nga luftëtarë të lirisë dhe nga qytetarët nuk janë prekur ato kisha dhe manastire.

Dhe ndodh disa vite pas luftës që të sulmohen këto institucione fetare pikërisht për të pasur Serbia një levë të fortë në Kosovë. Si pasojë e kësaj më pas ndodhin bisedimet në Vjenë, ku pasuria kulturore serbe që tashmë është e njohur për të gjithë ne. Rasti tjetër është që si pasojë e kësaj rrjedh më pas edhe pakoja e Ahtisarit. Të gjithë jemi dëshmitarë të kësaj periudhe, ku politikanët tanë, intelektualët por edhe ne si qytetarë kemi thënë që është kompromisi i dhimbshëm për të arritur deri te pavarësia.

Dhe pavarësisht kësaj ne pra lëshojmë pe. Ndodh diçka që tashmë është bërë shumë famoze te ne, ndërhyrja në veri dhe pra unë konsideroj që është një skenar, sepse gjendja kaotike e mosfunksionimit të ligjit, mosfunksionimit të forcave ndërkombëtare në veri bëri që atje të bëhet një çerdhe e kriminalëve, ata të cilët kishin bërë krim dhe gjenocid nëpër luftëra të ndryshme të ish-Jugosllavisë. Për ta zhbllokuar këtë situatë, u bë një provokim ku ndodhën barrikadat dhe si pasojë e atyre barrikadave e që për t’i liruar ato nuk u ndërmor asnjëherë një aksion i mirëfilltë e i mirëpërgatitur.

Nëse misioni i EULEX-it dhe misioni i KFOR-it nuk paskan pasur një forcë për t’u ballafaquar me një grup banditësh atje, atëherë kjo lë shumë për të dëshiruar në forcën e tyre, pavarësisht se ata janë neutralë ndaj statusit të vendit, konsideroj që e kanë për obligim që të rregullojnë situatën në vend dhe t’i dhanë hapësirë qytetarit të atij vendi që të bëjë jetën normale.

Pa një barrikadim të tillë nuk kishte pasur një arsye për të shkuar në bisedime, kurse fatkeqësisht bisedimet teknike iu hapen rrugë bisedimeve politike. Më lejoni që të përmend edhe një argument se pse po mendoj që po ndodhin bisedimet politike, është edhe largimi i ICO-së nga Kosova…Me ICO-në në Kosovë nuk di të kishte mundur të ndodhnin bisedime politike për veriun.

Zëri: E gjithë kjo z Jashari, ku na çon. Në një status special?

Jashari: …realisht të gjitha rrugët të çojnë drejt asaj se a do ta quajmë status special, a do ta quajmë Ahtisari plus, a do ta quajmë 4 pikshi i Tadiçit, a 6 pikshi i Ban Ki Munit, atje do të ndodhë një status i veçantë për atë pjesë të vendit. Sikur ICO-ja të ishte në Kosovë, kjo punë nuk do të mund të ndodhë, sepse do të binte ndesh pastaj me misionin e saj. Prandaj, largimi i ICO-së, përpos që i jep kuptim shtetit të Kosovës, po i hap rrugën edhe bisedimeve politike për pjesën veriore të vendit.

Imagjinoni si do të mund t’i normalizosh raportet me Serbinë, e cila ende moralisht, nuk u ka kërkuar falje qytetarëve të Kosovës, për krimin dhe dhunën që e ka bërë. Unë jam i vetëdijshëm që në luftë ka vrasje, ka djegie, ka tejkalim kompetencash, por imagjino shteti serb dhe forcat e tij kanë vrarë gra dhe fëmijë të pafajshëm të këtij vendi. Nuk po i kërkojmë që të na bëjnë falje për tërë luftëtarët e lirisë, sepse luftëtari shkon në luftë për t’u vrarë dhe për ta mbrojtur vendin e vet.

Por, ai shtet ka vrarë gra dhe fëmijë të pafajshëm vetëm pse kanë qenë shqiptarë dhe kanë qenë në shtëpitë e tyre. Fakt tjetër është që ende nuk janë kthyer eshtrat e më shumë se 1700 vetave dhe ajo i mban për pazare politike ende diku në gërmadhat e tyre për të na kushtëzuar dhe shantazhuar. Nuk janë paguar ende dëmet që shteti serb ia ka bërë në Kosovë. Prandaj, futja në bisedime me një shpejtësi, të bën të dyshosh që institucionet tona, liderët e këtij vendi nuk kanë një projekt, nuk kanë një vizion se çfarë ndodh.

BE dhe SHBA është lodhur me çështjen shqiptaro-serbe, dhe ata me çdo kusht duan të përmbyllin këtë proces…Ne kemi shtete që na kanë ndihmuar dhe po vazhdojnë të na ndihmojnë, por askush nuk do të mund të na ndihmojë përjetësisht, nëse ne nuk e ndihmojmë vetveten. Fati i keq është se ne nuk kemi arritur që të kemi lidhje të forta dhe speciale miqësie edhe ekonomike me njërën nga fuqitë evropiane, qoftë ajo Gjermania, Austria, Zvicra etj.

Zëri: Z. Jashari, çështja e veriut është çështje e padiskutueshme në bisedime. A duhet të diskutohet edhe çështja e Luginës së Preshevës?

Jashari: Shqiptarët tani për tani i kanë të gjitha, por gjithçka do të varet se sa dinë t’i përdorin këto elemente. Gjithçka është në favorin tonë. Imagjinoni nëse kanë filluar bisedimet, ai është agresori dhe ti je viktima dhe në këtë rast duhesh të jesh shumë më i zellshëm dhe me i guximshëm në bisedime, sepse ai është në disfavor.

Nëse bisedohet për status special të veçantë, i kemi edhe ne shqiptarët nëpër vendet tjera, ku mund të përdorim si levë. Nëse do të flitet për ndërrim të territoreve ose për ndarje, kush e ka pësuar ndarjen më shumë në kurriz sesa ne shqiptarët. Shqiptarët i kanë të gjitha për të qenë fitimtarë. Ajo që frikohem është se liderët shqiptarë nuk kanë projekte, nuk kanë vizione dhe se politika jonë vepron ad hok.

Zëri: Cilat janë tri personalitet më të rëndësishme të këtij 100-vjetori?

Jashari: Fati i mirë që kombi jonë dhe historia jonë ka pasur figura madhore por edhe fati i keq është se kemi dhënë shumë. Natyrisht, se figurat që jemi rritur me to, që i kemi pasur idol, ose që kanë qenë udhërrëfyesit tanë, janë Hasan Prishtina, Ismajl Qemajli, Isa Boletini, Luigj Gurakuqi, dhe në vazhdën e tyre nëpër dekada, deri në figurat e luftës së UÇK-së.

Zëri: Kur, sipas jush, do të ndodhë bashkimi kombëtar i të gjithë shqiptarëve?

Jashari: Unë po konsideroj që bashkimi ka ndodhur, por ne nuk e kemi kuptuar ende. Ose nuk ka dalë ende në sipërfaqe për faktin se ne ende nuk jemi të gatshëm për ta kuptuar. Vetëflijimi i figurave nga të gjitha trojet shqiptare i ka dhënë kuptim bashkimit, sepse 100 vjet shqiptarët kanë luftuar nga të gjitha trojet shqiptare për një të quajtur bashkim kombëtar dhe gjuhë kombëtare. Sot shqiptarët gjithandej lëvizin lirshëm, që nga jugu i asaj që quhet Shqipëri, e deri te veriu i Kosovës dhe viseve tjera shqiptare…

Zëri: Kur do ta shohim Murat Jasharin në politikë?

Jashari: Nuk e di. Nuk ka ndjenjë më të mirë sesa të jesh i çdo familje shqiptare. Nuk ka pasuri më të madhe sesa ta kesh të drejtën, qoftë në trojet shqiptare, qoftë në mërgatë të trokitsh lirisht në familjet shqiptare, dhe Murat Jashari e ka shumë problem që të humbasë këto për diçka që i thuhet karrierë politike. Unë nuk kam nevojë për jetë politike.

Janë dy gjëra që mua më kanë dhënë nder dhe më kanë bërë njeriun më të pasur në gjithë botën. E para, sepse kam qenë përfaqësues i një lagjeje që ka dhënë 59 veta për lirinë e këtij vendi, ndërkaq këtë vend e kanë vizituar rreth 10 milionë njerëz nga i gjithë rruzulli. E dyta është Universiteti Publik që më ka dhënë dije, dhe ka provokuar të brendshmen time për të më avancuar në shkencë prandaj, e kam shumë të vështirë të jap diçka të çmueshme për diçka që ka më pak vlerë.

Ismail Qemali, Ahmet Zogu, Fan Noli, Enver Hoxha dhe Sali Berisha vijën të analizuar nga akademiku Rexhep Qosja. Në një intervsitë për Rudina Xhungën që u transmetua mbrëmë në “Shqip”, ai flet për 100 vite jetë të shtetit shqiptar me arritjet dhe problemet. Profesor Qosja, i kujt është 100 vjetori, i Ismail Qemalit, apo Ahmet Zogut?
Zogu me Ismail Qemalin nuk kanë të bëjnë fare mes njeri-tjetrit. Ismail Qemali ishte shtetari që themeloi Shqipërinë, Ismail Qemali ishte demokrati ai i cili e filloi demokracinë në historinë e popullit shqiptar dhe në historinë e shtetit shqiptar, Ismail Qemali ishte njeriu i cili ndërtonte një politikë tipike demokratike madje them më liberale. Ai ishte për bashkëmarrëveshje që me fjalë të huaj i themi dialog, ishte për tolerancën, ishte për mirëkuptimin, ishte për humanizmin, ishte për të drejtën, për të vërtetën. Pra ishte për disa vlera që nuk i kishte Ahmet Zogu, fjala bie. Ismail Qemali ishte një figurë politike me përvojë të madhe ndërkombëtare. Ne nuk mund të harrojmë kur flasim për Ismail Qemalin dhe rolin që luajti ai në historinë shqiptare, si u bë e mundshme që të luante ai atë rol. Në Perandorinë Osmane në Stamboll ai ishte një figurë e shquar, ishte Sekretar i Përgjithshëm i Ministrisë së Punëve të Jashtme, ishte këshilltar në disa njësi të shtetit të Perandorisë Otomane, pra i sundimtarëve të ndryshëm. Ishte caktuar ministër i Punëve të Jashtme, ministër i Drejtësisë, ministër i Rendit Publik. Ismail Qemali ishte njeri që ka marrë pjesë në disa delegacione me rëndësi të veçantë si për shembull delegacionin e Perandorisë Osmane që merrej me çështjen e Danubit. Ishte këshilltari i Xhevdet Pashës që merrej me çështjen e rendit në atë kohë të Bosnje-Hercegovinës dhe me përpjekje për reformat e Bosnjës dhe Hercegovinës që donte të bënte perandori otomane siç ishte gjendja atje. Dhe të mos harrojmë sepse nuk theksohet…
Po nëse ndalojmë te Zogu dhe Noli…
Fan Noli është përmendur këtë 100 vjetor, me shumë vërejtje ose pothuajse negativisht në mënyrë të shumë të padrejtë, të palejueshme dhe të papranueshme. Për mua që e njoh punën, krijimtarinë, veprimtarinë, jetën dhe veprën e Fan Nolit krahasimi me Ahmet Zogun është një profanosje. Fan Noli është një figurë e madhe, është njeri i madh në kulturën dhe historinë e popullit shqiptar. Çfarë do të thotë njeri i madh? I madh është dikush i cili nuk është i madh për një periudhë të shkurtër, 10, 15, 50 vjet, por kur është i madh përgjithmonë. Fan Noli është i madh përgjithmonë në historinë shqiptare. Ai është poet, historian, publicist, kompozitor. Ai ka shkruar pak vjersha, por të gjitha vjershat e tij hyjnë në antologjinë e poezisë shqipe, të gjitha, pa përjashtim… Kudo ishte origjinal, i veçantë, i ri me mendime, i papërsëritur. Publicistika e tij është e veçantë sepse Noli ishte intelektual shumë parimor ndërsa Zogu jo. Si mund të krahasohet Noli me Zogun? Nolin e kanë quajtur dhe e quajnë edhe tani bolshevik, komunist…
Noli erdhi në politikën shqiptare prej Amerikës. Noli kishte politikë dhe ideologji anglo-amerikane. Po të ishte Noli në politikë, po të mos kishte dështuar revolucioni i vitit 1924 populli shqiptar dhe Shqipëria do të orientohej nga Britania e Madhe dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës, e sigurt. Dhe historia shqiptare do të ishte jo pak por shumë më ndryshe se çka qenë prej vitit 1924.
Por nderimi shkon për Zogun këtë 100 vjetor…
Tani po shkruhet, po flitet, po dëgjoj, po lexoj se Zogut do t’i ngrihet një përmendore ashtu si Ismail Qemalit madje do ti bëhet edhe një mauzole. Ia bëj vetes një pyetje: Si është e mundur kjo gjë? Si është e mundur të bëhen gjithë këto përpjekje për ta shquar Zogun dhe për ta bërë figurë të madhe historike, sa për ta krahasuar me Ismail Qemalin. Shumëçka harrohet, me qëllim, dhe shqiptohen shumë të pavërteta dhe gënjeshtra. Dhe të vërtetat e tjera harrohen. Por ne nuk duhet ti harrojmë. Nuk është Zogu themeluesi i një administrate moderne, madje as i një rendi bashkëkohor të Shqipërisë. Zogu vendosi në Shqipëri një rend politik, shoqëror gjysmë feudal. Të dhënat e jetës politike, shoqërore të asaj kohe e dëshmojnë këtë. Zogu krijoi një administratë. Ahmet Zogu sundonte në mënyrë despotike dhe me mjete despotike madje të një despotizmi them oriental. Sundonte me intriga dhe frikë. Një problem tjetër shumë i rëndësishëm që nuk duhet ta harrojmë është se Noli erdhi në pushtet për ato 6 muaj me një revolucion që e bëri populli por Ahmet Zogu u kthye në Shqipëri me ndihmën e ushtrisë serbe, madje me ndihmën e pjesës më ekstreme, më të dhunshme të ushtrisë serbe, me të ashtuquajturit çetnik…
Tjetër, ai bëri një marrëveshje me Nikolla Pashiçin që është një marrëveshje historikisht e vlerësuar shumë e turpshme, një marrëveshje tradhtare që komprometon përgjithmonë nënshkruesin e saj. Duhet t’i lexoni ato tetë pikat e ndryshme, pasi nuk dua të flas tani për te gjitha ato, por një prej atyre pikave që rëndon shumë, që dëshpëron shumë, është pika për ndërprerjen e veprimtarisë së Komitetit Mbrojtja Kombëtare e Kosovës. Ky Komitet e kishte bazën në Shkodër por i kishte degët e veta edhe në Kosovë, kishte degë në vendlindjen time, Plavë dhe Guci, kishte në një varg qytetesh të Shqipërisë. Zogu, e shkatërroi Komitetin Mbrojtja Kombëtare e Kosovës pasi kështu e kishte bërë marrëveshjen me Pashiçin. Zogu, gjithashtu, vrau figurat kryesore të këtij Komiteti. Vrau Hasan Prishtinën, Bajram Currin, Hysni Currin. Nuk po flas për Luigj Gurakuqin, një figurë e madhe e historisë shqiptare, por po flas për këta që ishin anëtar të komitetit Mbrojtja Kombëtare e Kosovës…
Unë po flas këtu jo me simpati letrare por po flas me fakte, me të dhëna politike e historike. Ndryshe vlerësohet Noli, politika dhe synimet e tij, se ku do ta çonte popullin shqiptar dhe Shqipërinë ajo politikë e Nolit. Dhe flas gjithashtu për realitetin e Zogut. Si individ nuk mund të kem asgjë kundër Ahmet Zogut por këto që them më bëjnë që unë të them Ahmet Zogu në asnjë mënyrë nuk meriton të bëhet për të atë që dëshiron ti bëjë Sali Berisha, në asnjë mënyrë. Zogu, i hapi rrugë me politikën e tij, pushtimit italian, fashist të Shqipërisë. Shqipëria bëri një luftë shumë të çmuar antifashiste. Ajo Parti Komuniste me në krye Enver Hoxhën bëri një luftë antifashiste të çmuar në Evropë por në Konferencën e Paqes në Paris në vitin 1946 Shqipërisë nuk iu pranua statusi i bashkëluftëtares me aleatët kundër fashizmit. Kjo e para, dhe e dyta, Shqipërisë nuk iu pranua statusi i vendit të cilit do i paguheshin dëmet e luftës, reparacionet e ashtuquajtura të luftës. Cili është shkaku? Shkaku është politika që ndoqi Ahmet Zogu i cili bëri atë politikë që solli pushtimin e Shqipërisë dhe i ikjes së tij nga Shqipëria…
Megjithatë, është në të drejtën e të djathtës shqiptare të identifikohet me Zogun. Ajo që nuk kuptohet është pse e majta shqiptare nuk identifikohet me Nolin? Më shumë në Shqipëri dëgjon kryeministrin Berisha të flasë për Nolin sesa liderin e opozitës, Edi Rama.
Nuk e kuptoj as unë. Nuk shoh arsye pse ata i shmangën qëndrimet reale, objektive, të drejta ndaj Fan Nolit. Të përdor shprehjen tuaj, e majta e Shqipërisë i shmanget identifikimit me Fan Nolin ashtu siç nuk e kuptoj se si mund të identifikohet e djathta e Shqipërisë me Ahmet Zogun. Mund ta kuptoj identifikimin me ndonjë tjetër, por në asnjë mënyrë me Ahmet Zogun. Të dhënat që paraqita e komprometojnë këtë identifikim.
Një tjetër figurë, është Enver Hoxha, për të cilin nuk po flitet në këtë 100 vjetor.
Nuk është normale. Edhe periudha e komunizmit në Shqipëri është një periudhë që e ka jetuar populli shqiptar pra, është një pjesë e historisë shqiptare. Nuk mund ta heqësh, nuk mund ta kapim me dorë atë periudhë 45 vjeçare dhe ta hedhim aty ku nuk shihet, dëgjohet e ku nuk flitet për të. Kam lexuar mjaft të vërteta për atë regjim që ishte diktaturë totalitare me mjaft mjete të dhunës por kam lexuar edhe shumë gënjeshtra dhe të pavërteta. Enver Hoxha ishte një sundimtar për një periudhë të gjatë të historisë shqiptare dhe në këtë periudhë u përdorën mjete që unë nuk i pranoj në jetë, politikë, shtet….
Sot ne flasim gjithqysh për Enver Hoxhën. Më vjen keq për pasardhësit e të pushkatuarve, më vjen keq pasi nuk jam dakord me pushkatime të tilla por nuk mund të mos mendoj se sjellje të tilla më të rënda se në Shqipëri kishte edhe në vende të tjera komuniste…
Flasim për të këqijat që i ka patur ai regjim por historiani, studiuesi njeriu objektiv që shikon objektivisht dhe të shikosh një rend politik, shoqëror në mënyrë objektive do të thotë ta shikosh ndershëm për veten në radhë të parë. Enver Hoxha, si të gjithë diktatorët, ashtu si Napoleoni, Cezari apo Aleksandri i Maqedonisë që ishte despot dhe që bënte tmerre ngado shkonte duke djegur qytete, kanë edhe disa të mira që mund të jenë më të vogla apo më të mëdha. Ka edhe regjimi i Enver Hoxhës një varg të mirash. E para, Enver Hoxha, me atë rend politik-shoqëror, me atë politikë e ideologji e shkëputi Shqipërinë prej një varfërie të madhe që sundonte përpara. Enver Hoxha, i siguroi atij populli bukën dhe mandej u arritën disa zhvillime para të cilave nuk mund ti mbyllim sytë. Shqipëria ndërtoi institucione bashkëkohore të shtetit, të gjitha institucionet e mundshme që i ka një shtet i ndërtoi ai regjim. Ai regjim zhvilloi arsimin në përpjesëtime të mëdha, ai regjim zhduku analfabetizmin. Ai regjim, ndërtoi institucione bashkëkohore që i kanë shtetet më të zhvilluara të kulturës dhe shkencës, ai regjim i zhvilloi studimet albanologjike. Ky regjim ndërtoi institutet e kulturës, operës, baletit, ansamblin me shumë rëndësi të valleve popullore, ky regjim bëri institute edhe në shkencat ekzakte. Shqipëria sot ndriçohet edhe me termocentrale që ka ndërtuar ai regjim, apo në radhë të parë me ato termocentrale. Ai regjim e mbrojti Shqipërinë prej vërshimeve, e shpëtoi Shqipërinë prej kënetave. E thashë më parë e dua ta përsëris se ai regjim i dha popullit shqiptar një dinjitet ndërkombëtarisht të njohur dhe kjo nuk është diçka e parëndësishme.
Profesor, është duke u kërkuar, dhe me të drejtë, rishikimi i historisë. Ju shikoni, kush është duke e rishikuar, njerëzit e oborrit të radhës, njerëzit që bëjnë histori apo njerëzit që bëjnë propagandë?
Këtë përpjekje që të mos e quaj proces, të rishkrimit të historisë e ka filluar kryeministri i Shqipërisë Sali Berisha. Është e vështirë të rishkruhet historia, domethënë ta fillosh nga A-ja, nga fillimi. Historia korrigjohet, studimet historike korrigjohen, ndryshohen, plotësohen etj. por ta rishkruash prej fillimit do të thotë të hedhësh poshtë gjithçka që është bërë deri tani dhe kjo gjë është e pamundur. Në Kongrese, Konferenca, tubimet shkencore që bëheshin nëpër republikat e Jugosllavisë shkruhej me shumë respekt për historianët e Shqipërisë. Ata mund ti bënin lajka regjimit por të dhënat, metodologjia, shpjegimi që jepnin, ishin të drejta dhe objektive në shumicën e rasteve. Kryeministri i Shqipërisë dëshiron ta ndërrojë. Pse? Për një ideologji tjetër dhe për më tepër për një mentalitet tjetër. Kryeministri i Shqipërisë, objektivisht, dëshiron ta feudalizojë dhe bajraktarizojë historinë shqiptare duke amnistuar, duke glorifikuar, duke madhëruar figura pashallarësh me origjinë shqiptare që nuk kanë të bëjnë fare me përpjekjet për krijimin e shtetit modern shqiptar….
Ai do të shquajë, të madhërojë atë që nuk pranohet si kuislingët, bashkëpunëtorët e fashizmit, njerëz që morën pjesë në pushtetin fashist dhe në pushtetin nazist pasi kapitulloi Italia. Epo këtë të tjerët nuk e bënë sepse moralisht është e papranueshme, shkencërisht, kombëtarisht e papranueshme në të gjitha vendet komuniste duke përfshirë edhe Francën që është vend me tradita dhe kulturë të jashtëzakonshme. Pas luftës, menjëherë, punët janë kryer me kuislingët, me bashkëpunëtorët e fashizmit.
Në këto 20 vite të Shqipërisë në tranzicion, personi i cili ka kushtëzuar jetën e shqiptarëve dhe figura kryesore e tranzicionit shqiptar, eshte Sali Berisha?
Po, mund të them se Sali Berisha është figura kryesore e këtyre 20 viteve që ushtroi ndikimin më të madh, që fitoi më shpesh në zgjedhje, që me sjelljet dhe veprimet e tija bëri ndikimet më të dukshme. Tranzicioni, shndërrimet që e çojnë Shqipërinë drejt realizimit të atyre standardeve që kërkohen prej Shqipërisë dhe vendeve të tjera që kanë dalë prej komunizmit dhe prej vendeve të tjera që do të inkuadrohen në Bashkimin Evropian, natyrisht janë arritur disa gjëra. Shqipëria nuk ka qëndruar në vend por ka ecur, janë bërë ndërtime. Shqipëria, në pikëpamje të ndërtimit, të infrastrukturës së qyteteve ka qenë mjaft mbrapa. Shqiptarët që kanë dalë, kanë punuar dhe kanë jetuar në botën e huaj kanë ndërtuar shtëpi, kanë bërë shumë ndërtime në Shqipëri dhe këto shihen kudo. Por ne, kur flasim për tranzicionin në Shqipëri, përpos dëshirës për të arritur të mirën, nuk mund të flasim edhe për gjëra të tjera. Nuk mund të mos flasim për vitin 1997, ku u shkatërruan institucionet, institucione me vlerë të veçantë të kulturës, ku u shkatërruan objekte, ku humbën jetën, disa thonë 2 mijë veta, disa thonë 3 mijë, disa 5 mijë por që gjithsesi u vranë njerëz. Kur flasim për tranzicionin në Shqipëri, nuk mund të mos flasim për piramidat financiare, një dramë financiare që iu ndodhi qytetarëve të Shqipërisë. E për çfarë? Natyrisht, si për vitin 1997, fajin e kishin ata që ishin në pushtet. Domethënë, kryeministri i sotëm i Shqipërisë. Kur flasim për tranzicionin, nuk mund të mos flasim edhe për tragjedinë e Gërdecit. Dhe unë, nuk mund të mos flas edhe për vrasjen e protestuesve më 21 janar 2011 dhe nuk mund të mos flas edhe për vetëdjegien e dy ish të burgosurve politikë. Këto nuk pranoj t’i lidhë me tranzicionin. Nuk e kuptoj atë tranzicion që ecën drejt demokracisë, që ecën drejt realizimit të standardeve demokratike, në të cilin ndodhën këto që kanë ndodhur në Shqipëri, janë edhe disa probleme të tjera. Bashkimi Evropian, Shtetet e Bashkuara të Amerikës, qytetarët e vendit kërkojnë prej Shqipërisë të plotësojë dhe realizojë disa standarde që po quhen evropiane. Ky tranzicion merr fund kur bëhen reformat e duhura dhe kur realizohen ato standarde që quhen evropiane, demokratike, kulturore, qytetëruese, vlera të veçanta. Por ato standarde nuk janë arritur, një varg i atyre standardeve nuk është arritur. Shqipëria sot ende nuk ka arritur të realizoje zgjedhje vërtetë të lira dhe demokratike që të plotësojnë standardet e kërkuara nga Evropa. Në të vërtetë, Shqipëria sot, gjendet në një fazë që quhet gjysmëzgjedhore, ajo nuk është demokraci e vërtetë, demokraci e zgjedhjeve të lira. Shqipëria nuk ka arritur të realizojë atë që është kusht kur flitet për demokraci, që është ndarja e pushteteve, të pushteti ligjvënës, pushtetit gjyqësor dhe pushtetit zbatues pra, Kuvendi, Gjyqësori, Qeveria. Po e shohin dhe është e dëshmuar pasi po flasin edhe ambasadorët e huaj si ai i Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe ai Evropian, që qeveria i sundon, i manipulon, i përdor gjyqësorin, kuvendin dhe presidencën tani. Jo presidencën e ish kryetarit të vendit Rexhep Meidani, jo presidencën e ish kryetarit Alfred Moisiu, por presidencën deri në një farë kohe të kryetarit të tanishëm të partisë Fryma e Re Demokratike dhe të kryetarit të tanishëm të Shqipërisë. Shqipëria nuk arriti, në procesin e tranzicionit, të sigurojë pavarësinë e pushteteve të ndara që janë të pashmangshme në demokraci. Në 100 vjetorin e pavarësisë ne nuk mund të themi se Shqipëria ka arritur të sigurojë barazinë e dinjitetit të qytetarëve. Shqipëria, në 100 vjetorin e pavarësisë, nuk ka arritur të krijojë administratë të qëndrueshme që në fjalë të huaj thuhet stabile. Administrata e Shqipërisë është administratë partiake. Në 100 vjetorin e pavarësisë në Shqipëri nuk është arritur edhe diçka që do të duhej të kishte marrë fund që në vitin 1991. Në Shqipëri nuk është arritur marrëveshje për datën e çlirimit të Shqipërisë prej pushtuesve pasi ende diskutohet nëse është 28 nëntori apo 29 nëntori…
Në këto 20 vite gjithashtu çfarë i ka sjellë familjes shqiptare tranzicioni shqiptar?
… Familja ishte e shenjtë në jetën shqiptare. As Kanuni i Lekë Dukagjinit nuk e lejon ndëshkimin e gruas, e trajton në një mënyrë të veçantë gruan. Edhe në Kanunin e Lek Dukagjinit është thënë se gruaja është themeli i shtëpisë. Pra, ishte familja shqiptare e sigurt, e paprekshme, e çmuar shumë. Kjo familje sipas mendimit tim po përjeton një krizë të rëndë. E para është e ballafaquar me prostitucionin, me tregtinë e qenieve njerëzore, drogën, me krime të ndryshme, me një agresivitet të veçantë që po ndodh në familje. Para një jave dëgjova në televizion se në 10 muaj janë vrarë 20 gra. Kjo është diçka e papranueshme dhe e palejueshme. Kjo krizë po sjellë që të ndodhë atë që nuk ka ndodhur më përpara.
Ka një fajtor për këtë dhe kjo është politika. Sot nuk merret askush me familjen, nuk i kushton njeri vëmendje familjes. Dhe e dyta, agresivitetet që po ndodhin në familje dhe në jetën shqiptare e them me përgjegjësi intelektuale dhe qytetare, si një njeri që ndjek mjetet e informimit, këtë agresivitet e frymëzon edhe Kuvendi i Shqipërisë, një Kuvend ku dëgjojmë shumëçka dhe gjithçka, një Kuvend ku zotëron një gjuhë shumë e vrazhdë, një Kuvend ku dy forca janë shumë të ndara, një Kuvend ku shprehen pasione, mosdurime, urrejtje. Epo thuhet se Kuvendi është një institucion jo vetëm politik por është edhe një institucion pedagogjik dhe moral. Populli i sheh ata njerëz dhe prej tyre do mësojë të mirën dhe të keqen. Nuk do të duhej të ishte kështu.
Profesor, Bashkimin e shikoni të afërt, të mundshëm?
Si dhe kur duhet të bashkohen dhe a mund të bashkohen Shqipëria dhe Kosova? Unë them se bindja, vetëdija ime historike më thotë se Shqipëria dhe Kosova në mënyrë të pashmangshme do të bashkohen dhe ky bashkim nënkupton të mirën, mundësinë, gjasën për përparim më të madh, për arritje më të mëdha, për jetë më të mirë të qytetarëve të Shqipërisë dhe Kosovës. Shqipëria dhe Kosova bashkë, me potencialet e tyre, mundësitë e tyre natyrore, njerëzore, do të bënin një shtet me mundësi shumë më të mëdha. Do të bënin sigurisht një shtet të lumtur.
Urimin për 100 vjetorin, do ta dërgoni nëpërmjet “Shqip” në Top Channel apo do t’ju shohim në Shqipëri, profesor, për 100 vitet tona të përbashkëta?
Unë e di se në shënjimin e 100 vjetorit të shpalljes së pavarësisë së shtetit modern të Shqipërisë së sotme nuk do të jem në Tiranë. Se ku do të jem, do ta shoh. Por këtë urim e kam per sonte. Shtetet e Bashkuara të Amerikës, kur janë krijuar në vitin 1776, u janë dashur 10 vjet që të shkruajnë kushtetutën që çmohet si kushtetuta më e mirë, më demokratike, më humane në botë, iu janë dashur 89 vjet që të ndërpresin robërinë, iu janë dashur 144 vjet që t’i japin të drejtën e votës gruas dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës iu janë dashur 189 vjet që t’i sigurojnë të drejtat politike, qytetare, të drejtat njerëzore të gjithë nënshtetasve të Amerikës. Amerika është shtet i madh, shtet i përbërë prej racave të ndryshme, kombeve të ndryshme, popujve të ndryshëm dhe kjo zgjatje e këtyre arritjeve të mëdha në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, është e kuptueshme. Shqipëria dhe Kosova, shqiptarët në përgjithësi, jetojnë në një hapësirë që është më e vogël dhe çështjet mund të zgjidhen, synimet, qëllimet mund të realizohen më shpejt. Unë besoj se ato që i dëshiron populli shqiptar do t’i realizoj shumë më shpejt dhe bashkimi i Kosovës me Shqipërinë, dhe mund të jetë edhe i Maqedonisë perëndimore me Shqipërinë, është një ide e madhe që do realizohet jo shumë larg. E them, e ka dëshmuar historia, se kur një popull dëshiron të bëjë diçka, ai doemos e bën atë që ia ka vënë për qëllim vetes për ta bërë. Populli shqiptar dëshiron të jetojë i bashkuar dhe ashtu do të jetojë.
(RUDINA XHUNGA/er.nu/GSH/BalkanWeb)

Nuk është fjala për dosje që kanë të bëjnë me vetë kreun e AKZ, por me nismën më të fundit të kësaj lëvizje për të krijuar simbolikisht një skedë “gjynahesh” për çdo politikan të njohur shqiptar. Në këtë intervistë Kreshnik Spahiu shprehet se Aleanca Kuqezi do t’i shndërrojë këto dosje në akt-akuza konkrete që do të paraqiten kundër krerëve të politikës në organet e drejtësisë. Marrëveshja detare, korrupsioni, nepotizmi, shkelja e ligjit, blerja e drejtësisë – këto janë elementët kryesorë të skeduar në dosjet e AKZNë një ambjent të mbingarkuar me retorikën 22 vjeçare të hapjes së dosjeve, Alanca Kuq e Zi e rikthen këtë temë duke e trajtuar ndryshe. Pra, premtoni të krijoni dosjet e kundravajtjeve, shkeljeve, korrupsionit, të të gjithë politikanëve kryesorë. Pse kjo nismë?

Aleanca Kuq e Zi ka demostruar një filozofi të ndryshme për konceptin mbi dosjet. Prej shumë vitesh shqiptarët ishin ngopur me “ushqim” dosjesh, në të cilat nënkutoheshin spiunët dhe bashkëpuntorët e shërbimit sekret të komunizmit, por që fatkeqësisht nuk u publikuan kurrë nga këta që na qeverisin, pasi ata nuk donin të zbulonin vetveten. Në këto 22 vite, koncepti për dosjet evoluon dhe në metodikën tonë të punës duhen shtuar artikujt e krimeve të pas komunizmit, në sistemin e mafies rozë, e cila na qeverisi 8 vjet dhe mafies bardheblu, e cila na qeverisi për 13 vjet të tjera. Në këto 22 vite u kryen shumë krime, vrasje, trafiqe, grabitje, shpërdorime detyre, deri në akte tradhëtish kombëtare, por këto dosje jo vetëm që nuk u hapën, por as nuk u ndërtuan. Nuk mund të hapësh dosje nëse nuk i formaton ato. Për këtë arsye, ne jemi metodistë të ngritjes së dosjeve penale, për t’u bërë gati provat dhe faktet që do bëjnë të mundur vënien përpara hetimit dhe ndëshkimin e “politikanëve gjynahqarë”.

A është kjo gjetje, një mënyrë alternative për të nxitur publikun, i cili duket mjaft indiferent ndaj fakteve që dalin në 35 lidhur me politikanët, apo është një nismë që do të përpiqeni t’i jepni jo vetëm natyrë simbolike, por edhe ligjore, në një moment të caktuar?

35 shqiptare ka një meritë të pjesshme dhe shumë të çmuar, në investigimin gazetaresk dhe ne e konsiderojmë atë partnere kryesore, por si një lëvizje kombëtariste e cila në përbërje ka një përqindje shumë të lartë juristësh, AKZ po formëson një fushatë ndërgjegjësimi juridik, por edhe denoncimi publik, me referenca ligjore mbi veprat penale të cilat kryejnë qeveritarët tanë. Qeveritarët duhet të kuptojnë se nëse janë toleruar deri më tani nga socialistët, kjo nuk do të ndodhë ketej e tutje, si dhe nëse ata i kanë krijuar një imunitet dhe amnisti njëri-tjetrit, me ardhjen në qeveri të Aleancës Kuq e Zi nuk do mund të pluhurosin krimet të cilat do të paketohen në dosjet e tyre. Ndërkohë, qytetarët nuk mund t’i shohin më krimet e ministrave apo kryeministrit si fenomene të natyrshme dhe të paevitueshme njerëzore.

Kritikët tuaj mund t’u thonë se në postin e zv.kryetarit të KLD i kishit mundësitë që t’i luftoni fenomenet që sot po përfshini në dosje. Si do t’u përgjigjeshit?

Do t’i ftoja të lexonin ligjin dhe kompetencat e ish-zv.kryetarit të KLD, për t’u bindur se unë nuk kam pasur asnjë kompetencë kushtetuese, për të vepruar apo ndëshkuar një qeveritar të korruptuar. Këta kritikë, në rastin më të mirë, janë të paditur dhe në rastin më të keq janë të ligj në vlerësimin paragjykues të tyre. Ndoshta nuk do ishte modeste ta thoja se kam luftuar dhe debatuar ashpërsish për një kohë tepër të gjatë, për krimet qeveritare, duke filluar nga çështja Gërdeci, marrëveshja e ujrave me Greqinë dhe deri tek shkombëtarizimi i etnisë, nga shqiptare në greke.
Ishte një rast unik që një zyrtar i lartë i shtetit ta bënte në detyrë këtë përplasje, me kryeministrin dhe parlamentin dhe fundi dihet që erdhi me dorëheqjen time nga detyra. Këta kritikë do bënin mirë që megjithë ligësinë e tyre të mos i mohonin si fakte dhe të mos i fshijnë nga memorja politike.

Natyrshëm lista juaj e “dosjeve” përmban me shumicë emra qeveritarësh të sotëm. A do të ketë dosje edhe për të majtën?

Natyrisht që do të ketë dhe po përgatiten dosjet e një sërë qeveritarësh lokalë të Partisë Socialiste sic janë kryetarët e bashkive që janë bërë pjesë e trafiqeve dhe korrupsionit të përbashkët me ministrat demokratë. “Të pabuk i zuri nata, miliarder i gjeti dita” thotë një poet i madh shqiptar dhe kjo nuk mund të tolerohet për ata që vishnin opinga dhe sot lundrojnë në det me jahte që kushtojnë 5 milion Euro. Qeveria e shtetasit Sali Berisha ka 8 vjet që nuk ndëshkoi asnjë socialist për krimet dhe korrupsionin e viteve 1997-2005 dhe të njëjtën gjë bënë dhe socialistët kur ishin në pushtet. Ku shkuan të gjitha akuzat për njerëzit e kriminalizuar dhe trafiqet? Ky është një pazar i PD dhe PS për të mbyllur hesapet dhe për të grabitur Shqipërinë. 8 vjet gënjyen demokratët dhe 8 vjet socialistët që akuzonin me libër shtëpie njëri tjetrin dhe tashmë kemi një bilanc skandaloz.

Duket sikur asnjë krim i raportuar, asnjë vepër penale apo fakt kompromentues nuk dënohet nga drejtësia. Ose çeshtja nuk ndiqet nga prokuroria, ose gjithçka reduktohet në shkallët e gjykimit. A është e paralizuar drejtësia shqiptare? Dhe çfarë mënyre drastike do të propozonit për shbllokimin e saj?

Shqipëria ka nevojë urgjente të zbatojë eksperiencën kroate të burgosjes të ish-kryeministrit Sanader, pas të cilës u hapën dyert e procesit të integrimit të Kroacisë në Bashkimin Evropian. Shqipëria nuk e meriton statusin e vendit kandidat, sepse për 19 vjet nuk mbaj mend asnjë politikan të dënuar për krime. Rasti i fundit ishte në 1994, kur u dënua ish-kryeministri Fatos Nano, por edhe ai rimori pafajësinë më vonë dhe u dëmshpërblye.
Drejtësia shqiptare është e tëra e paralizuar dhe e ndërtuar politikisht sipas një kriteri që përmblidhet në një fjali: Gjyqtarët e gjykatës së Lartë votohen nga parlamenti dhe është kjo gjykatë me këta gjyqtarë që gjykojnë çështjet penale me akuza ndaj ministrave dhe deputetëve, prokurori i përgjithsëm votohet nga këta ministra dhe deputetë dhe duhet të hetojë ata. Ministrat dhe deputetët hetohen dhe gjykohen nga njerëzit e tyre të preferuar dhe që i kanë vënë në ato poste. Cikël i mbyllur. Së shpejti do dalim me aksionin sesi zgjidhet kjo çështje.

Sa emra përmban lista juaj e dosjeve deri tani? A mund t’i thoni disa prej tyre?

Lishta nis me një nga njerëzit më të inkriminuar dhe që ka kryer tradhëti kombëtare, duke nënshkruar dorëzimin e pjesshëm të territorit të Republikës Shqipërisë tek shteti fqinj Greqia. Ai është shtetasi Sali Berisha, një personazh i njohur emri i të cilit jo vetëm nuk duhet të harrohet kur ta largojmë pas disa muajsh nga pushteti, por që duhet gjykuar publikisht mbi një akuzë tashmë të provuar nga gjykata kushtetuese në shkelje dhe dhunim të integritetit territorial të Shqipërisë. Më pas do të jenë dhjetra emra të tjerë të mafies me jaka të bardha nga rradhët e demokratëve dhe socialistëve. Mendoj se do i bëjmë një shërbim të madh popullit shqiptar, duke pastruar nga skena disa individë të cilët qeverisën me duar të pista dhe që e izoluan Shqipërinë, si vendin më të varfër dhe më të korruptuar në Europë.
Socialistët, pas muajsh beteje me mullinjtë e erës, sërish iu nënshtruan Berishës për t’i dhënë konsensus në heqjen e imunitetit dhe kjo si pasojë e marrëveshjes së rradhës. Ligji për heqjen e imuniteteve është thjeshtë “OMERTA” për të blerë heshtjen e njëri-tjetrit për krimet që kanë kryer. Ndjej keqardhje kur shikoj që dhjetra diplomatë detyrohen t’i buzëqeshin dhe t’i shtrëngojnë duart çdo ditë mafies shqiptare, por në fund e kuptoj që nuk është hera e parë që e bëjnë këtë gjë, pasi ne jemi një kopje e modelit rus, ukrahinas, gjeorgjan dhe azerbaxhanas, por që çuditërisht kërkojmë status në Perëndim, si Gjermanët, Francezët, Spanjollët….. Histori tragji-komike e cila në mënyrë të habitshme ndodh sui generis me ata që na qeverisin dhe ata që na asistojnë. (java)

Ju jeni arrestuar dhe keni vuajtur në burgjet serbe. Si e shihnit të ardhmen e Kosovës gjatë vuajtjes së dënimit? A kishit shpresa në atë kohë për një Kosovë të pavarur, d.m.th. a e dinit fatin e luftës?Gjatë bombardimeve të NATO-s, pra në pranverën e vitit 1999, shumëçka ishte e paqartë. E për mua që isha i izoluar në burg, ishte dyfish e paqartë. Kur gardianët e burgut dëgjonin lajmet me zë më të lartë mundohesha të marr vesh ndonjë gjë, ndonëse asisoj e kisha veçse negativin e fotografisë: lajmet që i transmetonte Beogradi në funksion të politikës së Milosheviqit. Në anën tjetër, sa herë që na e sillnin në qeli ndonjë të burgosur të ri shqiptar, teksa i ndihmonim të shtrihej pas lëndimeve që i kishte pësuar prej rrahjeve, çdo herë e pyesnim për të rejat nga lufta e politika. Atëbotë, fuqitë e mëdha perëndimore negocionin ndërmjet veti e karshi Rusisë për një zgjidhje për Kosovën e cila do t’i jepte fund luftës. Një gjë e dija: nëse NATO-ja e përmbyll luftën nuk do të kemi pavarësi, e nëse luftën e përmbyll UÇK-ja atëherë do të mund të kemi edhe më shumë se pavarësi. Më vonë, gjatë vuajtjes së dënimit, kam qenë më shumë i informuar për shkak të qarkullimit shumë më të madh të të burgosurve dhe një radioje që e mbanim tinëz në qeli. Pra, e kam ditur që jemi nën administrimin e UNMIK-ut, që KFOR-i është forca ndërkombëtare paqëruajtëse, që janë tërhequr policia dhe ushtria e Serbisë, që janë kthyer refugjatët shqiptarë, që Mitrovica ka mbetur e ndarë, që UÇK-ja u demilitarizua, që nisi privatizimi i ndërmarrjeve shoqërore etj.

Nga kush e prisnit lirinë, nga UÇK apo NATO?

Nga UÇK-ja, natyrisht. Liria s’vjen prej jashtë, ashtu qysh demokracia s’vjen prej lart. Misioni i NATO-s ishte paqja në Kosovë, jo liria e pavarësia e Kosovës. NATO bënte luftë kundër luftës së Milosheviqit. Intervenimi i NATO-s nuk kishte mandat politik por humanitar: të shpëtojë popullsinë e Kosovës nga gjenocidi i Serbisë. Në anën tjetër, ishte intervenim i kufizuar me sulme nga ajri pa trupa tokësore. Në këtë kuptim, intervenimi ishte i mangët ndonëse gjithsesi i drejtë, i rëndësishëm dhe i dobishëm. Për mua, liria është liri politike që konsiston tek e drejta e vetëvendosjes. Para lirisë së zgjedhjes duhet ta kemi zgjedhjen e lirisë. Përndryshe përfundon te liberalizmi pa liri.

Z. Kurti, u bënë 8 vite që prej themelimit të Vetëvendosjes dhe ju jeni në opozitë. Pse e shihni këtë nismë si një histori suksesi?

Ne jemi opozitë që përbën rezistencën. Përderisa Kosova është në këso gjendje të rëndë, ne s’mund të ishim diku tjetër përveçse në opozitë. E kur ne do të jemi në pozitë, atëherë dhe tashmë gjendja nuk do të jetë kështu e rëndë por krejtësisht ndryshe. Në përgjithësi, nuk mendoj që suksesi paraqet legjitimitet. Por, para se të vijmë këtu, nuk mendoj që ardhja në pushtet është suksesi. E, para se të vijmë edhe këtu, një lëvizje politike që synon transformim socio-politik të shtetit dhe shoqërisë si puna jonë, nuk shprehet me terme biznesi çfarë janë suksesi-dështimi, oferta-kërkesa etj.

Si e shihni rolin e faktorëve shqiptarë në rajon? Roli i politikanëve shqiptarë në Maqedoni dhe Mal të Zi? Çfarë mund të bëjnë më shumë?

Tepër shumë faktorë për të qenë faktorë. Partitë e shumta shqiptare fillimisht përvetësojnë identitete ideo-politike të posaçme por mandej i karikaturojnë diferencat që i kanë me njëra-tjetrën për t’i shndërruar më pas ato diferenca në elemente konstituive të atyre identiteteve që kësisoj depolitizohen duke u kulturalizuar e personalizuar. Vullneti i shqiptarëve gjithandej kufijve është për bashkim, e ne të gjithë duhet të udhëhiqemi në radhë të parë nga ky vullnet. Së pari, shqiptarët jashtë Shqipërisë e Kosovës dhe subjektet e tyre politike duhet të jenë radikal brenda institucioneve të sistemit por edhe të bëjnë aktivitete jashtinstitucionale të padhunshme. Së dyti, ata duhet ta kultivojnë dhe forcojnë idenë e kombit dhe kombin si formacion socio-historik të modernitetit: kombi është, përveçse vlerë, edhe armë e fuqishme që dikur na ka emancipuar në raport me feudalizmin e religjionin, e sot na mbron edhe karshi neoliberalizmit. Dhe, së treti, shqiptarët jashtë Kosovës edhe Shqipërisë duhet ta studiojnë diskriminimin që u bëhet, ta dokumentojnë dhunën që ushtrohet mbi ta, të kritikojnë dhe të ankohen për çdo ditë te Tirana dhe Prishtina zyrtare, duke kërkuar përkrahjen dhe ndihmën e tyre.

Me cilat parti politike shqiptare në rajon, Vetëvendosje ndan të njëjtat parime?

Më shumë se të lidhemi me parti politike ne preferojmë të bashkëpunojmë për çështje të caktuara: të drejtat e shqiptarëve kudo që ata janë, manifestimet për datat, ngjarjet e figurat kombëtare, çështja çame etj. Këto jo patjetër prezentohen nga parti politike, por edhe nga organizata shoqërore e grupe qytetarësh. Pra, nuk orientohemi duke ndërtuar qëndrime ndaj subjekteve por ka nisma të tyre që i mbështesim dhe nisma që nuk i mbështesim.

Si e shihni rolin e Tiranës zyrtare për çështjet e shqiptarëve?

Tirana zyrtare si në politikën e jashtme në arenën ndërkombëtare po ashtu edhe në politikën e brendshme kombëtare mund të bëjë shumë më tepër seç po bën dhe ka obligime më të mëdha seç po përmbush sipas Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë. Neni 8, Pika 1, e kësaj Kushtetute thotë që “Republika e Shqipërisë mbron të drejtat kombëtare të popullit shqiptar që jeton jashtë kufijve të saj”. Kjo pikë do të duhej të realizohej nëpërmjet një morie aktivitetesh e reagimesh qeveritare që përgjithësisht mungojnë. Shqiptarët e Shqipërisë e duan shumë më tepër Kosovën sesa serbët e Serbisë. Kjo duhet të përkthehet edhe në angazhimet dhe punën shtetërore të shtetit shqiptar. Nuk duhet lejuar që te ndërkombëtarët të krijohet përshtypja që Qeveria e Serbisë e do Kosovën më shumë se Qeveria e Shqipërisë.

A po e kryen opozita e Shqipërisë rolin e saj?

Nëse flasim për rolin në lidhje me çështjen kombëtare, sigurisht që ende mbeten shumë veprimtari të cilat opozita mund t’i kryente. Opozita në Shqipëri ka një grup parlamentar të madh në numër dhe nismat që do të mund t’i ndërmerrte në Kuvend në lidhje me të drejtat e shqiptarëve si dhe me bashkëpunimin me Kosovën janë të shumta. Deri më tani kjo nuk ka ndodhur. Kombi është shumë i rëndësishëm meqë kontribuon shumë për idenë e komunitetit e shoqërisë, për ndjenjën e përkatësisë dhe përgjegjësisë. Socialja dhe solidariteti nuk ka të bëjë vetëm me institucionet e sistemit dhe ridistribuimin e tyre por edhe me marrëdhëniet ndërnjerëzore që janë marrëdhënie në gjuhë e në kulturë kombëtare. Ne shqiptarët duhet të bëhemi politikisht kombëtarë pa u bërë kulturalisht provincialë. Edhe Kosova edhe Shqipëria janë provinca të kombit. Kauza e bashkimit kombëtar e politizon kombin. Duke i dhënë theks ekonomisë kombëtare e jo vetëm kulturës kombëtare, opozita në Shqipëri do të mund të kontribuonte aq shumë këtu. Bashkimi kombëtar ka efekt social – ai do ta ndihmonte çlirimin social të shqiptarëve. Bashkimi kombëtar do të rriste resurset natyrore e lëndët e para, fuqinë punëtore, madhësinë e tregut, kapacitetet zhvillimore, administrative, menaxhuese e intelektuale të shqiptarëve. Te ne bashkimin kombëtar shumë më tepër e duan të varfërit sesa të pasurit, sepse këta të fundit nuk i kemi prodhues por tregtarë që mirëmbajnë importin e lartë në Shqipëri e Kosovë. Jo vetëm që prodhimi shqiptar vazhdon të mbetet i varfër, por edhe vetë prodhuesit shqiptar janë më parë të varfër sesa të pasur.

Si i përjetuat trazirat e 21 Janarit, duke qenë se Vetëvendosja ka lënë martirët e saj në protesta?

Protestat tona janë më ndryshe, si për nga objektivi po ashtu edhe për nga konteksti e mënyra. Me 21 janar 2011 të gjithë ne ndjenim dhembje e pikëllim të thellë për qytetarët që u vranë. Ato vrasje nuk ishin të domosdoshme dhe ishin të panevojshme. Besoj që ato vrasje ishin edhe të shmangshme. Qytetarët shqiptarë kanë të drejtë dhe arsye të protestojnë e demonstrojnë kudo që janë në Ballkan, përfshirë këtu edhe Republikën e Shqipërisë, për shkak të mungesës së perspektivës, shtypjes politike dhe shfrytëzimit ekonomik. Në mbrëmjen e 21 janarit, VETËVENDOSJE! pat deklaruar: “Politikanët shqiptarë janë më të pasur se gjithë kolegët e tyre në Evropë krahasuar me buxhetin e shteteve përkatëse. Në institucionet e shtetit shqiptar zakonisht i shohim partitë pa popull kurse sot e pamë popullin pa parti, të zemëruar me pozitën dhe të braktisur nga opozita. Kjo demonstratë tregoi hendekun midis qytetarëve të pakënaqur dhe qeveritarëve të vetëkënaqur, por edhe konfirmoi hendekun tjetër midis popullit dhe opozitës.”

Si do ta komentonit Paktin me Ujërat Territoriale me Greqinë?

Ashtu siç e ka komentuar dhe Gjykata Kushtetuese e Republikës së Shqipërisë – antikushtetues. Shpesh është thënë se bashkimi kombëtar do të rrezikonte humbjen e territoreve te reja, duke nënkuptuar veriun e Kosovës, kështu që bashkimin e kemi vetëm në BE. Atëherë pse po e rrezikojmë atë që na takon dhe e kemi?! Kufijtë dhe territori i Shqipërisë duhen parë nga perspektiva kombëtare edhe në veprimtarinë e përditshme të çdo qeverie, e sidomos të politikës së jashtme.

A është në rrugën e duhur bashkimi kombëtar? Si mund të vijë ai dhe çfarë duhet bërë? Pritet nga politika apo nga qytetarët?

Për çdo çështje të kombit të veprojmë si komb. Kriza e identitetit kombëtar dhe jo vetëm kombëtar, i bën njerëzit më kollaj të robërueshëm. Kriza e identitetit është një hap në drejtim të skllavërisë. Puna dhe veprimet tona duhet të jenë në shërbim të bashkimit kombëtar shqiptar. Ky bashkim do të ndodhë edhe nëse nuk bëhet. E unë them ta bëjmë para se të ndodhë. Sepse, edhe nëse ne shqiptarët nuk e duam bashkimin kombëtar dhe heqim dorë prej tij, janë hegjemonistët dhe shovinistët në fqinjësi ata që nuk do të ndalen e nuk do të heqin dorë deri në bashkimin kombëtar të shqiptarëve. Porse, asisoj ne tkurremi e zvogëlohemi edhe më tej se ç’jemi tkurrur e zvogëluar që prej fundit të shekullit XIX e këtej. Prandaj, le ta duam Shqipërinë prej vullnetit e interesit para se ta duam atë prej zorit. Në njërën anë, gjuha, kultura dhe historia, kurse në anën tjetër, ekonomia, siguria e demokracia, që të gjitha këto na duan të bashkuar. Bashkimi kombëtar duhet të shihet jetik edhe sa i përket demokratizimit të vendit. Në një shtet me shtatë a tetë milionë banorë potencialisht ka më pak mundësi që të lulëzojnë lidhjet nepotiste e klanore. Aty duhet të ketë garë për vlera e meritokraci. Po ashtu, Kosova bashkë me Shqipërinë mund t’i bëj ballë më lehtë hegjemonizmit që vjen nga Serbia. E njëjta gjë vlen edhe për pretendimet e qarqeve të caktuara greke për ‘vorioepirin’.

Çfarë duhet të bëjnë Rama dhe Berisha?

Me detyrat publike e politike që mbartin dhe me hapësirat vendimmarrëse apo legjislative që kanë forcat politike që ata drejtojnë do duhej të bënin kujdes në çdo vendim të tyrin, që prej shitjes së pasurive publike e deri te politika e jashtme e Republikës së Shqipërisë. Duam apo nuk duam roli i Shqipërisë është vendimtar për gjithë çka ndodh me Kosovën dhe shqiptarët në rajon. Por, mbi të gjitha, në raport me Kosovën është e udhës që qëndrimet e forcave politike në Republikën e Shqipërisë të definohen sipas vizionit të tyre politik e kombëtar e jo të jenë thjesht mbështetës të koniukturës aktuale qeveritare në Prishtinë. Kjo e fundit më shumë tregon për indiferencë sesa për maturi.

Ne i bëjmë thirrje Brukselit që të mos e shfrytëzojë rastin dhe ta keqpërdorë Qeverinë e korruptuar dhe të papërgjegjshme të Kosovës e cila është e gatshme të hyjë në çfarëdo pazaresh për shtetin e Kosovës, ka thënë në një intervistë për Radion Evropa e Lirë, lideri i Vetëvendosjes, Albin Kurti. Ai i cilëson bisedimet ndërmjet Kosovës dhe Serbisë të inicuara nga BE-ja, si të padrejta pasi që prekin në sovranitetin dhe integritetin e shtetit të Kosovës.RADIO EVROPA E LIRË
Zoti Kurti, kemi dëgjuar disa herë qëndrimin tuaj në lidhje me bisedimet Prishtinë – Beograd dhe trajtimin e çështjes së veriut. Megjithatë, të mërkurën dëgjuam edhe një thirrje nga Brukseli që të fillojnë bisedimet pikërisht për këtë çështje. Si i komentoni dhe si i keni pritur këto thirrje nga ana e zyrtarëve të Bashkimit Evropian?

ALBIN KURTI
Në vitin 2005 bëheshin bisedimet për çështje teknike në kuadër të standardeve para statusit dhe ato ishin vetëm hyrja para bisedimeve politike që në vitin 2006 dhe 2007 u zhvilluan në Vjenë. Modeli i njëjtë po përsëritet edhe tash. Në vitin 2011 dhe 2012 kishim bisedime për çështje teknike në Bruksel dhe është e qartë që ato kanë paraqitur vetëm hyrjen për bisedimet politike për veriun.

Këto bisedime janë të padrejta, joparimore dhe të dëmshme, sepse janë bisedime për çështje të brendshme të Kosovës dhe pa kurrfarë kushtesh për Serbinë.

Bashkimi Evropian ka luajtur tepër gjatë, tepër shumë, në dallimin midis Nikolliqit dhe Tadiqit dhe besoj që e ka zvogëluar dallimin – nuk u demokratizua Nikolliqi, por u radikalizua Tadiqi dhe në fund të kësaj ecjeje natyrisht që fitoi radikali Nikolliq.

Për mua ka qenë shumë e çuditshme se si zëdhënësja Maja Kociajnçiq më 21 maj të këtij viti, kur u zgjodh Nikolliqi president në Serbi, tha që ne presim vazhdimin e dialogut. Për mendimin tim kjo është një deklaratë shumë e padrejtë për shkak se gatishmëria e Serbisë për të dialoguar po shfaqet si një lloj amnistie për krimet, të cilat i ka bërë Serbia në të kaluarën, por edhe për krimet që vazhdon t’i bëjë në Kosovë nëpërmjet strukturave ilegale shtetërore. Bisedimet e Kosovës me Serbinë nuk po e ndryshojnë Serbinë, por po e ndryshojnë Kosovën dhe atë për të keq.

RADIO EVROPA E LIRË
Ku qëndron rreziku i këtij dialogu sa i përket pjesës veriore pasi që kryesisht thirrjet ndërkombëtare fokusohen në atë pjesë të trazuar?

ALBIN KURTI
Kosovës, nëpërmjet këtyre bisedimeve me Serbinë, nuk i kërcënohet lufta e Bosnjës, por i kërcënohet paqja e Bosnjës, e cila është jo më pak famëkeqe. Synimi i Beogradit është sajimi i një entiteti territorial autonom në veri të Kosovës, nëpërmjet të cilit do të mund ta bënte Kosovën një shtet jofunksional dhe së shpejti edhe shtet të dështuar. Kjo nuk duhet të lejohet kurrsesi dhe mendoj që është koha e fundit që Brukseli të bëjë një tërheqje strategjike, të mendojë dhe të rimendojë për qasjen që e ka pasur në Ballkanin Perëndimor, e posaçërisht për Kosovën e Serbinë, ta ndryshojë paradigmën e stabilitetit afatshkurtër politik drejt demokracisë, zhvillimit dhe drejtësisë.

Ne kemi nevojë për forcimin e shtetit të Kosovës, për sovranitet të shtetit, për zhvillim ekonomik, e jo për bisedime me Serbinë, gjë që i konvenon vetëm Serbisë dhe bëhet në kurriz të Kosovës. Mendoj që Kosova dhe Serbia para se t’i normalizojnë marrëdhëniet, duhet të normalizohen si shtete. Kjo do të thotë që Kosova të bëhet një shtet i zhvilluar me integritet territorial, ndërkaq Serbia t’i nënshtrohet një procesi të denacifikimit, i ngjashëm çfarë kishim në Gjermaninë e vitit 1945.

RADIO EVROPA E LIRË
Mirëpo, jo vetëm zyrtarët e Brukselit, por edhe Qeveria e Kosovës dhe presidentja kanë shprehur gatishmërinë për këtë dialog. A do të thotë kjo që vetëm zëra nga opozita i kundërshtojnë këto bisedime?

ALBIN KURTI
Ne i bëjmë thirrje Brukselit që të mos e shfrytëzojë rastin dhe ta keqpërdorë Qeverinë e korruptuar dhe të papërgjegjshme të Kosovës, e cila duke qenë e korruptuar dhe e kriminalizuar, është e gatshme të hyjë në çfarëdo pazaresh për shtetin e Kosovës, nëse një gjë e tillë i premton edhe ca kohë më shumë në pushtet.

Brukseli do të duhej të mos udhëhiqej nga logjika gjeopolitike afatshkurtër, por nga nevoja e popujve, kombeve, shteteve që të anëtarësohen në Bashkimin Evropian mbi parimet e lirisë, barazisë dhe drejtësisë.

RADIO EVROPA E LIRË
Të kthehemi sërish te çështja e veriut… Flisni për një dialog të padrejtë, por cilat janë pasojat konkrete për Kosovën – sovranitetin dhe integritetin e saj?

ALBIN KURTI
Pas fusnotës që iu vendos emrit të Kosovës, me ç’rast u hoq fjala Republikë dhe u kontestua shtetësia, tash po fillon të kontestohet tërësia territoriale e Kosovës dhe vetë karakteri i shtetit të Kosovës si shtet demokratik dhe sovran.

Për Kosovën po bëhet palë Serbia pas dimensionit simbolik, formal, e nominal siç është emri, edhe në dimensionin shumë substancial e përmbajtjesor, siç është çështja e territorit dhe karakterit të shtetit.
Për Kosovën tashmë nuk ekziston vetëm Kosova, por ekziston edhe Kosova edhe Serbia dhe dialogu i këtillë po e kthen Serbinë ën Kosovë në aspektin politik dhe ndërkombëtar.

Edhe ashtu Serbia na luftonte gjithandej në arenën ndërkombëtare, por ajo tash po bëhet një zë që duhet të pyetet për ecjen e mëtutjeshme të shtetit të Kosovës. Ky është dëmi i parë dhe më i madh.

Dëmi i dytë është që Kosova nuk po shihet më si një shtet, i cili do të mund të forcohet, por si shtet që duhet të mos dështojë. Kjo po synohet në rrugën e gabuar në bisedime me Serbinë, që mendoj se është pikërisht rruga ku shteti i Kosovës do të bëhej shtet i dështuar.

Qytetarët e Kosovës nuk e duan një gjë të tillë. Ata, në fushatën zgjedhore të vitit 2010, nuk kanë dëgjuar fjalë nga partia në pushtet që është sot se do të bisedohet me Serbinë, se do të flitet për emrin e Kosovës, për çështjet e saj të brendshme, për territorin, për veriun e Kosovës, përkundrazi ata kanë dëgjuar vetëm fjalë se si Kosova do të bëhet shtet i zhvilluar, i qëndrueshëm, sepse është e vetëmjaftueshme, dhe këtë do ta bëjë me partnerët ndërkombëtarë, e jo me Serbinë. Pra, një qasje e tillë, një rrugë e tillë nuk ka kurrfarë miratimi te qytetarët e Kosovës dhe është plotësisht jolegjitime.

RADIO EVROPA E LIRË
Jeni dhe kryetar i Komisionit Parlamentar për Marrëdhënie me Jashtë. Si e keni pritur gatishmërinë e presidentes Atifete Jahjaga për t’u takuar mepresidentin e sapozgjedhur Nikolliq?

ALBIN KURTI
Është qëndrim shumë i gabuar i presidentes Jahjaga që të jetë e gatshme të takohet me kryetarin e porsazgjedhur të Serbisë, Tomisllav Nikolliq, i cili ka qenë bashkë në qeveri me Millosheviqin dhe që preferon ta ketë për partner zëdhënësin e Millosheviqit. Në fakt, ne po kthehemi te konjuktura e viteve ’90 që sundonte në Serbi dhe e cila para se të bënte luftë që rezultoi me gjenocid në Kosovë, e instaloi aparteidin për më se një dekadë.

Për mua ka qenë shumë e çuditshme një deklaratë e tillë e presidentes Jahjaga, aq më tepër kur e di që ajo vjen nga një komunë e Kosovës, si Gjakova, e cila ka pësuar aq shumë nga lufta e fundit – si për nga numri i personave të pagjetur, po ashtu edhe për nga vrasjet masive e dhunimet mizore që i ka përjetuar ajo popullsi atje. Besoj që presidentja Jahjaga me një qëndrim të këtillë nuk i ndihmon as Kosovës dhe as vetes.

RADIO EVROPA E LIRË
Është aktuale çështja e reformave të brendshme zgjedhore ditëve të fundit dhe vendimi i Gjykatës Kushtetuese për mandatin e plotë të presidentes. Cili është qëndrimi i Lëvizjes Vetëvendosje në këtë aspekt? A mund të përfundojë ky proces i filluar i reformave apo do të nevojitet një marrëveshje e re?

ALBIN KURTI
Marrëveshja e vitit të kaluar ndërmjet Thaçit, Pacollit dhe Mustafës ishte marrëveshje mbikushtetuese dhe jashtë-institucionale. Por, në të njëjtën kohë ishte edhe shprehje e shkurtpamësisë së LDK-së, e cila duket që u përqendrua tepër në tekstin e marrëveshjes, por jo edhe në letrën ku ishte shkruar ajo marrëveshje. Kjo ishte letër për një përdorim. Prandaj sot ndodhemi në një situatë ku praktikisht shihet qartë ashtu siç e ka parashikuar Vetëvendosja – reforma zgjedhore, marrëveshja për presidenten për 2 vjet e gjysmë, reforma sa i përket kompetencave të presidentit kanë qenë vetëm një maskë për vjedhjen masive të votave në dhjetor dhe janar të viteve 2010 dhe 2011.

Ajo marrëveshje ka pasur për synim që t’ia përçojë legjitimitetin absolutisht të munguar të Qeverisë Thaçi dhe e kemi ditur se nuk është synimi për kurrfarë reformash për të mirë të Kosovës, por veçse që kjo qeveri të forcohet, pavarësisht vjedhjes përmes së cilës kishte ardhur në pushtet.

Para se të diskutohen kompetencat e presidentit, duhet të diskutohet karakteri i republikës sonë dhe para se të diskutohet për reformën zgjedhore, duhet të kemi me qindra e mbase edhe mijëra njerëz prapa grilave, që e organizuan dhe ekzekutuan atë vjedhje të votave që ishte e pashembullt në Kosovën e pasluftës dhe mbase edhe më gjerë.

Organizata për monitorimin e zgjedhjeve ENEMO atëbotë pati thënë se deformimi i rezultatit të vullnetit të votuesve shkon deri në 38 për qind, pra nuk është 3,8 për qind, gjë që e mbyt edhe konceptin e statistikës se lëre më demokracinë, votën dhe zgjedhjen e lirë.

Në anën tjetër, duhet të adresohet organizimi i vjedhjes së votave në zgjedhjet e vitit 2010, edhe nga aspekti i faktit që kjo vjedhje ishte e centralizuar – nuk ishin vetëm hallkat e fundit në zinxhirë ato që ushtronin vjedhjen, por kjo ishte vjedhje me paramendim, e planifikuar dhe e centralizuar dhe shkonte deri të maja e partisë në pushtet.

RADIO EVROPA E LIRË
Shihet se keni pakënaqësi të shumta me qeverisjen, politikat aktuale. Por a keni gjetur ju si opozitë mbështetës, partnerë, nga pjesa tjetër e partive opozitare, që t’i adresoni këto shqetësime – qoftë përmes Kuvendit apo organeve tjera?

ALBIN KURTI
Subjektet që janë opozitë në Kuvendin e Kosovës, nuk mund të jenë bashkë përveç faktit që nuk janë në pozitë. Ne kemi aktivitete të ndryshme, mënyra të ndryshme, qëllime të ndryshme, sidomos koncepte e programe të ndryshme, por natyrisht që jo rrallë edhe kemi bashkëpunuar në Kuvendin e Kosovës për çështje që qartazi kanë shkuar kundër logjikës dhe mendjes së shëndoshë, e që kanë qenë orvatje të kësaj qeverie të përfitojë shpejt e shpejt në dëm të Kosovës.

Pra, për çështje të caktuara kemi bashkëpunuar, por kjo nuk i eliminon dallimet koceptuale ndërmjet nesh.

Në anën tjetër, ne jemi subjekt që asnjëherë s’kemi qenë në qeverisje dhe në Vetëvendosje kemi aktivistë e deputetë, të cilët i karakterizon ndershmëria, patriotizmi, e në të njëjtën kohë puna. Kemi bashkëpunuar me individë të veçantë gjithashtu në Kuvend, dhe kemi vlerësim shumë të lartë për ta. Por, është interesant si deputetët, të cilët janë në Kuvendin e Kosovës me mendje të pavarur nga subjektet tjera opozitare, janë më të mirët, më të drejtit.

Interviste botuar ne gazeten The Albanian, Londer, 1 shkurt 2012 – EkskluzivePërfaqësuesi i mendimeve për një emancipim mbarë shqiptar, hartuesi i tezës mbi nevojën e Shqipërisë Natyrale¸ analisti, politikani dhe ideologu i Platformës për Shqipëri Natyrale Dr, Koço Danaj, ekskluzivisht dha për The Albanian një intervistë në të cilën shtjellon gjerësisht, gjithçka përfaqëson kjo Tezë dhe udhërrëfyesit deri në zgjidhje të aspiratës mbarë shqiptare. Zoti Danaj çfarë do të thotë për ju Shqipëri Natyrale, ku është ndryshimi mes Shqipërisë Etnike, Shqipëri e Madhe ?
Sipas Platformës, Shqipëria Natyrale, nuk është gjë tjetër veçse Shqipëria e shpallur më 28 Nëntor 1912, në Kuvendin e Vlorës. Pra kërkesa për Shqipëri Natyrale, është në thelb kërkesa për zbatimin e një Akti Juridik i cili u injorua nga mbledhja e ambasadorëve në Londër në vitet 1912-1913.
Ky injorim u bë në mënyrë më shumë se kolonialiste, u bë në mënyrë barbare. Jo vetëm që kjo mbledhje që u mblodh në 16 dhjetor 1912, pra 18 ditë më pas shpalljes së pavarësisë, nuk e mori parasysh këtë akt juridik, por i trajtoi trojet shqiptare si plaçkë tregu. Vetë kryetari i mbledhjes ish- ministri i Jashtëm britanik Edwards Grey e pranon një gjë të tillë në librin e tij “Memoires”, Kujtime, të botuar në vitin 1927, një kopje të së cilës e zotëron edhe “Lista për Shqipëri Natyrale”. Ja se çfarë thotë Grey në Kujtimet e tij:…. lufta në Ballkan nuk e rrezikoi paqen evropiane nga rihapja e çështjes së Kostandinopojës apo të ngushticave (Detroits), sepse as Austria dhe as Rusia, dy fuqitë më ngushtësisht të interesuara, nuk kishin ndër mend të ishin aktive për të influencuar kushtet që Greqia, Bullgaria dhe Serbia mund t’i vendosnin Turqisë duke prekur Maqedoninë. Çështja e rrezikut dhe e përplasjes ishte Shqipëria, ku dominimi turk u thye pas luftës.
Aleatët ballkanikë ishin të verbuar nga fitorja; Serbia donte, të kishte dalje në Adriatik, dhe kishte shumë mundësi që ajo dhe Mali i Zi të dëshironin të merrnin disa rajone të Shqipërisë duke i konsideruar pjesë të plaçkës së luftës. (Grey, Memoires, botime Payot, 1927 faqe 246). Plaçkë lufte-ja si i ka konsideruar Grey trojet shqiptare. Është më shumë se cinizëm, është gjenocid shumë herë më I madh se gjenocidi turk kundër Armenisë. Ndërsa nocioni Shqipëri e Madhe lindi pas marrëveshjes Ciano Ribentrop në qershor 1941 pasi Gjermania kishte pushtuar Jugosllavinë. Aso kohe, kufiri u vendos tek Ura e Ibrit, nga Kosova u shkëput, Kaçaniku, Presheva, Bujanoci, Vitia, Kumanova etj që ju bashkuan Bullgarisë së Madhe të Car Borisit. Pjesa tjetër u nda në 4 prefektura dhe u bashkua me Shqipërinë. Pra prapë copëtim.
E keni trajtuar herë pas here në 35 të shkruara dhe televizive iniciativën tuaj të Shqipërisë Natyrale. Përveç mbështetjes nga opinioni i i gjerë shqiptar, a keni përkrahje edhe nga rrafshi intelektual, akademik apo dhe ai politik?
I pari është opinioni i gjerë shqiptar, ai është masiv në favor të Shqipërisë Natyrale, 82 përqind në Kosovë, 64 përqind në Shqipëri dhe 89 përqind në Maqedoni. Në mesin e kësaj përqindje janë me qindra intelektualë patriotë. Ndërsa sa për politikanët, një pjesë prej tyre janë kundër sepse e kanë më të lehtë të konkurojnë në Vilajetet e tyre se sa në mbarë hapësirën shqiptare, një pjesë e pranojnë domosdoshmërinë e bashkimit, por kanë akoma frikë të flasin hapur. Nga kontaktet e mija me deputetë në Tiranë, Prishtinë, Shkup etj mund t’ju them se deri më tani 62 prej tyre e pranojnë domosdoshmërinë e bashkimit të kombit shqiptar.
Duke e përmbledhur pyetjen tuaj do të thosha se në mënyrë figurative ka dy hapësira në mbarë kombin shqiptar. E para është hapësira që i fton shqiptarët të bashkohen në Bruksel. Dhe e dyta është hapësira që i fton shqiptarët të shkojnë të bashkuar në Bruksel. Hapësira e dytë është shumë më e madhe. Ku kemi mbërritur? Platforma e Shqipërisë Natyrale është përqafuar tashmë nga qindra mijëra shqiptarë në mbarë trojet shqiptare dhe në diasporë. Sot në mbarë hapësirën shqiptare dhe në Diasporë janë 125 mijë anëtarë, mbështetës dhe simpatizantë të Listës Për Shqipëri Natyrale. Bile është pranuar si nocion politik edhe nga fqinjët tanë, serb, grek, maqedonas apo malazez. Po ju jap vetëm një shifër,qysh nga shpallja zyrtare e Listës së Shqipërisë natyrale në datën 30 tetor 2010 e deri më sot, në 35n e shkruar dhe atë elektronike të fqinjëve tanë janë botuar mbi 800 analiza, deklarata, shkrime,njoftime. E përbashkëta e tyre është se të gjithë përdorin nocionin Shqipëri Natyrale. Mjafton të kërkoni në google.com emrin Prirodna Albanija dhe do ta verifikoni vetë çfarë thashë më lart. Tashmë ka kohë që ka filluar faza e organizimit të saj në mbarë trojet shqiptare dhe në diasporë. Ka disa ditë që kemi filluar botimin e gazetës elektronike www.shqiperianatyrale.com, ndërsa në muajin Mars 2012 do të filloj botimi i gazetës së përditshme Shqipëria Natyrale. Po në muajin Janar, ministrat e jashtëm të Italisë, Britanisë së Madhe, Francës, Gjermanisë, Rusisë, Austrisë dhe SHBA-së do të kenë në dorë kërkesën e Listës Për Shqipëri Natyrale për anulimin e Konferencës së Londrës me fakte dhe argumente të panjohura deri më sot. Më duhet të sqaroj se Lista për Shqipëri Natyrale është misionare, ajo nuk synon pushtetin politik, por shtetin-komb, prandaj ne kemi anëtarë të Listës politikanë, deputetë të cilët sot bëjnë pjesë në parti të ndryshme politike, intelektualë të cilët simpatizojnë këtë apo atë parti politike. Prandaj quhemi Listë. Ne nuk na intereson kush është i pari. Për ne e para është domosdoshmëria e sendërtimit të Shqipërisë Natyrale. Ne jemi të gjithë të nevojshëm, por nuk jemi të domosdoshëm, e domosdoshme është vetëm Shqipëria Natyrale, pa të cilën nuk do të ketë as progres, as mirëqenie për shqiptarët, por as paqe dhe stabilitet për fqinjët dhe Brukselin. Kyçi i paqes dhe stabilitetit rajonal është vetëm Shqipëria Natyrale.
Ndërkohë po punoni në platformën e Listës për Shqipëri Natyrale, a mendoni se referendumi do të detyroj politikën e Madhe, kam parasysh atë Amerikane dhe Evropiane, që të përkrahet “Shqipëria Natyrale” ose më saktë legjitimi i një referendumi të mundshëm, për një synim të tillë?
Jam i sigurte që po, pasi Platforma e Shqipërisë Natyrale është ofertë për paqe dhe stabilitet në rajon. Paqen e duan të gjithë, luftën e duan trafikantët e armëve. Dhe sa kohë që është kështu, çdo gjë do të jetë e ligjshme, edhe referendumi. Po ju marr një shembull, ku bashkësia ndërkombëtare po bindet për herë e më tepër se ka nevojë për zgjidhje reale. Dhe kjo ka të bëjë me Maqedoninë. Çfarë ndodh: Bashkëjetesa e shqiptarëve në Maqedoni ka qenë paqësore vetëm atëherë kur shqiptarët kanë pranuar të jenë qytetarë të dorës së dytë. Ndërsa kur shqiptarët kanë kërkuar të jenë të barabartë, bashkëjetesa ka qenë e trazuar deri edhe me kryengritje siç ndodhi në vitin 2001. Maqedonia do të ketë të ardhme vetëm kur shqiptarët të bashkohen me Shqipërinë Natyrale. Deri atëherë, Maqedonia do jetë një shtet, pa të ardhme, pa perspektiv. Edhe sot që po flasim, shqiptarët në Maqedoni vazhdojnë të jenë qytetarë të dorës së dytë. Po ju sjell disa shembuj: Sot shqiptarët në Maqedoni nuk kanë ligj të përdorin Flamurin Kombëtar, ai u anulua në vitin 2007. Sot shqiptarët në Maqedoni, nuk kanë të drejtën e një feste shtetërore. Maqedonia si shtet ka 6 festa shtetërore, por asnjë nuk përkon me histori shqiptare, në të kundërtën, ata janë të barazuar lidhur me festat me serbët me turqit etj që jetojnë në Maqedoni. Marrëveshja e Ohrit, ishte një marrëveshje që shpëtoi Maqedoninë nga shpërbërja. Por shikoni se çfarë ndodh, caktohet një zëvendës kryeministër për zbatimin e saj dhe ai gjithmonë është shqiptar. Nënteksti është i qartë: Po ju japim një lëmoshë, po i ndërrojmë kursin Marrëveshjes, po e trajtojmë atë thjesht si një lëshim ndaj shqiptarëve. Ndërsa lidhur me të ardhmen e Maqedonisë, le të analizojmë vetëm të ashtuquajturin problem të emrit të saj. Ka mbi një dekadë që emri i saj nuk pranohet nga Greqia. Por Greqia është anëtare e BE-së. Atëherë edhe BE është dakord me Greqinë lidhur me mosmarrëveshjet mbi emrin. Cili është konkluzioni që del? Problemi i emrit është thjesht një pretekst, është një mbulese. Thelbi i problemit është se bashkësia ndërkombëtare akoma nuk di se çfarë të bëjë me këtë shtet. Intervistoi
Bashkim Metalia

Këtë intervistë me ish-presidentin e Shqipërisë z.Ramiz Alia e kam bërë kohë më parë. Shumë prej pyetjeve të bëra nuk u është përgjigjur. Megjithatë i jam mirënjohës që në një moshë të thyer e mori mundimin t’u përgjigjej disa prej tyre.E vërteta është se e kam pas urryer me të gjithë pasionin e shpirtit sistemin e tij komunist. Per rrjedhim edhe atë që doli në krye të atij sistemi pasi vdiq Enver Hoxha. Të gjitha hallet e jetës më dukej se i kishin rrënjët në grushtet e shtrënguaraforttësistemit të tij. Sot, njëzet vjet më vonë, edukimi shkollor më ka ndihmuar të shikoj përtej vuajtjeve të mia personale, përtej këndvështrimit të ngushë të gjykimit të çështjeve të mëdha.
Ramiz Alia e ka jetuar jetën demokratike të këtyre dy dekadave të fundit krejtësisht i lirë, midis bashkëqytetarëve të tij, në Tiranë. Pa truproje personale, pa mbrojtjen e gardës ushtarake apo policore të shtetit, pa frikën e dikurshme ndaj popullit, të cilën e pranon vetë në këtë interviste. Kjo do të thotë se populli ka ditur ti dalloje drejt kontrastet dhe dritehijet e figures së tij.
Nderkaq, kjo nuk do të thotë se populli i ka harruar fajet e Ramiz Alisë, por do të thotë se njerezit ia kanë falë ato, ia kanë falë të gjitha fajet, tamam siç ia kam falë edhe unë. Ndaj përfitoj nga rasti që nëpërmes gazetës “Shekulli” t’i shpreh ngushëllimet e mia të sinqerta familjes, miqve dhe dashamirësve të z. Ramiz Alia. Pushoftë në paqe Shpirti i tij!
Gjekë Marinaj*
Dallas,USA

I nderuar z. Gjekë Marinaj,
Mora pyetjet tuaja për intervistën. Bashkëngjitur po ju dërgoj përgjigjet e
mija, të cilat besoj se do t’i botoni pas vdekjes time pa qenë nevoja për ndonjë ndryshim.
Ju falemnderit për pyetjet e sinqerta. Ju uroj shëndet e suksese si juve, ashtu
edhe gruas suaj, Dusita.

Ju përshëndes miqësisht,
Ramiz Alia

INTERVISTE
Dhënë z.Gjekë Marinaj

Marinaj: Sikur të ngjallej vetëm për një orë Enver Hoxha dhe të kërkonte ta kalonte atë i vetëm me ju, ç’mendoni se do ju pyeste e si do i përgjigjeshe?

Alia: Thënë ndryshe, ju kërkoni të dini mendimin tim për atë periudhë historike që lidhet me tranzicionin nga sistemi socialist në atë kapitalist. Përmbysja që ndodhi nuk ishte një fenomen i izoluar që preku vetëm Shqipërinë. Ai e përfshiu vendin tonë pasi ra Muri i Berlinit dhe socializmi u përmbys në të gjithë Lindjen evropiane, duke përfshirë edhe
Bashkimin Sovjetik. Ai kryesisht u nxit dhe u inkurajua nga jashtë, nga Perëndimi.
Padyshim për brezin tonë, që gjithë jetën ia kushtuam ndërtimit të Shqipërisë së re dhe krijimit të një shoqërie ku të sundonin barazia e drejtësia shoqërore, përmbysja që ndodhi shënon një humbje të dhimbshme. Në këtë rezultat, përveç faktorit të jashtëm, kanë ndikuar edhe dobësitë e kufizimet e vetë sistemit që ekzistonte, si dhe gabimet që janë bërë, të cilat krijuan edhe atë terren që favorizoi diversionin nga jashtë.

Marinaj: Në prag të 90-ës, ju propozuat idenë e një pluralizmi të mendimit. Në mos e keni shtrydhur brenda vetes këtë ide që para plenumit IV? Ishte një ide e lindur nga frika e ndonjë kryengritjeje popullore apo vërtet donit pluralizëm?

Alia: Jo, nuk është e saktë. Ideja e pluralizmit të mendimit lindi në fund të viteve 80-të. Atëherë vendi kalonte disa vështirësi, sidomos në fushën ekonomike. Kapërcimi i tyre kërkonte edhe një mendim të ri ekonomik të përparuar, duke hequr dorë nga disa receta të mëparshme.
Që të bëhej kjo gjë ishte e domosdoshme që njerëzit të shfaqnin mendimet e tyre pa pasur frikë se mund të akuzoheshin si shkelës të vijës së përcaktuar më parë apo të unitetit të partisë. Nga pluralizmi i mendimit do të kalohej më lehtë edhe në pluralizmin politik. Kishim frikë nga populli më pyet… Do të gënjeja sikur ta mohoja këtë fakt.

Marinaj: Dita e 2 korrikut të vitit 1990 qe bërë e njohur në historinë e re të Shqipërisë për dy arsye: njëra ishte hapja e ambasadave në Tiranë, kurse arsyeja tjetër ishte që po atë ditë serbët shpërndanë parlamentin e qeverisë shqiptare në Kosovë. Ishte kjo një rastësi apo një plan i dikujt?

Alia: E kam thënë edhe herë të tjera se ngjarja e ambasadave është nxitur nga të huajt. Për të krijuar probleme në Shqipëri ishin të interesuar perëndimorët të cilët prisnin që edhe Shqipëria të ndiqte shëmbullin e vendeve të tjera të Evropës Lindore, pra të largohej nga pozitat e socializmit. Por për destabilizimin e saj ishin të interesuar së tepërmi edhe serbët, që në ato kohë gjendeshin në vështirësi të mëdha në Kosovë. Në historinë e Shqipërisë ka pasur mjaft “koincidenca” të tilla. Në fakt sa herë që në Kosovë kishte lëvizje të shqiptarëve dhe sa herë serbët janë gjendur përpara problemesh serioze atje, aq herë janë bërë presione të ndryshme ndaj Shqipërisë. Qëllimi i këtyre presioneve ka qenë, nga njëra anë, të neutralizohej Shqipëria, pra që ajo, e zënë me “telashet” e veta, të mos e mbështeste luftën e vëllezërve kosovarë dhe, nga ana tjetër, kosovarët të shkurajoheshin në përpjekjet për të drejtat kombëtare e qytetare.
Mund të thuhet se edhe qëndrimet e Fuqive të Mëdha ndaj Shqipërisë, kurdoherë, janë kushtëzuar nga problemi i Kosovës. Shtetet Perëndimore kanë pasur interesa të mëdha në Jugosllavi. Sidomos pas shkëputjes së saj nga Bashkimi Sovjetik, në vitin 1948, Fuqitë e Mëdha ishin të interesuara që Jugosllavia të ishte një vend i stabilizuar nga çdo pikëpamje. Çdo lëvizje që destabilizonte Federatën Jugosllave nuk përkrahej nga askush në Perëndim. Pikërisht për këtë arsye të gjithë ishin kundër zgjidhjes së problemit të Kosovës, ashtu siç vepronin aktivisht që Shqipëria të vihej në situata që të mos mund të ndihmonte me të gjithë mundësitë e veta çështjen kosovare.
Tani jetojmë në një kohë tjetër. Përmbysja e socializmit në Evropën Lindore dhe shpërbërja e Bashkimit Sovjetik dhe e Jugosllavisë kanë sjellë ndryshime edhe në strategjinë politike të Fuqive të Mëdha. Tani problemi i Kosovës dhe i Shqipërisë shihen me një sy tjetër. Ato nuk trajtohen më nga këndvështrimi i sigurimit të Federatës së dikurshme Jugosllave, por trajtohen si faktor i rëndësishëm për stabilitetin, për sigurimin e paqes e të zhvillimit demokratik të të gjithë rajonit ballkanik. Nga disa prej Fuqive të Mëdha, në radhë të parë nga SHBA, ka një mirëkuptim për problemin e Kosovës, për zgjidhjen e drejtë të tij, pa përjashtuar edhe realizimin e pavarësisë së saj.

Marinaj: Ju e kthyet Ramiz Alinë në një urë të maskuar; këmbët zhytur thellë në mes të komunizmit dhe kokën e mbështetur në cepin fillestar të demokracisë. E gjithë Shqipëria e përdori atë “urë”. Por kur kaluan në anën e dëshiruar, ata më të fuqishmit, të flakën në burg. Pra në ato burgje ku ju dhe qeveria juaj patët dënuar një pjesë të madhe të popullit shqiptar. Nuk ju pushkatuan, ndonëse qeveria që drejtonit ju kishe vrarë me mijëra njerëz të pafajshëm. Çfarë shënimesh ka mbajtur shpirti juaj që nga ato ditë burgimi…?

Alia: Është e njohur që veprimtaria ime politike lidhet me socializmin. Kemi dënuar ata që me të drejte a pa të drejtë i quanim armiq te pushtetit dhe popullit. Ky nuk ka qenë mëkati ynë më i madh. Tufëzat, po! Tufëzat varfëruan fshatin dhe qytetin. Ky ka qenë mëkati ynë më i madh!
Por kur në fund të viteve ’80 të ndodhën ndryshimet e mëdha në Evropën Lindore dhe erërat e forta të këtyre ndryshimeve po frynin edhe në Shqipëri, përpara çdo politikani problemi shtrohej: Të qëndronte fort me fanatizëm për të ruajtur “me çdo kusht” rendin socialist, apo të përpiqej që kalimi nga njëri sistem në tjetrin të kalonte sa më butë? Shkurt të viheshin në krye bindjet ideologjike, apo interesat kombëtare. Rruga e parë do të sillte vëllavrasje e përçarje të pandreqshme. Ndërkohë edhe kalimi spontan, i lënë në duart e “rrugës”, që kërkonte të përmbysej çdo gjë në emër të një antikomunizmi primitiv përbënte një rrezik shumë të madh.
Duke qenë në të njejtën kohë Udhëheqës i PPSH dhe Kryetar i Shtetit unë mora përgjegjësinë që të mënjanoja përfundimisht rrugën e vëllavrasjes dhe të përpiqesha të evitoja kalimin e egër nga sistemi monist në atë pluralist. Arrita të mënjanoj gjakderdhjen dhe të drejtoj periudhën e parë të tranzicionit relativisht normalisht. Forcat që erdhën në pushtet pas zgjedhjeve të 22 marsit 1992, me në krye Partinë Demokratike të Berishës, ndoqën rrugën e zbatimit të “terapisë shock”që i solli dëme të mëdha vendit, si dhe një politikë agresive përçarëse dhe hakmarrëse. Edhe burgosjen time dhe të udhëheqësve të tjerë të PPSH e kërkuan dhe e realizuan të nisur nga këto ndjenja të hakmarrjes mesjetare. Nuk do të ndalem më gjatë në këtë kapitull të jetës sime.

Marinaj: Pozitë ! Opozitë! Tani për shqiptarët në demokraci këto dy fjalë janë në ekuilibër me “seriozitetin” politik. Janë lojë fjalësh, fjalë lufte apo lojë lufte në fjalë?

Alia: Demokracia nuk është vetëm pluripartitizmi. Fatkeqësisht sot në Shqipëri ka mendime tepër sempliste si për demokracimë, ashtu edhe për pozitën apo opozitën. Më duket se klasës së sotme politike shqiptare, qoftë në pozitë apo në opozitë, i mungon morali në kuptimin politik, siç i mungon ndjenja e përgjegjësisë përpara vendit, përpara popullit. Më shumë kanë marrë përparësi interesat e ngushta personale, përpjekjet për të vënë sa më parë e sa më shumë pasuri për vete, duke e konsideruar pushtetin si një “lopë që milet”. Pikërisht se nisen nga këto koncepte të huaja për interesat e popullit, partitë politike e shohin njëra tjetrën jo si kundërshtare, por si armiq. Ato janë vendosur si në llogore lufte, gjë që ndikon në tensionimin e situatës në vend.
Në qoftëse partia në pozitë, sidoqoftë, mban një përgjegjësi përpara opinionit të brendshëm e të jashtëm për atë që ndodh në vend, opozita e quan veten fare të lirë nga çdo përgjegjësi. Ajo mohon çdo gjë, kritikon çdo gjë, lufton pozitën me mjete të lejuara e të ndaluara. Të njëjtën gjë, por duke fshehur dorën, bën edhe pozita kundër opozitës. Mendimi im është se tek ky kuptim i mbrapshtë i demokracisë dhe i rolit të pozitës e të
opozitës në një shoqëri demokratike duhet parë gjendja që mbretëron në vend, mungesa e sigurisë dhe nxitja e frymës së urrejtjes për njëri tjetrin e kështu me radhë.

Ç’duhet bërë?
Unë besoj se në Shqipëri do të dalin forca dhe personalitete politike që do të dinë të vënë rregull dhe ligje të tilla sjelljeje që t’i hapin rrugë zhvillimit të suksesshëm të vendit. Padyshim është e domosdoshme që të spastrohet arena e politikës nga ata lloj politikanësh që nuk kanë as dijet e kulturën, as ndjenjën e përgjegjësisë dhe moralin e nevojshëm që kërkohet nga ata që duan t’i shërbejnë vendit të tyre, përparimit të gjithanshëm të tij.

Marinaj: Pse më kërkuat që kjo intervistë të botohet pas vdekjes tuaj? Ju mund të jetoni shumë gjatë dhe intervista mund ta humbë freskinë, interesin?

Alia: Sepse e di se do e mbani amanetin. Dhe përfitoj nga rasti që të përshëndes lexuesit e gazetës ku do të botohet kjo intervistë dhe t’ju uroj atyre gjithë të mirat.

Ramiz Alia
Ish-President i Republikës së Shqipërisë

Intervistoi Gjekë MARINAJ
*Gjekë Marinaj është poet dhe përkthyes, aktualisht profesor në Universitetin e Dallasit, ish-i arratisur politik gjatë diktaturës

*******
As njëra as tjetra, atëherë çfarë ndodhi?

Ndryshimi i sistemit: Ramiz Alia pohon se nuk zgjodhi as “gjakderdhjen” as “antikomunizmin primitiv”. Atëherë si u ‘kalua stafeta’ te Sali Berisha?

Kjo intervistë, e cila shoqërohet me amanetin shumë kurioz (botimi pas vdekjes) që Alia i ka lënë autorit Marinaj, mund të shihet nga kënde të ndryshme. Por ka një pjesë që bën shumë përshtypje, e cila lë goxha vend për interpretim.
Alia thotë se kur “erërat e forta të ndryshimeve po frynin edhe në Shqipëri, problemi shtrohej: Të qëndronte fort me fanatizëm për të ruajtur “me çdo kusht” rendin socialist, apo të përpiqej që kalimi nga njëri sistem në tjetrin të kalonte sa më butë? Shkurt të viheshin në krye bindjet ideologjike, apo interesat kombëtare…”.
Dhe si veproi Ramiz Alia? Cilën rrugë zgjodhi? Më tej në këtë intervistë ai thotë: “..Rruga e parë do të sillte vëllavrasje e përçarje të pandreqshme. Ndërkohë edhe kalimi spontan, i lënë në duart e “rrugës”, që kërkonte të përmbysej çdo gjë në emër të një antikomunizmi primitiv përbënte një rrezik shumë të madh…”
Pra as e përballoi me forcë dhe viktima ndryshimin, ama as e la çdo gjë në duart e “antikomunizmit primitive” sic e quan.. Atëherë çfarë ka ndodhur?