Në Shqipëri, palët politike arritën mbrëmjen e së premtes marrëveshjen për reformën zgjedhore. Zgjidhja erdhi pasi u kapërcye ngërçi që lidhej me një prej rekomandimeve bazë të OSBE/ODIHR-it, lidhur me depolitizimin e administratës zgjedhore. Edhe për zgjedhjet e ardhshme politike dhe vendore, do të mbetet e njëjta strukturë me përfaqësuesë të partive politike.

Shumica vendosi të tërhiqej nga këmbëngulja e saj për të nisur zbatimin e depolitizimit, pasi opozita, pa me dyshim formulat e propozuara për këtë qëllim, sipas të cilave në komisionet zgjedhore do të angazhoheshin nëpunës të administratës publike. “Partia Demokratike nuk ishte gati. Ne nuk donim që PD të kundërshtonte me çdo kusht këtë ligj zgjedhor dhe pse jo të shërbente si sebep që nesër të mos njihnin zgjedhjet. apo madje të mos hynte në zgjedhje. Sakrifikuam dhe rekomandime të rëndësishme të ODIHR-it, vetëm që PD të hyjë në garë politike. Kjo është gjëja më e rëndësishme që u arrit”, deklaroi përfaqësuesi socialist në Këshillin Politik Damian Gjiknuri.

Por sipas përfaqësuesve të opozitës, Oerd Bylykbashi i PD-së dhe Petrit Vasili i LSI-së, “opozita propozi sot në orën 10 zgjidhjen për depolitizimin e administratës e cila u refuzua. Shumica u përpoq të kapte komisionet zgjedhore. Nuk i kapi dot dhe u tërhoq”. Ata bënë të ditur se palët kanë rënë dakort për zbatimin e identifikimit biometrik 100 përqind, si dhe për riformatimin e Komisionit Qëndror të Zgjedhjeve.

Në fakt për identifikimin biometrik, palët sipas tekstit të marrëveshjes “zotohen të mbështesin zbatimin për 100 përqind të votuesve në zgjedhjet e ardhshme, nëse është teknikisht i arritshëm”. Vlerësimi do të bëhet nga KQZ-ja, me mbështetjen e një ekspertize ndërkombëtare, ndërsa Qeveria, garanton fondet në kohë për zbatimin, aq sa është teknikisht i mundshëm”.

Ambasadorja amerikane, Yuri Kim, e cila së bashku me ambasadorin e Bashkimit Europian, Luigi Soreca, nxitën fuqimisht arritjen e një kompromisi mes palëve, tha pas mbledhjes së Këshillit Politik, ku ishte e pranishme se “secila parti e secili person dha kontributin e tij, por edhe ka hequr dorë nga diçka. Dhe e bënë këtë gjë që të jetë Shqipëria ajo që përfiton. Ky është një moment krenarie”, theksoi ajo duke shtuar se “disa do ta kritikojnë këtë marrëveshje, si jo të mjaftueshme, por po ta shikojmë në një kuadër më të gjerë, ky është një hap i madh përpara, dhe shpresoj të jetë dicka nga e cila secili mund të përfitojë”.

Ndërsa në një deklaratë të shpërndarë më pas ambasada amerikane vë në dukje se “marrëveshja po ashtu ndërmerr hapa për të depolitizuar administrimin zgjedhor në Shqipëri, duke siguruar më shumë transparencë dhe pavarësi më të madhe të personelit të zgjedhjeve. Disa masa depolitizimi do të hyjnë në fuqi menjëherë, ndërsa disa masa shtesë do të hyjnë në fuqi menjëherë më pas. Kjo marrëveshje duhet t’iu japë shqiptarëve më shumë besim në mbikqyrjen e mosmarrëveshjeve nëpërmjet përfshirjes së gjyqtarëve që kanë kaluar vetingun”, nënvizon deklarata.

Nga ana e tij ambasadori Soreca u shpreh gjithashtu se BE-ja e mirëpriste marrëveshje e cila “ka ardhur si rezultat i një procesi gjithë përfshirës që ka filluar në janar. Të mërkurën ne patëm një marrëveshje të mirë, pas një diskutimi të gjatë, por ju e dini që ka qenë opozita e bashkuar që ka kërkuar që të shikonte dhe shqyrtonte më tej detaje të tjera që lidhen me depolitizimin e administrimit zgjedhor. Kjo është në linjë me rekomandimet e OSBE-ODIHR, dhe ne e mbështesim. Bazuar në këtë shumica e pranoi ndryshimin dhe kemi marrëveshjen”, – shpjegoi ambasadori Soreca. Ai theksoi më tej se “prej kësaj mbrëmjeje, Shqipëria është më pranë Bashkimit Europian, sepse një nga kushtet për çeljen e negociatave, do të përmbushet së shpejti. Kjo vjen edhe në një moment shumë të mirë, pasi javën që vjen. Komisioni Europian, do të propozojë edhe kuadrin e negociatave që do të jetë baza për integrimin në BE. Kështu që le të ecim përpara”, tha zoti Soreca.

Marrëveshja u përshëndet dhe nga Prania e OSBE-së në Tiranë. “Është për t’u lavdëruar fakti që të gjitha partitë politike u bënë pjesë e këtij procesi dhe që propozimet e tyre konstruktive si edhe aftësia e tyre për të bërë kompromis e për të pranuar pikëpamje të ndryshme kontribuan në një hap të rëndësishëm përpara për demokracinë në Shqipëri, në dobi të qytetarëve shqiptarë”, nënvizohet në një deklaratë të shpërndarë në mbrëmje. “Ne shpresojmë që të gjitha ndryshimet e dakordësuara të miratohen në Kuvend sa më shpejt që të jetë e mundur”, – shprehet OSBE-ja.

Reagimet e drejtuesve politikë

Presidenti Ilir Meta përshëndeti konsensusin e arritur mes palëve, por sipas tij marrëveshja e arritur nuk mud të konsiderohet e plotë. “Lajm pozitiv, por jo i mjaftueshëm për të garantuar zgjedhje të lira e të ndershme”, u shpreh zoti Meta. Megjithatë sipas Kreut të Shtetit “kultura e konsensusit duhet të vazhdojë edhe për kushtet e tjera për të përshpejtuar çeljen e negociatave”.

Tonet e drejtuesve të opozitës ishin të matura. “Sot kemi hedhur një hap përpara, për të mundësuar më shumë garanci për zgjedhje të lira dhe të ndershme në Shqipëri. PD dhe Opozita e Bashkuar është e gatshme dhe po punon përditë për t’jua kthyer qeverisjen shqiptarëve”, shkroi në Twitter kryetari demokrat Lulzim Basha.

Ndërsa për Monika Kryemadhin, drejtuese e LSI-së “rezultati i sotëm në Këshillin Politik, i arritur dhe me kontributin e partnerëve ndërkombëtar është pozitiv dhe duhet implementuar pa humbur kohë, me integritet, ashtu siç e kërkon dhe kushti i radhës i BE, ashtu siç e meritojnë qytetarët shqiptarë. Pa zgjedhje të lira dhe të ndershme s’ka demokraci dhe pa demokraci s’ka ekonomi e mirëqenie për shqiptarët”, theksoi zonja Kryemadhi në një postim në Facebook.

Kryeministri Edi Rama më shumë se sa përmbajtjen e marrëveshjes, komentoi me tone ironike qëndrimin e opozitës. “Pas 3 vjetësh marshim e 3 netësh ngujim na sollën fjalën e fundit: “Mirë e kishim ashtu siç e kishim” Po mirë, unë kam menduar e mendoj që ka edhe më mirë, po meqë Lulzim Basha e PD janë të kënaqur me kaq për zgjedhjet e ardhshme, bujrum, si ta duan ata.

Rëndësi ka që: Lulzim Basha e PD do hyjë në zgjedhje me Kodin Zgjedhor siç e deshën vetë. ODHIR është dakord që kjo nuk e cënon lirinë e zgjedhjeve. BE është e kënaqur. Shqipëria s’ka më pikëpyetje në prag të vendimit për datën e nisjes zyrtare të negociatave. Ah po, mbaroi edhe revolucioni”, shkroi kryeministri në Twitter.

Reagime të tjera ndërkombëtare

Në një deklaratë të përbashkët, Përfaqësuesi i Lartë i BE-së për Politikën e Jashtme dhe Sigurinë Josep Borrell dhe Komisioneri për Zgjerimin Oliver Varhelyi uruan palët politike për arritjen e marrëveshjes. “Kjo është një arritje e rëndësishme nga e cila do të përfitojnë qytetarët e Shqipërisë. Pasi të miratohen nga Parlamenti, dispozitat e reja të Kodit Zgjedhor, do t’i japin Shqipërisë një proces zgjedhor me integritet dhe standarde transparence më të larta, bazuar në rekomandimet e OSBE/ODIHR-it, përfshirë edhe depolitizimin gradual të administratës zgjedhore”, nënvizon deklarata, sipas së cilës “ato trajtojnë një kusht kryesor për të filluar negociatat e pranimit në BE, siç thuhet në përfundimet e Këshillit të Marsit 2020, duke e çuar kështu Shqipërinë një hap më pranë të ardhmes së saj në BE. Kjo na bën të shpresojmë për përparimin e ardhshëm në reformat e kërkuara për rrugën e Shqipërisë në BE”, përfundon deklarata.

Nga ana e tij, drejtori i ODIHR-it, Ingibjörg Sólrún Gísladótti përdori terma më të matur ndërsa foli për “një marrëveshje mbi elementë të rëndësishëm të reformës zgjedhore në Shqipëri”, duke saktësuar se “marrëveshja tani duhet të kthehet në ligj, të miratohet dhe zbatohet. ODIHR është e gatshme të vazhdojë të mbështesë procesin e reformës”.

voa

Bashkimi Europian e vlerëson arritjen e konsensusit për reformën zgjedhore, si një hap më pranë të ardhmes europiane për Shqipërinë.

Më në fund u arrit. Dy vjet pas ndërprerjesh dhe rifillimesh të tryezave politike për reformën zgjedhore, pas ecejakesh të faktorit ndërkombëtar dhe 3 netësh rradhazi ngujimi në ambasadën amerikane në Tiranë, partitë politike nënshkruan mbrëmë (5.05.2020) marrëveshjen e shumëpritur, që synon garantimin e zgjedhjeve të lira dhe të ndershme në Shqipëri, si një kusht kryesor i BE për hapjen e negociatave të anëtarësimit.

Shefi i Politikës së Jashtme të BE, Josep Borrell dhe Komisioneri për Zgjerimin e BE, Oliver Varhelyi, në një deklaratë të përbashkët përshëndetën arritjen e konsesnsusit si një “adresim të një kushti kryesor për të filluar negociatat e pranimit në BE, gjë që e çon Shqipërinë një hap më pranë të ardhmes së saj në BE”. Në Mars të këtij viti, për Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut, BE hapi dritën e gjelbër për fillimin e bisedimeve të anëtarësimit, ndonëse nuk caktoi ndonjë datë. “Ky është një sinjal i mirë për progresin e ardhshëm në reformat e nevojshme në rrugën e Shqipërisë drejt BE” theksohet në deklaratën e përbashkët Borrel & Varhelyi.

SHBA: Marrëveshja mes palëve “një moment historik”

“Liderët e Shqipërisë lanë mënjanë momarrëveshjet mes tyre dhe punuan për të arritur një rezultat të prekshëm për popullin shqiptar” theksohet në një deklaratë të ambasadës amerikanëe në Tiranë. Vullneti i popullit shqiptar në proceset zgjedhore post-komuniste është deformuar nga parregullsi, blerja e votës, manipulimi i rezultatit. Në raportet përfundimtare të misioneve ndërkombëtare të OSBE/ODIHR-it, që ka vëzhguar dhe monitoruar këto procese, zgjedhjet nuk janë vlerësuar “të lira dhe të ndershme” por ” më të mira se ato të mëparshmet”.

Sakrifikimi i depolitizimit për të arritur marrëveshjen

Administrata zgjedhore thellësisht e politizuar ka qënë një nga shkaqet kryesore të parregullsive kronike të proceseve zgjedhore në Shqipëri. Marrëveshja e tanishme mes palëve nuk i depolitizon komisionet zgjedhore. Palët ranë dakort që formula e përbërjes së tyre në  zgjedhjet parlamentare 2021 të mos ndryshojë dhe të vijojë me përfaqësues të partive politike në garë.

Depolitizimi i administratës zgjedhore është një nga rekomandimet kryesore të OSBE/ODIHR-it, që kjo reformë merr përsipër të plotësojë. Depolitizimi i komisioneve zgjedhore ka qënë pika ku PD nuk ka qënë dakord, deri në momentin e fundit, me arsyetimin që angazhimi i nëpunësve të administratës publike si komisionerë, si propozoi maxhoranca socialiste, nuk përbënte depolitizim, pasi sipas saj kjo administratë është e politizuar. “Sakrifikuam rekomandimin e rëndësishme të ODIHR-it, vetëm që PD të hyjë në garë politike. Kjo është gjëja më e rëndësishme që u arrit,” u shpreh Damian Gjiknuri, përfaqësuesi i maxhorancës socialiste në Këshillin Politik, për Reformën Zgjedhore.

Por për PD dhe opozitën jashtë parlamentit, propozimi i maxhorancës socialiste synonte”kapjen e komisioneve zgjedhore,”prandaj ajo e refuzoi. Oerd Bylykbashi, përfaqësues i PD në këtë Këshill, u shpreh pas arritjes së konsensusit se “maxhoranca socialiste nuk i kapi dot dhe u tërhoq.” Sipas marrëveshjes, depolitizimi i komisioneve zgjedhore do të bëhet për zgjedhjet parlamentare të vitit 2025. Për zgjedhjet parlamentare 2021 do të riformatohet Komisioni Qendror i Zgjedhjeve, (KQZ).

Ku fokusohet marrëveshja?

Ajo fokusohet në identifikimin biometrik të votuesve. Palët marrin përsipër të mbështesin zbatimin e tij, për 100 përqind të votuesve në zgjedhjet e ardhshme, të mbështetura nga ekspertë ndërkombëtarë, në kushtet kur kjo është e mundur nga pikëpamja teknike. Ndonëse përbërja e komisioneve zgjedhore do të mbetet me përfaqësues të partive politike në garë, marrëveshja, krahas riformatimit të KQZ përmban elemente depolitizimi në administrimin e zgjedhjeve dhe teknika që sigurojnë më shumë transparencë dhe pavarësi të administratës zgjedhore, në plotësim të rekomandimeve të OSBE/ODIHR-it.

Sipas marrëveshjes mes palëve, Kolegji Zgjedhor do të përbëhet nga gjykatës që kanë kaluar procesin e vetingut. Ankimimet do të shqyrtohen nga ky kolegj dhe jo nga Gjykata Kushtetuese, si propozoi PD. Depolitizimi i administratës zgjedhore do të bëhet për zgjedhjet e ardhshme, parlamentare e lokale të vitit 2025.

Marrëveshja nuk përfshin ndryshimin e sistemit zgjedhor proporcional rajonal nga me lista të mbyllura në atë me lista të hapura pasi për trajtimin e kësaj ꞔështjeje nuk pati konsensus.. Deputetja e opozitës parlamentare, Rudina Hajdari, që këmbëngul për ndryshimin e sistemit si instrument për qarkullimin e elitave politike, deklaroi se “ka marrë garanci nga SHBA dhe BE që bisedimet për ndryshimin e sistemit zgjedhor do të vijojnë.”

A garanton marrëveshja zgjedhje të lira dhe të ndershme?

Për presidentin Meta marrëveshja e sapo arritur “nuk është e mjaftueshme” për të garantuar zgjedhjet. Kurse kryetari i PD dhe i opozitës jashtë parlamentare, Lulzim Basha, e cilësoi marrëveshjen ” një hap përpara për të mundësuar zgjedhje të lira dhe të ndershme”. Kryeministri Edi Rama, në reagimin e tij pas arritjes së marrëveshjes shprehu keqardhje që komisionet zgjedhore mbetën po njëlloj, me përfaqësues politikë. “Rëndësi ka që Lulzim Basha e PD do hyjë në zgjedhje me Kodin Zgjedhor siç e deshën vetë. ODHIR është dakord që kjo nuk e cënon lirinë e zgjedhjeve. BE është e kënaqur. Shqipëria s’ka më pikëpyetje në prag të vendimit për datën e nisjes zyrtare të negociatave” u shpreh Rama në Twitter.

dw

Komisioni Europian për Demokraci përmes Ligjit vlerësoi në Draft – Opinionin e vet paketën ligjore të Shqipërisë, e ashtuquajtura paketa anti-shpifje.

Komisioni Europian, i njohur si Komisioni i Venecias, shqyrtoi ndryshimet ligjore, që iu bënë dhjetorin e kaluar ligjit për shërbimet mediatike audio-vizuale.

Në përfundimet e Draft-Opinionit, Komisioni thekson se projekt-amendamentet e ligjit nuk janë gati për t’u zbatuar në formën e tyre aktuale.

“Ligji vuan nga paqartësitë dhe rrezikon të shtypë në mënyrë të ngurtë diskutimin e lirë dhe shprehjen politike përmes internetit në Shqipëri” – theksoi Komisioni i Venecias.

Ai tha se një prej të metave kryesore është synimi i hartuesve për të zgjeruar komptencat e AMA-s dhe Këshillit të Ankesave për të ushtruar kontroll editorial ndaj përmbajtjes së botimeve në mediat online.

“Kjo nuk është e përcaktuar qartë në ligj dhe ekziston rreziku që blogerët individualë, përdoruesit e platformave sociale do të goditen nga ky ligj, ndaj është thelbësore që projekt-ligji të përjashtojë nga fusha e veprimit çdo prodhim joprofesional në mediat online – thuhet në Draft – Opinion.

Si një tjetër mangësi kryesore renditet edhe kërkesa e ligjit për të zbuluar burimet e mediave shqiptare online.

“Kjo mund të shkojë në kundërshtim me standartin ndërkombëtar, sipas të cilit, duhet respektuar gjithmonë dëshira e përdoruesve të internetit për të mos zbuluar identitetin e tyre” – thekson Draft-Opinioni i Komisionit të Venecias.

Në të thuhet se AMA-s dhe Këshillit të Ankesave u janë dhënë fuqi të mëdha administrative ndaj mediave online, gjë që është problematike në lidhje me lirinë e shprehjes së mediave online, duke nisur që nga kufizimet, pasi ka dyshime mbi pavarësinë e këtyre institucioneve.

“Këto fuqi të reja nuk duhet t’u besohen institucioneve të tilla pa u siguruar më parë nëse janë të pavarura nga partitë politike, bizneset e mëdha të mediave, ose interesat e korporatave të lidhura me politikën” – thotë Komisioni i Venecias.

Ai thekson në Draft-Opinion se AMA dhe Këshilli i Ankesave mund të ndërhyjnë në ushtrimin e lirisë së shprehjes, ndërsa pavarësia e saj është në dyshim, ndaj procedura e ankesave nuk ofron masa mbrojtëse të mjaftueshme, pasi vendimet mund të merren në mënyrë shumë të shpejtë për gjoba të rënda për t’u zbatuar menjëherë dhe për heqjen e menjëhershme të shkrimeve nga interneti.

“Kapaciteti ekonomik i këtyre mediave nuk është një faktor që merret parasysh në përmasat e gjobës, e cila mund të sjellë paralizimin e mediave të vogla (edhe të blogerëve individualë) me gjoba joproporcionale në raport me fuqitë e tyre” – thuhet në Draft-Opinion.

Sipas Komisionit të Venecias, kjo do të zmadhojë rreptësinë e këtyre masave dhe do të nxitë auto-censurën, duke dëmtuar debatin politik, që është thelbësor për demokracinë.

Për këto arsye, Komisioni i Venecias rekomandoi të rishqyrtohet miratimi i projekt-ndryshimeve në ligj përkatës, të votuara nga parlamenti shqiptar në dhjetor 2019.

“Problemet e ngritura nga autoritetet mund të jenë serioze, por mjetet ligjore të përfshira në këto projekt-ndryshime mund t’i bëjnë më shumë dëme se sa të mira lirisë së shprehjes në Shqipëri, për të cilat mediat online janë të shqetësuara” – theksohet në Draft-Opinion.

Komisioni i Venecias nxiti autoritetet shqiptare të mbështesin ngritjen e një njësie vetë-rregulluese, me funksionim të efektshëm, ku të përfshihen gjithë aktorët përkatës në fushën e medias, të aftë për të siguruar një sistem të respektueshëm për media të përgjegjshme në fushën e gazetarisë online.

“Do të ishte e dobishme të rishikohet metoda e zgjedhjes së anëtarëve të AMA-s dhe Këshillit të Ankesave, për t’u siguruar që këto institucione kanë një përbërje pluraliste, me individë të kualifikuar, përfaqësues të bashkësisë së medias, dhe që gëzojnë një autonomi të besueshme prej qeverisë dhe kontrollit të korporatave” – thuhet në Draft-Opinion.

Madje, sipas tij, është e nevojshme po ashtu të sigurohet efektiviteti i mjeteve ligjore ekzistuese që godasin shpifjen dhe fjalimet e urrejtjes në publikimet online.

Presidenca reagoi e para për këtë qëndrim të Komisionit të Venecias. Zëdhënësi i Presidentit, Tedi Blushi, deklaroi se Draft – Opinioni i Komisionit të Venecias për paketën antishpifje konfirmoi qëndrimin e drejtë të Presidentit të Shqipërisë, Ilir Meta.

“Paketa antishpifje është antikushtetuese, ndaj pa liri të shprehjes nuk ka demokraci dhe për rrjedhojë as çelje të negociatave” – tha zoti Blushi.

Sipas tij, presidenti Meta vërtetoi përmes dekreteve, se paketa antishpifje bie ndesh me parimet themelore kushtetuese, me dispozitat kushtetuese, që mbrojnë të drejtën e lirisë së shprehjes, të lirisë së shtypit dhe të drejtës së informimit, nuk janë në harmoni me standartet e Konventës Evropiane të të Drejtave të Njeriut as me jurisprudencën e Gjykatës Europiane të të Drejtave të Njeriut.

Qeveria socialiste tha se propozoi të ashtuquajturën paketën anti – shpifje për të frenuar shpifjet dhe fyerjet në mediat online, dhe e miratoi atë më 18 dhjetor në parlament, megjithë protestat e vazhdueshme nga bashkësia e gazetarëve shqiptarë.

Deputetët socialistë u tërhoqën nga paketa ligjore, duke thënë se do të pritnin Opinionin e Komisionit të Venecias.

voa