Ambasadori William Walker, ish-shefi i Misionit verifikues të OSBE-së në Kosovë, thotë se kriza aktuale në Kosovë dhe gjithë problemet që e shqetësojnë vendin, tregojnë se sistemi politik nuk po funksionon. Në një intervistë për Zërin e Amerikës, ambasadori Walker ia atribuon përgjegjësinë jo vetëm politikanëve të vendit, sidomos qeverisë, por edhe problemeve të trashëguara nga ato që ai i quan gabime të organizatave dhe faktorëve ndërkombëtarë që kanë vepruar në vend që pas çlirimit. Në bisedën me kolegen Keida Kostreci, ambasadori Walker foli edhe për planin e tij për të organizuar diasporën shqiptare nga të gjitha vendet e Ballkanit, për të rritur ndikimin e tyre.

Zëri i Amerikës: Ambasador Walker, Kosova gjendet në krizën më të rëndë politike që kur shpalli pavarësinë për shkak të mospajtimeve rreth marrëveshjes për shënimin e kufirit me Malin e Zi, e cila është tërhequr tashme nga parlamenti, dhe asaj për asociacionin e komunave me shumicë serbe. Si i shihni ju këto zhvillime?

William Walker: Mendoj se është një krizë shumë serioze, jo vetëm politike, por e përgjithshme që tregon se çfarë ka ndodhur në Kosovë që nga pavarësia, madje që nga çlirimi i saj. Ka shumë çështje që janë akumuluar, si për shembull radikalizimi i të rinjve të Kosovës. Kush mund ta mendonte se Kosova do të kishte një përqindje kaq të lartë të rinjsh që bëhen xhihadistë, në raport me popullsinë? Është pastaj krimi i organizuar, mungesa e shtetit ligjor, korrupsioni, të gjitha këto çështje vijnë para një parlamenti, një qeverie që nuk po funksionon. Sistemi politik nuk funksionon dhe të gjitha këto probleme janë manifestim i kësaj dukurie. Të gjitha këto sipas mendimit tim, e kanë fillesën tek hapat që u morën pas çlirimit dhe pas pavarësisë. Unë fajësoj klasën politike, fajësoj ndërkombëtarët që erdhën për t’u bërë mentorë dhe kam frikë se disa herë kanë udhëzuar në drejtimin e gabuar. Mendoj se një pjesë e mirë e korrupsionit në Kosovë, është pasqyrim i korrupsionit që ishte tek UNMIK-u, tek disa nga ndërkombëtarët, detyra e të cilëve ishte që t’i tregonin Kosovës se si të bëhej një shtet modern evropian.

Zëri i Amerikës: Cilat do të ishin disa nga zgjidhjet e krizës politike në Kosovë, sipas jush? Çfarë duhet bërë për ta kapërcyer atë?

William Walker: Mendoj se qeveria duhet të dëgjojë opozitën në vend që ta detyrojë të hedhë gaz lotsjellës në parlament, apo të organizohet për të dalë nëpër rrugë, siç ka bërë Vetëvendosja. Nuk duhet ta shohin opozitën si armik dhe të mendojnë se është shumë më mirë të kënaqin komunitetin ndërkombëtar, sesa opozitën në vend. Mendoj se mënyra e vetme për reformimin e sistemit politik është përfshirja e opozitës në diskutime, sesa të thonë “jo, jo, jo” dhe të dëgjojnë vetëm atë që u thotë komuniteti ndërkombëtar.

Zëri i Amerikës: Ju keni qenë i afërt me opozitën, veçanërisht me Vetëvendosjen. Ju po thoni që opozita është shtyrë të ndërmarrë këto veprime, por përgjegjësia nga vëzhguesit e jashtëm të paktën, është vendosur jo vetëm mbi qeverinë që nuk e dëgjoi opozitën por edhe mbi metodat që ka përdorur opozita, që në një vend demokratik nuk do të ndodhnin dhe mënyra sesi ka vepruar opozita është konsideruar jokonstruktive…

William Walker: E di që ka shumë njerëz që mendojnë se unë kam shumë simpati për Vetëvendosjen. Kur Vetëvendosja u shndërrua nga një lëvizje popullore nën Albin Kurtin dhe (lëvizjes iu tha) se ndërkombëtarët nuk duan t’ju flasin, Ambasada amerikane nuk donte t’i fliste Albin Kurtit, por më thanë mua që nëse Vetëvendosja bëhet parti politike dhe hyn në jetën politike, atëherë ndërkombëtarët do të bisedonin me ta, do t’i ndihmonte që të tregonin se janë një forcë e opozitës, por gjithsesi një forcë pozitive. Kur u realizua kjo, unë thashë se kjo ishte diçka e mirë për demokracinë, që tani ky grup njerëzish që ishte jashtë sistemit, ishte përfshirë në sistem. Disa muaj pasi unë po bëja këto deklarata në favor të Vetëvendosjes, edhe unë u zhgënjeva me mënyrën se si po vepronte Vetëvendosja si parti politike. Pa dyshim që unë nuk jam në favor të dhunës që është provokuar në parlament dhe nëpër rrugë. Për protestat e dhunshme që kanë qenë të shpeshta vitet e fundit, Vetëvendosja ka një pjesë të mirë të përgjegjësisë, por kjo ka lidhje edhe me refuzimin e qeverisë për të hyrë në dialog me ta, duke thënë se Ambasada amerikane, apo ambasada të tjera na kanë thënë se duhet të veprojmë kështu e ashtu lidhur me Malin e Zi dhe çështjet e tjera. Unë nuk flas më në favor të Vetëvendosjes. Unë nuk besoj se gjendja është e mirë në Kosovë, si edhe në vende të tjera të rajonit. Politikanët nuk po punojnë si patriotë për qytetarët por vetëm po përpiqen të pasurojnë veten, të mbajnë veten në pushtet. Qeveria duhet të flasë me të gjithë në vend. Ata nuk i flasin Vetëvendosjes, nuk i flasin Ramush Haradinajt dhe njerëzve në partinë e tij dhe kjo mungon atje.

Zëri i Amerikës: Ju flisni për luftëtarët e huaj, xhihadistët që bashkohen me luftra të huaja në Lindjen e Mesme. Fakti tjetër shqetësues është që ata vijnë nga një vend që është ndoshta më proamerikani në botë. Si e shpjegoni këtë?

William Walker: Kur unë ika nga Kosova popullsia myslimane e Kosovës ishte ndër më laiket. Unë e kam vizituar vazhdimisht Kosovën, rreth 50 herë në 15 vitet e fundit. Për mua ka qenë befasi që Kosova është bërë tani një nga kontribuesit e numrit më të madh të xhihadistëve që shkojnë në Siri, në Lindjen e Mesme për të luftuar për ISIS-in, në raport me numrin e popullsisë. Është shumë e vështirë të gjesh një përgjigje, përveç faktit që papunësia mes të rinjve në Kosovë është në shifra astronomike, rreth 75-80 për qind. Këta të rinj nuk kanë se për çfarë të shpresojnë. Po ashtu, pas luftës, një numër faktorësh nga konfliktet e Lindjes së Mesme, filluan të dërgojnë fonde për ngritjen e qendrave ku predikohej një lloj islamizmi që ishte më radikal nga ai tradicional i Kosovës, para se ata të vinin. Filluan të vijnë para nga Lindja e Mesme, duke kërkuar vende ku mund të vendoste rrënjë ky lloj radikalizimi. Dhe u konsolidua ngadalë. Në fillim askush nuk po i kushtonte vëmendje. Është një prirje shumë shqetësuese dhe as komuniteti ndërkombëtar, as qeveria e Kosovës nuk e panë që ishte një problem në rritje. Këtij problemi i duhet kushtuar vëmendje e jashtëzkonshme dhe duhet të zmbrapset.

Zëri i Amerikës: Ju keni ndërmarrë një nismë për të bashkuar në një zë diasporat shqiptare nga të gjitha vendet e rajonit, për t’i mobilizuar që të jenë më forta si grupim vetë, por edhe që të kenë një zë më të fortë në vendet e origjinës. Mund të na jepni disa detaje?

William Walker: Unë jam i interesuar për mënyrën sesi funksionojnë sepse kam qenë i angazhuar me diasporën salvadoriane dhe atë vietnameze. Diasporat kanë disa të përbashkëta, përfshirë ato që vijnë nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia dhe Mali i Zi megjithëse vijnë nga kontekste të ndryshme. Shumë prej tyre duan të punojnë dhe të kthehen në vend të hapin biznese me përvojën që kanë marrë këtu. Por shumë pak nga këto përpjekje kanë qenë të suksesshme, sepse kur kthehen shohin që qeveritë e vlerësojnë faktin që ata dërgojnë remitanca në vendet e tyre, sepse shumë vetë varen prej tyre. Për shembull në Kosovë, ato përbëjnë një përqindje të madhe 30-40 për qind të prodhimit të brendshëm kombëtar dhe qeveria e vlerëson këtë, por nuk do asnjë këshillë ose opinion nga diaspora, nuk duan që asnjë organizatë e diasporës t’u thotë se çfarë të bëjnë, që të sjellin përvojë nga jashtë, nga Shtetet e Bashkuara, Evropa.

Zëri i Amerikës: Dhe cili do të ishte roli juaj?

William Walker: Mendoj se diasporat nuk e kanë të qartë se çfarë pushteti do të kishin po të bashkoheshin dhe të punonin si një. Dhe ndryshime duhet të ketë në vetë këto vende. Për shembull në Kosovë, 20 vende në parlament janë të rezervuara për pakicën dhe ata kanë të drejtë vetoje. Por aq shumë vetë sa kanë lënë Kosovën dhe kontribuojnë në ekonominë e saj, kanë të drejtën që të kenë vende të rezervuara si diasporë në parlament, duhet të kenë zërin e tyre në procesin politik, sepse aktualisht janë krejtësisht të përjashtuar. Gjithashtu diaspora duhet të ketë të drejtën të votojë nga çdo vend ku janë në botë. Ka një proces që mund të votojnë në mungesë, por është shumë i komplikuar. Kur ata të kenë të drejtën të votojnë, politikanët do të dëgjojnë. Ajo që po përpiqem të bëj është që mes gjithë atyre organizatave të diasporës shqiptare, me platforma të ndryshme t’i bind tëm harrojnë politikën, dhe se kë mbështesin në vendin e origjinës dhe të bashkohen. Diaspora është aq e përçarë dhe e çorganizuar saqë unë do të përpiqem t’i bind njerëzit që të bashkohen, që të fitojnë peshën e duhur që të ndikojnë në vendet e tyre.