Me fitoren e thellë të kandidatit të tyre, republikanët kanë projekte të mëdha për ristrukturimin e aparatit shtetëror në SHBA. Cilat “checks and balances” mbeten?

 

“Kjo ditë do të mbahet mend përgjithmonë si dita kur populli amerikan rimori kontrollin” – kështu u shpreh Donald Trump në fjalimin e tij të fitores duke kujtuar premtimin e tij për të “ndryshuar” vendin. SHBA lëvizi ndjeshëm nga spektri i  djathtë në ditën e zgjedhjeve – republikanët, të cilët janë në linjë me lëvizjen “Make America Great Again”, MAGA të Donald Trump, tani kanë gjithashtu shumicën në Senat. Në Dhomën e Përfaqësuesve, ka të ngjarë që ata gjithashtu të ruajnë shumicën e tyre pasi të jenë numëruar të gjitha zonat. Pra, është lëvizja MAGA e Trump-it ajo që ka “rimarrë kontrollin” – e cila që para zgjedhjeve kishte njoftuar plane të mëdha se si dëshiron ta përdorë këtë pushtet.

 

Trump më i përgatitur se në 2016-n

Dallimi i madh nga fitorja e zgjedhjeve të Trump në vitin 2016 është se ai është shumë më i përgatitur këtë herë, thotë Stormy-Annika Mildner, drejtoreshë e institutit të pavarur studimor, Aspen Institute, Gjermani.  “Trump ka mësuar se mund të jetë problematike për të nëse ai ka jo besnikë në ekipin e tij”, tha Mildner për DW. Mund të pritet që ai të rrethohet vetëm me mbështetës të vërtetë. “Dhe për shkak të shkëmbimit të gjerë të zyrtarëve në ministri dhe autoritetet më poshtë, nuk do të ketë më një faktor të rëndësishëm që ekzistonte nga viti 2016 deri në vitin 2020: pra njerëz që parandaluan që diçka më e keqe të ndodhte në një moment apo në një tjetër.”

 

“Project 2025″

Mildner pret që dokumenti strategjik “Project 2025″, i cili u bë publik në verë, të luajë një rol kryesor. Trump ishte distancuar zyrtarisht nga manifesti i think tank-ut konservator “Heritage Foundation”. Por hulumtimet nga mediat amerikane sugjerojnë se të paktën disa nga ndjekësit e tij MAGA ishin të përfshirë në manifest. Si rezultat i ndryshimit të qeverisë, ata mund të ngjiten në pozicione me ndikim.

Trump i miratoi kërkesat qendrore të projektit 2025 gjatë fushatës zgjedhore: sugjerimet e tij për politikën e migracionit dhe mbrojtjen e kufijve korrespondojnë me ato të fondacionit – gjatë fushatës zgjedhore, Trump premtoi “operacionin më të madh të dëbimit në historinë amerikane”. Ai gjithashtu dëshiron të rrisë ndjeshëm shfrytëzimin e lëndëve djegëse fosile që dëmtojnë klimën dhe të reduktojë rregulloret mjedisore.

 

Modifikimi i shtetit fillon nga institucionet

Autoritetet federale – si për shembull Agjencia për Mbrojtjen e Mjedisit (EPA) – do jenë një levë kryesore për zbatimin e planeve të tilla. Kapitulli 32-faqesh mbi EPA-në në dokumentin strategjik “Project 2025″ vjen nga Mandy Gunasekara, drejtuesja e shtabit të agjencisë gjatë presidencës së parë të Trump, e cila tani po konsiderohet si drejtuesja e mundshme e ardhshme. Në atë kohë, kompetencat e EPA-s u kufizuan dhe shumë punonjës u pushuan nga puna – gjë që administrata Biden e riktheu kryesisht. Në mandatin e dytë në detyrë të Trump, qëllimi është të “heqë dhe rindërtojë” strukturat e agjencisë, citon New York Times të ketë thënë Gunasekara.

Ekspertja Stormy-Annika Mildner thotë: “Ju mund të përdorni autoritetet që i përkasin degës ekzekutive, siç është Agjencia e Mjedisit, për të rregulluar në interes të publikut. Ose mund t’i bllokoni duke u dhënë atyre shefa që thjesht thonë: ‘Këtë nuk e bëjmë më.` Kjo është e pritshme në fushën e mbrojtjes së klimës. Nga ana tjetër, Trump mund të përdorë autoritetet për të nxjerrë rregullore me efekt të madh – për shembull në lidhje me emigracionin e parregullt dhe sigurinë kufitare ose promovimin e lëndëve djegëse fosile.”

Gjithashtu pritet me padurim se kë do të vendosë Trump në krye të Departamentit të Drejtësisë – pikërisht Departamentin e Drejtësisë, të cilin Trump ka deklaruar se dëshiron ta përdorë për ndjekjen ligjore të kundërshtarëve politikë. Transmetuesi publik NPR numëroi më shumë se 100 kërcënime të tilla gjatë fushatës zgjedhore. Nuk janë vetëm prokuroritë publike që politizohen – pas një ndërprerjeje katërvjeçare, por lëvizja MAGA e Trump tani ka dorë të lirë për të plotësuar postet e larta gjyqësore me konservatorë. Republikanët mbajnë shumicën në Senat, i cili do të pajtohet me këtë, të paktën deri në zgjedhjet afatmesme në fund të vitit 2026. Në mandatin e parë në detyrë të Trump, u emëruan 234 gjyqtarë – duke përfshirë tre në Gjykatën e Lartë.

Agjencia e lajmeve Reuters citon profesorin e drejtësisë në Universitetin George Washington, John Collins: “Në mandatin e tij të parë, Trump riformoi gjyqësorin federal. Tani ai ka mundësinë të çimentojë këtë vizion për një brez të tërë.”

Republikanët do të duan të kryejnë një ristrukturim të madh të shtetit brenda rregullave të përcaktuara nga kushtetuta. Mildner, vlerëson se vetë kushtetuta duhet të mbetet e paprekur – sepse ndryshimet kushtetuese janë të ndërlikuara dhe gjithashtu mund të dëmtojnë republikanët nëse ata janë sërish në opozitë në një moment.

 

Ka ende “Checks and Balances”

Edhe nëse Shtëpia e Bardhë, Kongresi dhe Gjykata e Lartë janë të gjitha konservatore, Mildner është e bindur se institucionet e tjera – për shembull media – do të përmbushin funksionin e tyre të kontrollit si “check and balances”. Dhe shtetet e qeverisura në mënyrë demokratike po përgatiten gjithashtu për mosmarrëveshje të ashpra politike. Guvernatorja e Nju Jorkut, Kathy Hochul iu drejtua drejtpërdrejt Trumpit: “Nëse përpiqesh të dëmtosh njujorkezët ose të kufizosh të drejtat e tyre, unë do të luftoj çdo lëvizje tënde”.

Mildner ia atribuon Shteteve të Bashkuara shumë aftësi durimi dhe qëndrueshmëri ndaj krizave. “Prandaj nuk do të thosha definitivisht se ky është fundi i demokracisë amerikane”, tha ajo për DW. Megjithatë, ndarja mes dy kampeve nuk do të tejkalohet nën drejtimin e Trump, përkundrazi: “Këto katër vite do të kontribuojnë që polarizimi të vazhdojë të rritet”.

dw

Qëndrimi i Presidentit turk Rexhep Tajip Erdogan shpesh bie ndesh me udhëheqësit perëndimorë. Por ai nuk e fsheh se gjatë mandatit të partë të Presidentit Trump ai kishte marrëdhënie të ngrohta me të.

 

Siç njofton nga Stambolli korrespondenti i Zërit të Amerikës, Dorian Jones, analistët thonë se udhëheqësi turk po i shikon lidhjet e vjetra me zotin Trump si një mundësi për t’u dhënë fund konflikteve rajonale, por edhe për të kërkuar një mbështetje më të madhe amerikane në ballafaqimin e Turqisë me separatistët kurdë.

Presidenti i zgjedhur i Shteteve të Bashkuara, Donald Trump, kishte marrëdhënie të ngrohta me Presidentin turk Recep Tayyip Erdogan, gjatë mandatit të parë të udhëheqësit amerikan. Fitorja e republikanit Trump, thonë analistët, përbën një mundësi për udhëheqësin turk.

Zëri i Amerikës bisedoi me profesorin Mesut Casin të Universitetit Yeditepe në Stamboll, i cili gjithashtu është këshilltar presidencial.

“Dy udhëheqësit karizmatik do të hapin rrugë të reja, duke hapur mundësi të reja, jo vetëm në Turqi, por midis NATO-s, veçanërisht midis Rusisë. Sipas mendimit tim, nëse vazhdon kështu, Turqia dhe Amerika mund ta ndalojnë luftën e Rusisë dhe Ukrainës”.

Zoti Erdogan ka kërkuar të luajë një rol në përfundimin e luftës, duke patur parasysh lidhjet e tij të ngushta me Presidentin ukrainas Volodymyr Zelenskyy dhe afërsinë e debatueshme me Vladimir Putinin, një marrëdhënie që ka shkaktuar kritika nga partnerët e Turqisë në NATO.

Zoti Trump premtoi gjatë fushatës se do t’i jepte fund menjëherë luftës në Ukrainë. Analistët thonë se ky qëllim mund të përputhet me synimet e Presidentit Erdogan për t’i dhënë fund konfliktit dhe për t’u vlerësuar si një ndërmjetës i rëndësishëm. Asli Aydintasbas është analiste në Institutin Brookings në Uashington.

“Trumpi do të kërkojë që të ketë negociata për luftën Rusi-Ukrainë. Turqia e ka preferuar këtë gjithmonë. Me të vërtetë, Presidenti Erdogan dëshiron të luajë një rol kyç në organizimin e negociatave të mundshme, por përtej kësaj, të luajë një lloj roli lehtësues”.

Një përparësi kyçe për zotin Erdogan, thonë analistët, do të jetë që të bind administratën e ardhshme të Presidentit Trump për t’i dhënë fund mbështetjes amerikane për forcat kurde, të njohura si YPG, të cilat po luftojnë në Siri kundër grupit terrorist “Shteti Islamik”.

Ankaraja e akuzon grupin YPG për lidhje me militantët e Partisë së Punëtorëve të Kurdistanit, PKK, e cila lufton kundër qeverisë turke në juglindje të vendit.

Aydin Selcen ka qenë diplomat i lartë turk dhe ka shërbyer në rajon.

“Erdogani mendon se edhe Trumpi, si ai, është një udhëheqës pragmatik, ndaj duke lënë mënjanë parimet apo qëndrime të tjera, të dyja palët mund të arrijnë një marrëveshje duke shkëmbyer diçka mes të dyve”.

Analistët thonë se lufta e Izraelit kundër Hamasit dhe Hezbollahut përbën një kërcënim në marrëdhëniet mes udhëheqësve Erdogan dhe Trump. Zoti Trump është mbështetës i vendosur i Izraelit, ndërsa zoti Erdogan mbështet palestinezët.

Murat Aslan është me Fondacionin SETA për Kërkime Politike, Ekonomike dhe Sociale, një institut turk pro-qeveritar.

“Edhe pse Trumpi po fliste pozitivisht në favor të Erdoganit, a mund të mbështeteni tek ai? Për shembull, çfarë ndodh nëse ekziston një përshkallëzim në Lindjen e Mesme? Në rastin e polarizimit mes Turqisë dhe Izraelit, duke patur parasysh qëndrimin e Trumpit, është shumë e qartë se administrata e tij do ta kërcënonte Turqinë”.

Ndërsa analistët thonë se zoti Erdogan sheh mundësi tek një mandat i dytë i republikanit Trump, të njëjtët analistë thonë se elementët e shumtë në këtë çështje nënkuptojnë se mundësia nuk vjen pa rreziqe.

voa

Serbia ka dëbuar dy shtetas të Zvicrës, pasi një gjykatë ua anuloi dënimin me burgim, për shkak se ata kishin bërë me duar shqiponjën, një gjest që, sipas prokurorëve serbë, shihet si simbol për “Shqipërinë e Madhe”.

 

Ky simbol është referencë për shqiponjën dykrenore që gjendet në flamurin e Shqipërisë dhe po ashtu përdoret nga shqiptarët në mbarë botën, përfshirë në Kosovë, pavarësinë e së cilës Serbia refuzon ta njohë.

Autoritetet serbe e cilësojnë këtë gjest si provokim nacionalist.

Dëbimi i B.C, dhe G.V. u bë pas marrëveshjes që ata arritën me prokurorinë serbe.

“B.C. ka kryer veprën penale të nxitjes së urrejtjes kombëtare, racore dhe fetare dhe jotolerancës duke asistuar, teksa ka fotografuar G.V., i cili bëri me duar shqiponjën dykrenore”, u tha në njoftimin e autoriteteve serbe.

G.V., ishte dënuar me një vit burgim, ndërkaq B.C. me gjashtë muaj burgim. Por, pas marrëveshjes me prokurorinë, dënimet e tyre janë anuluar.

Sipas vendimit, të dy shtetasit e Zvicrës nuk do të kenë të drejtë të shkojnë në Serbi për dhjetë vjet.

Edhe në të kaluarën, Serbia kishte reaguar ashpër ndaj bërjes së simbolit të shqiponjës.

Futbollisti zviceran, Granit Xhaka, i cili me prejardhje nga Kosova, e kishte bërë me duar shqiponjën pas golit të shënuar nga ekipi i tij. Më pas bashkëlojtari i tij, Xherdan Shaqiri, po ashtu me prejardhje nga Kosova, kishte bërë këtë simbol në ndjeshjen e Zvicrës kundër Serbisë në Kupën e Botës më 2018.

Ata ishin gjobitur nga autoriteti botëror i futbollit, ndërkaq festimi i golave në këtë mënyrë nga futbollistët me prejardhje nga Kosova, kishte shkaktuar zemërim të madh në Serbi.

Sondazhet para zgjedhjeve presidenciale të kësaj jave në Shtetet e Bashkuara flisnin për një garë të ngushtë mes ish-presidentit Donald Trump dhe Nënpresidentes Kamala Harris. Por siç njofton korrespondentja e Zërit të Amerikës Dora Mekouar, zoti Trump shënoi një fitore bindëse, duke bërë për vete votues nga grupe të ndryshme demografike, përfshirë mes burrave, grave dhe votuesve hispanikë.
Sondazhet tregonin se gara presidenciale në Shtetet e Bashkuara ishte e ngushtë, por Donald Trump siguroi një mbështetje të gjerë dhe e mundi lehtësisht Nënpresidenten Kamala Harris më 5 nëntor.

“Ata erdhën nga të gjitha grupet: nga sindikatat, ose jo sindikatat, afrikano-amerikanët, hispaniko-amerikanët, aziatiko-amerikanët, arabo-amerikanët, myslimanët amerikanë. I kishim të gjithë me vete”, tha zoti Trump.

Megjithëse i dënuar për 34 akuza penale për falsifikimin e të dhënave të biznesit, zoti Trump u bë kandidati i parë presidencial republikan në 20 vjet që fiton votën popullore.

“Pse fati i disa kandidatëve vendoset nga gjëra të tilla dhe i të tjerëve jo? Nuk kam përgjigje për këtë, se pse për shembull akuzat e tradhtisë dhe problemet ligjore nuk ndikuan tek Donald Trump”, thotë Samuel Abrams, profesor i politikës dhe shkencave sociale në Kolegjin Sarah Lawrence në Nju Jork.
Ajo që pati efekt ishte mesazhi i përsëritur prej vitesh nga zoti Trump për votuesit.

” ‘Unë ju dëgjoj. Unë e kuptoj luftën tuaj. Unë e kuptoj që situata juaj nuk është aq e mirë sa ç’mund të ishte dhe unë dua t’ju ndihmoj, t’ua bëj më të lehtë’. Ky ishte mesazhi i tij. Mediave u pëlqen të përmendin retorikën më të skajshme të tij. Por në fund të fundit, mesazhi kryesor ishte ‘Amerika e para’”, thotë prof. Abrams.

Fushata e zotit Trump vuri në shënjestër grupet kryesore, shpesh përmes podkasteve dhe mediave sociale, që u ndoqën nga miliona vetë.

“Ata u kushtuan vëmendje të rinjve, atyre që nuk votuan, individëve që kanë vuajtur gjatë disa viteve të fundit për shkak të inflacionit dhe kjo u shpërblye”, thotë profesori i Universitetit të Arizonës, Thom Reilly.

Zonja Harris kishte rreth 100 ditë për të bërë fushatë pasi presidenti Joe Biden u tërhoq nga gara në korrik. Ajo hapësirë kohore e ngjeshur dëmtoi shanset e saj, thotë prof. Reilly.

“Shumë kritikojnë zotin Biden, duke thënë se duhet të kishte dalë nga gara më shpejt. Por nëse ai do të ishte larguar më herët, tridhjetë, gjashtëdhjetë, nëntëdhjetë ditë më herët, do të kishte pasur një garë brenda partisë dhe zonja Harris mund të mos ishte kandidatja.”

Nënpresidentja u pengua gjithashtu nga lidhja e saj me një president jopopullor.

“Ishte e qartë se publiku amerikan donte ndryshim dhe shumë individë, për mirë apo për keq, e panë atë si vazhdimësi të administratës së Bidenit”, thotë prof. Reilly.

Analistë të tjerë thonë se zonja Harris u përqendrua shumë tek të drejtat e abortit dhe shumë pak tek ekonomia.

“Shumë më pak se 1% të votuesve amerikanë do t’u duhet të përballen me abortin direkt ose indirekt. Të gjithë votuesit duhet të përballen me inflacionin, çmimin e karburantit, çmimet e energjisë, dhe të ardhurat që nuk janë ngritur”, thotë këshilltari republikan Jason Cabel Roe.

Nuk dihet nëse shanset e zonjës Harris u dëmtuan edhe nga fakti që është grua dhe me ngjyrë.

“Unë sinqerisht nuk mendoj se kishte të bënte me racën, përkatësinë etnike apo gjininë këtë radhë. Mesazhi i zotit Trump rezonoi shumë më tepër se sa ai i zonjës Harris për shumë prej këtyre votuesve anembanë vendit.”

Një mesazh që e çoi atë drejt fitores.

voa

Pas rënies së koalicionit qeverisës të SPD, të Gjelbërve dhe Liberalëve, kancelari Scholz tha se zgjedhjet priten në mar. Por opozita kërkon rënien e qeverisë menjëherë.

 

Kancelari gjerman Olaf Scholz (SPD) shkarkoi mbrëmë ministrin e Financave Christian Lindner nga FDP pas mësmarrëveshjeve të shumta rreth buxhetit dhe financimeve. Ai akuzoi Lindnerin për bllokimin e proceseve ekonomike, ndërsa Lindner u përgjigj se kancelari Scholz ka kërkuar në mënyrë ultimative prej tij “që të shkelen rregullat rreth financimeve”. Kancelari Scholz tha se në janar do të kërkojë votëbesimin nga Bundestagu, ndërsa zgjedhjet e ardhshme mund të priten në mars. Por opozita është kundër.

 

Merz kërkon votëbesimin e qeverisë menjëherë

Kancelari Scholz ka bërë të ditur se do të kërkojë takim me liderin opozitar Friedrich Merz, për të çuar përpara disa nga projektet më të rëndësishme në vend, siç është buxheti dhe disa ligje të tjera. Por lideri i partisë CDU, Friedrich Merz ka bërë të ditur sot në mëngjes se ai dhe Unioni CDU/CSU nuk do të mbështesin qeverinë e tanishme në projektet e tyre. Merz tha se kancelari Scholz duhet të kërkojë votëbesimin në Bundestag menjëherë ose më së largu javën që vjen, që sipas tij do të thoshte se zgjedhjet e parakohshme duhet të mbahen më së largu në pjesën e dytë të janarit. Unioni CDU/CSU është i mendimit se Gjermania nuk ka kohë të presë deri në janar dhe të funksionojë me një qeveri që nuk e ka mbështetjen në parlament.

Përçarjet në FDP

Pas largimit të ministrit Christian Lindner u tha se nga qeveria u larguan edhe të gjithë minsitrat e tjerë liberalë. Por ministri i Komunikacionit Volker Wissing bëri të ditur se ai do të mbetet në postin e tij dhe se do të largohet nga partia liberale FDP. Ai nuk është dakord me politikën e kreut të partisë Christian Lindner. Deri tani nuk dihet nëse do të ketë largime të tjera nga kjo parti, por FDP në sondazhet e fundit ka vetëm rreth 3% mbështetje, që do të thotë se po të mbaheshin tani zgjedhjet, kjo parti do të mbetej jashtë Bundestagut.

Ndërsa sa i përket postit të minsitrit të Financave, merret vesh që kancelari Scholz do të propozojë që këtë detyrë të ushtrojë deri në zgjedhjet e ardhshme Jörg Kukies, sekretar shteti në zyrën e kancelarit.

Dështimet e negociatave edhe në Saksoni

Të njëjtën ditë ka ndodhur një “shpërthim” tjetër politik në landin e Saksonisë. Negociatat e partive CDU, SPD dhe Lëvizjes Sahra Wagenknecht për krijimin e koalicionit në këtë land kanë dështuar. Sahra Wagenknecht tha se lëvizja e saj nuk është dakord me politikën ndaj migracionit, luftës dhe paqes. Ndërsa partitë CDU dhe SPD në këtë land fajësuan këtë lëvizje për kushtëzime me çështjet që nuk kanë të bëjnë me politikën në land. Aktualisht nuk dihet se si do të dilet nga kjo krizë, sepse parta CDU ka përjashtuar bashkëpunimin me AfD, e cila ka fituar më së shumti vota, si dhe me të Majtën.

dw

Në zgjedhjet e së martës, republikanët fituan shumicën në Senat, duke siguruar të paktën 52 nga 100 vendet. Kjo do t’u japë republikanëve mundësinë të miratojnë me shpejtësi emërimet e Presidentit të zgjedhur Donald Trump të anëtarëve të kabinetit të tij. Senati gjithashtu ka kompetencat për miratimin e anëtarëve të Gjykatës së Lartë.

 

Republikanët u kanë marrë deri tani tre vende demokratëve në Senat.

Republikani Bernie Moreno fitoi ndaj senatorit demokrat të Ohajos Sherrod Brown. Zoti Moreno, një biznesmen, e quajti senatorin Brown, i cili kërkonte mandatin e tretë si senator, një politikan shumë liberal për shtetin konservator të Ohajos, duke e lidhur atë me politikat e Presidentit Biden dhe Nënpresidentes Harris.

Republikanët përmbysën edhe garat për Senat në Nebraska dhe Virxhinian Perëndimore.

Ndërkohë rezultati i zgjedhjeve për Dhomën e Përfaqësuesve, e cila tani kontrollohet nga republikanët, ende nuk është i qartë. Rezultatet e garave për 100 vende të Dhomës së Përfaqësuesve ende nuk janë shpallur. Deri të mërkurën në mëngjes nuk pati rezultate të papritura, me republikanët që kanë siguruar 198 vende dhe demokratët 180. Për sigurimin e shumicës duhet fitorja e 218 nga 435 vendet që ka Dhoma e Përfaqësuesve.

Vëmendja është përqendruar në Nju Jork dhe Kaliforni, ku demokratët po përpiqen të përmbysin rezultatin në rreth 10 gara ku republikanët shënuan fitore befasuese në zgjedhjet e fundit për në Kongres para dy vjetësh.

Për të fituar kontrollin e Dhomës së Përfaqësuesve, demokratët duhet të përmbysin katër vende të republikanëve dhe të mos humbin asnjë prej vendet që kishin para zgjedhjeve, që mund të jetë një detyrë e vështirë veçanërisht në zonat, ku ka fituar zoti Trump.

voa

Trumpi sërish president. Republikani mundi demokraten Kamala Harris në garën për Shtëpinë e Bardhë. Ai ka në fokus interesat e SHBA-së ,kritikët kundërshtojnë politikat e tij përçarëse.

 

Donald J. Trump është presidenti i ri dhe ish-presidenti i SHBA-së. Ai i fitoi zgjedhjet presidenciale 2024 me 277 zgjedhës të Kolegjit Elektoral (të dhënat deri të mërkurën në mesditë). Trump arrit të fitojë në shtetet e rëndësishme të ashtuquajtura swing states, Viskonsin, Pensilvani, Xhorxhia, Karolinën e Veriut.

Trump ka qenë president i SHBA-së në vitet 2017 deri më 2021. Mbështetësit e tij e konsiderojnë presidentin republikan si një shpëtimtar dhe hero, i vullnetshëm të mbrojë vlerat e tyre kundër liberalëve në SHBA. Kritikët, në të kundërt, theksojnë, se ai është një kriminel i dënuar  dhe ka ndjekur një fushatë elektorale çoroditëse duke përdorur shprehje shokuese lidhur me politikat e tij radikale, me një sjellje jo si burrështeti dhe duke përdorur me impulsivitet rrjetet sociale brenda dhe jashtë zyrës së tij.

Ndërsa është e paparashikueshme se çfarë e pret SHBA-në dhe pjesën tjetër të botës me mandatin e dytë presidencial të Trump, një vështrim në mandatin e tij të parë mund të japë disa sinjale për atë që pritet të ndodhë.

 

‘Zgjedhjet e vjedhura’, mësymja në Kapitol dhe dënimet e Trumpit

Mbështetësit e Trumpit i qendruan në krah atij, kur më 2020 ai refuzoi të pranojë rezultatin e votimeve, duke pretenduar se Joe Biden “ia vodhi atij” zgjedhjet presidenciale. Një numër i madh i konservatorëve e besonin atë. Një sërë rishikimesh të votave provuan, se kjo nuk ishte e vërtetë, por Trump iu përmbajt narrativës së tij, se demokratët kishin manipuluar zgjedhjet pavarësisht se gjykatat që shqyrtuan këto pretendime i hodhën poshtë akuza të tilla.

Më 6 janar 2021, një grup ekstremistësh të djathtë dhe mbështetës të Trumpit mësynë në Kapitol në Uashington DC, në një përpjekje për të ndaluar certifikimin zyrtarisht të fitore së Bidenit. Përpara kësaj po atë ditë Trump kishte mbajtur një fjalim para përkrahësve të tij duke theksuar pretendimet e tij të gabuara dhe duke thënë, se “në qoftë se nuk luftoni si në ferr, ju nuk do të keni më një vend.” Kjo deklaratë dhe gënjeshtrat e tij të vazhdueshme për manipulimin e zgjedhjeve, sipas vëzhguesve, inkurajuan masën të ndërmarrë veprime të dhunshme.

Më 13 janar 2021, një javë përpara se të përfundonte mandati i tij, Dhoma e Përfaqësuesve votoi hapjen e procesit impeachment ndaj Trumpit për nxitje të kryengritjes. Dhjetë republikanë votuan pro, numri më i madh ndonjëherë i votuesve brenda radhëve të partisë pro impeachment dhe hera e parë që një president përballet me më shumë se një impeachment. Senati e liroi atë një muaj më vonë, por në vitin 2023, Trump u  përball me katër akuza lidhur me refuzimin e tij për të pranuar rezultatin e zgjedhjeve 2020.

Ekipi i avokatëve të tij e apeloi vendimin dhe çështja përfundoi në Gjykatën Supreme të SHBA-së. Gjykata vendosi që presidentët gëzojnë imunitet ndaj prokurorisë për veprimet e tyre zyrtare. Prokurorët e ripaditën Trumpin me akuza të rishikuara dhe modifikuara juridikisht. Çështja vazhdon të jetë në proces.

Trump gjithashtu është përballur me një numër të madh sfidash ligjore në periudhën kur humbi zgjedhjet më 2020 deri përpara zgjedhjeve presidenciale 2024, duke përfshirë një sërë procesesh që kanë të bëjnë me bizneset e tij, të djemve dhe të familjes së tij.

Trump u akuzua dhe dënua në 34 raste për falsifikim të të dhënave të biznesit dhe pagesave për heshtje ndaj artistes Stormy Daniels. Edhe pas gjyqit, ku kolegji e dënoi atë, ai theksoi pafajësinë e tij. Eshtë e paqartë, nëse Trump si president do të dënohet apo mund të dërgohet ndonjëherë në burg.

Trump u akuzua gjithashtu për mbajtjen e dokumentave të klasifikuara qeveritare në shtëpinë e tij në Mar-a-Lago në Florida edhe pas periudhës kur nuk ishte më president. Gjithashtu, Trump duhet të paguajë miliona dollarë dëmshpërblim ndaj gazetares E. Jean Carroll, pasi një trup gjykues e gjeti fajtor atë për abuzim seksual në fund të viteve 1990, dhe  më pas për diskreditim të saj me deklarimet dashakeqe, se ajo gënjen për incidentin.

 

Mbështetësit e tij vlerësojnë fokusin e Trump tek ‘America first’

Mbi të gjitha votuesit e Trumpit vlerësojnë premtimin e tij për ta drejtuar vendin nën moton “America first.” Në këtë linjë Trump ka qenë kritik ndaj NATO-s, nxorri vendin nga organizatat ndërkombëtare si OBSH dhe Marrëveshja e Parisit për Klimën. Nën presidentin Biden, SHBA iu ribashkua këtyre organizmave. Qasja unilaterale e Trumpit gjatë mandatit të parë i zemëroi aleatët eurpoianë, ndërkohë që u përmbushi dëshirën shumë konservatorëve në SHBA.

 

Formim në biznes dhe i dhënë pas argëtimeve, por jo sfond politik

Presidenti i 47 i SHBA-së ka lindur në 14 qershor 1946 në Nju Jork. Gjyshi i Trumpit nga i ati pati emigruar në fund të shekullit të 19-të nga Gjermania nga qyteti Kallstadt, në landin e Renania-Palatinate. Donald Trump ka ndjekur shkollën prestigjoze të Filadelfias Wharton School of Business me gradën Bachelor of Science in Economics në vitin 1968.

 

‘Fake news’ dhe ndjekës i vijës së fortë në politikën ndaj migracionit

Gjatë presidencës së Trumpit, administrata e tij mbante qendrim atakues ndaj shtypit dhe me një sërë pretendimesh false dhe të gabuara. Trumpi shpesh lajmet që nuk i pëlqenin i injoronte si “lajme të rreme,” duke u mbushur mendjen mbështetësve të tij, se mediat kritike përhapnin gënjeshtra për të dëmtuar reputacionin e tij.

Gjatë mandatit të parë, Trump ndoqi një politikë të vijës së fortë ndaj migracionit dhe vazhdimisht bënte deklarata raciste. Ai vazhdimisht përbetohej për ndërtimin e një muri përgjatë kufirit të SHBA-së me Meksikën – dhe për të cilin duhej të paguante Meksika, gjë që ai nuk e realizoi. Në fund të mandatit të parë të Trump në 2021, u ndërtuan vetëm 732 kilometra gjatë kufirit 3.145 kilometra të mes SHBA-së dhe Meksikës, gjë që u kushtoi rreth 16 miliardë dollarë taksapaguesve në SHBA.

 

Impeachment i parë dhe pandemia e koronavirusit

Më 18 dhjetor 2019 u hap procesi i parë i impeachment kundër Trumpit, duke e berë atë presidentin e tretë në historinë e SHBA-së që përballej me një proces të tillë. Impeachment u fokusua në pretendimin se Trump e bllokonte ndihmën ushtarake për Ukrainën duke i bërë me këtë presion Kievit që të mbështeste rizgjedhjen e tij më 2020 dhe të nxiste hetimin për Joe dhe Hunter Biden.

Ndërkohë presidenti i ka hedhur poshtë akuzat. Dhoma e Përfaqësuesve pranoi dy nene për impeachment kundër Trumpit: abuzim me pushtetin dhe pengim i kongresit. Por ato u bllokuan nga senati me shumicë republikane, që nuk e shkarkoi presidentin.

Pandemia e virusit korona gjithashtu la gjurmët e veta në presidencën e Trumpit. Kuota e vdekjeve nga COVID-19 ishte konsiderueshëm më e lartë në SHBA se në shtete të tjer atë zhvilluara. Trump e nënvleftësoi mprehtësinë e situatës duke priorizuar rikthimin e shpejtë të vendit në normalitetit e para pandemisë dhe në produktivitetin ekonomik e duke mos i përfillur këshillat e ekspertëve dhe studiuesve nga fusha e mjekësisë. Kritikët thonë, se kursi i tij ndikoi në vdekjen e qindra mijëra amerikanëve. Në gusht 2020 në një intervistë Trump pranoi, se në fakt njerëzit po vdisnin, duke thënë se “është kështu si është.”

 

Tri martesa, pesë fëmijë

Më 2005, Trump u martua me Melania Knavs, një ish-modele sllovene. Çifti ka një djalë, Barron Trump. Përpara martesës me Melanian, Trump ka qenë I martuar me aktoren Marla Maples. Ajo e rriti e vetme vajzën Tiffany në Kaliforni.

Nga martesa e parë e Trumpit në vitet 1977 dhe 1990 me Ivana Zelnickova kanë lindur tre fëmijë: Donald Jr., Ivanka dhe Eric.

Në konventën 2024 të republikanëve, Trump, ndryshe nga sulmet e tij të mëparshme ndaj atyre që i përkasin spektrit liberal të politikës, theksoi mesazhin e unitetit.

“Si amerikanë, ne jemi të lidhur bashkë në të njëjtin fat dhe ndajmë të njëjtin fat,” tha Trump në fjalimin e tij. “Ne ngrihemi dhe biem bashkë. Unë futem në garë për t’u bërë president për të gjithë në Amerikë.”

Përpjekjet e tij ishin të suksesshme. Mbetet të shihet nëse administrate e tij vërtetë do të bëjë përpjekje për unitetin e SHBA-së mjaft të polarizuar.

voa

“Ne kemi një vend që ka nevojë për ndihmë dhe ka shumë nevojë madje. Ne do të rregullojmë kufijtë tanë dhe do të rregullojmë gjithçka për vendin tonë”, tha zoti Trump.

Duke folur në Uest Palm Beach të Floridës, zoti Trump u premtoi amerikanëve se “çdo ditë do të luftoj për ju” dhe se do të sjellë “epokën e artë për Amerikën”.

“Tani është e qartë se kemi arritur gjënë më të pabesueshme politike… shikoni çfarë ndodhi, a është kjo çmenduri?” shtoi ai në fjalimin e tij përgjatë të cilit u shoqërua në skenë nga anëtarët e familjes dhe gruaja e tij, Melania Trump, si dhe kandidati për postin e nënpresidentit, JD Vance, dhe kryetari i Dhomës së Përfaqësuesve, Mike Johnson.

Deri tani zoti Trump ka siguruar 267 vota elektorale, ndërsa Nënpresidentja Kamala Harris ka fituar 214 vota të tilla. Duhen 270 vota elektorale për t’u zgjedhur president.

 

 

Në Kongres, Partia Republikane mori kontrollin e Senatit. Megjithëse mrezultati i disa garave nuk ka dalë, republikanët arritën të sigurojnë 51 vende në dhomën prej 100 anëtarësh të martën vonë.

voa

Zyrtarët perëndimorë të sigurisë dyshojnë që agjentë të zbulimit rus ishin pas një plani për të vendosur pako me lëndë ndezëse në aeroplanët e transportit të mallrave drejt Shteteve të Bashkuara, përfshirë një aeroplan që u përfshi nga zjarri në Gjermani dhe një tjetër që u ndez në një depo mallrash në Angli.

 

Muajin e kaluar, Polonia arrestoi katër persona nën dyshimet për lidhje me një operacion të huaj zbulimi dhe veprime armiqësore ndërsa po kërkon për dy individë të tjerë.

Prokurori i përgjithshëm i Lituanisë, Nida Grunskiene tha të martën se janë arrestuar disa persona në disa shtete, por nuk dha detaje.

Këto njoftime u bën ndërkohë që zyrtarët perëndimorë thonë se gjatë këtij viti po shohin intensifikim të luftës hibride sabotuese të Rusisë që po vendos në shënjestër aleatët e Ukrainës, përfshirë dezinformatat zgjedhore dhe incidente zjarrvënëse në Evropë . Disa zyrtarë thanë se besojnë se sulmet janë kryer nga agjencia ushtarake ruse e zbulimit, e njohur me inicialet GRU. Moska i ka hedhur poshtë akuzat.

Agjencia polake për Sigurinë e Brendshme, ABW, tha se incidentet në Poloni si dhe në shtetet tjera anëtare të BE-se dhe NATO-s, janë shtuar gjatë këtij viti. ABW beson që ato janë kryer dhe bashkërenduar nga shërbimet speciale ruse. Deri më tani, janë ngritur aktpadi ndaj 20 personave në hetimet e udhëhequra nga zyra e prokurorit, agjencia ABW dhe policia.

Prokurorja polake Katarzyna Calow-Jaszewska tha se hetimet janë përqendruar tek agjentët e huaj të përfshirë në veprimtari sabotazhi, përfshirë dëmtimin e infrastrukturës industriale apo kritike, siç janë aeroportet, aeroplanët dhe mjete të tjera të transportit si dhe shkaktimi i zjarreve përmes paketave që ndizen vetvetiu, që dërgohen në shtetet e BE-së dhe në Britani, dhe që do të shpërthenin gjatë transportit.

Ajo shtoi se grupi ka testuar një mënyrë për dërgimin e paketave të tilla shpërthyese në Shtetet e Bashkuara dhe në Kanada.

Gazeta ‘Wall Street Journal’ ishte e para që njoftoi për këto incidente me aeroplanët e transportit të mallrave.

Administrata amerikane për Sigurinë e Transporteve, TSA, tha se gjatë muajve të fundit i ka shtuar masat e sigurisë për mallrat që transportohen drejt Shteteve të Bashkuara.

“Po shtojmë masat e sigurisë në përshtatje të situatave dhe po ndajmë të dhënat me vendet partnere, përfshirë rekomandime që çojnë në uljen e rreziqeve”, thuhet në një deklaratë nga TSA.

Në një deklaratë dërguar me email agjencisë së lajmeve Associated Press, zëdhënësi i postës së shpejtë DHL në Gjermani, Dirk Heinrichs, tha se kompania nuk mund të japë detaje lidhur me këtë çështje por po “bashkëpunon plotësisht me autoritetet për të mbrojtur punonjësit, rrjetin dhe dërgesat e klientëve tanë”.

Drejtuesi i agjencisë britanike të zbulimit të brendshëm, MI5, deklaroi muajin e kaluar se Britania e Madhe po përballet me një “rritje të shumëfishtë” të përpjekjeve ruse dhe iraniane për atentate, sabotime dhe krime të tjera.

Prokurorja polake, Calow-Jaszewska, deklaroi më 25 tetor se paketa me eksplozivë të kamufluar u dërguan përmes kompanive për transportimin e mallrave në shtetet e BE-së dhe në Britani për të “testuar kanalin e transferimit për pako të tilla” të cilat do të përfundonin në Shtetet e Bashkuara dhe në Kanada.

Dy pakot që përmbanin lëndë ndezëse u aktivizuan në Gjermani dhe në Britani gjatë muajit korrik.

Njëra u aktivizua gjatë një ndalese në qendrën për logjistikë të kompanisë DHL-së në aeroportin e Leipzigut, sipas kreut të shërbimit ë zbulimit gjerman, Thomas Haldenwang. Agjecia gjermane e lajmeve DPA, njoftoi se aeroplani në të cilën ishte paketa me lëndë ndezëse, që erdhi nga një shtet baltik, kishte vonesë në Leipzig dhe ndodhej në aeroport kur u ndez, duke djegur një kontejner transporti.

Policia britanike kundër terrorizmit po heton nëse agjentët rusë ishin prapa paketës që përmbante lëndë ndezëse, e cila u përfshi nga zjarri në një depo mallrash të firmës DHL-së në Minworth, në afërsi të Birminghamit, në pjesën qendrore të Anglisë më 22 korrik. Incidenti, i cili fillimisht u raportua nga gazeta “Guardian” dhe televizionet gjermane, ishte i ngjashëm me incidentin në Gjermani.

‘Gazeta Wyborcza’ e Polonisë, njoftoi gjithashtu për një zjarr në një kamion dërgesash në afërsi të Varshavës.

“Po shohim veprime agresive nga shërbimet e zbulimit rus. Në veçanti veprimtaritë e spiunazhit dhe sabotimit në Gjermani kanë shënuar rritje”, i tha zoti Haldenwang parlamentit gjerman muajin e kaluar.

Në një fjalim të rrallë publik mbi kërcënimet kryesore ndaj Britanisë së Madhe, drejtori i MI5, Ken McCallum tha se, “GRU, në veçanti e ka mision të vazhdueshëm nxitjen e trazirave në qytetet britanike dhe evropiane. Po shohim incidente zjarrvënëse, sabotime dhe vepra të tjera”.

Të martën, zëdhënësi i Kremlinit, Dmitry Peskov, i quajti njoftimet e mediave për komplotet në fjalë, shembull të një “trillimi të mjegullt”.

voa

Një raketë ruse, që u nis me sukses të martën në mëngjes, dërgoi dy satelitë iranianë në orbitë, një veprim që pasqyron bashkëpunimin në rritje midis Moskës dhe Teheranit.

 

Raketa “Soyuz” u ngrit siç ishte planifikuar nga baza ushtarake në Vostochny, në lindje të Rusisë dhe dërgoi ngarkesën e saj në orbitë nëntë minuta pas nisjes. Ajo mbante dy satelitë rusë vëzhgimi “Ionosphere-M” dhe disa dhjetëra satelitë më të vegjël, duke përfshirë dy satelitët iranianë.

Dy satelitët e Iranit, të quajtur “Kowsar” dhe “Hodhod”, ishin të parët të lëshuar për nevojat e sektorit privat të vendit. Në vitin 2022, një raketë ruse dërgoi në hapësire një satelit iranian të quajtur “Khayyam”, që u prodhua në Rusi me porosi të Teheranit dhe në shkurt Rusia dërgoi në orbitë një satelit tjetër iranian të quajtur “Pars-1”.

Dërgimi i satelitëve iranianë në orbitë nga Moska pason zgjerimin e bashkëpunimit mes Rusisë dhe Iranit në sfera të ndryshme. Ukraina dhe Perëndimi kanë akuzuar Teheranin se i ka ofruar Moskës qindra dronë, që ushtria ruse i ka përdorur në luftën kundër Ukrainës. Kievi gjithashtu ka akuzuar Teheranin se po ndihmon Moskën në përpjekje për fillimin e prodhimit të këtyre dronëve në Rusi. Dërgesat e dronëve iranianë, të cilat Moska dhe Teherani i kanë mohuar, kanë ndihmuar ushtrinë ruse të kryejë sulme të vazhdueshme ndaj infrastrukturës së Ukrainës.

Moska dhe Teherani po planifikojnë të forcojnë më tej lidhjet e tyre me një “partneritet strategjik gjithëpërfshirës” që do të nënshkruhet gjatë vizitës së planifikuar të presidentit iranian Masoud Pezeshkian në Rusi. Data e asaj vizite nuk është caktuar ende, por Kremlini tha se kjo mund të ndodhë së shpejti.

Agjencitë amerikane të zbulimit këtë vit thanë se zhvillimi nga Irani i pajisjeve satelitore do ta ndihmonte Teheranin “të shkurtonte afatin kohor” të prodhimit të raketave balistike ndërkontinentale, sepse për prodhimin e tyre përdoren teknologji të ngjashme. Më pas ato mund të pajisen me armë bërthamore.

Teherani ka uranium të pasuruar mjaftueshëm për “disa” armë bërthamore, nëse vendos t’i prodhojë ato, ka paralajmëruar kreu i Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike.

Irani i ka mohuar akuzat se dëshiron të prodhojë armë bërthamore dhe thotë se programi i tij hapësinor, ashtu si aktivitetet e tij bërthamore, janë për qëllime thjesht civile. Megjithatë, agjencitë amerikane të zbulimit dhe Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike thonë se Irani kishte një program të organizuar bërthamor ushtarak deri në vitin 2003.

voa