Njё ditё dhe dy kryqe vendosin pёr katёr vjet. Kaq zgjat njё periudhё legjislative nё Gjermani. Mё 24 shtator do tё votohet pёr Bundestagun e ri. Por si funksionon zgjedhja e pёrfaqёsuesve tё popullit?

Fjalia mё e cituar pёr sistemin elektoral nё Gjermani ёshtё: Deputetёt zgjidhen pёrmes „zgjedhjeve tё pёrgjithshme, tё lira, tё barabarta dhe me votё tё fshehtё”. Kёshtu ёshtё përcaktuar nё ligjin themeltar nё nenin 38, paragrafi 1. Kjo do tё thotё, tё gjithё ata qё kanё mbushur moshёn madhore (janё tё paktёn 18 vjeҁ) lejohen tё japin votёn e tyre pavarёsisht nga pasuria, arsimi apo bindja politie qё kanё. Secili ka tё drejtё tё japё dy vota – njё pёr njёrin kandidat (vota e parë), dhe tjetra pёr njё parti (vota e dytё). Zgjedhja ёshtё e fshehtё. Deri kёtu gjithҁka ёshtё e qartё. E megjithatё sistemi gjerman elektoral nuk ёshtё si ai amerikan, britanik apo zviceran.

Gjermania, njё demokraci e pёrfaqёsuar

Dallimi mё i rёndёsishёm ёshtё, se forma gjermane e drejtimit politik nuk ёshtё direkte, por e pёrfaqёsuar. Nё tё deputeti luan njё rol qendror. Ai ёshtё si tё thuash pёrfaqёsuesi i vullnetit tё popullit. Zvicra konsiderohet si pёrfaqёsuesja klasike e demokracisё direkte. Zviceranёt i vendosin ligjet me referednum popullor. Nё Gjermani vendimet politike merren vetёm pёrmes pёrfaqёsuesve tё popullit, pra prej deputetёtve. Kjo ёshtё njё pёrgjegjёsi e madhe pёr secilin deputet tё zgjedhur.

Ligji themeltar, kushtetuta gjermane, e thekson nё mёnyrё tё veҁantё kёtё rol dhe e formulon: “Ju jeni pёrfaqёsues tё tё gjithё popullit, nuk jeni tё kushtёzuar me mandate dhe udhёzime, por i nёnshtroheni vetёm ndёrgjegjes suaj.” Por edhe votuesit tё thjeshtё ligji themeltar i jep funksionin e kontrollit. Kush mendon, se zgjedhjet nuk janё zhvilluar si duhet, ka tё drejtё t’i kontestojё ato.

Bundestagu

Qё nga viti 2002 Bundestagu Gjerman ka tё paktёn 598 deputetё. Gjysma e mandateve – 299 – u kalon kandidatёve, qё kanё marrё shumicёn e thjeshtё tё votave nё 299 qendra elektorale. Ata janё tё zgjedhur direkt. Pёr gjysmёn tjetёr tё mandateve, pra 299, vendosin po ashtu zgjedhёsit, por jo duke votuar drekt kandidatin, por partinё. Partitё i kanё dёrguar kandidatёt e tyre pёr Bundestagun nё tё ashtuquajturat lista tё landeve. Secila nga 16 degёt e partive nё lande pёrcakton pozicionet pёr politikanёt.

Listat e landeve nё varёsi tё madhёsisё sё landit pёrfshihen nё listёn federale, ku regjistrohen kandidatёt kryesorё. Angela Merkel edhe sivjet sёrish ndodhet nё vendin e parё tё listёs sё CDU-sё, Martin Schulz pёr herё tё parё kryeson listёn e SPD-sё. Shumё e rёndёsishme ёshtё, qё jo populli, por deputetёt zgjedhin nё fund kancelarin apo kancelaren.

Pragu i pesё pёrqindёshit

Njё veҁori nё ligjin elektoral gjerman pёrbёn pragu i pesё pёrqindёshit pёr pёrfaqёsimin parlamentar. Edhe nё vende tё tjera ka njё kuotё tё tillё minimale pёrfaqёsimi – 3,25 pёrqind nё Izrael apo 10 pёrqind nё Turqi. Nё Gjermani pesё pёrqindёshi ёshtё i kushtёzuar historikisht. Synimi ёshtё tё pengohet njё copёzim i pejzazhit partiak si nё vitet 1920, qё vёshtirёsoi stabilitetin e qeverieve tё mazhorancёs. Megjithatё kritikёt argumentojnё, nё kёtё mёnyrё shumё vota mbeten pa pёrfaqёsim. Mё 2013-n ishin gati shtatё milionё vota zgjedhёsish. Prej vitesh diskutohet pёr kёtё klauzolё bllokimi, sidoqoftё ajo do tё vazhdojё tё jetё e vlefshme edhe mё 24 shtator. (dw)