Dominon qëndrimi se në Serbi nuk ka ndryshuar asgjë e rëndësishme për krimet nga e kaluara. Është përballur Serbia vërtetë me atë që ka ndodhur në vitet 90-të?

Në 24 vjetorin e krimeve në Sjeverin, aktivistët e organizës joqeveritare Žene u Crnom (Gratë në të Zeza), janë mbledhur në Beograd dhe kanë ngritur mbishkrime me emrat e viktimave. Në disa media serbe është botuar lajmi se familjet e viktimave të krimeve, të cilat kanë akuzuar Serbinë për mbështetjen e Republikës Serpska, e kanë humbur një proces dhe tani procesi i është kaluar Gjykatës Evropiane për të Drejtët e Njeriut.

Ndaj edhe shtrohet pyetja nëse një aksion i tillë ka kuptim, për shkak se në këto aksione kanë marrë pjesë vetëm rreth dhjetë persona. Njësia “Osvetnici”, nën komandën e Milan Llukiqit, asokohe pati nxjerrë nga autobusi në Mioçe, 17 boshnjakë, i pati rrahur në një hotel dhe më pas i ekzekutoi buzë lumit Drina.

„Krimi në Sjeverin është një prej krimeve të para që kanë bërë autoritetet e Serbisë kundër boshnjakëve. Por as sot nuk po bëhet asgjë që autorët e krimeve dhe ata që i kanë urdhëruar ato, të dënohen”, thotë aktivistja Mirjana Mioçinoviq.

Ndërsa Millosh Urosheviq pohon se institucionet e Serbisë nuk janë përballur me krimet e luftërave të fundit, në kuptimin moral, edukativ, kulturor dhe politik. “Kjo as që mund të pritet, sepse sot në pushtet janë ata të cilët kanë pasur rol aktiv në luftërat e viteve 90-të”.

Shkrimtari Filip David rikujton se urdhëruesit dhe simpatizantët e njësisë paramilitare “Osvetnici” mund të gjenden edhe sot në strukturat e policisë së Serbisë.

„Kjo nuk dyshohet fare, sikurse nuk dyshohet edhe fakti që Millan Llukiq, edhe pse në Hagë është dënuar me burgim të përjetshëm për krime, edhe më tej ka simpatizantët e vet në disa qarqe “patriotike”. Disa bashkëpunsëtorë të tij janë denuar me heqje disavjeçare lirie në Serbi, por ende mungon dënimi publik i krimit”, thotë David.

Fshehja e të vërtetës

“Në Serbi nuk bëhet fjalë vetëm për fshehjen e së vërtetës, por edhe për përpjekjet për ndryshimin e saj. Kjo dëshmohet edhe në përpjekjet që të mos përdoret nocioni gjenocid, kur bëhet fjalë për Srebrenicën”, thotë Mirjana Mioçinoviq. „Srebrenica është vetëm një dëshmi për natyrën gjenocidiale të kësaj lufte, dhe kjo nuk mund të mohohet. Ndërkohë që politika serbe vazhdon me lidhje të pamoralshme me Republikën Serpska, me të cilat dëmtohet shteti i Bosnjë-Hercegovinës” (B-H).

Filip David pohon se mediat serbe i kushtojnë vëmendje krimeve nga e kaluara vetëm kur dikush nga të dënuarit kthehet nga Haga, pas vuajtjes së dënimit. “Ata priten si heroj, e disa prej tyre menjëherë shkruajnë libra, të cilat janë më të shiturat, apo futen në jetën politike të Serbisë. Krimet e tyre sikur të mos kenë ekzistuar. Kjo është e kuptueshme, kur dihet që në pushtet kemi një garniturë politike, të ngjashme me atë të viteve 90-të”.

B-H një shtet i komplikuar

Vështirë është të thuhet që B-H si një “shtet i komplikukar” ka ndonjë marrëdhënie të qartë me vendet tejra. Ndaj vështirë mund të thuhet edhe nëse qëndrimi i Beogradit ndaj krimeve influencon raportet politike mes Serbisë dhe B-H. „Në realitet, të gjitha entitetet kanë raportet e veta ndaj Serbisë, por edhe fuqive botërore si SHBA, Rusia, Turqia… Ndaj nuk mund të flitet për ndonjë raport të qartë të B-H me Serbinë”, mendon Braçanoviq.

Ndërsa Filip David thotë se Serbia dhe B-H mund t’i përmirësojnë raportet vetëm kur të dënohen qartë krimet nga vitet 90-të. “Me kalimin e kohës, shanset për një gjë të tillë janë gjithnjë e më të vogla. Një përballje e vërtetë me krimet nuk ekziston”. (dw)