Përfaqësuesi i familjes Jashari, Murat Jashari, shprehet i pakënaqur me procesin politik në vend. Ai thotë se politika kosovare nuk ka vizion për të drejtuar shtetin, ndërsa politiken e bëjnë “ad hock”. Në një intervistë dhënë gazetës “Zëri”, Jashari ka thënë se Kosova dhe Shqipëria nuk i kanë përmbushur pritjet e dëshmorëve.Madje Kosova, siç tha ai, i ka hyrë në hak UÇK-së, që nuk e ka futur në Kushtetutë. Pinjolli i familjes Jashari e konsideron të padrejtë arrestimin e ish-guerilëve të UÇK-së. Ai tha se është e turpshme që ndërkombëtarët të krahasojnë luftëtarin me agresorin. Me arrestimin e Fatmir Limjat, ai tha se bashkësia ndërkombëtare po e humb legjitimitetin.

Zëri: Ku janë shqiptarët 100 vjet pas pavarësisë së Shqipërisë?

Jashari: Ky njëqindvjetor vërtet ngërthen në vete shumë ngjarje. E para, po fillojmë nga krenaria sepse vërtet është shekulli i krenarisë sonë kombëtare, për vetë faktin se për këto vite kanë sakrifikuar shumë burra të mëdhenj të këtij vendi të pushkës dhe penës. Natyrisht se ne pas 100 vjetësh na bëjnë që të ndjehemi shumë krenarë me paraardhësit tanë, me sakrificat dhe vizionet e tyre që kanë pasur të ardhmen e vendit.

E dyta, konsideroj se rrugëtimi nuk ka qenë i lehtë, ka qenë një sfidë e llojit të veçantë. Nëse shohim shtetin shqiptar që nga viti 1912, deri në ditët e sotme, ka pasur fatin që të ndërrojë disa forma të qeverisjes dhe jo të gjitha kanë qenë frytdhënëse për shtetin shqiptar. Konsideroj se si pasojë e ndërrimeve dhe qeverisjes ka bërë që shteti shqiptar të jetë në një gjendje më të mirë sesa që është sot.

E treta, mendoj se në përgjithësi në këtë 100 vjetor, shqiptarët kanë pasur në rrugëtim të mbarë. Por, a jemi krejtësisht të kënaqur këtë nuk e besoj, sepse kemi mundur të arrinim edhe më shumë. Por, ajo çka mund të konkludoj është se kombi ynë ka ecur mbarë. Shteti shqiptar është avancuar dhe ka marrë formën demokratike të qeverisjes.

Shqiptarët në Maqedoni kanë një status më të avancuar, duke qenë pjesë e qeverisjes së shtetit maqedon. Konsideroj se në gjendje më të rëndë janë shqiptarët në Mal të Zi dhe në Kosovën Lindore. Por, në përgjithësi shqiptarët janë avancuar dhe konsideroj se më një përpjekje më të madhe do të arrijmë fitore të reja, ose qëllime më të mira.

Zëri: Ku i shini të metat e politikës shqiptare në përgjithësi?

Jashari: E para konsideroj se në momente të rëndësishme nuk kemi pasur projekte të shkruara të detajizuara se kah duhet të shkojë vendi, sepse jo çdoherë proceset natyrore dhe fuqitë e mëdha ta japin një mundësi. Ne jemi dëshmitarë të përpjekjeve të mëdha të shqiptarëve për të arritur deri të liria.

Por për fatin tonë të keq jo çdoherë i kemi pasur fuqitë e mëdha në anën tonë. Prandaj, konsideroj se janë disa momente që nuk duhet t’i lëshojmë ato, sepse siç thotë një fjalë popullore “Jo çdoherë të vjen vera kah dera”. Kështu që mendoj se pasur një mungesë të një konsensusi gjithëshqiptar.

Zëri: A ka njëtrajtshmëri të politikës shqiptare sa i përket kombit shqiptar, apo ka divergjenca të mëdha?

Jashari: Dua të besoj që e brendshmja e gjithsecilit politikan, është për bashkimin kombëtar. Por, në përditshmëri jo çdonjëri nga ne, e bënë punën e duhur për të shkuar drejt atij rrugëtimi dhe mbërritur të finalja. Nëse shohim deklarimet e shqiptarëve kudo që gjenden ata nuk e kanë të njëjtin mendim, ose nuk e shohim arritjen përmes të njëjtës rrugë. Kështu që ajo që kam thënë edhe më herët është se kombit tonë i mungon një projekt gjithëkombëtar.

Zëri: Nuk kemi njerëz që dinë të bëjnë projekte, apo s’ka bashkëpunim?

Jashari: Konsideroj se është një defekt i rrugëtimit tonë nëpër histori. Nëse i shikojmë faktet historike, shqiptarët në të gjitha periudhat kohore kanë qenë në shërbim të fuqive të mëdha, që kanë qeverisur me botën. Nëse e marrim vetëm Perandorinë Otomane shohim sesa shqiptarë i kanë shërbyer kësaj perandorie. Kam përshtypjen se ne shqiptarët nganjëherë jemi mësuar të jemi në shërbim të tjerëve, por fatkeqësisht ende nuk e kemi atë ndjesinë e fortë të brendshme se edhe ne duhet të qeverisim me vetveten…

Zëri: A janë realizuar pritjet e shqiptarëve pas 100 vjetëve, gjegjësisht pritjet e atyre që e kanë bërë shtetin?

Jashari: Nganjëherë konsideroj se po i japim të drejtë vetes që të flasim shumë për të mëdhenjtë e kombit. Megjithatë, e kemi një të drejtë që të shprehem emocionin ose respektin, po pse jo edhe vizion për të ardhmen. Po bazohem në ata njerëz të mëdhenj të kombit të cilët kam pasur fatin t’i njoh. Dëshmorët e luftës së fundit dhe përmes tyre po mundohem t’i njoh edhe figurat madhore të kombit shqiptar gjatë gjithë historisë.

Kur mendon njeri për idealët e tyre dhe idetë e tyre se sa të mëdha kanë qenë ato, nganjëherë më duket vetja shumë i vogël për të folur për ta. Vetë fakti se ata burra dhe ato gra të kombit tonë e kanë bindur veten që të japin më të shtrenjtën- jetën, për të jetuar të tjerët të lirë, kjo i bën ata që të jenë të mëdhenj.

Vetë fakti se kanë arritur ta bëjnë këtë, ata e kanë menduar më të mirën për vendin dhe pasardhësit e tyre, për kombin e tyre. Nëse mund të bazohem në këto gjëra, atëherë arrij në konkludim se nuk është ky shteti që e kanë menduar ata, dhe siç e kanë dëshiruar ata. Një fjalë popullore thotë “Faji është jetim” dhe askush nuk merr fajin për mosrealizim, por konsideroj e të gjithë jemi nga pak fajtorë.

Zëri: Të gjithë duhet ndjehen fajtorë, por ata që i kanë fituar zgjedhjet duhet të ndjehen më shumë?

Jashari: Nuk e di se sa ndjehen fajtorë ata, sepse njeriu aq sa e ndjen peshën e përgjegjësisë, aq sa e ndjen peshën e pozitës që ka, aq më punëtor dhe më i zellshëm duhet të jetë. Kjo është një pikëpyetje për mua dhe për udhëheqësit shqiptarë kudo që janë. Kam thanë se nuk jam unë ai që kam të drejtë të vlerësoj, ose nuk e kam atë imagjinatë ta lexoj mendjen e të tjerëve, se a e duan apo nuk e duan vendin e tyre.

Zëri: UÇK ja qenë bartëse e proceseve për liri dhe pavarësi. A e ka meritën e vet UÇK në Kosovën e pavarur?

Jashari: Për fatin tonë të keq nuk është trajtuar në mënyrën më të mirë të mundshme. UÇK dhe lufta e Kosovës më tepër është vlerësim i opinionit nëpër manifestime të ndryshme sesa në atë që ishte dashur të jetë në Kushtetutën e vendit. Konsideroj se lufta jonë dhe ajo uniformë ka qenë e shenjtë dhe shpëtimtare për ne.

Nëse shohim Kushtetutën tonë, shohim se lufta nuk trajtohet si luftë, por trajtohet si konflikt që është diçka e dhimbshme dhe e prish imazhin e kësaj lufte, prish imazhin e emrit të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Në fund të fundit UÇK është njohur ndërkombëtarisht gjatë viteve më të vështira, ka qenë aleate e NATO-s.

Prandaj, konsideroj që në infrastrukturën ligjore është dashur që ta ketë një trajtim më të mirë sesa që ka tash. Ne sikurse edhe organizatat e dala nga lufta tash kërkojmë që gjërat të rregullohen me ligj, por të mos harrojmë se ligjet burojnë nga Kushtetuta, dhe nëse kjo nuk e ka burimin në Kushtetutë, atëherë do ta kesh të vështirë që ta rregullosh edhe me infrastrukturë ligjore, sepse bien pastaj ndesh me Kushtetutën. Në shoqërinë demokratike dhe në shtetet ligjore Kushtetuta është burim i gjithçkaje?

Zëri: A ka faj qeveria jonë?

Jashari: Absolutisht që po, nuk mund t’i ikë kësaj përgjegjësie askush, përderisa udhëheqësit thirren në emër të luftës dhe krenohen me të. Atëherë ata duhet të bartin edhe përgjegjësinë, dështimet dhe mospunën që është bërë.

Nuk mund ta fajësojmë për mungesë të futjes në Kushtetutë një luftëtar të thjesht të lirisë. Ai e ka bërë detyrën ndaj atdheut, ka qenë i gatshëm për të sakrifikuar dhe ka kryer detyrën e vet.

Zëri: Në shtetet tjera veteranët respektohen nga shteti, te ne kanë mbetur pa përkujdesje?

Jashari: Po ndoshta disa gabime që po i përsërisim gjatë rrugëtimit tonë ose si pasojë tyre, jemi në një gjendje çfarë jemi…

Ka shumë djem e vajza që i kanë lënë familjet e tyre dhe kanë dalë nëpër malet e Kosovës, për t’u ballafaquar me forcat agresore serbe dhe ata ushtarë sot nuk trajtohen në mënyrë dinjitoze…prandaj konsideroj që po bëjnë mëkat edhe ndaj të kaluarës sonë dhe po ia humbim kuptimin edhe kësaj lirie që po e gëzojmë sot…

Unë jam lidhtar i anës ligjore. Gjithsecili që e meriton për ta trajtuar, duhet ta trajtojmë. Dhe gjithsecili që ka keqpërdorur autoritetin e tij pas luftës dhe ka rënë ndesh me ligjin, është çështje tjetër, por periudha e luftës nuk guxon të ofendohet dhe të anashkalohet.

Zëri: Z.Jashari, a i ka hyrë Kosova në hak UÇK-së?

Jashari: Konsideroj që në anën ligjore institucionale, nuk e ka vendin e merituar. Populli dhe qytetarët e kanë respektuar dhe vazhdojnë ta respektojnë. Si njësi matëse e marr Prekazin, ngase deri më tani rreth 10 milion njerëz i kanë vizituar këto varre dhe këto shtëpi, gjë që është dëshmuar se populli dhe qytetari i këtij vendi i është mirënjohës të gjithë atyre që kanë dhënë gjithçka nga vetja për ta pritur këtë liri. Institucionalisht, lihet për t’u dëshiruar.

Zëri: Kjo javë është vendimtare për Kosovën dhe UÇK-në. Në Hagë pritet vendimi për z.Ramush Haradinaj. Në Prishtinë ka filluar një proces i ri ndaj Fatmir Limajt?

Jashari: Vërtet është një situatë e dhimbshme dhe e pakëndshme, sepse në asnjë mënyrë dhe në asnjë rrethanë nuk mund të barazohet krimineli me viktimën. Në asnjë rrethanë nuk mund të krahasohet luftëtari i lirisë me kriminelin. Këto epite nuk iu shkojnë luftëtarëve të lirive.

E para, asnjëri prej tyre dhe as ne të gjithë si tërësi, nuk kemi pretenduar territore dhe shtete të huaja. Lufta nuk është se e kemi zgjedhur ne. Lufta na është imponuar dhe të gjithë këta njerëz, nuk kanë qenë se e kanë pasur një akademi ushtarake që ka qenë profesioni i tyre. Ata e kanë zgjedhur një profesion që ka qenë i domosdoshëm sepse ua ka imponuar koha. Ka qenë, o vdekje o liri..

Ne nuk kemi pasur shumë të zgjedhim sepse armiku ka ardhur në shtëpitë tona, dhe armiku ka ardhur në trojet tona. Dhe të trajtohen si kriminelë, luftëtarët e lirisë konsideroj se i humb kuptimi lirisë. Në këtë rast, konsideroj që heterogjeniteti i bashkësisë ndërkombëtare po e humb kuptimin e drejtësisë. Madje vetë ata janë duke ia ulur besueshmërinë vetë misionit ndërkombëtar.

Ne vetë jemi dëshmitarë të procesit gjyqësor të rastit “Kleçka”, ku nga vetë ai mision, është përmbyllur si rast në mungesë të dëshmive dhe provave dhe ki parasysh që brenda disa javëve apo muaj nga i njëjti mision ngrit gjithë ato gjëra, ata vetë po e qesin në pikëpyetje profesionalizimin dhe paanshmërinë e tyre.

Zëri: A konsideron që ka diçka politike në këtë lojë të drejtësisë?

Jashari: Është njëfarë tendence prej gjykatës dhe gjyqeve që të bëhet njëfarë balance në rajon. Mirëpo, konsideroj që nuk normalizohen raportet në këtë mënyrë. Është mënyrë e gabuar sepse serbët dhe forcat serbe kanë ardhur në Kosovë, me qëllimin e spastrimit etnik dhe kanë bërë dhunë e gjenocid jo vetëm në Kosovë, por në tërë ish-Jugosllavinë. Dhe dikush duhet të jetë fajtor.

Nuk mund që fajësia të shpërndahet te të gjithë në mënyrë të barabartë, prandaj ai që ka bërë krim dhe gjenocid dihet tashmë botërisht sepse në fund të fundit edhe ndërhyrja e NATO-s ka qenë ndaj agresorit. Tendencat e politikës së re të BE-së apo qarqeve të ndryshme për ta barazuar kriminelin me viktimën, më duket se është e padrejtë dhe nuk është zgjidhje e mirëfilltë e problemit. Ajo mund të jetë një zgjidhje e përkohshme…

Zëri: Z.Jashari, kanë filluar bisedimet politike në Bruksel. A u keni dhënë mbështetje këtyre bisedimeve, apo si i vlerësoni ju?

Jashari: Jo. E para nuk është kërkuar nga ne që t’i përkrahim ato bisedime. Unë mendoj që është bërë një hap i ngutshëm për disa arsye. Çdoherë kur Kosova po kalon në një proces të rëndësishëm të vendimmarrjes te çështjet e fuqive të mëdha, gjithmonë në vendin tonë ndodh diçka që është e dhimbshme, dhe si pasojë e saj, po dalim jo të suksesshëm në bisedime.

Unë e kam thënë që ngjarjet e Marsit kanë qenë një skenar i mirë përgatitur për të filluar bisedimet në Vjenë, dhe nga ato bisedime të rrjedhë pastaj e ashtuquajtura trashëgimi kulturore serbe. Ne kemi pasur mundësi që ato kisha dhe manastire t’i rrënojmë gjatë luftës kur kanë qenë pozicionet të udhëhequra nga luftëtarët e lirisë. Shumica prej tyre apo disa prej tyre kanë qenë vende ku janë bërë krime dhe asnjëherë as nga luftëtarë të lirisë dhe nga qytetarët nuk janë prekur ato kisha dhe manastire.

Dhe ndodh disa vite pas luftës që të sulmohen këto institucione fetare pikërisht për të pasur Serbia një levë të fortë në Kosovë. Si pasojë e kësaj më pas ndodhin bisedimet në Vjenë, ku pasuria kulturore serbe që tashmë është e njohur për të gjithë ne. Rasti tjetër është që si pasojë e kësaj rrjedh më pas edhe pakoja e Ahtisarit. Të gjithë jemi dëshmitarë të kësaj periudhe, ku politikanët tanë, intelektualët por edhe ne si qytetarë kemi thënë që është kompromisi i dhimbshëm për të arritur deri te pavarësia.

Dhe pavarësisht kësaj ne pra lëshojmë pe. Ndodh diçka që tashmë është bërë shumë famoze te ne, ndërhyrja në veri dhe pra unë konsideroj që është një skenar, sepse gjendja kaotike e mosfunksionimit të ligjit, mosfunksionimit të forcave ndërkombëtare në veri bëri që atje të bëhet një çerdhe e kriminalëve, ata të cilët kishin bërë krim dhe gjenocid nëpër luftëra të ndryshme të ish-Jugosllavisë. Për ta zhbllokuar këtë situatë, u bë një provokim ku ndodhën barrikadat dhe si pasojë e atyre barrikadave e që për t’i liruar ato nuk u ndërmor asnjëherë një aksion i mirëfilltë e i mirëpërgatitur.

Nëse misioni i EULEX-it dhe misioni i KFOR-it nuk paskan pasur një forcë për t’u ballafaquar me një grup banditësh atje, atëherë kjo lë shumë për të dëshiruar në forcën e tyre, pavarësisht se ata janë neutralë ndaj statusit të vendit, konsideroj që e kanë për obligim që të rregullojnë situatën në vend dhe t’i dhanë hapësirë qytetarit të atij vendi që të bëjë jetën normale.

Pa një barrikadim të tillë nuk kishte pasur një arsye për të shkuar në bisedime, kurse fatkeqësisht bisedimet teknike iu hapen rrugë bisedimeve politike. Më lejoni që të përmend edhe një argument se pse po mendoj që po ndodhin bisedimet politike, është edhe largimi i ICO-së nga Kosova…Me ICO-në në Kosovë nuk di të kishte mundur të ndodhnin bisedime politike për veriun.

Zëri: E gjithë kjo z Jashari, ku na çon. Në një status special?

Jashari: …realisht të gjitha rrugët të çojnë drejt asaj se a do ta quajmë status special, a do ta quajmë Ahtisari plus, a do ta quajmë 4 pikshi i Tadiçit, a 6 pikshi i Ban Ki Munit, atje do të ndodhë një status i veçantë për atë pjesë të vendit. Sikur ICO-ja të ishte në Kosovë, kjo punë nuk do të mund të ndodhë, sepse do të binte ndesh pastaj me misionin e saj. Prandaj, largimi i ICO-së, përpos që i jep kuptim shtetit të Kosovës, po i hap rrugën edhe bisedimeve politike për pjesën veriore të vendit.

Imagjinoni si do të mund t’i normalizosh raportet me Serbinë, e cila ende moralisht, nuk u ka kërkuar falje qytetarëve të Kosovës, për krimin dhe dhunën që e ka bërë. Unë jam i vetëdijshëm që në luftë ka vrasje, ka djegie, ka tejkalim kompetencash, por imagjino shteti serb dhe forcat e tij kanë vrarë gra dhe fëmijë të pafajshëm të këtij vendi. Nuk po i kërkojmë që të na bëjnë falje për tërë luftëtarët e lirisë, sepse luftëtari shkon në luftë për t’u vrarë dhe për ta mbrojtur vendin e vet.

Por, ai shtet ka vrarë gra dhe fëmijë të pafajshëm vetëm pse kanë qenë shqiptarë dhe kanë qenë në shtëpitë e tyre. Fakt tjetër është që ende nuk janë kthyer eshtrat e më shumë se 1700 vetave dhe ajo i mban për pazare politike ende diku në gërmadhat e tyre për të na kushtëzuar dhe shantazhuar. Nuk janë paguar ende dëmet që shteti serb ia ka bërë në Kosovë. Prandaj, futja në bisedime me një shpejtësi, të bën të dyshosh që institucionet tona, liderët e këtij vendi nuk kanë një projekt, nuk kanë një vizion se çfarë ndodh.

BE dhe SHBA është lodhur me çështjen shqiptaro-serbe, dhe ata me çdo kusht duan të përmbyllin këtë proces…Ne kemi shtete që na kanë ndihmuar dhe po vazhdojnë të na ndihmojnë, por askush nuk do të mund të na ndihmojë përjetësisht, nëse ne nuk e ndihmojmë vetveten. Fati i keq është se ne nuk kemi arritur që të kemi lidhje të forta dhe speciale miqësie edhe ekonomike me njërën nga fuqitë evropiane, qoftë ajo Gjermania, Austria, Zvicra etj.

Zëri: Z. Jashari, çështja e veriut është çështje e padiskutueshme në bisedime. A duhet të diskutohet edhe çështja e Luginës së Preshevës?

Jashari: Shqiptarët tani për tani i kanë të gjitha, por gjithçka do të varet se sa dinë t’i përdorin këto elemente. Gjithçka është në favorin tonë. Imagjinoni nëse kanë filluar bisedimet, ai është agresori dhe ti je viktima dhe në këtë rast duhesh të jesh shumë më i zellshëm dhe me i guximshëm në bisedime, sepse ai është në disfavor.

Nëse bisedohet për status special të veçantë, i kemi edhe ne shqiptarët nëpër vendet tjera, ku mund të përdorim si levë. Nëse do të flitet për ndërrim të territoreve ose për ndarje, kush e ka pësuar ndarjen më shumë në kurriz sesa ne shqiptarët. Shqiptarët i kanë të gjitha për të qenë fitimtarë. Ajo që frikohem është se liderët shqiptarë nuk kanë projekte, nuk kanë vizione dhe se politika jonë vepron ad hok.

Zëri: Cilat janë tri personalitet më të rëndësishme të këtij 100-vjetori?

Jashari: Fati i mirë që kombi jonë dhe historia jonë ka pasur figura madhore por edhe fati i keq është se kemi dhënë shumë. Natyrisht, se figurat që jemi rritur me to, që i kemi pasur idol, ose që kanë qenë udhërrëfyesit tanë, janë Hasan Prishtina, Ismajl Qemajli, Isa Boletini, Luigj Gurakuqi, dhe në vazhdën e tyre nëpër dekada, deri në figurat e luftës së UÇK-së.

Zëri: Kur, sipas jush, do të ndodhë bashkimi kombëtar i të gjithë shqiptarëve?

Jashari: Unë po konsideroj që bashkimi ka ndodhur, por ne nuk e kemi kuptuar ende. Ose nuk ka dalë ende në sipërfaqe për faktin se ne ende nuk jemi të gatshëm për ta kuptuar. Vetëflijimi i figurave nga të gjitha trojet shqiptare i ka dhënë kuptim bashkimit, sepse 100 vjet shqiptarët kanë luftuar nga të gjitha trojet shqiptare për një të quajtur bashkim kombëtar dhe gjuhë kombëtare. Sot shqiptarët gjithandej lëvizin lirshëm, që nga jugu i asaj që quhet Shqipëri, e deri te veriu i Kosovës dhe viseve tjera shqiptare…

Zëri: Kur do ta shohim Murat Jasharin në politikë?

Jashari: Nuk e di. Nuk ka ndjenjë më të mirë sesa të jesh i çdo familje shqiptare. Nuk ka pasuri më të madhe sesa ta kesh të drejtën, qoftë në trojet shqiptare, qoftë në mërgatë të trokitsh lirisht në familjet shqiptare, dhe Murat Jashari e ka shumë problem që të humbasë këto për diçka që i thuhet karrierë politike. Unë nuk kam nevojë për jetë politike.

Janë dy gjëra që mua më kanë dhënë nder dhe më kanë bërë njeriun më të pasur në gjithë botën. E para, sepse kam qenë përfaqësues i një lagjeje që ka dhënë 59 veta për lirinë e këtij vendi, ndërkaq këtë vend e kanë vizituar rreth 10 milionë njerëz nga i gjithë rruzulli. E dyta është Universiteti Publik që më ka dhënë dije, dhe ka provokuar të brendshmen time për të më avancuar në shkencë prandaj, e kam shumë të vështirë të jap diçka të çmueshme për diçka që ka më pak vlerë.