Intervistë e Visar Ymerit për “Java News”

Ekskluzive/ Kryetari i “Vetëvendosjes” në këtë intervistë për “JAVA”, menjëherë pas mospranimit në UNESCO shpjegon arsyet sepse dështoi Republika e Kosovës; pse nuk mund të bëhet më marrëveshje me Serbinë dhe ca më shumë akoma pse ky lidërship i Kosovës e ka të pamundur ta përfaqësoj vendin me kredencialet e veta…

Intervistoi Ben Andoni

Për kryetarin Visar Ymeri dhe të gjithë njerëzit e tjerë të Vetëvendosjes nuk ka asnjë mëdyshje. Qeveria e kryeministrit Isa Mustafa dhe Hashim Thaçit, si zëvendëskryeministër dhe Ministër i Jashtëm nuk e përfaqëson më Kosovën.

Në një bilanc në retrospektivë që bën prej nga viti 2010, autoriteti ndërkombëtar i Kosovës është përkeqësuar ashpër. Dhe për publikun e “JAVA” ka ardhur një paralele me atë që ka ndodhur në Bosnjë me krijimin e administrimit serb në territor dhe që ka funksionuar për ta në kurriz të Bosnjës. E neve s’na falet sepse e kemi provuar në lëkurën tonë, këtë që kanë bërë serbët, thotë ai.

E nëse kryeministri nuk llogaritet, Thaçi është “përgjegjësi kryesor për një shërbim diplomatik aspak në nivel të detyrës përkundrazi. Prej vitesh ne paralajmërojmë dhe dokumentojmë e argumentojmë se ndikimi i Rusisë dhe përdorimi i saj nga Serbia do ta bllokojë gjithnjë e më shumë aktivitetin ndërkombëtar të Kosovës dhe se rruga nuk është amnistimi i krimeve të Serbisë përmes negociatave me Kosovën por kushtëzimi i saj. Drejtuesit e politikës së Jashtme të Kosovës kanë ndjekur një rrugë pa krye që po e kryqëzon Kosovën. Taktizimi i Hashim Thaçi për të gjetur rrugë të shkurtra pra jo zhvillim e forcim i Kosovës por tryeza negociatash me Serbinë e kanë sjellë një ripozicionim të Serbisë në rajon. Kjo politikë e Thaçit po e normalizon hegjemoninë dhe fashizmin e shtetit serb edhe për të kaluarën edhe për tashmen”.  

Dhe, a ka ndonjë zgjidhje e gjithë kjo. Po, patjetër. “Ne do ta vazhdojmë protestën. Nuk heqim dorë. Do të bëjmë gjithçka që mundemi që Qeveria të heqë dorë nga marrëveshjet ose nga të qenit qeveri e Kosovës”, përfundon ai.

Duket se një nga kërkesat tuaja për të qenë diskret në marrëdhënie me Serbinë është vërtetuar, përkundrejt luftës së paepur të Serbisë për të penguar Kosovën në UNESCO. Duket se politika e jashtme e Kosovës është e dështuar në gjetjen e lobimit të duhur për anëtarësimin në UNESCO? A kishit ndonjë shpresë se Kosova do të votohej?

“Pavarësisht shpresave tona madje pavarësisht dhe rezultatit të mundshëm pozitiv për anëtarësim sulmi agresiv i Serbisë është vërtetimi, për fat të keq, i sërishëm i të gjithë kritikave tona për qëndrimet zyrtare të Qeverive të Kosovës veçanërisht ato pas vendimit të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë lidhur me pavarësinë e Kosovës.

Pozicioni i Kosovës në raport me Serbinë sa i takon subjektivitetit ndërkombëtar të vendit tonë prej vitit 2010 është përkeqësuar ndjeshëm. Në fund të vitit 2011 ekipi negociator i qeverisë së Kosovës ra dakord dhe e finalizoi në shkurt mbajtjen e footnotës për Kosovën me pretekstin se kjo do ta lejonte pjesëmarrjen e papenguar nga Serbia në forume rajonale e më gjerë. Footnota i mbeti Kosovës si një lloj i kontestimit ndërsa Serbia as ndërroi sjellje në pengimin apo protestën sa herë që Kosova që e ftuar në forume.

Në Marrëveshjen të ashtuquajtur për normalizimin e marrëdhënieve Kosovë-Serbi pika 14 e saj shkruan se janë pajtuar që asnjëra palë nuk do të bllokojë ose inkurajojë të tjerët të bllokojnë palën tjetër në rrugën përkatëse drejt BE-së. VETËVENDOSJE! pati protestuar e kërkuar me këmbëngulësi që as mos të miratohej në Kuvend kjo marrëveshje e as mos të pranohej si premisë negociimi. E konkretisht për këtë pikë ne patëm paralajmëruar se Serbia mund të angazhohet kundër anëtarësimit të Kosovës në çdo forum ndërkombëtar përveç në BE, ku edhe ashtu jemi tepër larg, e madje as Serbia s’na bën dot gjë edhe për shumë vite. Në fakt, kjo është më shumë që Kosova të mos e pengojë Serbinë. Por pushteti i Hashim Thaçit në atë kohë na pati nxjerrë zvarrë ne deputetët e VETËVENDOSJE!-s nga salla e Kuvendit të Kosovës duke lejuar të papenguar votimin për këtë marrëveshje që plot frute të hidhura i kanë dhënë brenda Kosovës siç është Lista serbe e Beogradit brenda institucioneve tona dhe frytin e parë të hidhur ndërkombëtarisht e dha të hënën më 9 nëntor ku Kosova u refuzua të jetë anëtare e UNESCO-s.

Sa i takon politikës së jashtme të Kosovës në përgjithësi ajo prej shpalljes së Pavarësisë me 2008 po drejtohet ekskluzivisht nga taktikat, metodat e njerëzit kryesisht të Hashim Thaçit aktualisht dhe Ministër i Punëve të Jashtme. Ai është përgjegjësi kryesor për një shërbim diplomatik aspak në nivel të detyrës përkundrazi. Prej vitesh ne paralajmërojmë dhe dokumentojmë e argumentojmë se ndikimi i Rusisë dhe përdorimi i saj nga Serbia do ta bllokojë gjithnjë e më shumë aktivitetin ndërkombëtar të Kosovës dhe se rruga nuk është amnistimi i krimeve të Serbisë përmes negociatave me Kosovën por kushtëzimi i saj. Drejtuesit e politikës së Jashtme të Kosovës kanë ndjekur një rrugë pa krye që po e kryqëzon Kosovën. Taktizimi i Hashim Thaçi për të gjetur rrugë të shkurtra pra jo zhvillim e forcim i Kosovës por tryeza negociatash me Serbinë e kanë sjellë një ripozicionim të Serbisë në rajon. Kjo politikë e Thaçit po e normalizon hegjemoninë dhe fashizmin e shtetit serb edhe për të kaluarën edhe për tashmen”.

Juve si formacion keni thënë se do të jeni sërish jo bashkëpunues në parlamentin e Kosovës. A mendoni se kjo është rruga e drejtë, në këtë kohë të vështirë? A mund t’i kursenit format e kësaj lloj proteste për të mos krijuar precedentë?

“Ne do të vijojmë protestën tonë në Kuvend e kudo. Ne e konsiderojmë të domosdoshme ndaljen e këtij revanshi të Serbisë ndaj Kosovës dhe në Kosovë. Nuk ka precedentë më të rrezikshëm se sa “Zajednica”.

Doja t’ia rikujtoja lexuesve tuaj një fakt shumë të rëndësishëm këtu në rajonin e Ballkanit.  Serbët në Bosnje Hercegovinë më 6 prill 1991 e shpallën  “Zajednicën e komunave të krahinës së Bosnjës”. Ajo  përbëhej nga 14 komuna me shumicë serbe në Bosnje Hercegovinë dhe drejtuar nga një këshill me përfaqësues nga secila komunë. Vetëm një vit më pas “Asambleja e Popullit Serb të Bosnje Hercegovinës” më 28 shkurt 1992 miratoi kushtetutën e Republikës Serbe të Bosnje Hercegovinës dhe me 14 dhjetor 1995 përmes Marrëveshjes në Dayton, “Republika Srpska” u njoh dhe ndërkombëtarisht. Ne e kemi dhe e njohim këtë eksperiencë e njohim po ashtu dhe Serbinë e kemi provuar në lëkurën tonë. Kështu që asgjë nuk janë mjetet tona të protestës nga ç’është rreziku i madh në të cilin e kanë futur Kosovën Isa Mustafa e Hashim Thaçi me marrëveshjet e fundit”.

 Ku janë pikat e përbashkëta të Pozitës me Opozitën në Kosovë, nga ku mund të fillojë dialogu, sipas VV?

“Për momentin nuk ka asnjë pikë të përbashkët. Ata refuzojnë të bëjnë hapa prapa karshi rrezikut të ndarjes së Kosovës. Edhe pas dështimit të djeshëm në UNESCO dhe fushatës së Serbisë kundër Kosovës Hashim Thaçi u deklarua se dialogu me Serbinë do të vijojë.

Në këto kushte protesta është mjeti i përshtatshëm i komunikimit më këtë lloj të qeveritarëve në Kosovë”.

A është opsioni i vetëm zgjedhjet e parakohshme me këtë situatë ku ndodhet Kosova?

“Kërkesa kryesore e opozitës së bashkuar është tërheqja e Kryeministrit Mustafa nga marrëveshjet me Serbinë dhe ajo për demarkacionin e kufirit me Malin e Zi. Nuk heqim dorë nga kjo kërkesë sepse besojmë se është e drejta, e duhur dhe e mbështetur nga mbi 200 mijë qytetarë të Kosovës në Peticionin kundër marrëveshjeve. Në Kosovë edhe nga opozita e bashkuar edhe nga anëtarë të shoqërisë civile e studiues të së drejtës është përmendur mundësia e referendumit por Isa Mustafa është përgjigjur prerazi që nuk është për këtë opsion.

Ne do ta vazhdojmë protestën. Nuk heqim dorë. Do të bëjmë gjithçka që mundemi që Qeveria të heqë dorë nga marrëveshjet ose nga të qenit qeveri e Kosovës”.

Intervistë e Albin Kurtit dhënë për Opinion.al

1.A mund te konsiderohet i mbyllur aksioni i opozitës në Kosovë?

Jo. Opozita vazhdon të jetë e vendosur në qëllimet e saj për të ndaluar marrëveshjet e dëmshme për ‘Zajednicën’ e Komunave Serbe dhe atë për demarkacionin e kufirit me Malin e Zi i cili ia fal atij 9.000 hektarë tokë të Kosovës. Nuk do ta ndalim aksionin opozitar deri në momentin kur kryeministri të vendosë të tërhiqet, e nëse jo, do ta detyrojmë ta sjellë ligjin për referendum në Kuvend ose ta çojë vendin në zgjedhje. Që të rrojë Republika ose duhet të bjerë ‘Zajednica’ ose Qeveria. Nuk mund të ketë vijim të rutinës institucionale, a thua se asgjë s’ka ndodhur, ndërkohë që Kosovës i cënohet integriteti i saj territorial dhe e ardhmja e saj si shtet sovran. Është dashur që Kuvendi të jep leje për kryeministrin e Kosovës Mustafa me 25 gusht që ai të bisedojë më kryeministrin e Serbisë Vuçiq p.sh. me 11 shtator 2015. E jo anasjelltas: Mustafa të bisedojë, negociojë e të merret vesh me Vuçiqin me 25 gusht, ndërsa neve të thotë se me 11 shtator do të vijë për informim në Kuvend! Në një shtet demokratik edhe mund të mjaftojë debati, por në një vend gjysmë autoritar si Kosova, qartazi nuk bën pa aksione simbolike e demonstrata popullore. Në fakt, në shtetet demokratike as nuk vije një situatë si kjo e Kosovës tani.

2. Çfarë kushtesh u plotësuan që tashmë seanca zhvillohet normalisht?

Nuk u plotësua ndonjë kusht. Vendosëm si opozitë që të lejojmë zhvillimin e seancës ku u votua MSA-ja mes Kosovës dhe BE-së. Ne ishim shumë kritikë ndaj kësaj MSA-je, pasi është tepër e ndryshme nga MSA-të e vendeve të tjera dhe e bën integrimin e Kosovës në BE të varur nga Serbia. Avionit Prishtinë-Bruksel, MSA-ja ia bën një ‘connecting flight’ në Surçin të Beogradit! Megjithatë,vendosëm të mos e bllokojmë këtë seancë, për t’i dhënë një sinjal të forte partnerëve perëndimorë të Kosovës se ne, si opozitë, po ashtu jemi të përkushtuar për marrëdhënie të mira me ta dhe për forcim të shtetit e të institucioneve në Kosovë. Agjenda jonë nuk është agjendë kundër integrimit.

Por, nuk mund të pranojmë gjithçka, ka vija të kuqe të cilat asnjë shtet nuk mund t’i shkelë sepse dëmton vetveten. Ky është edhe rasti ynë.

3. Duket se virusi ‘veza’ preku dhe Shqipërinë. Është ky një frymëzim nga VV?

Të protestuarit nuk është virus apo sëmundje. Përkundrazi, është shenjë e shëndetit dhe e jetës në një shoqëri. Sipas meje shoqëritë ku nuk protestohet janë shoqëri të sëmura.

Të protestuarit me vezë apo gjëra të ngjashme fillimisht i kemi parë në televizione, nga vendet perëndimore. Edhe sot e kësaj dite ngjarje të tilla ndodhin në vendet të cilat i marrim shembull për demokracinë, qytetarinë dhe për zhvillimin e tyre. Kështu që, nuk është VETËVENDOSJE! ajo që shpik apo frymëzon, mendoj se shembuj protestash, me vezë apo edhe me gjëra të tjera, sidomos kohët e fundit, ka me shumicë në perëndim.

Sigurisht, nuk dua të them se protesta është gjithnjë e vetëjustifikueshme,apo që është një farë cirku demokratik. Protesta është mjet demokratik, por nuk është legjitime të protestosh për gjithçka e gjithnjë. Protesta legjitimohet vetëm atëherë kur pushteti nuk të dëgjon,nuk të përfshin, të përjashton dhe vendos për ty pa të marrë parasysh. Kjo p.sh. ka ndodhur në Kosovë, ku pushteti ka vendosur për këto dy marrëveshje kaq të dëmshme që prekin gjithë popullin e Kosovës, madje prekin edhe ata që ende s’kanë lindur, e megjithatë nuk e ka përfshirë në vendimmarrje as qytetarinë e gjerë, as opozitën parlamentare. Po flasim për kantonizim e federalizim sipas modelit të Bosnjës, e cila 20 vjet pas luftës vazhdon të jetë shtet i dështuar që pritet të pëlcasë. Një kantonizim e federalizim i tillë nuk mund të bëhet pa pyetur se ç’mendon populli. Normal që vendime të tilla despotike do të hasin në protesta, kjo do të kishte ndodhur kudo në botë dhe është tërësisht legjitime.

4. Ka pasur akuza që disa nga aktivistët që u përfshinë në hedhjen e vezëve në Tiranë ishin të VV…

E kemi sqaruar se nuk ka pasur asnjë aktivist të VETËVENDOSJE!-s pjesëmarrës në atë akt. Po ashtu e kanë sqaruar vetë protagonistët, që nuk kanë pasur lidhje me VETËVENDOSJE!-n. Është e kotë të zgjatemi në sajesa e shpifje mediatike të nivelit të ulët, të cilat janë bërë me qëllimin e vetëm që të provokonin një mosmarrëveshje mes kryeministrit të Shqipërisë dhe VETËVENDOSJE!-s në mënyrë që pastaj të thoshin “ja, VETËVENDOSJE! ka probleme edhe me kryeministrin e Shqipërisë”. S’ke ç’komenton për lojëra të tilla, që as fëmijët nuk i luajnë më.

5. A mund të krijohet një epidemi ‘hedhjesh vezësh’ si përpjekje për të luftuar

klasën politike në Shqipëri dhe Kosovë?

Edhe një herë, nuk më duket që ka ndonjë ‘epidemi’, madje nuk besoj se kjo është mënyra më e mirë për të etiketuar protestat. Ne shqiptarët jemi popull me kulturë përgjithësisht më konservatore, dhe si pasojë protestojmë shumë më pak se popujt e tjerë. Nëse sheh vetëm muajin e fundit,protestohet në Londër, në Lisbonë, në Athinë e Berlin. Në Shqipëri e Kosovë, po të gjykosh nga varfëria, nga mungesa e zhvillimit, nga mungesa e perspektivës, e po të krahasosh me Evropën, protestohet shumë pak. Kjo

tregon se jemi shoqëri ende e paçliruar, e nënshtruar, madje e ndrydhur, e cila prodhon dhe fuqizon pushtete autoritare. Kjo gjë i pengon demokracitë tona. Ndoshta protestat mund të jenë një lloj kritike e ashpër për udhëheqjet politike në vendet tona, por mungesa e protestave është një luftë ndaj demokracisë.

6. Në Shqipëri grupimi që ndërmori këtë aksion njihet për qëndrimin pranë ekstremit majtas. Ndodh kjo dhe në Kosovë?

Shpeshherë pushtetet autoritare përdorin etiketa e kategorizime ndaj kundërshtarëve për t’i përjashtuar ata e për të mos iu përgjigjur argumenteve të tyre. Të tilla etiketa shpesh janë ato të ektremizmave  të djathtë e të majtë e kështu me radhë. Mua nuk më pëlqejnë këto etiketime,dhe mendoj se një politikë mendje hapur është ajo që dëgjon argumentin e

tjetrit, dhe jo ajo që përpiqet të kategorizojë tjetrin për ta skualifikuar.

Në Kosovë nuk ka parti ekstremiste. Lëvizja VETËVENDOSJE! është një parti socialdemokrate, e qendrës së majtë. Ka njerëz dhe grupime jashtë VETËVENDOSJE!-s që janë më të majtë se ne dhe që na kritikojnë përcentrizmin tonë, por nuk mendoj se ka ekstreme as midis tyre.

Kjo është edhe çështje e ideologjisë që i përket ai që kategorizon. Sigurisht, të kërkosh arsim të lartë publik edhe falas sot, për një neoliberal dogmatik, mund të duket ekstremizëm. Por në fakt është një kërkesë tipike socialdemokrate, kejnsiane apo neokejnsiane .Arsim të lartë publik falas sot ka edhe Gjermania, edhe vendet skandinave. Asnjëri prej këtyre vendeve nuk mund të quhet “ekstrem i majtë”, nëse duam të ruajmë njëfarë serioziteti në përdorimin e termave. Por për fanatikët e neoliberalizmit, ekstrem është gjithçka që nuk përkon me dogmën e tyre.

7. Është kjo një nga mënyrat e bashkëpunimit mes shqiptarëve mes dy kufijve?

Të protestuarit është një nga mënyrat e të qenit europian. Të shtypurit e protestave, frikësimi i protestuesve, sharja dhe ofendimi i tyre nëpër media, apo përqeshja e argumenteve të tyre janë më shumë mënyra të të qenit pjesë e ndonjë despotati apo monarkie absolute, nga ato që sot numërohen me gishta në gjithë botën, e që në Evropë nuk ka më të tilla.

Shqiptarët do të kenë një demokraci më të shëndetshme dhe një spektër më normal politik kur ta tejkalojnë tërësisht ndarjen. Në të gjitha aspektet enë të gjitha mënyrat.

Analisti i Ballkanit, Janusz Bugajski, thotë se bllokimi i institucioneve  nga  opozita në Kosovë, vë në rrezik stabilitetin e vendit. Por zoti Bugajski, studiues në Qendrën për Analiza të Politikave Evropiane, fajëson edhe qeverinë që nuk ka diskutuar dhe shpjeguar hapur hollësitë e marrëveshjeve. Në një intervistë për Zërin e Amerikës, zoti Bugajski thotë se gjendja e krijuar në Kosovë u jep argumente atyre që thonë se ajo është një shtet i dështuar. Analisti Bugajski analizon edhe situatën e përgjithshme në rajon dhe ndikimin që po përpiqet të ushtrojë Rusia.

Zëri i Amerikës: Zoti Bugajski, Kosova sapo ka nënshkruar Marrëveshjen për Stabilizim Asociim me Bashkimin Evropian që në të ardhmen afatgjatë do të sjellë përfitime për vendin dhe qytetarët e tij. Por çfarë tregon fakti që kjo arritje u la në hije nga tensionet politike mes opozitës dhe qeverisë dhe përplasjeve në parlament?

Janusz Bugajski: Mendoj se tregon nivelin e lartë të zhgënjimit në shoqërinë e Kosovës por edhe përçarjet e thella politike që po ndodhin në Kosovë. Është pothuajse e njëjta gjendje që kam parë në Shqipëri gjatë viteve: polarizim, dyshime, mosbesim. Dhe për fat të keq opozita në Kosovë po bën një lojë që do të thoja se në të ardhmen afatgjatë e dëmton stabilitetin e vendit dhe e kam fjalën për bllokimin e institucioneve, madje jo vetëm bllokim por sabotim të institucioneve, që në një farë mënyre i diskrediton këto institucione, diskrediton çdo parti politike në sytë e publikut dhe kjo është më e keqja që mund të bësh. Institucionet duhet të funksionojnë pavarësisht nga kundërshtimet ndaj politikave të qeverisë dhe debate duhet të bëhen brenda strukturës së institucioneve, pra në parlament. Do të thoja që në një kohë kur Kosova po shënon përparim drejt Bashkimit Evropian, bllokimi i parlamentit, e frenon, e dëmton dhe e vonon atë proces.

Zëri i Amerikës: Le ta zbërthejmë këtë që po thoni ju: ju po flisni për mënyrat se si opozita po e shpreh kundërshtimin ndaj qeverisë.  Në fillim le të diskutojmë për metodat që do të sugjeronit ju për t’i shprehur këto kundërshtime dhe më pas për argumentet që ata kanë…

Janusz Bugajski: Debati për marrëveshjen me Serbinë duhet të bëhet i hapur në parlament sado që të zgjasë, të bëhet në arenën publike. Nuk e ka fajin vetëm opozita. Unë mendoj se qeveria ka faj që nuk ia ka shpjeguar publikut, parlamentit, hollësitë e këtyre marrëveshjeve dhe se çfarë do të sjellin ato. Kjo krijon dyshime, akuza se qeveria po fsheh diçka, se ky mund të jetë hapi parë drejt ndarjes, ose një strukturë e ngjashme me atë të Bosnje-Hercegovinës. Kjo lejon shumë hapësirë për spekullim. Unë do të doja të shihja një debat të hapur dhe publik në parlament, por edhe në media.

Zëri i Amerikës:  Shkaku i krizës është kërkesa e opozitës për t’u tërhequr nga këto marrëveshje me Serbinë dhe Malin e Zi.  A mendoni se këto kërkesa janë të arsyeshme?

Janusz Bugajski: Të kesh një mendim të tillë për marrëveshjet, është diçka e arsyeshme. Nëse Kosova nuk përfiton prej tyre, sigurisht qeveria duhet t’i ndryshojë, t’u rikthehet atyre. Por ne nuk e dimë nëse Kosova do të përfitojë prej tyre, nëse ato nuk diskutohen dhe shpjegohen hapur. Opozita duhet të shpjegojë se pse është kundër këtyre marrëveshjeve në arenën publike. Nuk mund thjesht të bllokojë një institucion ku mund të diskutohen këto çështje. Problemi që kam unë është se nëse bllokohet institucioni, bllokohet edhe debati dhe si rezultat nuk ka përparim.  Përveç kësaj bllokohen edhe ligje të tjera siç janë hapat e rëndësishme për MSA-në. Parlamenti duhet të funksionojë që të mund të miratojë ligje të ndryshme që të bëjë përparim në rrugën drejt Bashkimit Evropian.

Zëri i Amerikës:  Por këto marrëveshje janë arritur pas një procesi me Bashkimin Evropian dhe Serbinë, ka pasur negociata delikate, shumë takime. Nëse hap këtë debat, mund të krijohet përshtypja se mund të ketë ndonjë shteg për ndryshim, por ndoshta kjo mundësi nuk ekziston, sepse Bashkimi Evropian mund të thotë jo. A është ky një skenar realist?

Janusz Bugajski: Opozita pretendon se marrëveshja nuk është diskutuar kurrë në parlament dhe sipas Kushtetutës, sipas procedurave, duhet të diskutohet në parlament, para se të nënshkruhet çfarëdo lloj marrëveshjeje. Ky është problemi që kam unë me qeverinë. Problemi që kam me opozitën është se si mund të kesh një diskutim kur bllokon pikërisht institucionin ku duhet të bëhet diskutimi. Me siguri që ka një mënyrë për të dalë nga kjo gjendje dhe unë shpresoj që me nismën e presidentes Jahjaga, ata të arrijnë në një marrëveshje që të ulen dhe ta bisedojnë këtë çështje hapur dhe në mënyrë të arsyeshme. Dhe mendoj që duhet të angazhohen edhe Bashkimi Evropian dhe Shtetet e Bashkuara. Mendoj se Shtetet e Bashkuara duhet të luajnë një rol më të madh për t’u shpjeguar kosovarëve se pse nëse kjo është e vërtetë, pse kjo marrëveshje është pozitive për Kosovën, pse do ta çojë vendin përpara. Është e qartë që administrata amerikane nuk e sheh këtë marrëveshje si ndarje të Kosovës, përkundrazi do të  kontribuojë për legjitimitetin e Kosovës në arenën ndërkombëtare. Por kjo duhet të shpjegohet. Në këtë moment jemi në fazën e sloganeve, në vend të thelbit.

Zëri i Amerikës:  Ju e përmendët që ekziston frika e ndarjes dhe kthimit në një Bosnje të dytë, por nga perspektiva juaj a përbën kjo marrëveshje ndonjë rrezik, a e njihni ju përmbajtjen e saj? E kam fjalën për stabilitetin.

Janusz Bugajski: E njoh mirë marrëveshjen. Nuk shoh ndonjë mundësi në këtë moment se mund të kthehet në një Bosnje tjetër. Në Kosovë ka një balancë krejt të ndryshme të popullsisë. Popullsia shqiptare e Kosovës është një shumicë dërrmuese. Popullsia serbe është pakicë, diçka nën tetë për qind. Në Bosnjë bëhet fjalë për tre kombe që e konsiderojnë veten shtetformuese. Në Kosovë nuk ka një ndarje si në Bosnje qoftë administrative ose përsa i takon identitetit. Pakicat kanë të drejta, sipas plant Ahtisaari, sipas Kushtetutës. Çështja është nëse Asociacioni i Komunave serbe mund të kthehet në ndonjë strukturë administrative që mund të bllokojë qeverinë qendrore, që mund të bllokojë Kosovën si shtet integral. Një gjë e tillë duhet të parandalohet shprehimisht: që çfarëdolloj asociacioni të jetë, nuk mund të kthehet në një njësi të veçantë apo rajon autonom brenda Kosovës. Kjo duhet të bëhet absolutisht e qartë.

Zëri i Amerikës: Mosmarrëveshjet janë thelluar sidomos nga aktet e dhunës në parlament, nga gazi lotsjellës

Janusz Bugajski: Sigurisht që kjo e ka polarizuar atmosferën. Unë isha atje (në Kosovë) së fundmi dhe pa dyshim është një atmosferë e polarizuar. Edhe thjesht  të përpiqesh t’i bësh njerëzit të debatojnë për çështje të thjeshta, sheh një pasion, një zemërim të madh. Dhe kjo nuk krijon një përshtypje të mirë për Kosovën në shkallë ndërkombëtare. Do të thoja madje, që kjo u jep material atyre që thonë se Kosova nuk është një shtet i vërtetë, është një shtet i dështuar. Dhe këtë e dëgjoj gjithnjë e më shpesh në rajon: Ndoshta ky shtet nuk funksionon siç duhet po nuk pati mbështetjen e ndërkombëtarëve. Dhe kështu u jep argumente nacionalistëve serbë dhe imperialistëve rusë.

Zëri i Amerikës: Opozita thotë që nëse qeveria nuk tërhiqet nga marrëveshjet, zgjidhja e vetme do të ishin zgjedhje të parakohshme. A mendoni se kjo do të ishte zgjidhja e duhur, zgjidhje e mundshme?

Janusz Bugajski: Zgjidhja më e mirë do të ishte kthimi në parlament, të ndiqet kushtetuta, të debatohen çështje të rëndësishme si kjo marrëveshje dhe t’i kthehen punës. Unë nuk besoj tek bojkotimi i institucioneve demokratike. Zgjedhje të parakohëshme, nëse të gjithë bien dakord, në rregull, por ndonjëherë zgjedhjet janë një mënyrë për t’i zvarritur gjërat, pa zgjidhur asgjë. Herët a vonë, shumica duhet të formojë një qeveri koalicioni, duhet të ulesh në parlament, të diskutosh dhe miratosh ligje, politika dhe të ecësh përpara. Kjo nuk po ndodh dhe është shumë negative për Kosovën.

Zëri i Amerikës: Le t’i hedhim tani një vështrim rajonit, vendeve fqinjë. Në Mal të Zi ka pasur protesta të opozitës dhe siç e dini, kriza politike në Maqedoni është thelluar. A shihni këtu ndonjë lidhje me atë që po ndodh në Kosovë, më shumë në kuptimin e kontekstit rajonal?

Janusz Bugajski: Nuk më duket se ka ndonjë dorë konspirative prapa gjithë këtyre protestave, siç po përpiqen ta paraqesin disa. Por shikoj disa elementë të përbashkët në secilin vend që nuk mund të injorohen. Dhe këto janë: Korrupsion i gjerë, gjendje e vështirë dhe stanjacion ekonomik (mjaft të shohësh sesa shqiptarë nga Shqipëria apo Kosova po përpiqen të lenë vendin me valën e fundit të emigracionit), mungesë besimi tek institucionet politike dhe kjo nuk ka ndihmuar në Kosovë. Në disa raste ka patur edhe abuzime nga ana e qeverisë, siç kemi parë në Maqedoni, bazuar tek akuzat e opozitës. Të gjithë këta faktorë së bashku ndërkohë që rajoni nuk po lëviz me shpejtësinë e duhur drejt integrimit në Bashkimin Evropian dhe njerëzit po vuajnë ekonomikisht, krijojnë një situatë ndezëse që mund të shfrytëzohet nga palë të ndryshme, si nga faktorë radikalë të brendshëm por edhe nga disa fuqi të huaja dhe këtu hyn në lojë Rusia. Siç e dini, kryeministri Gjukanoviç ka deklaruar – dhe unë mendoj se ka të drejtë – se ka një element rus në disa nga këto protesta, domethënë për Rusinë, Mali i Zi është pothuajse si një vijë e kuqe. Mali i Zi është i angazhuar të hyjë në NATO dhe ndoshta në takimin e Varshavës vitin që vjen, do ta marrë ftesën. Një gjë e tillë do të ishte e papëlqyeshme për Rusinë. Rusia e ka kritikuar Gjukanoviçin dhe Potgoricën ashpër. Dhe siç është shprehur zoti Gjukanoviç ka lëvizje, palë të shumëllojshme që po përpiqen të destabilizojnë qeverinë. Ka edhe faktorë të tjerë, si për shembull në Bosnje-Hercegovinë ekziston rreziku i referenedumit për ndarje, për pavarësi nga Republika Serpska që jo vetëm do të destabilizonte Bosnjën, por mund të tërhiqte edhe Serbinë dhe Kroacinë në konflikt. Mendoj se Bosnja dhe Maqedonia janë pikat më të dobëta të rajonit. Besoj se Kosova, nëse zgjidh situatën politike, është një shtet mjaft homogjen, ka mbështetje të madhe ndërkombëtare. Në Maqedoni, kombinimi i korrupsionit, abuzimi i politikës dhe intensifikimi i tensioneve etnike krijon një situatë jashtëzakonisht të ndezur. Siç e dini, popullsia shqiptare po bëhet gjithnjë e më e pakënaqur me ngecjen në Maqedoni, për shkak të mosmarrëveshjes me Greqinë për emrin që  do të thotë mosmarrëveshje për anëtarësim në organizatat ndërkombëtare.

BE nuk ka një strategji të vërtetë ndaj Ballkanit Perëndimor, i thotë profesor Ulf Brunnbauer DW në prag të Konferencës së Ballkanit Perëndimor në Vjenë.

DW: A mendoni se BE po bën mjaftueshëm për ta ndihmuar Ballkanin Perëndimor dhe për ta afruar atë me BE?

Brunnbauer: Besoj se mund të flasim për një dështim në dy drejtime. Në njërën anë, BE, ose e thënë më saktë, fuqitë kryesore të tij si Gjermania, nuk kanë bërë mjaftueshëm vitet e fundit për t’i afruar vendet e Ballkanit Perëndimor më pranë BE ose ajo që do të ishte idealja, t’i pranonin në BE. Duket se kemi një farë lodhjeje nga zgjerimi dhe kriza e vazhdueshme në Greqi si dhe konflikti në Ukrainë i kanë preokupuar udhëheqësit dhe institucionet evropiane.

Në anën tjetër, qeveritë në shtetet e Ballkanit Perëndimor gjithashtu kanë dështuar nga ana e tyre për t’i avancuar reformat me energjinë e nevojshme. Në Bosnjë-Hercegovinë nuk kemi fare përparim, për shkak të qendrimeve të papajtueshme të elitave etno-nacionaliste. Serbia vazhdon të kundërshtojë të bëjë ato që duhet të bëjë për të njohur pavarësinë e Kosovës. Dhe korrupsioni dhe problemet me ligjet rëndon mbi të gjitha këto vende.

Megjithatë, një arsye për këto probleme është se elitat politike nuk e ndiejnë se vendet e tyre kanë vërtet shans për të hyrë në BE në të ardhmen e afërt. Ne e dimë se anëtarësimi i mundshëm është i vetmi instrument i fortë i politikës së jashtme që ka BE. Pa të, druhem se në Ballkan do të kemi të tjerë hapa pas. Gjithashtu i nevojshëm për Ballkanin është edhe një lloj plani Marshall.

A po e shet demokracinë për hir të stabilitetit në rajon BE duke pranuar praktika jodemokratike në disa vende?

Unë nuk e besoj se kemi një kthim të ndërgjegjshëm drejt mbështetjes ose pranimit të tendencave autoritare në emër të stabilitetit. Ka edhe një lloj lodhjeje, madje edhe zhgënjim midis politikanëve të BE, që duhet kaq shumë kohë për t’i zbatuar standardet evropiane. Në raport me Serbinë, politikat e BE duken me të vërtetë naivë. BE po mbyll sytë përballë tendencave autoritare të qeverisë aktuale. Është e nevojshme që BE të pranojë shpejt se sa e tmerrshme dhe e lartë do të jetë kostoja nëse vazhdon gjendja e tanishme e plogështisë. Nëse nuk do të kemi ndryshim, deziluzionimi popullor i përhapur në këto vende do të shtohet, duke çuar në destabilizim më të madh të brendshëm.

Në Gjermani po vazhdon një debat për numrin e madh të azilkërkuesve nga shtetet ballkanike dhe nëse duhet të deklarohen apo jo shtete shtesë (Shqipëria, Kosova, Mali i Zi) shtete të sigurta. A janë pretendimet e azilkërkuesve nga Ballkani legjitime, duke pasur parasysh situatën në vendet e tyre respektive?

Azilkërkuesit nga Ballkani normalisht nuk paraqesin kërkesa të besueshme për azil siç janë përcaktuar në Konventën e Gjenevës, sepse ata nuk persekutohen si individë mbi bazën e bindjeve politike, racës, fesë etj. Në këtë kuadër, kur flasim për azil, që t’i deklarojmë këto shtete, shtete të sigurta të origjinës duket e arsyeshme. Në anën tjetër, ka shumë arsye se pse njerëzit duan të braktisin situatat dëshpëruese ekonomike, që mbizotërojnë për shumë njerëz në këto vende. Në rastin e minoritetit të romëve mund të themi se ata përballen me diskriminim strukturor në të gjithë Ballkanin (dhe në Evropë). Problemi kryesor është se BE dhe shtetet e tij anëtare nuk kanë politika të përshtatshme ndaj migrantëve. Vendet e BE kanë nevojë për migrantë, por ka kaq pak opsione për migrim legal nga shtete të treta, sa migrantët ekonomikë nga shtete të Ballkanit Perëndimor aplikojnë për azil si e vetmja mënyrë për të fituar një të drejtë për qendrim në shtete si Gjermania.

Prof. Dr. Ulf Brunnbauer është zëvendësdrejtor i Institutit të Studimeve të Evropës Lindore dhe Juglindore dhe profesor i historisë së Evropës Juglindore dhe Lindore në Universitetin e Regensburgut në Gjermani. (dw)

Intervistë ekskluzive me Johannes Hahn, komisioner i BE për Politikën e Fqinjësisë e Negociatat për Zgjerimin mbi perspektivën e integrimit të Ballkanit Perëndimor e gatishmërinë për financimin e projekteve të EJL.

Deutsche Welle: Zoti Hahn, sa kontribuojnë vërtet këto konferenca për bashkëpunimin rajonal për afrimin e vendeve të Ballkanit Perëndimor me Bashkimin Evropian?

Johannes Hahn: Besoj se çdo formë e bashkëpunimit rajonal ndihmon në afrimin e njerëzve dhe për bashkimin e gjërave që përshtaten mes vete. Në këtë kontekst, unë përshëndes rezultatet e takimit në Prishtinë, për bashkëpunimin rajonal. Në përgjithësi, ne jemi dakorduar se në ç’drejtim duhet të shkojnë rrjetet e trafikut ndërballkanik.

DW: Sa ndikojnë tendosjet politike në realizimin e marrëveshjeve për bashkëpunimin ekonomik dhe për zhvillim të këtij rajoni, sepse është e ditur se mes vendeve të rajonit ballkanik ka ende tendosje serioze?

Johannes Hahn: Besoj se aktivitetet multilaterale janë shumë të përshtatshme për tejkalimin e problemeve bilaterale. Secili duhet të japë kontributin e tij për funksionimin e këtyre marrëveshjeve, sepse askush nuk mund të mbetet anash dhe të shikojë. Ndaj presioni social për arrijen e rezultateve konkrete është më i madh nëse në një vend mblidhen përfaqësuesit e gjashtë vendeve, se sa kur zgjidhje kërkojnë vetëm dy vende.

DW: Problemi më i madh për marrëveshjet në këto konferenca është financimi. Vendet e Ballkanit Perëndimor kanë dëshmuar se janë në gjendje të arrijnë marrëveshje, por nuk janë në gjendje t’i realizojnë ato, sepse nuk kanë mjete financiare. A është BE-ja vërtet e gatshme të financojë këto projekte, apo janë këto vetëm premtime të kota, sepse ky rajon ka pasur disa herë probleme me premtime të cilat nuk janë realizuar?

Johannes Hahn: Të them të drejtën, unë kam qenë pesë vite komisioner rajonal në Evropë, i ngarkuar me përdorimin e fondeve strukturore dhe pikërisht në këtë rajon kemi pasur probleme me përdorimin e parave të vëna në dispozicion. Kjo sepse kualiteti i projekteve nuk ka qenë prezent, sepse ato nuk kanë plotësuar standardet evropiane. Ne do të vëmë në dispozicion për këto projekte të transportit në një vlerë deri në një miliardë euro, në vitet e ardhshme. Këto mjete do të mundësojnë edhe kreditë përkatëse për realizimin e projekteve. Por unë shoh një problem më të madh në përgatitjen e projekteve se sa në realizimin e tyre. T’ju them të drejtën unë më me dëshirë kaloj një urë kur ajo të jetë ndërtuar dhe kur një projekt është i gatshëm. Por përvoja ime më tregon se problemi më i madh është përgatitja e projekteve.

DW: Zoti Hahn, konferenca rajonale për Ballkanin Perëndimor është mbajtur për herë të parë në Kosovë, ndërkohë që raportet mes Kosovës dhe Serbisë edhe më tej janë shumë të tendosura. Si i vlerësoni ju sot këto raporte dhe sa do të pengojnë tendosjet mes Prishtinës dhe Beogradit realizimin e këtyre projekteve?

Johannes Hahn: Do të thosha se vet ëfakti që kjo konferencë ka mundur të mbahet në Kosovë, dhe fakti që Serbia ka propozuar në konferencën e mbajtur herën e fundit në Beograd, që konferenca e radhës të mbahet në Kosovë, tregon se çfarë potenciali fshihet në këtë bashkëpunim multilateral. Kjo tregon se çfarë mund të jenë edhe sukseset në këtë drejtim. (dw)

Ali Pashë Tepelena / Një personazh historik që përplas studiuesit dhe shkrimtarët në qëndrimet rreth kësaj figure… Cila është e vërteta e këtij shqiptari që vazhdon të joshë në shekullin XXI me historitë e tij. Dorian Koçi, nëndrejtori i Muzeut Historik Kombëtar sjell një këndvështrim mbi figurën e Pashait të Janinës Continue reading Përplasjet për Ali Pashë Tepelenën →

Shkrimtari Ismail Kadare ishte para disa ditësh në Izrael, ku iu dorëzua Çmimi i Jeruzalemit për veprat që shprehin më mirë idenë e lirisë së individit në shoqëri. Ky çmim jepet në hapje të Panairit Ndërkombëtar të Librit në Jeruzalem, ngjarja më e madhe letrare e Izraelit. Në ceremoninë e së dielës ishte edhe Presidenti izraelit. Në një intervistë me telefon nga Parisi me kolegun tonë Ilir Ikonomi, shkrimtari i shquar foli në fillim mbi përshtypjet nga vizita në Izrael.ISMAIL KADARE: Unë kam qenë edhe herë tjetër në Izrael. Më bëri si gjithmonë përshtypje serioziteti i organizimeve të tilla. Ne ndonjëherë na bën përshtypje kjo, ndoshta ngaqë edhe nuk jemi mësuar me një qasje të tillë.

ZËRI I AMERIKËS: Në ceremoninë e çmimit ju zgjodhët të flisnit mes të tjerash për raportet e shkrimtarit me lirinë. Por do të dëshiroja t’ju pyesja për diçka tjetër që gjithashtu lidhet me lirinë. Shqiptarët e Kosovës e fituan lirinë jo shumë kohë më parë. Dhe, në vitet e para pati kthime në masë të njerëzve për të ndihmuar vendin e tyre të ri. Ndërsa tani shikojmë të kundërtën. Njerëzit po ikin. Si e shpjegoni ju gjithë këtë zhgënjim ndonëse në liri?

ISMAIL KADARE: Që të jem i sinqertë, unë nuk jam në gjendje ta shpjegoj plotësisht. Problemet që ka Kosova janë sigurisht probleme reale, të rënda disa herë. Kemi të njëjtat probleme pak a shumë edhe ne, pak a shumë Ballkani, pak a shumë një pjesë e Europës. Por ikja nga vendi nuk është zgjidhje, as ka qenë dhe as do të jetë zgjidhje. Kjo është jo ikje, por një lloj shpërngulje. Mësova me një trishtim të jashtëzakonshëm që midis të ikurve këto kohët e fundit janë gjashtë mijë fëmijë shqiptarë të shkollave. Kjo quhet, pra, jo ikje. Ajo nuk justifikohet, nuk përligjet vetëm nga arsyet ekonomike. Kjo është një lloj psikoze, një ligshtim moral shumë, shumë, shumë i trishtueshëm. Shpërngulja është një nga format më të rënda gjenocidale, nga format e shfarosjes së një kombi. Ajo çka i detyron ata duhet gjendur, mendoj. Nuk mund të ngrihen duart përpjetë nga askush, duke filluar nga njerëzit që drejtojnë Kosovën, tek ne të tjerët të gjithë. Kur them të gjithë, e kam fjalën te Shqipëria vetë, si shoqëri dhe si komb, te Shqipëria si shtet dhe si opinion publik, dhe këtu përfshij edhe veten time.

ZËRI I AMERIKËS: Ju flisni shpesh për Evropën, si shtëpia e madhe ku shqiptarët kanë vendin e tyre të natyrshëm. E megjithatë, Shqipëria dhe Kosova vazhdojnë të vuajnë mjaft nga probleme të tilla si korrupsioni, varfëria ekonomike, politika e egër, mosfunksionimi i drejtësisë, prania në parlament e njerëzve të inkriminuar. A janë këto për ju një pengesë serioze për t’u integruar në Evropë, apo i shihni si pjesë të zhvillimit?

ISMAIL KADARE: Të gjitha këto që përmendët ju janë të vërteta, nuk janë të tepruara, por asnjëra prej këtyre arsyeve nuk është e tillë bindëse që të lëkundë qëndrimin shqiptar, strategjinë shqiptare ndaj Evropës. Mendoj se kjo duhet të jetë e padiskutueshme. Jo sepse Evropa është një lloj feje apo besimi fetar, por sepse është mundësia e vetme që na ka dhënë historia, natyra dhe fati ynë, siç thuhet shkurt. Të gjitha ato incidente që ndodhin dhe do të ndodhin në rrugën e popujve evropianë, ballkanikë, në rrugën e popullit shqiptar, nuk janë justifikim për zgjidhje të tilla radikale siç është dorëzimi përpara së keqes. Përkundrazi.

ZËRI I AMERIKËS: Ju përmendët në Jeruzalem çështjen e hapjes së dosjeve në Shqipëri, që e quajtët pjesë të shqyrtimit të ndërgjegjes. Kohët e fundit në Shqipëri përsëri po flitet për këtë temë. Çfarë duhet të ndodhë në politikën shqiptare që ky proces vërtet t’i shërbejë shqyrtimit të ndërgjegjes dhe të mos kthehet në një shfaqje politike?

ISMAIL KADARE: Ka shumë njerëz që nuk duan që dosjet të hapen, nuk duan që arkivat të hapen. Disa nuk duan me arsye, disa pa arsye. Për shumë njerëz do të ndodhë diçka e madhe, do të detyrohen të struken në këndet e padukshme të shoqërisë. Por le të bëjmë një pyetje: A është e mirë kjo gjë, apo është e keqe? A është e mirë që njerëzit, të cilët kanë qenë përgjegjës të drejtpërdrejtë për një diktaturë të egër, që kanë qenë masha e saj, duart e saj të përgjakura, ose duart e saj të errëta, të tërhiqen në qoshe dhe të mos përzihen në jetën shqiptare? Unë mendoj se nuk ka asnjë të keqe në këtë gjë. Nga hapja e dosjeve vendi nuk humbet gjë. Gjermania e bëri këtë proces me një forcë shumë të madhe, sepse përmasat e së keqes ishin tepër të mëdha, të tmerrshme. E bëri dhe nuk humbi asgjë. Përkundrazi, një nga sekretet, shpjegimet, misteret e zhvillimit të jashtëzakonshëm gjerman sot në Evropë është pikërisht ky guxim për të shqyrtuar ndërgjegjen e vet dhe nuk ndodh ndonjë gjëmë, siç thuhet poshtë e përpjetë, me hapjen e këtyre dosjeve. Do të ndodhë vetëm një strukje e së keqes dhe kjo do t’i bëjë mirë kombit shqiptar. (voa)