Kategoritë: Maqedonia

Maqedonia, Nga këndi im

Lora Fanda rrëfen për rrugëtimin e saj drejt suksesit në sferën e inxhinierisë biomjekësore

Komento

LoraBëhet fjalë për Lorën, një vajzë me plot ambicie dhe e përkushtuar maksimalisht në profesionin e saj, e cila vendosi të ndiqte rrugën e saj drejt suksesit duke udhëtuar fillimisht drejt Amerikës për të përfunduar shkollën e mesme e më pastaj edhe universitetin.

 

E bindur që do të mund të vazhdoj për studime master të inteligjencës artificiale dhe të arrinte synimet e saj, ajo udhëtoi dhe u zhvendos në Zvicër ku dhe përfundoi studimet me sukses, ajo aktualisht vazhdon për studime të doktoraturës në aplikimin e inteligjencës artificiale në sëmundjen e epilepsisë në një nga Qendrat e vetme në botë që punon me monitorimin e epilepsisë me elektrodë të implantuar, me shpresë që një ditë këto njohuri t’i shfrytëzoj në vendlindje dhe të krijoj një qendër të ngjashme për trajtimin e epilepsisë.

 

Ndonëse ende shumë e re në moshë ajo mban mbi supe një karrierë të shkëlqyer si inxhiniere dhe shkencëtare në fusha klinike. Në një intervistë për Telegrafi Maqedoni, Lora rrëfen për gjithë rrugëtimin e saj profesional, për synimet dhe arritjet e saj në karrierë dhe jetë.

 

LoraFandaKush është Lora për ata që se njohin?

Në jetën personale, unë jam sportiste dhe artiste. Më pëlqen të kaloj kohë duke luajtur volejboll, skijuar, vrapuar por dhe te luaj piano, të pikturoj, të lexoj, dhe të mësoj gjuhë të reja. Në jetën profesionale, jam inxhinier dhe shkencëtare në fusha klinike. Udhëtimi im profesional filloj ne Bachelor në Inxhinieri Biomjekësore në Case Western Reserve University (CWRU), me specializim në pajisjet mjekësore dhe inxhinieri sistemesh. Ndërkohë kam punuar në Philips Healthcare si “Verification Engineer”. Më pas punova ne Qendrën Mjekësore Langone NYU si shkencëtare të dhënash me pacientet epileptik dhe investiguar procesimin e vazhdueshëm te gjuhës natyrale me anë të një projekti ne bashkëpunim me Universitetin e Princeton dhe Google. Në Zvicër, mora diplomë Masteri në Inteligjencë Artificiale (AI) nga Instituti Kërkimor Idiap (Idiap Research Institute), ku përdora teknika të “Machine Learning” për të interpretuar dhe klasifikuar vetitë e EEG (Elektroencefalografi).

 

Ju keni jetuar dhe studiuar në Amerikë, ndërsa jeni zhvendosur në Zvicër për studimet master dhe studimet e doktoratës, pse pikërisht vendosët të vazhdoni studimet e juaja në Zvicër dhe jo në Amerikë ku keni jetuar?

Unë kam jetuar në Tetovë dhe jam zhvendosur në Amerikë për shkollë të mesme dhe universitet. Mbasi mbarova universitetin, desha të vazhdoj studimet në degën e inteligjencës artificiale (IA) dhe aplikova në një Master në temën e AI në Zvicër për të përdorur njohuritë e reja në analiza të të dhënave klinike. Mbasi mbarova masterin, gjeta një oportunitet të shkëlqyeshëm për të vazhduar studimet në formë të doktoraturës në aplikimin e inteligjencës artificiale në sëmundjen e epilepsisë. Qendra mjekësore ku punoj si kandidate e doktoraturës është një ndër qendrat e vetme në botë që punojnë me monitorimin e epilepsisë me elektrodë të implantuar për pacientët epileptikë. Ky mjedis unik ishte një faktor shumë i madh që unë të vendos të punoj në temën e doktoraturës me të cilën jam duke punuar aktualisht. Me kalimin e kohës shpresoj të transferoj njohuritë e mia që të krijohet apo pasurohet një qendër epilepsie në Tetovë. Unë vazhdoj të ruaj marrëdhëniet me miqtë dhe kolegët që kanë të njëjtin qëllim në mendje. Shpresojmë të kthejmë dukshëm më shumë nga sa kemi marrë.

 

Aktualisht jeni duke punuar në një spital të fëmijëve në Zvicër, si e arritët këtë dhe çfarë mund të thoni rreth kësaj përvoje?

Ndërsa punoja në masterin tim në inteligjencën artificiale, punova në një spital në Lozanë në një projekt për fëmijë dhe të rritur me ambliopi të mbetur. Tani po punoj në spitalin e Gjenevës me pacientë me epilepsi. Gjithmonë e kam udhëhequr punën time me kuriozitet dhe deri tani më ka dhënë rezultat. Është e nevojshme, veçanërisht si emigrant, të punoni më fort dhe të keni rezultate të mira në punën tuaj, pasi kjo dëshmon përpjekjet tuaja. Unë jam mirënjohës për mbikëqyrjen në Qendrën Mjekësore të NYU Langone dhe mentorin tim aktual të doktoraturës që vazhdoi të ushqejë kureshtjen time dhe të më mësojë teknikat që do të bëj gjatë gjithë karrierës sime.

 

lora familjaTregoni një nga përvojat e juaja që ju ka ofruar një mësim për jetën?

Një nga mësimet më të mira të karrierës ka qenë nga mentori im në NYU, Adeen Flinker. Si një studiues i motivuar dhe kurioz, unë po merrja shumë projekte për të cilat ai shqetësohej se do të mbipunoja veten. Si dhuratë ndarjeje për Zvicrën, ai më dha një origami të personazhit mitik të Icarus. Shkurt, Icarus ishte djali i mjeshtrit, mjeshtër Dedalus, i cili bënte krahë nga puplat dhe dylli për t’i ndihmuar ata të shpëtonin nga burgimi. Icarus, megjithatë, fluturoi shumë afër diellit, duke shkaktuar shkrirjen e krahëve të tij dhe përfundimisht duke çuar në rënien e tij tragjike në det. Adeen më kujtoi të mos fluturoja afër diellit në mënyrë që të mos shkrija krahët e mi, por të mos fluturoja kurrë aq poshtë sa të prekem nga pemët dhe malet. Megjithëse synimet e tij ishin të më ndihmonte të gjeja një ekuilibër të mirë në akademi, mësimin e tij e kam zbatuar edhe në jetën time personale. Për t’iu përkushtuar plotësisht njerëzve për të cilët kujdesemi, duhet të gjejmë ekuilibrin e duhur midis kujdesit për të tjerët dhe kujdesit për veten. Mendoj se kjo është një sfidë e veçantë brenda kulturës sonë, në të cilën ne po përmirësohemi (edhe pse shumë ngadalë) për të mirën e komunitetit tonë.

 

A mendoni të ktheheni dhe të kontribuoni në atdhe ndonjëherë?

Jeta është e çuditshme dhe nuk dihet ku dhe kur vijnë oportunitetet. Kontributi për qytetin tim dhe për njerëzit në nevojë është një nga prioritetet e mia më të mëdha. Nuk mund të parashikoj se kur dhe ku do të arrihet, pasi jam ende një student ekspert në fushën time, por tashmë kam folur me miq të fushave të ngjashme për të menduar për metodat më të mira për t’i kontribuar atdheut tonë. Unë jam e etur për të ardhmen kur mendoj se çfarë mund të arrijmë së bashku. Mbasi ekspertiza ime është në Inteligjencën Artificiale, Neuroshkencën, dhe Inxhinierinë, do provoj të sjelli njohuritë që mungojnë në atdheun tim të paktën në formë të lektyrave dhe informatave tjera.

 

Çfarë do i kishe sugjeruar gjithë rinisë?

Nuk kam ende përvojë të mjaftueshme për të sugjeruar diçka të rëndësishme. Por, unë do të ndaj me ju sugjerimet që kam marrë nga familja ime. “Puno shumë kur je i ri, që më vonë, puna e vështirë të jetë e lehtë dhe ta ndash atë me të tjerët të jetë ende më lehtë” dhe “Ndaj me të tjerët më shumë se sa mund të marrësh”. Këto kanë qenë sugjerime që më kanë funksionuar shumë mirë dhe i kanë dhënë jetës sime qëllim dhe qartësi.

Aroma Aliti/ Telegrafi

Maqedonia, Nga këndi im

Qeni leh atje ku ha

Komento

“Xhamitë janë kazermat tona, kupolat janë helmetat tona, minaret janë bajonetat tona dhe besimtarët janë ushtarët tanë.”... kështu u shpreh Taip Erdogan në një intervistë në vitin 1997, duke cituar poetin, filozofin dhe politikanin e njohur turk, Ziya Gökalp (1876-1924), i njohur ndryshe edhe si “babai i nacionalizmit turk” dhe “Mjeshtri i madh i turqizmit”, autor i librit “Parimet e turqizmit”. Kjo shkelje, në atë kohë të kufijve të rrepta të sekularizmit të Republikës Turke, i kushtoi atij  postin e kryetarit të bashkisë dhe katër muaj burg, duke i dhënë njëkohsisht edhe statusin e heroit mes votuesve konservatorë.

 

Por, në fakt, Taip Erdogan në këtë intervistë vetëm se zbuloi një të vërtetë shekullore: përdorimin e Islamit si një mjet shumë efikas në shërbim të interesave të perandorisë osmane dhe në vazhdim, të shtetit turk, për nënshtrimin e popujve të tjerë.

26 vite më vonë, “besimtarë/ushtarë” të tillë shqiptarë, për të cilët fliste Erdogan në intervistën e tij, do të shkonin në Stamboll për të shprehur hapur, para kamerave, besnikërinë e tyre ndaj Taip Erdogan, Turqisë dhe turqizmit. “Unë jam djalë dëshmori, i burgosur politik dhe të njëjtën kohë, përkrahës i të gjitha etniteteve të cilët i takojnë një besimi të përbashkët i cili është i yni, ai islam. Kam kryer historinë, dhe mbi baza të historisë e shoh që të gjitha luftrat janë fetare dhe nuk janë kombëtare, dhe unë uroj që fitorja juaj t’i dridh të gjithë armiqtë që janë vërsul Turqisë dhe konkretisht liderit tuaj (Erdoganit)… uroj që fitorja juaj të sjellë fitore në të gjitha vendet ku jetojnë dhe punojnë muslimanët”. Kështu u prezentua dhe këtë deklaroi nënkryetari i Partisë “lëvizja Besa”, Fatmir Limani, i ndodhur në kuadër të një delegacioni të kësaj partie në selinë e partisë së Erdoganit (Partia e Drejtësisë dhe Zhvillimit) në Stamboll, në përkrahje të rikandidimit të tij për president, në zgjedhjet presidenciale ne Turqi.

Me këtë deklaratë, për të fituar simpatinë e “sulltanit” dhe partisë së tij, Fatmir Limani shiti dhe përbalti gjakun e të jatit, një nga organizatorët e luftës së UÇK, të vrarë nga policia e ish IRJM në vitin 1998, ashtu si dhe burgun e tij, duke e paraqitur atë dhe veten e tij si “shehidë” të njëfarë lufte kundër jobesimtarëve. Pasi, sipas vetë fjalëve të tij, të gjitha luftrat janë fetare dhe nuk janë kombëtare!

Në planin politik, kombëtar, ideatorët, krerët dhe financuesit e Lëvizjes “Besa” përmes thirjes për mosdurim fetar dhe luftë vëllavrasëse nga ana e nënkryetarit të tyre, dëshmuan dhe dokumentuan dyshimet e arsyeshme të shqiptarëve për rolin mercenar, destruktiv, përçarës dhe luftënxitës në shërbim të shteteve të huaja, të kësaj partie. Agjenda e islamit politik, e fshehur nën petkun e nacionalizmit të rejshëm shqiptar, e kësaj partie, ua servir në pjatë partive sllave në ish IRJM shqiptarët ortodoksë, për të vazhduar të qetë me asimilin e tyre, çvendos vëmendjen e opinionit të brendshëm dhe të jashtëm nga të drejtat kolektive të munguara të shqiptarëve si grup etnik më i madh në ish IRJM dhe  jep argumentin e gatshëm të gjithë fqinjëve agresor dhe grabiqtar, për të arsyetuar agresionin, terrorin dhe krimet mbi shqiptarët, si “luftë kundër terorizmit islamik”,

Njoftimi i para pak ditëve të organeve të rendit në ish IRJM për arrestimin e tre shqiptarëve në Shkup, për pjesëmarrje në luftën në Siri dhe për armë dhe municione të gjetyra në shtëpitë e tyre gjatë bastisjes, duhet të na vetëdijësojë për rezikun real që u kanoset shqiptarëve nga individë dhe parti të cilët kanë në agjendën e tyre përhapjen e islamit politik, për llogari të shteteve të treta.

E gjitha kjo sqaron edhe heshtjen dhe mosreagimin e institucioneve të shtetit të ish IRJM në duart e partive sllave. Por çfarë sqaron heshtjen, mosreagimin e partive shqiptare për këtë skandal politik të rezikshëm?

Qeni leh atje ku ha, është një fjalë e urtë popullore që, në mënyrë metaforike, përshkruan dikë që mban pa të drejtë anën e atij, nga i cili ka përftime. Dhe mjerisht, në realitetin tonë politik, përsëri në mënyrë metaforike, përshkruan me saktësi rolin, dhe sjelljen e eksponentëve dhe klaneve udhëheqëse të partive shqiptare në ish IRJM.

Por, asgjë nuk sqaron indiferentizmin e institucioneve të shtetit shqiptar dhe të Kosovës ndaj militantizmit fetar të rezikshëm që përhapin partitë e tilla. Dhe akoma më shumë  faktin shqetësues se kjo parti me agjendë të hapur të islamit politik, për një kohë të shkurtër, arriti të fitojë përkrahjen zyrtare të  tre institucioneve më të rëndësishme të shtetit të Kosovës:  kryetarit të Kuvendit të Kosovës, Presidentit të Republikës,  dhe Kreut të qeverisë! Është çështje e mosnjohjes së thellë të rrethanave politike të shqiptarëve në ish IRJM, moskokëçarje për fatin e një milion shqiptarëve autoktonë që jetonjë në një territor po aq sa Kosova, apo diçka tjetër!?

Afrim Fanda

Ballkan, Kosova, Maqedonia, Shqipëria

Vendet në Tranzicion: Shqipëria, Kosova përmirësim i lehtë, por problemet thelbësore vazhdojnë

Komento

Vendet në TranzicionOrganizata Freedom House thotë se ndikimi i luftës në Ukrainë, si pasojë e agresionit rus, u ndje gjatë vitit të kaluar në 29 vendet nga Evropa Qendrore në Azinë Qendrore që analizohen në raportin e saj “Vendet në Tranzicion”.

 

Në raportin e këtij viti titulluar “Lufta thellon ndasitë rajonale” që analizon zhvillimet e vitit 2022 dhe që u bë publik të mërkurën, thuhet se në vend që t’i forconin lidhjet në rajon,”kërcënimet e sigurisë, kriza historike e refugjatëve dhe problemet ekonomike të lidhura me konfliktin, kanë thelluar hendekun mes autokracive dhe demokracive dhe kanë shkaktuar ndryshime përçarëse në politikat e jashtme të qeverive të veçanta”.

“Megjithëse disa vende bënë zgjedhje të qarta në favor të një të ardhmeje më demokratike gjatë vitit 2022, rezultati i përgjithshëm ishte një vit i 19-të me radhë të rënies së demokracisë në rajon”, thuhet në raport.

 

Gjendja e demokracisë në Shqipëri

Edhe në vitin 2022, Shqipëria ishte në kategorinë e regjimeve hibride/demokraci në tranzicion. Vlerësimi i përgjithshëm për Shqipërinë shënoi një përparim të lehtë në vitin 2022 në krahasim me vitin 2021, falë një rritjeje të vlerësimit në luftën kundër korrupsionit.

“Vlerësimi për luftën kundër korrupsionit u rrit nga 2.75 në 3.00 pikë, falë një sërë aktakuzash dhe dënimesh të profilit të lartë të ish-zyrtarëve nga Struktura e Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (SPAK), si dhe rolit të saj proaktiv në nxitje e luftës kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar”, thuhet në raport.

Kjo bëri që vlerësimi i përgjithshëm të rritet nga 3.75 në 3.79, në një shkallë vlerësimi nga 1 deri në 7 pikë, ku 1 është niveli më i ulët i demokracisë është 7 më i larti.

Megjithatë treguesit e tjerë të demokracisë mbetën të pandryshuar dhe raporti thotë se institucionet demokratike të Shqipërisë sfidohen nga politika partiake klienteliste, zvarritja e procesit të vetingut në drejtësi dhe korrupsioni i shfrenuar.

“Korrupsioni mbetet i përhapur, duke kontribuar në mosfunksionimin e institucionit publik dhe duke kufizuar aftësinë e tij për të ofruar shërbime efektive. Megjithëse agjencitë e reja ligjzbatuese si SPAK, krijuar në vitin 2019, tregojnë shenja premtuese në luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar në nivelet më të larta, ndikimi politik mbi gjyqësorin në rastet e korrupsionit vazhdojnë ende të jenë shqetësim”, thuhet në kapitullin për Shqipërisë të raportit “Vendet në Tranzicion 2023”, që e ka siguruar Zëri i Amerikës.

“Drejtësia bazë për shumë qytetarë shqiptarë vërtet mungon. Dhe është gjithashtu një mjedis, ashtu si pjesa më e madhe e rajonit, ku mediat e pavarura po tkurren, aktorët e shoqërisë civile janë në pozitë të vështirë, duke shtuar gjithnjë e më shumë pengesat dhe kërcënimet”, i thotë Zërit të Amerikës, Alexandra Karppi, një nga autoret e raportit.

Megjithë përmirësimin modest në treguesin e korrupsionit, raporti thotë se pati pak mundësi për reforma të mëtejshme para zgjedhjeve lokale të 14 majit këtë vit.

Zonja Karppi thotë për Zërin e Amerikës, se edhe zgjedhjet lokale të 14 majit përforcuan këtë prirje.

“Mendoj se zgjedhjet lokale që sapo u mbajtën në maj ishin një shembull tjetër që fatkeqësisht, për shkak të rrjeteve të kapjes së shtetit nga parti të caktuara, të bëjnë mendosh se do të shohim të njëjtën gjë. Mendoj se status quo-ja politike ka të ngjarë të vazhdojë”, thotë ajo.

Në kapitullin për Shqipërinë, thuhet se në vitin 2022, demokracia e Shqipërisë u rezistoi sfidave të shumta, veçanërisht gjatë zgjedhjeve të posaçme vendore të marsit, si dhe riorganizimeve të brendshme të partive politike dhe bashkëpunimit ndërpartiak për zgjedhjen e Presidentit Bajram Begaj.

“Megjithatë, vendi bëri pak përparim të qëndrueshëm drejt shndërrimit në një demokraci liberale të vërtetë dhe ende klasifikohet si një demokraci hibride. Shumica e udhëheqësve politikë shqiptarë mbetën armiqësorë ndaj vlerave liberale demokratike dhe kanë treguar pak vlerësim për faktin se barazia nën ligj dhe respektimi i shtetit të së drejtës, janë vlera të rëndësishme demokratike”, thuhet në raport.

Sipas vlerësimi të Freedom House “shumica e partive politike mbizotërohen nga udhëheqës me grusht të hekurt dhe kjo mungesë e demokracisë së brendshme partiake u demonstrua në mënyrën se si u përzgjodhën kandidatët për zgjedhjet e posaçme lokale, drejtuesit e degëve të partive lokale dhe kandidatët për zgjedhjet lokale të majit 2023 (raporti përfshin vetëm zhvillimet e vitit 2022).

Sipas raportit, përplasjet politike në Partinë Demokratike (PD) që panë një rikthim të ish-kryeministrit Sali Berisha në skenën politike dhe largimin nga drejtimi i PD-së të Lulzim Bashës pas zgjedhjeve të pjesshme lokale të 6 marsit ku në pesë nga gjashtë garat fitoi Partia Socialiste (PS) në pushtet e kryeministrit Edi Rama, mbizotëruan skenën politike të Shqipërisë në vitin 2022 dhe çarjet e mëdha mes fraksioneve partiake përkatëse vazhdojnë.

“Debati publik dhe media u përqendruan më shumë në dinamikën e brendshme të PD-së sesa në problemet sociale dhe ekonomike me të cilat përballet vendi dhe nevojën për të kërkuar llogari nga qeveria e kryeministrit Rama”, thuhet në kapitullin për Shqipërinë.

Gjatë vitit 2022, një numër gazetarësh të politikës u ndeshën me abuzime verbale, ndalim pjesëmarrjeje në konferencat për shtyp, frikësime, gjoba të mëdha dhe madje edhe padi, thotë raporti.

Në raport vlerësohet fakti që Bashkimi Evropian hapi bisedimet e pranimit me Shqipërinë në korrik 2022, të cilësuara nga Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen si një “moment historik” dhe Shqipëria organizoi në dhjetor për herë të parë jashtë BE-së, takimin e nivelit të lartë BE-Ballkani Perëndimor.

“Të dyja rastet përfaqësojnë suksese të rëndësishme të politikës së jashtme për Shqipërinë. Megjithatë, pavarësisht përparimit të bërë që nga rënia e komunizmit – përfshirë dënimet e zyrtarëve të nivelit të lartë për abuzim me pushtetin dhe korrupsion në vitin 2022, falë angazhimit të SPAK-ut, shumë institucione publike mbeten jofunksionale për shkak të korrupsionit të përhapur dhe kulturës së mosndëshkimit, duke minuar demokracinë dhe shtetin e së drejtës”, thuhet në kapitullin për Shqipërinë të siguruar nga Zëri i Amerikës.

Sipas raportit, megjithëse Shqipëria në përgjithësi respekton instrumentet ndërkombëtare të të drejtave të njeriut, vendi ende nuk arrin të mbrojë të drejtat themelore si vlera thelbësore që mbështesin një shoqëri liberale demokratike, duke përmendur studimin e BIRN-it, sipas së cilit “rreth 320 raste të abuzimit seksual ndodhën në periudhën 2020-2022 dhe identitetet, familjet, informacionet personale dhe adresat e shtëpive të viktimave u publikuan gjerësisht në media” duke çuar në disa vetëvrasje dhe vënie në shënjestër nga trafikantët e qenieve njerëzore.

Raporti përmend gjithashtu vrasjen e 10 grave nga partnerët e tyre dhe diskriminimin e individëve të komunitetit LGBT+, pakicave rome dhe egjiptiane.

“Në vend që të mbajnë përgjegjës abuzuesit, autoritetet publike dhe politikanët lokalë shpesh fajësojnë viktimat dhe madje zbulojnë emrat dhe identitetin e tyre në media, duke çuar në viktimizimin e tyre të dyfishtë. Si e tillë, Shqipëria deri më tani ka neglizhuar përgjegjësitë e saj institucionale për të mbrojtur të drejtat themelore të njeriut dhe liritë civile, vlera që janë themelore për një demokraci liberale të vërtetë”, thuhet në raport.

 

Qeverisja Kombëtare Demokratike dhe Procesi Zgjedhor

Duke pasur parasysh zgjedhjet dhe dinamikën brenda partive kryesore politike, përfshirë kthimin e zotit Berisha, mbarimin e mandatit të ish-presidentit Ilir Meta dhe kthimin e tij në politikë aktive, si edhe zgjedhjet në Partinë Socialiste, raporti vë në dukje rolin e udhëheqësve.

“Vëzhguesit pohojnë se këto zgjedhje të brendshme në tre partitë kryesore politike të Shqipërisë (PD, PL dhe PS) ishin të paracaktuara dhe të ndikuara shumë nga udhëheqësit e partive, në vend që të ishin rezultat i një konkurrence të vërtetë të brendshme partiake. Kjo nxjerr në pah demokracinë e kufizuar të brendshme partiake të Shqipërisë, ku udhëheqësit e partive ruajnë me grusht të hekurt kontrollin, me sundim autokratik”, thuhet në raport..

Përsa i takon zgjedhjes së Presidentit Bajram Begaj, raporti vë në dukje se megjithëse fillimisht u duk se pati përpjekje për një president konsensual, përfundisht “pavarësisht se (ai) u konsiderua si një kandidat apolitik, PS në pushtet e zgjodhi Begajn”, me votat e saj.

“Duke qenë se BE-ja i ka kërkuar Shqipërisë të tregojë më shumë përkushtim ndaj bashkëpunimit ndërpartiak, ekspertët argumentuan se të dyja palët humbën një mundësi për të demonstruar bashkëpunim në zgjedhjen e një kandidati të përbashkët për president”, thuhet në raport.

Kryeministri Rama bëri riorganizimin e kabinetit në korrik, duke zëvendësuar Arben Ahmetajn me Belinda Ballukun si zv.kryeministre. Shkarkimi i Ahmetajt ngjalli shqetësime në lidhje me procesin e qeverisë për dhënien e kontratave të prokurimit publik.

Duke folur për çështjen inceneratorëve, në raport thuhet se sipas vëzhguesve, nëse SPAK do të mund të provonte akuzat, ka të ngjarë të ekspozonte aktivitete korruptive të politikanëve të ndryshëm të lartë, përfshirë lidhjet me interesa të dyshimta dhe rrjete të krimit të organizuar.

Në raport thuhet se gara para që i parapriu zgjedhjes së Altin Dumanit si kryetar i ri i SPAK-ut, u karakterizua nga shqetësime për ndërhyrje të mundshme politike.

“Në prag të votimit, ambasadorja e Shqipërisë në Shtetet e Bashkuara, Yuri Kim shprehu shqetësimin për presionin politik në zgjedhjen e kreut të SPAK, të cilin qeveria shqiptare e hodhi poshtë”, thuhet në raport.

 

Korrupsioni dhe Pavarësia e Gjyqësorit

Falë aktivitetit të SPAK-ut, lufta kundër korrupsionit ishte i vetmi drejtim ku Shqipëria shënoi përmirësim të lehtë.

Në raport përmendet dënimi i ish-ministrit të brendshëm Saimir Tahiri me tre vjet e gjysmë burg për shpërdorim detyre—çështja e profilit më të lartë që SPAK ka ndjekur me sukses që nga themelimi i tij në 2019.

Po ashtu përmendet arrestimi i deputetit të PS-së, Alqi Bllako, nën akuzën për marrjen e ryshfetit prej 120,000 € gjatë kohës që ishte sekretar i përgjithshëm i Ministrisë së Mjedisit.

Ai akuzohet nga SPAK se ka ndihmuar një kompani për të fituar një kontratë publike për inceneratorët. Bllako u lirua nga burgu në tetor dhe ndodhet në arrest shtëpie, ndërsa SPAK heton tre kontrata për inceneratorët.

Raporti përmed edhe arrestimin e disa zyrtarë publikë me lidhje me këto çështje në vazhdim, të cilët tashmë janë objekt i hetimeve të SPAK për korrupsion dhe shpërdorim detyre.

Mes të arrestuarve është edhe ish-ministri i Mjedisit Lefter Koka.

“Inceneratorët e mbetjeve ishin tema kryesore e akuzave për korrupsion në Shqipëri gjatë vitit”, thuhet në raport ku përmendet se akuzat u ngritën fillimisht nga Endri Shabani, i Nismës #Thurje, dhe më pas nga deputetja Monika Kryemadhi, ish-kryetare e LSI-së, tani Partia e Lirisë, si edhe Partia Demokratike e cila hapi edhe hetimin parlamentar në mars të kryesuar nga anëtarja e Kuvendit Jorida Tabaku.

Hetimi shqyrtoi procesin ligjor me të cilin qeveria kishte dhënë kontrata për ndërtimin e tre inceneratorëve të mbetjeve në bashkitë Elbasan (2014), Fier (2016) dhe Tiranë (2017) – me një vlerë totale prej 178 milionë euro.

“Gjatë seancës dëgjimore, një zëdhënës i qeverisë pranoi në mënyrë indirekte disa parregullsi në kriteret e dhënies së kontratave, ku kompanitë që morën kontratat ishin të vetmet që bënë oferta”, thuhet në raport.

“Duke qenë se kontratat e prokurimit publik shtrihen deri në 30 vjet, llogaritet se këto parregullsi u kanë kushtuar taksapaguesve shqiptarë rreth 50 milionë euro. Shuma e saktë e parave të keqpërdorura të taksapaguesve mund të mos dihet kurrë, duke e bërë këtë skandal prokurimi një nga çështjet më të diskutueshme politike në vend”, thuhet në raportin e Freedom House.

Përsa i takon drejtësisë dhe gjyqësorit raporti përmend shqetësimet për zvarritjen e procesit të vetingut, duke shtuar se nën presionin e BE-së dhe SHBA-së, Kuvendi ra dakord për të zgjatur procesin e verifikimit deri më 31 dhjetor 2024.

“Presioni nga shoqëria civile dhe ai politik mbi procesin e vetingut gjyqësor është rritur pasi vonesat në sistemin e drejtësisë kanë shkaktuar sfida ligjore, sociale, ekonomike dhe politike në Shqipëri. Qasja në drejtësi është përkeqësuar dhe sipas ekspertëve tani duhen më shumë se tre vjet e gjysmë për të filluar ose përfunduar procedurat për shkak të mungesës së gjyqtarëve”, thuhet në raport, i cili vazhdon se “që nga reforma e vitit 2017, sistemi gjyqësor nuk ka arritur të tërheqë rekrutë të rinj dhe është në prag të kolapsit”.

Lidhur me hartën e re gjysqësore, Freedom House thotë se ndërsa aktorët ndërkombëtarë që mbrojtën reformën gjyqësore në Shqipëri e vlerësuan hartën, ajo është kritikuar ashpër nga shoqata të shumta avokatësh dhe shoqëria civile, të cilat thonë se “ulja e numrit të gjykatave do të dëmtojë qasjen e qytetarëve në drejtësi dhe do të rrisë koston e procesit gjyqësor pasi disa qytetarëve do të duhet të udhëtojnë mbi 200 kilometra për të arritur në gjykatë”.

Në shenjë proteste ndaj hartës së re gjyqësore, Dhoma e Avokatisë Shqiptare udhëzoi anëtarët e saj të bojkotojnë të gjitha proceset gjyqësore në korrik 2022 dhe avokatët në të gjithë vendin kanë refuzuar të ofrojnë shërbime ligjore.

“Përkundër pretendimeve të qeverisë për rritjen e efektivitetit gjyqësor, vëzhguesit e shtetit ligjor argumentojnë se reformat i japin përparësi prakticiteti ndaj efektivitetit gjyqësor”, thuhet në raport.

Sipas Freedom House, të gjitha këto probleme “kanë krijuar mosbesim tek drejtësia”.

 

Gjendja e Medias dhe Shoqërisë Civile

Raporti shpreh shqetësimin për gjendjen e medias, duke përmendur presionin nga interesat politike për të frenuar mbikqyrjen nga media dhe manipuluar narrativën mediatike për t’u shërbyer agjendave partiake. Freedom House përmend rënien me disa pozicione të Shqipërisë në Indeksin e Gazetarëve pa Kufij.

“Shumica e mediave në Shqipëri zotërohen nga persona biznesi me lidhje të ngushta me politikanë dhe/ose rrjete të krimit të organizuar dhe shërbejnë si zëdhënëse për këto interesa”, thotë raporti.

Disa gazetarë u sulmuan verbalisht dhe/ose fizikisht për mbulimin e tyre. Sipas raportit, Drejtoria e Përgjithshme Shqiptare e Tatimeve vendosi gjoba të larta për rrjete dhe media të ndryshme televizive, si dhe kompanitë që i kanë ato në pronëseim për mbulim kritik ndaj qeverisë.

“Duke pasur parasysh natyrën e paqartë të pronësisë dhe financimit të medias në Shqipëri, është e vështirë të analizohen motivet e sakta prapa gjobave kaq të mëdha apo ndonjë lidhje të mundshme midis politikës dhe pronësisë së medias”, thuhet në raport.

Në raport përmendet padia për shpifje kundër gazetarit Isa Myzyraj, pasi ai raportoi për pasuri të pashpjegueshme të ish-prokurores Elizabeta Imeraj, dështimin e saj për të kaluar procesin e vetingut gjyqësor dhe shkarkimin e saj.

Elvis Hila u kërcënua për publikimin e lajmeve për dokumente të falsifikuara gjyqësore në Lezhë dhe ai dhe bashkëshortja e tij u sulmuan fizikisht një ditë pasi ai dha lajmin.

Unioni i Gazetarëve Shqiptar dhe Gazetarët pa Kufij konfirmuan se Myzyraj, Hila dhe gazetarë të tjerë kanë qenë në shënjestër të grupeve të krimit të organizuar, individëve të lidhur politikisht dhe oficerëve të korruptuar brenda sistemit të policisë dhe drejtësisë.

Organizata e Reagimit të Shpejtë për Lirinë e Medias (MFRR) vë në dukje se Shqipëria po dështon të mbrojë gazetarët dhe shtypin e lirë.

Sipas raportit në vitin 2022, emisionet televizive të formatit të opinionit u bënë mjet kryesor për dezinformimin e nxitur nga interesat politike dhe lidhjet e pronarëve dhe jo nga faktet — “siç shihet në pasqyrimin e luftës për pushtet Basha-Berisha, akuzat për korrupsion kundër zyrtarëve qeveritarë për shpërdorim në menaxhimin e kontratave publike, dhe rolin e krimit të organizuar në trafikimin e qenieve njerëzore dhe migrimin e shqiptarëve në Britani.

Një shembull që përmend raporti është ai pas raportit të zbulimit amerikan për paratë ruse, ku përfshihej edhe rasti i 500 mijë dollarëve të PD-së të lidhur me Rusinë në prag të zgjedhjeve të përgjithshme 2017.

“Gazetarët pyetën ish-kreun e PD-së Lulzim Basha nëse ai do të jepte dorëheqjen dhe do të merrte përgjegjësin për akuzat për paratë ruse. Basha u përgjigj me komente përçmuese dhe më pas disa gazetarë u ndaluan nga konferencat e ardhshme për shtyp”, thuhet në raport.

Gjithashtu, disa gazetarë janë sulmuar verbalisht gjatë pasqyrimit të protestave dhe përplasjeve të dhunshme jashtë selisë së PD-së dhe përçarjeve mes Bashës dhe Berishës për kryesinë e partisë.

“Anëtarët e lartë të qeverisë ndaluan gjithashtu disa gazetarë nga konferencat e tyre për shtyp kur pyetjet e tyre u konsideruan tepër të forta, siç ndodhi në një rast me pyetjet për ministren e Jashtme Olta Xhaçka”, thuhet në raport.

Në përgjigje të kësaj shtypjeje të lirisë së shtypit, gazetarët protestuan jashtë zyrës së kryeministrit në korrik duke kërkuar trajtim më të mirë të gazetarëve nga politikanët në të gjithë spektrin politik.

Përsa i takon shoqërisë civile, në vitin 2022, lëvizjet qytetare në Shqipëri u bënë më të organizuara në mbështetje të çështjeve që organizatat tradicionale joqeveritare dhe të shoqërisë civile, zakonisht i kanë injoruar.

Këtu përmendet rasti i “Diasporës për një Shqipëri të Lirë” e cila ngriti një çështje kundër Kuvendit në Gjykatën Kushtetuese duke kërkuar njohjen e së drejtës së shqiptarëve që banojnë jashtë vendit për të votuar në zgjedhjet parlamentare.

“Në dhjetor, gjykata vendosi se parlamenti kishte shkelur kushtetutën duke mos lejuar shqiptarët që jetojnë jashtë të votojnë në zgjedhjet parlamentare të vitit 2021 dhe urdhëroi që diaspora të lejohet të votojë nga jashtë në zgjedhjet e ardhshme parlamentare”, thuhet në kapitullin e Shqipërisë që e ka lexuar shërbimi shqip i Zërit të Amerikës.

Po ashtu, thuhet në raport, studiuesi Fabian Zhilla organizoi një peticion me mbi 10,000 nënshkrime duke i kërkuar Kuvendit të rregullojë programet “reality show” dhe të urdhërojë Autoritetin e Mediave Audiovizive të përforcojë dhe zbatojë legjislacionin aktual për programet televizive që përhapin gjuhën e urrejtjes.

“Këto lëvizje tregojnë se anëtarët e shoqërisë civile po bëhen më të organizuar pasi publiku shqiptar bëhet më i vetëdijshëm se si të përdorë mjetet demokratike, pjesërisht për shkak të platformave të mediave sociale dhe përparimeve teknologjike”, thotë raporti.

Sipas raportit, një nga parakushtet kyçe të anëtarësimit në BE për Shqipërinë është që Organizatat Joqeveritare dhe ato të Shoqërisë Civile të përfshihen në konsultime kur të hartohen ligjet.

Megjithatë, sipas raportit, shqetësimet e tyre për hartën e re gjyqësore edhe kur Ministria e Drejtësisë dhe Këshilli i Lartë Gjyqësor më në fund i përfshiu pas neglizhimit fillestar, u hodhën poshtë.

Komiteti Shqiptar i Helsinkit ka ekspozuar vazhdimisht se si Kuvendi dhe Këshilli i Lartë Gjyqësor i sapo reformuar nuk kanë marrë parasysh propozimet e OJQ-ve dhe shoqërisë civile, apo shqetësimet e qytetarëve për qasje në drejtësi, përfshirë kostot e larta dhe sfidat logjistike që rezultojnë nga riorganizimet e gjykatave.

Sipas vëzhguesve, këto dështime janë një temë e përsëritur në Shqipëri.

 

Kosova dhe Procesi i Negociatave

Kosova shënoi një përmirësim të lehtë nga 3.25 vitin e kaluar në 3.29 këtë vit.

“Marrëdhëniet e tensionuara prej kohësh mes Serbisë dhe Kosovës vazhduan të minojë përparimin demokratik në të dyja vendet, edhe pse në aspekte të ndryshme. Përpjekje të jashtëzakonshme nga shoqëria civile e Kosovës për të realizuar ndryshime pozitive të politikave mbi dhunën me bazë gjinore dhe ndarjet etnike u lanë nën hije gjatë vitit nga një rritje e dhunës në Veriun me shumicë serbe, ku ndikimi dhe veprimet e qeverisë serbe, vazhdojnë të cenojnë autoritetin e Kosovës mbi territorin e saj”, thuhet në raport.

“Na ka bërë përshtypje të madhe roli që ka luajtur shoqëria civile në Kosovë gjatë vitit të fundit”, tha zonja Karppi, duke shtuar se ajo mund të luajë një rol aktiv edhe në zgjidhjen e situatës me Serbinë.

“Shohim se janë dy persona që e drejtojnë këtë proces: Kryeministri Albin Kurti dhe presidenti serb Aleksandër. Mendoj se BE-ja mund të bëjë shumë më tepër që në drejtimin e këtyre negociatave të sjellë në procesin e negociatave të sjellë zërat e shoqërisë civile dhe perspektivën e qytetarëve të zakonshëm, veçanërisht atyre në Veri”, thotë zonja Karppi.

Raporti përmend edhe mungesën e suksesit në negociatat mes kryeministrit të Kosovës Albin Kurti dhe Presidentit serb Aleksandar Vuçiç, megjithë përpjekjet e Bashkimit Evropian dhe Shteteve të Bashkuara.

 

Ballkani Perëndimor mes Shpresës dhe Zhgënjimit

Të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor, joanëtare të BE-së ishin regjime hibride/demokraci në tranzicion dhe institucionet demokrative vazhduan të ishin të brishta në vitin 2022. Sipas raportit, në vendet e Ballkanit Perëndimor, zërat e shoqërisë civile dhe qytetarëve janë përjashtuar.

“Në gjithë Ballkanin Perëndimor, politika e përqendruar tek elitat dhe diplomacia, kanë përjashtuar zërat e shoqërisë civile dhe qytetarëve të thjeshtë, duke lejuar që udhëheqës anti-demokratikë dhe autoritarë kontrollojnë të ardhmen e vendit”, thuhet në raport.

Përmirësimet modeste në Shqipëri, Kosovë dhe Maqedoninë e Veriut ishin në barazpeshë me rëniet në Mal të Zi dhe Bosnje dhe Hercegovinë, ndërsa rezultati i Serbisë mbeti i pandryshuar.

Megjithëse rezultatet në raport e vendosin Shqipërinë pranë Maqedonisë së Veriut dhe Malit të Zi në aspektin e zhvillimit demokratik, sondazhet sugjerojnë se shqiptarët janë më shumë optimistë se anëtarësimi në BE, do të ofrojë jo vetëm mirëqenie ekonomike, por edhe përmirësim të standardeve demokratike.

Alexandra Karppi e organizatës Freedom House thotë se angazhimi i shtuar i BE-së dhe SHBA-së si në bisedimet Kosovë-Serbi, edhe më gjerë në rajon është është diçka pozitive.

“Megjithatë këto janë procese të drejtuara nga elita që mund të bëjnë më shumë për të pasqyruar perspektivën e qytetarëve dhe aktorëve joqeveritarë”, thotë ajo.

Qytetarët e vendeve kandidate të BE-së vazhduan të mbështesin në masën më të madhe anëtarësimin në bllok. Megjithatë ata dyshojnë se anëtarësimi do të vijë së shpejti.

Serbët janë një përjashtim i qartë, me skepticizmin më të lartë për të përfitimet nga anëtarësimi.

Sipas raportit, mungesa e shpresës ka kontribuuar në eksodin nga rajoni. Një e pesta e të lindurve në Ballkanin Perëndimor, janë larguar nga vendet e tyre.

Raporti sugjeron nevojën e një riangazhimi energjik nga BE-ja për integrimin dhe paralajmëron se braktisja nga Perëndimi hap rrugën për ndërhyrje dhe ndikim nga fuqitë autoritare.

“Kjo shihet nga përpjekjet e vazhdueshme të Moskës për të përhapur dezinformim dhe krijuar lidhje politike në rajon”, thuhet në raport.

Por Freedom House thekson se janë udhëheqësit e vendeve që duhet të sjellin përparimin demokratik për qytetarët e tyre.

voa

Maqedonia

Dy nxënës të mitur në Tetovë kanë përpiluar listë me emra të nxënësve dhe kërcënime

Komento

mpb-maqedoniSiç njoftojnë nga Ministria e Punëve të Brendshme, zyrtarët policorë të SPB Tetovë, në praninë e psikologut, pedagogut dhe prindërve kanë pasur bisedë informative me një të mitur dhe një djalë 11 vjet.

“Kemi vepruar pas një raportimi të mëhershëm se në banjën në shkollën fillore në të cilën jetojnë kanë lënë letër me emra të nxënësve dhe kërcënime”, thuhet në njoftimin e policisë.

Nga MPB shtojnë se është njoftuar Qendra për Punë dhe Politikë Sociale dhe Prokurori Publik dhe po ndërmerren masat për zbardhjen e rastit.

Kujtojmë se edhe gjatë ditës së djeshme në dy shkolla fillore kishte përpilime të “Listave të zeza” me emra të nxënësve, ndërsa këto raste vijnë pas vrasjeve që ndodhën javën e kaluar në Serbi.

Telegrafi

Maqedonia

Korridori 8 dhe 10D, hapet konkurs për punëtorët e ndërtimit – paga deri në 70.000 denarë

Komento

koridori 8Ndërmarrja Publike “Rrugët Shtetërore” ka publikuar shpalljen për punësimin e punëtorëve deri në vitin 2028 për projektin e ndërtimit të katër autostradave përmes “Bechtel dhe Enka”, respektivisht për realizimin e Korridorit 8 dhe 10d.

 

Sipas njoftimit, N.P. “Rrugët Shtetërore” do të punësojë punëtorë sipas rregullores së tyre, që do të thotë 40 orë punë në javë, jo siç është marrë vesh me “Bechtel dhe Enka” për 60 orë pune në javë. Afati i fundit për regjistrim është 25 prilli.

Ndërmarrja publike kërkon asistent të koordinatorit kryesor dhe përgjegjës të projektit, i cili duhet të jetë inxhinier ndërtimi, ndërsa paga bazë do të jetë 70.052 denarë; koordinator i njësisë për përgatitjen e projektit me fakultetin e kryer për punë sociale-paga prej 60.005 denarë; koordinator i njësisë për kryerjen teknike të projektit i cili duhet të jetë inxhinier ndërtimor, për pagë prej 65.029 denarë…

Maqedonia

Korridoret, opozita kërkon ndërsa pushteti kundërshton publikimin e marrëveshjes

Komento

KorridoriKuvendi për këtë javë nuk ka paraparë vazhdimin e seancës në të cilën gjendet pakoja e ligjeve që ndërlidhen me ndërtimin e Korridoreve 8 dhe 10-D.

 

Të mërkurën është thirrur seancë për përzgjedhjen e strukturave të trupave punues në Kuvend, por deputetët nuk do të diskutojnë edhe mbi Ligjin për marrëdhënie pune. Qeveria po vazhdon me kryeneçësi të çon ndryshimet ligjore drejt miratimit, pavarësisht reagimeve në opinion, vërejtjeve të Presidentit Stevo Pendarovski dhe kërkesave të opozitës që para ndryshimeve ligjore të publikohet marrëveshja me konzorciumin turko-amerikan Bachtel&Enka. VMRO-DPMNE-ja akuzon Qeverinë për manipulim me shpronësimet.

“Vlerën e njëjtë e kanë legalja dhe ilegalja. Me ndryshimet ligjore pas marrëveshjes së nënshkruar për ndërtimin e autostradave, kanë pranuar ndryshimin e Ligjit për eksproprijim me çka do të imponojnë vlerë të njëjtë dëmshpërblimi për të gjitha ndërtimet e rrënuara të cilat ndodhen në trasenë e autostradës. Me vlerën e ndjetë dëmshpërblehen objektet e ndërtuara ligjërisht, me leje, me pagesa komunale dhe tatim dhe njëjtë dëmshpërblehen ndërtimet pa leje”, deklaroi Naum Stoillkovski, Zëdhënës i VMRO-DPMNE-së.

LSDM-ja akuzon se opozita është nën ndikimin rus e kinez dhe për këtë arsye është kundër Korridoreve 8 dhe 10-D.

“E pandërgjegjshme dhe skandaloze. VMRO-DPMNE-ja është parti nën pengun e të Majtës pro ruse që akuzon për korrupsion SHBA-të dhe ndërtuesin e korridoreve Bechtel. Ndërtimi i Korridoreve 8 dhe 10-D është projekti më i madh infrastrukturor në vend, diçka që flitet me dekada, sot po realizohet dhe ky është kryekëput interes i qytetarëve dhe shtetit”, thonë nga LSDM.

Zyrtarëve qeveritarë tashmë në disa prononcime nuk u kanë korresponduar qëndrimet mbi mos publikimin e marrëveshjes Derisa zëvendëskryeministri Grubi kishte deklaruar se marrëveshja është e klasifikuar dhe nuk mund të publikohet, kryeministri Kovaçevski deklaroi se marrëveshja është e gjysmë klasifikuar.

Maqedonia

Albin Kurti në Tetovë u takua me Ali Ahmetin dhe Bilal Kasamin…

Komento

Albin

Në Universitetin e Tetovës u shënua sot përvjetori i rënies për liri të studentit të këtij universiteti, Alban Ajeti, ish ushtar i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Albani kishte lënë studimet për t’iu bashkuar radhëve të UÇK-së për çlirimin e Kosovës, luftë në të cilën flijoi edhe jetën e tij.

 

Në ceremoninë e organizuar në UT-ja  në praninë  e kryetarit të BDI-së, Ali Ahmeti, Albin Kurti e cilësoi Alban Ajetin si “pëllumb dëshmor i UÇK-së”.

“Përnjëmend Albani nuk arriti t’i përmbyllë studimet për farmaci dhe nuk arriti të marrë diplomë nga Universiteti i Tetovës sepse koha ia kërkoi që statusin e studentit ta këmbente me atë të luftëtarit të lirisë. Por pikërisht duke luftuar për lirinë e Kosovës, ai e mori diplomën e dëshmorit të kombit, diplomë që asnjë universitet në botë nuk mund ta lëshojë e të cilën Albani e mori nën ëmblemën e UÇK-së”, tha Kurti në fjalimin e tij. 

 

Kasami KurtiKryeministri i Kosovës, Albin Kurti qëndroi sot në Tetovë ku u takua edhe me kreu e kësaj komune, Bilall Kasami.

 

Siç thonë nga Lëvizja Besa, Kasami dhe Kurti kanë diskutuar për shumë çështje me interes për të dy vendet, përcjell KlanM.

“Gjithashtu, si dy krerë të subjekteve politike, kryetari i Lëvizjes VETËVENDOSJE Albin Kurti dhe kryetari i Lëvizjes BESA Bilall Kasami u zotuan për thellim të bashkëpunimit mes dy partive”, thuhet në kumtesën e Lëvizjes Besa.

 

 

Kurti QokuZyra e kryeministrisë njofton se  Kryeministri Kurti emëroi z. Bekim Qokun, Këshilltar të Jashtëm Politik të Kryeministrit për marrëdhëniet me Maqedoninë e Veriut

 

Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, e ka emëruar z.Bekim Qokun, Këshilltar të Jashtëm Politik të Kryeministrit për marrëdhëniet me Republikën e Maqedonisë së Veriut.

Kryeministri Kurti i uroi z. Qoku suksese në detyrën dhe përgjegjësitë e reja, në funksion të zgjerimit dhe thellimit të bashkëpunimit me Maqedoninë e Veriut, njofton zyra e kryeministrisë.

Maqedonia

Ministri i Financave i Maqedonisë së Veriut, Besimi flet për rritjen e pagave të zyrtarëve dhe projektet e autostradave

Komento

Fatmir BesimiMinistri i Financave të Maqedonisës së Veriut, Fatmir Bislimi gjatë një interviste me Zërin e Amerikës tha se ndërtimi i autostradave të reja në këtë vend mund të kushtojë 1.3 miliardë euro, por kjo shifër mund të rritet apo zvogëlohet varësisht se ne çfarë afati kohor realizohen punimet.

 

Një nga rreziqet për vonesa është mos miratimi i një ligji të ri që do të lejonte punëtorët e kontraktuar nga Bechtel dhe Enka, kompania që ka fituar tenderin, të punojnë deri në 60 orë në javë. Momentalisht, kjo gjë nuk është e lejuar në Maqedoninë e Veriut. Gjatë intervistës me kolegun Artan Haraqija, ministri Bislimi nuk ka pranuar të komentojë akuzat e opozitës se kompanitë vendore që janë përzgjedhur për mbikqyren e punimeve nuk kanë përvojë në projektet e infrastrukturës duke thënë se përgjigjet për këtë duhet të jepen nga agjencia qeveritare që i ka përzgjedhur ato.

Zëri i Amerikës: Zoti Besimi ju ndodheni në Uashington këto ditë për të marrë pjesë në takimet vjetore të FMN-së dhe Bankës Botërore. Por në vendin tuaj ka një vendim për rritjen prej 78% të pagave për funksionarët shtetërorë, gjë që ka nxitur debate pasi bëhet në një kohë krize, kur qytetarët përballen me rritje inflacioni dhe ngritje të çmimeve. Si e arsyetoni një vendim të tillë?

Fatmir Besimi: Fillimisht të sqarohemi se nuk bëhet fjalë për ndonjë politikë të qeverisë. Është çështje e një ligji që është diskutuar disa vjet. Vendimi ka qenë i ngrirë në të kaluarën për vlerën e pagës mesatare dhe ky është një vendim i Gjykatës Kushtetuese e cila nuk ka të bëjë drejtpërdrejtë me politikat e kësaj qeverie.

Zëri i Amerikës: Megjithatë është një vendim që për stafin e Ministrisë tuaj të rriten pagat për 30%, diçka që ka shkaktuar protesta sidomos tek stafi i Ministrisë së Kulturës, do t’i ndihmoni edhe ata?

Fatmir Besimi: Është jashtëzakonisht e rëndësishme që të sqarojmë pozicionin e Ministrisë së Financave. Detyra jonë është të mbajmë stabilitetin financiar dhe fiskal sa i përket buxhetit dhe borxhit publik për të siguruar një rritje të konsiderueshme ekonomike dhe sa më të balancuar. Sa i përket sektorit publik e konkretisht pagave në Ministrinë e Financave kjo ishte de fakto si rezultat i presionit të tregut për shkak se në periudhën e fundit pesë vjeçare më shumë se 30% e stafit e kanë lëshuar ministrinë dhe ata kanë qenë nga stafi cilësor. Sa i përket të gjitha tjerave ne kemi një qasje sistemore e cila do të japë mundësinë që pagat në sektorin publik të adaptohen, të korrigjohen çdo vit sipas pagës minimale dhe rritjes së çmimeve dhe rritjes së pagës mesatare brenda ekonomisë.

Zëri i Amerikës: Pra, ju thoni që vendimi nuk ka të bëjë drejtpërdrejtë me Ministrinë e Financave, ndonëse ka një protestë prej stafit të Ministrisë së Kulturës?

Fatmir Besimi: Çështja e Ministrisë së Financave është rregulluar me ligj, ndërsa Ministria e Kulturës kërkon që të rregullohet me një marrëveshje kolektive. Sa i përket Marrëveshjes Kolektive, ne jemi në proces që si qeveri të arrijmë një marrëveshje të përgjithshme për gjithë sektorin publik dhe normalisht një ligj tjetër që është në diskutim publik ku do të rregullohen rrogat e gjithë sektorit publik. Sa i përket Ministrisë së Financave, aty kërkohet cilësi për të shërbyer të gjitha institucionet shtetërore dhe nuk mund të krahasohet me njërin dikaster apo me tjetrin.

Zëri i Amerikës: Te ndalemi te një marrëveshje që qeveria e Maqedonisë së Veriut ka nënshkruar së fundmi me konsorciumin amerikano-turk, Bechtel dhe Enka. Ka një mori akuzash që janë hedhur për marrëveshjen, deri më sot ende nuk dihet saktë se sa do të kushtojë projekti i ndërtimit të korridorit 8 dhe 10d.

Fatmir Besimi: Gjithsesi, në rend të parë sa i përket financimit ne e kemi paraparë në kornizën buxhetore pesë vjeçare dhe mënyra e financimit është përmes buxhetit nga Ministria e Transportit e deri te Drejtoria e Rrugëve Shtetërore e cila do të kryejë implementimin e kësaj marrëveshjeje sa i përket ndërtimit të korridorit 8 dhe në aspekt të atij financimi, kjo çështje nuk është aspak kontestuese. Sa u përket kostove të përgjithshme dhe marrëveshjes siç janë të paraparë tani duhet rreth 1.3 miliardë euro për pesë vjeçarin që vjen ashtu siç janë procedurat tek sektori i ndërtimit me disa ndryshime varësisht nga punët në terren. Por, këto janë sipas marrëveshjeve ndërkombëtare, pra aspekti i financimit është i konsoliduar. Korridori 8 dhe 10d që e lidh korridorin 8 me korridorin 10, ndërmjet Manastirit dhe Prilepit, është në tërësi ashtu siç është e nënshkruar, 1.3 miliardë euro.

Zëri i Amerikës: Një prej akuzave të shumta që janë hedhur drejt marrëveshjes, jo vetëm nga opozita, por edhe nga ligjvënës të partive të vogla të shumicës parlamentare është përzgjedhja e kompanive që do të bëjnë mbikqyrjen e projektit. E dimë që është një kompani spanjolle, por kritikat janë sidomos për kompanitë vendore të cilat akuzohen për mungesë përvoje. Njëra prej tyre, sipas kritikave të opozitës, të vetmen pervojë që ka është në industrinë e tekstilit. Sa është e vërtetë kjo?

Fatmir Besimi: Më lejoni të bëjë absolutisht të qartë. Sa i përket korridorit 8, autostrada është projekt stratregjik, infrastrukturor për ekonominë e vendit. Duke u nisur nga kjo bazë, ligji special për këtë projekt është kaluar në parlamentin e Maqedonisë së Veriut me shumicë absolute nga të gjitha subjektet politike, të shumicës parlamentare dhe opozitës. Pra, kemi të bëjmë për një projekt jashtëzakonisht të rëndësishëm jo vetëm ekonomik, por gjeostrategjik për vendin dhe për rajonin.

Zëri i Amerikës: Megjithatë, unë po iu pyes për përzgjedhjen e kompanive mbikqyrëse të projektit?

Fatmir Besimi: Po e kuptova, ju faleminderit që ma rikujtuat edhe njëherë. Për dallim prej përcaktimit me ligj special të kompanisë që do të merret me ndërtim, pra Bechtel dhe Enka, këtu kemi të bëjmë me një prokurim ndërkombëtar të cilën e ka realizuar ndërmarrja shtetërore, një prokurim ndërkombëtar që ka zgjatur disa muaj dhe sipas procedurës ata kanë bërë përzgjedhjen. Për çdo gjë, për cdo spekulim, për çdo koment tjetër institucionet përkatëse duhet të bëjnë punën e vet dhe të sqarohet çdo dilemë për shkak se besueshmëria e vet projektit është jashtëzakonisht e rëndësishme.

Zëri i Amerikës: Keni parë ju që një prej kompanive nuk ka fare përvojë tek mbikqyrja e punimeve që kanë të bëjnë me infrastrukturën?

Fatmir Besimi: Ju tani po më bëni pyetjet që janë për anëtarët e komisionit, të cilët kanë bërë prokurimin, të cilët kanë pasur rregullat e prokurimit para vetës dhe normalisht ligjin para vetës. Për çdo gjë përkatëse kemi institucionet që do të merren me të. Çdo institucion ka prokurimin e vet. Mirëpo, atë që desha të theksoj, jo për të arsyetuar Ministrinë e Financave sepse aspak nuk është temë e Ministrisë së Financave, mirëpo për procesin në tërësi dua të them që jo vetëm ky, të gjitha proceset e tjera e kanë një institucion që e udhëheq këtë proces, në këtë rast është ndërmarrja shtetërore dhe ajo ka rregullat e ligjet e komisionit që përcaktohen për këtë dhe ka institucione të tjera që merren me atë nëse ka mbarëvajtje të procesit apo ka ndonjë shkelje. Çdo fjalë tjetër është spekulative ndërsa institucionet përkatëse nuk e thonë fjalën përkatëse sipas ligjit.

Zëri i Amerikës: Por ndërsa ju jeni anëtar i qeverisë që ka marrë vendimin për kontratën me Bechtel dhe Enka, i keni parë ju se cilat janë këto kompani dhe jeni të kënaqur me përzgjedhjen që është bërë?

Fatmir Besimi: Ne ju besojmë institucioneve dhe ligjit. Institucionet supozojmë dhe besojmë që kanë punuar sipas ligjit dhe procedurave dhe normalisht institucionet përkatëse që duhet të konstatojnë procedurën duhet të japin qëndrimet e tyre lidhur me këtë. Ne ndërsa e kemi pranuar në qeveri atë, është nënshkruar marrëveshja, ne normalisht që kemi besuar në atë që është prezantuar dhe nuk kemi pse të mos besojmë ata persona të caktuar nga qeveria dhe janë njerëz që ne besojmë se punojnë sipas ligjit dhe në fund të fundit secili e ka përgjegjësinë e vet për nënshkrimin që e vendos. Prandaj, në çdo demokraci, në çdo vend ku funksionojnë institucionet ato e mbajnë edhe përgjegjësinë e vet.

Zëri i Amerikës: Një prej akuzave është dhe numri i orëve, koha që punëtorët duhet të punojnë të cilët do të kontraktohen nga Bechtel dhe Enka. Një prej kritikave është se ata do të detyrohen të punojnë deri në 60 orë brenda javës që është në kundërshtim me atë që është e ligjshme në vendin tuaj. Është kjo e vërtetë?

Fatmir Besimi: Së pari, ishte politikë e kësaj qeverie për të shkurtuar orarin, siç ishte përcaktimi i të dielës si ditë jo pune. Në vetë ligjin ekzistues, sa i përket të dielës si ditë jo pune ka përjashtime kur është fjala për qendrat tregtare, fabrikat që kanë proces prodhimi i cili nuk duron ndërprerje brenda fundjavës, dmth ka përjashtime. Kërkesa në këtë projekt ka qenë nëse duam të realizohet në afat siç është paraparë pesë vjeçar, natyra e punës kërkon angazhim më tepër se sa që është ligji aktual. Megjithatë është çështje ligjore që do të rregullojë atë.

Zëri i Amerikës: Që i bie se duhet të miratohet një ligj i ri?

Fatmir Besimi: Ashtu siç parasheh ligji aktual përjashtime për ditën e diel si ditë jo pune, vetë ligji që u miratua nga parlamenti ekzistues ka disa përjashtime nga rregullat dhe vazhdon të mbetet tendenca që të drejtat e punëtorëve të jenë me ditën e diel si ditë jo pune, mirëpo nga natyra e punës, sektorë të veçantë kanë mundësi të bëjnë përjashtime, normalisht për atë do të paguajnë ekstra, një vlerë më të madhe për punëtorët që do të angazhohen në ditët që nuk janë ditë pune. Por megjithatë, për atë duhet të kalohet një ligj i ri.

Zëri i Amerikës: Besoni që i keni votat e mjaftueshme në parlament sepse thashë që ka pasur jo pak kritika, edhe gjatë kësaj jave në komisionet parlamentare kur është diskutuar marrëveshja me Bechtel dhe Enka, një prej pikave që është përmendur ka qenë kjo e 60 orëshit brenda javës dhe nëse nuk kalon kjo dhe shkaktohen vonesa në realizimin e punimeve, atëherë vendi juaj duhet të paguaj më shumë se 1.3 miliardë euro.

Fatmir Besimi: Shihni, askush as që ka ndonjë tendencë të ndryshojë atë që është aktualisht e miratuar si ligj për orët e punës në nivel të ekonomisë kombëtare. Kjo është një kërkesë për realizimin e këtij projekti, në afate të parapara dhe normalisht nëse ajo kalon do të jetë në favor të realizimit. Nëse ato ndryshime nuk do të realizohen ashtu siç janë propozuar në parlament, projekti do të vazhdojë të realizohet dhe implementohet, normalisht sipas vlerësimeve fillestare të vet kompanisë së kontraktuar do të duhet më shumë kohë për disa muaj dhe ato normalisht e kanë koston e vet. Mirëpo, mënyra se si është hartuar kjo kontratë, për çdo fazë do të ketë përcaktim të kostove fikse dhe kjo është një kornizë për të cilën ne po flasim, pra për 1.3 miliardë eurot, ajo mund të jetë më shumë ose më pak.

Zëri i Amerikës: Inflacioni në Maqedoninë e Veriut ka arritur në 14 %, cfarë masash po ndërmerr qeveria juaj për tu përballur me situatën?

Fatmir Besimi: Aktualisht ne kemi disa masa, duke filluar nga fillimi i krizës energjetike dhe inflacionit. Një nga ato ishte se ne reduktuam disa taksa sic është taksa e TVSH-së për energjinë elektrike, për konsumatorët rezident apo familjet. Pastaj është masa për zvogëlimin e taksave në disa prodhime bazë, TVSH-në dhe akzicën e disa prodhimeve sic janë derivatet e naftës. Pastaj në të njëjtën kohë miratuam ndihmat e drejtpërdrejta për kategori sociale që ishin më të ndjeshme siç janë pensionistët, pastaj kategoritë e tjera që shfrytëzojnë ndihma sociale. Sërish në këtë fillim vit ndërmarrja e masave administrative sa i përket çmimeve të prodhimeve kryesore ushqimore dhe në anën tjetër duke lehtësuar kostot, kemi lejuar më pas kredi të vogla e të mesme për likuiditet me interes me të ulët se sa ato të tregut dhe forma të tjera që kanë nënkuptuar përkrahje për kategoritë më të ndjeshme të qytetarëve apo amvisërive. Pra kjo është një pako e instrumenteve që janë shfrytëzuar gjatë kësaj periudhe

Zëri i Amerikës: Me këto masa të ndërmarra besoni se është evituar rreziku i një krize ekonomike?

Fatmir Besimi: Nëse në aspektin teknik e definojmë, kriza duhet të jetë në dy cikle me rritje negative. Momentalisht nuk kemi rreziqe të tilla, normalisht ajo që ndodh në ekonominë globale dhe atë të Evropës vërehet edhe sipas projeksioneve të reja, mirëpo ajo që është e panjohura është edhe kriza e luftës apo agresonit rus në Ukrainë dhe për këtë në këtë moment askush nuk mund të jap vlerësime të sakta se në çfarë drejtimi, intensiteti do të zhvillohen luftimet në terren në Ukrainë dhe cilat do të jenë ndikimet e kësaj.

Zëri i Amerikës: Ka vërejtje serioze për luftën kundër korrupsionit, vërejtje që janë përmendur në raportet vjetore të Departamentit amerikan të Shtetit dhe raporteve të tjera ndërkombëtare që monitorjnë korrupsionin dhe krimin e organizuar. Ka shumë pak dënime ndaj zyrtarëve të shtetit apo ish zyrtarëve, ka pak ndjekje penale ndaj atyre që dyshohen për korrupsion. Mund të në flsini pak për masat që qeveria e vendit tuaj po ndërmerr kundër kësaj dukurie?

Fatmir Besimi: Sa i përket korrupsionit kjo është një dukuri që po e luftojmë në të gjitha aspektet dhe kjo lidhet me atë që ishte një nga pyetjet e juaja, për një procedurë prokurimi. Institucionet përkatëse duhet të bëjnë punën e vet, prokuoria duhet të bëjë punën e vet dhe normalisht dhe sa i përket transparencës që duhet të rritet, kemi një sërë ligjesh që e mundësojnë këtë pastaj kemi komisionin për luftën kundër korrupsionit që gjithashtu është forcuar me ekipe gjatë këtyre dy viteve, është më së dyfishuar numri i të punësuarve atje ka dixhitalizim të sistemit dhe dokumenteve gjithashtu në prokurori dhe në gjyqësor janë rritur jo vetëm pagat por edhe buxheti i tyre që të mund të procesojnë në mënyrë me efikase të gjitha ato procedura dhe de fakto kjo është një angazhim i vazhdueshëm për të luftuar një dukuri e cila dëmton jo vetëm imazhin e vendit, por edhe rritjen ekonomike në vend.

Kjo intervistë është redaktuar për të qenë më e qartë dhe më e përmbledhur.

Maqedonia

Pas 3 muajsh rinisi gjykimi për “Besa Trans”, dëshmoi përfaqësuesi i doganave

Komento

Besa-Trans_Gjykata-1Pas 90 ditëve nga mbajtja e seancës së fundit, sot më në fund ri-filloi gjykimi për “Besa-Trans”. Pronari i kompanisë Bekim Haxhiu dhe përfaqësuesi i saj, Hajredin Muça si palë të akuzuara për falsifikim të certifikatës së licencës së autobusit famëkeq që mori jetën e 45 personave në Bullgari, edhe njëherë para gjykatës thanë se nuk ndjehen fajtorë.

Pas kësaj në pyetje u mor përfaqësuesi i Doganës së Maqedonisë së Veriut, Dragan Vasilevski. Ai shpjegoi se dogana ka sistem i cili evidenton daljet e autobusëve jashtë kufirit që quhet EKSIM. Sipas tij, pa u plotësuar kushtet, asnjë autobusi nuk i lejohet dalja nga shteti.

“Besa trans, në sistem është evidentuar disa herë, pasi është transportues i rregullt, ekziston evidencë që ka dalë. Për të kaluar një autobus, duhet të ketë: Llojin e lejes (eksport, import…), emri i transportuesit, numri amë i transportuesit, numri i lejes, targat, numri i certifikatës së licencës, emri i shoferit, certifikata, lista e udhëtarëve, relacioni i transportit dhe vendi ku është regjistruar transportuesi”, tha Dragan Vasilevski, dogana e Maqedonisë.

Pas kësaj avokati i pronarit të Besa Trans, Asmir Alispahiq pyeti përfaqësuesin e Doganave në qoftë se me këtë nënkupton se “Besa Trans” ka pasur certifikatë origjinale dhe i ka plotësuar të gjitha kushtet e nevojshme. Ai u përgjigj se s’mund të jep konkluzione në këtë drejtim.

Ngelet e paqartë se si autobusi i aksidentuar edhe pse nuk ka pasur certifikatë të licencës për transport ndërkombëtar, ka arritur 20 herë ta lëshojë shtetin. Sipas Alispahiq, kjo përgjigje duhet të kërkohet diku tjetër – por thotë se certifikata e përdorur assesi s’ka qenë e falsifikuar.

“Po të kishte çfarë do dyshimi në pjesën e kalimit të autobusëve, ndërsa e dini se Besa Trans nuk ka vetëm një autobus, por më shumë autobusë. Do të alarmonin edhe punonjësit e doganave por edhe sistemi EXIM. Konsideroj që sot përfaqësuesi i doganave dha dëshmi të qartë dhe decide, dhe me këtë vetëm konfirmohet ajo që e thotë mbrojtja gjatë gjithë kohës se të gjitha ato certifikata të licencave të cilat janë përdorur janë origjinale, dhe të besueshme”, u shpreh Asmir Alispahiq – Avokat i pronarit të “Besa Trans”.

Sipas aktakuzës, pronari i Besa Trans Bekim Haxhiu përmes shoferëve që drejtonin autobusin, ka përdorur certifikatë licence që nuk është lëshuar nga Ministria e Transportit dhe Lidhjeve. Kjo çoi në suspendimin e dy doganierëve një ditë pas aksidentit.

Aksidenti në fjalë ndodhi në Bullgari më 23 nëntor të vitit 2021, kur autobusi i “Besa Trans” po kthehej nga Stambolli. Në mesin e 45 të vdekurve, 12 ishin fëmijë ndërsa vetëm shtatë mbijetuan.

alsat

Maqedonia

Rasti “Titanik 2”, Mijallkovit sot iu vjetërsua lënda

Komento

(FILE) FYROM CRIME MIJALKOV

 Sasho Mijallkov – Bossi i shumë politikanëve-, biznismenëve-, mediave-, analistëve- “shqiptar”

Ish-Drejtorit të DSK-së, Sasho Mijallkov,  sot i skadoi edhe një rast tjetër, pasi “Gjykata e Apelit” të hënën e shtyu seancën për “Titanik 2” për 13 prill.

Ish-drejtori i DSK-së është dashur të dënohet në këtë seancë, por ai nuk do të gjykohet për pjesëmarrje në parregullsi zgjedhore në zgjedhjet lokale të vitit 2013, pasi vepra penale i vjetërsohet sot, përcjell “Faktor”.

Rasti “Titanik 2” ka të bëjë me parregullsitë zgjedhore në zgjedhjet lokale të vitit 2013 në Komunën e Strumicës.

Gjykata Themelore e dënoi Mijallkovin me dy vjet burg, përfshirë edhe kohën e paraburgimit, për veprën penale “marrje e shpërblimit për ndikim të kundërligjshëm”.

Më herët Gjykata e Apelit në Shkup në nëntor të vitit 2019, për shkak të shkeljeve të theksuara gjatë procedurës, e anuloi aktgjykimin e shkallës së parë dhe e ka kthyer lëndën në rivlerësim.