Kategoritë: Kosova

Lajmet nga Kosova

Kosova dhe Maqedonia e Veriut thellojnë partneritetin

MickoNë mbledhjen e përbashkët të qeverisë së Kosovës dhe Maqedonisë së Veriut u theksua se bashkëpunimi rajonal është thelbësor për integrimin e Ballkanit Perëndimor në BE.

 

 

Ishte mbledhja e dytë e përbashkët, pas asaj të të shtatorit të vitit 2021, ku qeveria e Kosovës dhe ajo e Maqedonisë së Veriut ulen për diskutime të përbashkëta. Tre marrëveshje të reja të cilësuara të një rëndësie të veҫantë u nënshkruan ndërmjet Kosovës dhe Maqedonisë së Veriut, gjatë një mbledhje të përbashkët të dy qeverive, e cila kësaj radhe u mbajt në Prishtinë nën kryesimin e kryeministrit Albin Kurti dhe kryeministrit maqedonas-verior, Hristijan Mickoski. Me këto hapa, sipas kryeministrit të Kosovës, Albin Kurti, të dyja vendet e thellojnë bashkëpunimin mes tyre. Kosova dhe Maqedonia e Veriut nuk kanë asnjë mosmarrëveshje, por vetëm thellim dhe komunikim të vazhdueshëm për çështje me interes të përbashkët, u tha në takim.

 

Lehtësohen kalimet kufitare

Dy qeveritë nënshkruan marrëveshje në fushën e energjisë, atë të arsimit, dhe për lehtësimin e lëvizjes së lirë, zbatimi i së cilave nisë nga janari i vitit 2025. “Pas shumë kohe pritjeje, më në fund do të kemi kontroll të përbashkët në pikat kufitare Han i Elezit-Bllacë, Jazhincë dhe Glloboçicë. Ky model kontrolli bëhet vetëm hyrje-hyrje dhe zyrtarët policorë punojnë në të njëjtën ndërtesë duke lehtësuar kalimin kufitar dhe rrjedhimisht duke shkurtuar kohën e pritjes”, tha Kurti. Ndërsa sa i përket  energjisë, Kurti tha se protokolli për energjinë përbën “hap të rëndësishëm për forcimin e sigurisë së furnizimit me energji për dy vendet tona”.

“Të dyja ministritë do të angazhohen për t’i adresuar sfidat e energjisë duke theksuar rëndësinë e bashkëpunimit rajonal për arritjen e objektivave të përbashkëta. Po zotohemi të nxisim projekte për energjinë e ripërtëritshme dhe efiçencë energjetike, si dhe për të thelluar bashkëpunimin e ekspertëve në mes të korporatave tona të energjisë”, tha kryeministri Kurti. Sa i përket marrëveshjes për arsimin, fokusi do të jetë në “aftësim profesional dhe aftësim të të rriturve”.

 

“Të bisedojmë për të ardhmen, në vend që të flasim për të kaluarën”

Për kryeministrin e Maqedonisë së Veriut, Hristijan Mickoski, marrëveshjet e arritura do të kenë ndikim pozitiv për njerëzit dhe përparimin ekonomik. “Të bisedojmë për të ardhmen, në vend që të flasim për të kaluarën. Qytetarët kanë probleme të përbashkëta, prandaj do të kemi zgjidhje të përbashkëta”, tha  Mickoski, duke shtuar se “rajoni ka humbur shumë kohë me probleme politike duke lënë pas dore problemet e përditshmërisë së qytetarëve”. “Jemi të bindur se e ardhmja e Ballkanit Perëndimor është në Bashkimin Evropian dhe në NATO dhe se nëpërmjet angazhimit të përbashkët mund t’i tejkalojmë sfidat dhe të sigurojmë zhvillim e qëndrueshmëri për qytetarët tanë”, tha Mickovski.

 

 

Rritje e shkëmbimeve tregtare

Sipas qeverisë së Kosovës bashkëpunimi tregtar ndërmjet Kosovës dhe Maqedonisë së Veriut gjatë vitit 2023 ishte 432 milion euro, ndërsa, synimi është që ky shkëmbim tregtar të  rritet në 500 milion euro. Kosova dhe Maqedonia e Veriut deri tash kanë të nëshkruar gjithsej 50 marrëveshje, dhe sipas udhëheqësve të dy qeverive, ajo që duhet bërë tash është zbatimi i tyre. “Në Maqedoninë e Veriut e shohim një vend mik, me të cilin jemi të lidhur, jo vetëm përmes gjeografisë, por edhe nga vlerat e përbashkëta dhe nga njerëzit tanë. Shqiptarët e Maqedonisë së Veriut duhet t’i shohim si vlerë e shtuar, si ura të bashkëpunimit më të ngushtë dhe më të fuqishëm mes vendeve tona”, tha kryeministri Kurti.

Pjesë e qeverisë së  Maqedonisë së Veriut është edhe koalicioni shqiptar VLEN, i cili përbëhet nga partitë Alternativa, Lëvizja Besa, Lëvizja Demokratike dhe Aleanca për Shqiptarët. Kreu i Bashkimit Demokratik për Integrim, Ali Ahmeti, i cili më herët ishte pjesë e qeverisë së Maqedonisë me partinë tashmë në opozitë atje LSDM, në prag të mbledhjes së 18 nëntorit të dy qeverive, shkroi se “qeveria e Kosovës duhet të ngris çështjen e cenimit të gjuhës shqipe në Maqedoninë e Veriut”.

 

 

 

 

 

Ligji i gjuhëve në Maqedoninë e Veriut – reagimi i Kosovës

Kryeministri i Kosovës Albin Kurti, tha se çështja e gjuhës i takon Gjykatës Kushtetuese të Maqedonisë së Veriut, pasi tri dispozita të Ligjit për Gjuhët janë dërguar në Komisionin e Venecias. Ndërsa kryeministri maqedonas-verior Mickovski,  tha se “të gjithë politikanët të cilët kanë ngelur si hije të errëta nga e kaluara, meqë nuk mund t’i dëgjoni duke folur për propozime e reforma në ekonomi, arsim, energji e të tjera, kartën e vetme mbi të cilën e kanë themeluar karrierën e tyre të gjatë politike ishte krim, korrupsion dhe konflikte etnike”. Sipas tij, tash “duhet larguar ajo mjegull dhe të shihet drejt ardhmërisë”.

Ligji për Përdorimin e Gjuhëve në Maqedoninë e Veriut është aktualisht në shqyrtim nga Gjykata Kushtetuese, me theks të veҫantë neni nëntë, i cili thekson se “në procedurat gjyqësore, administrative, ekzekutive, si dhe në të gjitha organet, trupat dhe institucionet, zbatohet gjuha maqedonase dhe alfabeti i saj cirilik, si dhe gjuha që e flasin së paku 20 % e qytetarëve dhe alfabeti i saj”. E shqiptarët e Maqedonisë së Veriut përbëjnë rreth 29.5 për qind të popullsisë së vendit prej 1.8 milionë banorësh.

dw

Countryman: Zbatimi i Marrëveshjes së Ohrit është kyç

Countryman“Problemi kryesor në dialog dhe përparimi drejt BE-së janë ngadalësia e qeverive në Beograd dhe Prishtinë dhe mungesa e vendimeve të vështira”. Këtë e vlerësoi për RTK Thomas Countryman, ish-ndihmës sekretari amerikan i shtetit. Ai nuk pret ndryshime të mëdha në Ballkanin Perëndimor as pas rizgjedhjes së Donald Trump si president i SHBA-ve. Sipas tij, problemi kryesor qëndron në mungesën e reformave dhe vullnetit politik të të dyja palëve.

 

Ish-ndihmës sekretari amerikan i shtetit për Evropën, Thomas Countryman, vlerësoi për Radio Televizionin e Kosovës se nuk sheh ndryshime të mëdha në Ballkanin Perëndimor pas rizgjedhjes së Donald Trump si president i SHBA-ve. Problemi kryesor, sipas tij, qëndron në ngadalësinë e qeverive në Beograd dhe Prishtinë.

“Sinqerisht, nuk mendoj se zgjedhja e Donald Trump-it do të sjellë ndryshime të mëdha në Ballkanin Perëndimor. Problemi thelbësor nuk qëndron tek BE-ja apo Uashingtoni, por tek qeveritë në Beograd dhe Prishtinë, të cilat nuk ndërmarrin hapat e nevojshëm për të përmirësuar dialogun apo përparimin drejt BE-së. Për shembull, qeveria e Serbisë mirëpret zgjedhjen e zotit Trump, duke besuar në një simpati më të madhe për pozitën serbe. Por, unë nuk jam i bindur se qeveria e Serbisë është e gatshme të marrë vendime të vështira”, thotë ai.

Sipas Countryman, i cili po merr pjesë në Konferencën e Sigurisë në Beograd, vendimet e vështira lidhen me reformat për anëtarësimin në Bashkimin Evropian, veçanërisht në fushat e sundimit të ligjit, një gjyqësor të pavarur, lirinë e mediave dhe luftën kundër korrupsionit.

“Unë nuk shoh që qeveria serbe të ndërmarrë hapa seriozë në këto fusha,” thekson ai.

Ish-diplomati amerikan Countryman nënvizon se ndryshimet në Ballkanin Perëndimor nuk ndodhin shpejt.

“Edhe pse me çështjet e Ballkanit merrem herë pas here gjatë 40 viteve të fundit, mund të them se asgjë nuk ndodh shpejt. Nuk pres ndryshime radikale. Nuk ndjek detajet e politikës së brendshme të Kosovës, por është fakt se qeveria në Prishtinë është shumë e ndjeshme ndaj çështjeve të brendshme”, deklaron ish-ndihmës sekretari amerikan i shtetit.

Si shembull, ai përmendi çështjen e formimit të Asociacionit të Komunave me shumicë serbe, që, siç tha ai, ka implikime kushtetuese për Kosovën.

“E kuptoj që kjo është një çështje e vështirë dhe që ka implikime kushtetuese për Kosovën, por nuk mund të pranoj se nuk ka mundësi për të diskutuar se si të realizohet kjo në një mënyrë domethënëse, pa cenuar Kushtetutën e Kosovës”, thotë  Countryman.

Duke folur për perspektivën e marrëdhënieve ndërmjet Serbisë dhe Kosovës, Countryman thekson rëndësinë e zbatimit të Marrëveshjes së Ohrit, por nuk është optimist se qasjet e të dyja palëve do të ndryshojnë shpejt.

“Asgjë nuk do të ndodhë shpejt. Zbatimi i Marrëveshjes së Ohrit është i rëndësishëm, dhe implementimi i saj, duke respektuar të drejtat e Kosovës të përcaktuara në marrëveshjet e deritanishme, duhet të jetë prioritet për qeverinë e Serbisë. Megjithatë, nuk jam optimist se ndonjëra palë do të ndryshojë shpejt qasjen e saj”, thekson ish-diplomati amerikan.

Countryman konkludon se përparimi në marrëdhëniet ndërmjet Serbisë dhe Kosovës kërkon përkushtim dhe vendime të guximshme nga të dyja palët, çka aktualisht mungon.

rtk

Kosova dhe Maqedonia e Veriut nënshkruajnë tri marrëveshje – zotohen për thellim të bashkëpunimit

MickoKryeministri i Kosovës, Albin Kurti dhe ai i Maqedonisë së Veriut, Hristijan Mickoski, u zotuan të hënën për thellimin e partneritetit ndërmjet dy vendeve duke e vlerësuar bashkëpunimin rajonal si thelbësor për integrimin e Ballkanit Perëndimor në Bashkimin Evropian.

 

Ata i bënë këto komente në një konferencë shtypi pas mbledhjes së përbashkët të qeverisë së Kosovës dhe asaj të Maqedonisë së Veriut, e cila u zhvillua në Prishtinë.

Kryeministri maqedonas, Hristijan Mickoski, tha se rajoni ka humbur shumë kohë me probleme politike duke lënë pas dore siç tha ai, problemet e përditshmërisë së qytetarëve.

“Jemi të bindur se ardhmëria e Ballkanit Perëndimor është në Bashkimin Evropian dhe në NATO dhe se nëpërmjet angazhimit të përbashkët mund t’i tejkalojmë sfidat dhe të sigurojmë zhvillim e qëndrueshmëri për qytetarët tanë”, tha ai.

“Në Maqedoninë e Veriut e shohim një vend mik, me të cilin jemi të lidhur, jo vetëm përmes gjeografisë, por edhe nga vlerat e përbashkëta dhe nga njerëzit tanë. Shqiptarët e Maqedonisë së Veriut duhet t’i shohim si vlera e shtuar, si ura të bashkëpunimit më të ngushtë dhe më të fuqishëm mes vendeve tona”, tha kryeministri i Kosovës, Albin Kurti.

Pjesë e koalicionit qeverisës në Maqedoninë e Veriut është edhe koalicioni shqiptar VLEN, i cili përbëhet nga partitë Alternativa, Lëvizja Besa, Lëvizja Demokratike dhe Aleanca për Shqiptarët.

Kreu i Bashkimit Demokratik për Integrim, Ali Ahmeti, në prag të mbledhjes së sotme tha se pret që “qeveria e Kosovës të ngris çështjen e cenimit të gjuhës shqipe në Maqedoninë e veriut”.

Ligji për Përdorimin e Gjuhëve në Maqedoninë e Veriut është aktualisht në shqyrtim nga Gjykata Kushtetuese, posaçërisht neni nëntë, i cili thekson se “në procedurat gjyqësore, administrative, ekzekutive, si dhe në të gjitha organet, trupat dhe institucionet, zbatohet gjuha maqedonase dhe alfabeti i saj cirilik, si dhe gjuha që e flasin së paku 20 për qind e qytetarëve dhe alfabeti i saj”.

Shqiptarët përbëjnë rreth 29.5 për qind të popullsisë prej 1.8 milionë banorësh të Maqedonisë së Veriut.

“Besoj që duhet të gjithë të presim për një vendim të drejtë të Gjykatës Kushtetuese atje i cili nuk bën as përjashtime as diskriminim dhe i cili respekton shumëgjuhësinë që ekziston në Maqedoninë e Veriut”, tha kryeministri Kurti.

“Përse pikërisht tani po aktualizohet kjo çështje? Të gjithë politikanët të cilët kanë ngelur si hije të errëta nga e kaluara, meqë nuk mund t’i dëgjoni duke folur për propozime e reforma në ekonomi, arsim, energji e të tjera, kartën e vetme mbi të cilën e kanë themeluar karrierën e tyre të gjatë politike ishte krim, korrupsion dhe konflikte etnike. Ne tani themi se do ta largojmë atë mjegull dhe qartë do të shohim drejt ardhmërisë”, tha kryeministri Mickoski.

I pyetur rreth arrestimit të pjesëtarëve të ish Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës në bazë të urdhërarresteve të lëshuara nga Serbia, kryeministri Mickoski, tha se “të gjithë ata që nuk e kanë shkelur ligjin dhe Kushtetutën e Maqedonisë së Veriut, janë të lirë të qëndrojnë dhe lëvizin nëpër këtë shtet”.

Gjatë mbledhjes së përbashkët, të dy qeveritë nënshkruan disa marrëveshje në fushën e lëvizjes së lirë, energjisë dhe arsimit.

Nga fillimi i vitit të ardhshëm, në vendkalimet që lidhin të dy shtetet do të ketë kontrolle të përbashkëta kufitare.

“Ky model kontrolli kufitar bëhet vetëm hyrje – hyrje dhe zyrtarët policorë punojnë në të njëjtën ndërtesë duke lehtësuar kalimin kufitar dhe duke shkurtuar kohën e pritjes në mënyrë që të lehtësohet lëvizja e qytetarëve. Gjithashtu do ta rrisë shkëmbimin e informatave ndërmjet zyrtarëve duke e bërë kufirin më të sigurt”, tha kryeministri Kurti.

Në fushën e energjisë, vëmendje e posaçme siç u tha i kushtohet shkëmbimit të energjisë ndërmjet dy vendeve për të siguruar kosto më të përballueshme për qytetarët dhe për të siguruar ardhmëri të qëndrueshme për të dyja vendet. Ndërkaq në fushën e arsimit marrëveshja synon angazhimin e përbashkët për fuqizim të cilësisë së arsimit dhe aftësimit profesional.

Kjo është mbledhja e dytë e përbashkët e qeverisë së Kosovës me atë të Maqedonisë së Veriut, e cila pason mbledhjen e shtatorit të vitit 2021. Takimi i sotëm përkon me 15-vjetorin e vendosjes së marrëdhënieve diplomatike mes dy vendeve.

voa

Deponim dhe kundërmim: Kriza me mbeturina në shtetet e Ballkanit

DeponiDeponi të stërmbushura, mbeturina të përziera dhe ndotje e tokës dhe e ujit nga hedhjet ilegale, janë imazhe të shpeshta në Kosovë, Shqipëri dhe Mal të Zi.

 

Larg standardeve të BE-së, këto tri shtete të Ballkanit Perëndimor, në një raport të organizatës ndërkombëtare, Lloyd’s Register Foundation, me seli në Londër, u listuan ndër dhjetë vendet e para në botë ku mbeturinat nuk ndahen në burim.

 

Obiliq, Kosovë

Sa herë del në fund të oborrit, Sërxhan Milliq përballet me pamjen e një deponie gjigante të mbeturinave, së cilës ia ndien erën para se ta shohë.

“S’di si të të them, jetojmë këtu sepse na duhet të jetojmë. Mund ta ndieni vetë erën”.

Milliq, 72-vjeçar, jeton në fshatin Palaj të Obiliqit, që shtrihet në zonën qendrore të Kosovës të ndotur nga termocentralet.

Por, pluhuri dhe tymi i qymyrit, tani nuk është shqetësimi i parë i përditshëm për të.

“Tërë këtë verë ishte shumë nxehtë, nuk kishte shi. Nuk guxuam t’i hapim dyert dhe dritaret nga era e keqe”, tregon pensionisti.

Deponia e Mirashit, rreth 500 metra larg shtëpisë së Sërxhanit, është vendi më i madh i hedhjes legale të mbeturinave në Kosovë, ku grumbullohen mbetje nga së paku gjashtë qytete, apo rreth 160 mijë tonë në vit.

E ndërtuar në vitin 2006, jashtë standardeve, deponia ka tejkaluar kapacitetet dhe kohën e operimit.

Sipas raportit më të ri të Kompanisë publike për Menaxhimin e Deponive të Mbeturinave (KMDK) të vitit 2022, kjo deponi paraqet “rrezik permanent për mjedisin; rrezikim të aseteve shtetërore, por rreziku më i madh është se mund të vijë deri te rrezikimi i shëndetit dhe te humbja e jetës së njerëzve në atë mjedis”.

Ajo është vendosur në një gropë të mbetur nga mihja e qymyrit dhe në një pozitë më të ulët se një liqen në afërsi, dhe shkaktohen përmbytje graduale.

“Problemi me ujërat e zeza në këtë deponi është jashtë kontrollit për shumë vite meqë pika e grumbullimit të ujërave të zeza është përmbytur”, thotë Dardan Velija, që udhëheq Kompaninë publike për Menaxhimin e Deponive të Mbeturinave (KMDK).

 

“Është dashur të intervenohet me kohë, gjë që nuk është bërë dhe jemi ku jemi… Ka pasur mungesë të investimeve, ka pasur keqmenaxhim të gjatë në këtë sektor, ka pasur planifikim të mangët”, thotë Velija.

Problem tjetër, sipas tij, është lirimi i gazrave të shumta të patrajtuara nga deponia, që përbëjnë rrezik për ndezje zjarresh.

Në raportet vjetore të kësaj kompanie publike, vazhdimisht është shprehur shqetësim se deponia mund të shkaktojë edhe ndotjen e ujërave nëntokësore në fshatrat përreth.

Bashkimi Evropian ka kërkuar nga Kosova disa herë që kjo deponi të mbyllet dhe të rehabilitohet me urgjencë për shkak të “ndikimit negativ në mjedis”.

Me gjithë problemet evidente, as KMDK-ja e as Qeveria e Kosovës deri më tani nuk kanë prezantuar ndonjë plan publik apo afat kohor për mbylljen e kësaj deponie.

“Përderisa nuk krijohen kapacitetet e reja (deponuese), është e pamundur praktikisht të mbyllet”, shprehet Velija.

Sipas tij, në plan kanë intervenime urgjente në Mirash derisa të ndërtohet deponia e re me ndihmën e fondeve të BE-së dhe Qeverisë gjermane, që mund të nisë vitin e ardhshëm.

Banka Gjermane për Zhvillim (KFW) si zbatuese e projektit për deponitë, thotë për REL-in se Mirashi nuk është subjekt i drejtpërdrejtë i investimeve, por se janë duke analizuar vende alternative si deponi për të “reduktuar barrën e Mirashit”.

Përveç Mirashit, në Kosovë ekzistojnë edhe shtatë deponi shtetërore mbeturinash, shumica prej të cilave po ashtu kanë nevojë, qoftë për intervenime apo edhe mbyllje, për shkak të tejkalimit të kapaciteteve.

Agjencia për Mbrojtjen e Mjedisit i përshkruan ato si ndër “burimet kryesore të ndotjes së tokave në Kosovë”.

 

“Grumbullim, deponim dhe varrosje”

Tahir Krasniqi nga Qendra për Edukim dhe Zhvillim të Mjedisit (CEDE) thotë se menaxhimi aktual i mbeturinave në Kosovë është problematik për shkak se të gjitha mbeturinat, pa dallim, grumbullohen dhe hidhen nëpër deponi dhe më pas mbulohen me dhe.

“Nuk ka ndërmjet këtij modeli linear ndonjë formë qarkulluese që të vihen në funksion mbeturinat që riciklohen ose që mund t’i ripërdorim më tutje”, thotë Krasniqi.

Ndonëse nuk ka vlerësim të saktë zyrtar, të dhënat e Agjencisë së Statistikave në Kosovë thonë se niveli i riciklimit të mbeturinave në Kosovë është rreth 5 për qind.

Ndarja dhe riciklimi bëhet kryesisht në sisteme joformale dhe nga sektori privat.

“Hedhim çfarëdo që bëhet, pampersa [pelena], letra, shishe, por jo nga ushqimi, asgjë nuk hedhim në shportë. Të gjitha tjerat (i hedhim në shportë)”, thotë Raza Krasniqi, banore e fshatit Breznicë në Obiliq.

“Përpara e gjuanim nëpër lumenj e nëpër… sepse nuk ka pasur shporta. E gjuanim në lumë, e merrte uji”, shton ajo.

 

Shërbimi i grumbullimit të mbeturinave në Kosovë është përmirësuar në vitet e fundit dhe tani mbulon mbi 90 për qind të territorit.

Por, hedhja ilegale e bërllokut vazhdon të jetë e pranishme me afër 400 deponi ilegale të mbeturinave nëpër gjithë Kosovën.

Një raport i shtatorit të vitit 2024, i quajtur “Anketa botërore e rrezikut”, nga Lloyd’s Register Foundation, e listoi Kosovën si vendin e tretë në botë me nivelin më të ulët të ndarjes së mbeturinave në shtëpi.

Duke iu përgjigjur pyetjes së anketës se a bëhet ndonjë lloj ndarjeje e mbeturinave para hedhjes nga shtëpia, 84 për qind thanë se jo.

Më keq se Kosova u listuan vetëm dy vende të Afrikës – Gaboni dhe Bregu i Fildishtë.

Në dhjetëshen më të keqe janë edhe dy vendet e Ballkanit Perëndimor – Mali i Zi dhe Shqipëria.

“Po të mos i hidhnim qeset plastike (në vendgrumbullim) dhe najlonin, mbase do të ishte ndryshe të jetonim këtu, nuk do të kundërmonte aq shumë”, thotë Sërxhani në Palaj të Obiliqit, teksa ankohet për erën e plastikës që ndonjëherë merr flakë në deponinë e Mirashit.

Pensionisti thotë se vetë mundohet të bëjë ndarjen e mbeturinave në plastikë e metale, por nëse ndonjë person privat nuk i merr, “atëherë kamioni i grumbullimit i hedh të gjitha në një vend”.

“Çfarë të bëj? Nuk mund t’i them mos i hidh. E di që duhet të shkojë për riciklim, por nuk vjen ndonjë kamion i veçantë”, thotë ai me nervozë, teksa bën gati shportat për grumbullim e radhës që bëhet çdo të premte.

 

Panorama e turizmit e ndotur nga mbeturinat

Për dallim nga Kosova, Shqipëria, një prej vendeve me rritjen më të madhe të numrit të turistëve në Evropë, provoi një zgjidhje tjetër për menaxhim më efikas të mbeturinave.

Nga viti 2016, Shqipëria planifikoi ndërtimin e tre inceneratorëve (djegës) për të kontrolluar mbetjet dhe për të prodhuar energji. Mirëpo, projekti shpejt u përfshi në skandale dhe hetime për korrupsion të nivelit të lartë.

Nga ajo që u quajt “afera e inceneratorëve”, u dënua me burgim edhe ish-ministri i Mjedisit, Lefter Koka. Akuzat e dala nga afera, tani po trajtohen edhe në Gjykatën e Posaçme të Apelit në Shqipëri.

Pronat janë sekuestruar dhe vetëm njëri prej inceneratorëve është në funksion, ndërsa dy të tjerët kanë mbetur thjesht deponi klasike.

Lavdosh Ferruni, ekspert i mjedisit, thotë se futja e inceneratorëve si “zgjidhje” dekurajoi praktikën e riciklimit, që më 2021 llogaritej të ishte rreth 18 për qind.

“Është një faktor që ndikoi në ecjen mbrapa në [fushën e menaxhimit të mbeturinave]”, thotë ai.

Në fshatin Kallëm i Madh në Fier, banorët thonë se ndërtimi i inceneratorit që nuk punon, vetëm sa i ka ndotur tokat bujqësore përreth, meqë deponia e mbeturinave po rritet dita-ditës.

Ledion Buzi që po korrte misrin e mbjellë në arën ngjitur me deponi, thotë se për pak kohë, toka mund t’i mbetet djerrinë.

“Ndotja e ajrit te bima ndikon shumë. Ndotet ajri, ndotet uji i vaditjes”, thotë ai.

 

Aktualisht, problemet me mbeturina në Shqipëri janë të ngjashme me fqinjët ballkanikë, veçse pasojat ndihen edhe në ujërat e shumtë të vendit.

Rreth 4 kilometra nga resortet e bukura të Kepit të Redonit, një plazh i vogël skaj detit Adriatik, në Perëndim, ku vendasit mbajnë mend të jenë larë më herët, tani është i mbuluar me mbeturina.

Aty është grykëderdhja e lumit Ishëm i cili, përveç ujit, shkarkon edhe shumë mbetje, përfshirë plastikë, rroba, metale e madje edhe mbetje medicinale.

 

“Dita-ditës vijnë mbeturina më shumë. Gjithnjë ka ardhur duke u shtuar pisllëku”, thotë peshkatari Nazmi Canameti, për të cilin peshkimi është mënyra e vetme e sigurimit të jetesës.

“Të gjitha pisllëqet që i sjell lumi, hyjnë në det. Në det i kapim me rrjeta, grisen rrjetat dhe peshku largohet”, ankohet Canameti që jeton në fshatin e afërt, Likmetaj.

Lumi Ishëm mbushet nga burime ujore që përshkojnë Tiranën, kryeqytetin e Shqipërisë, dhe disa qytete të tjera, më të vogla.

Organizata “River Cleanup” , më 2022, e kishte quajtur këtë lumë “një nga më të ndoturit në Evropë”, pasi shkarkon rreth 700 kilogramë mbetje plastike në det çdo vit.

I rritur skaj Ishmit, Lulzim Baumann thotë se lumi iu bë inspirim për t’u bërë studiues dhe aktivist për mbrojtjen e mjedisit.

“Pesëmbëdhjetë vitet e fundit, lumi i Ishmit është totalisht i vdekur, nuk ka asnjë lloj aktiviteti”, thotë Baumman.

Duke dashur të krijojë një zgjidhje praktike për Ishmin, ai ka nisur të punojë në një qendër edukuese dhe ndarëse të mbeturinave për riciklim, në afërsi, që pritet të përfundojë këtë vit.

“Ne kemi filluar të grumbullojmë plastika përgjatë basenit të Ishmit, kështu që automatikisht e kemi krijuar një kontribut pozitiv, shumë pak nga ajo që unë e kam vizion, që të pastrohet gjithë Ishmi”, thotë ai.

Ministria e Mjedisit në Shqipëri deri më tani nuk u është përgjigjur pyetjeve të REL-it në lidhje me menaxhimin e mbeturinave në vend.

 

Mbeturinat që marrin zjarr në Mal të Zi

Në mes të dy fqinjëve që kanë telashe me mbeturina, qëndron Mali i Zi, që kishte shpallur veten shtet ekologjik me Kushtetutë.

As ky shtet nuk qëndron më mirë sa i përket menaxhimit të mbeturinave apo riciklimit.

Telashe të mëdha në vendin turistik, dhe me aspirata për t’u anëtarësuar në Bashkimin Evropian sikurse Shqipëria e Kosova, paraqesin deponitë e shumta ilegale nëpër gjithë territorin.

Njëra ndër to, e quajtur Mostina pranë Rozhajës, në verilindje të Malit të Zi, ka dekada që po e helmon mjedisin dhe popullsinë atje.

Në këtë zonë u regjistruan disa vdekje nga kanceri i mushkërive, i cili – sipas banorëve dhe një mjeku vendas – u shkaktua nga tymi i deponisë së djegur shpesh, ndonëse nuk ka të dhëna zyrtare që e bëjnë këtë lidhje.

Në deponinë e Mostinës shpërthen zjarri dhe zakonisht kjo ndodh gjatë natës, thonë vendasit.

Denis Muriq dhe aktivistë të tjerë civilë nga Rozhaja kanë bërë dhjetëra video dhe foto të deponisë së Mostinës në flakë dhe i kanë publikuar ato në rrjetet sociale.

Denisi filloi të luftonte me deponinë ilegale pas rasteve të vdekjeve në familjen e tij.

“Babai im vdiq nga kanceri në mushkëri, si dhe tre xhaxhallarët. Në një periudhë të shkurtër kohore, të gjithë vdiqën relativisht të rinj, deri në moshën gjashtëdhjetë vjeç dhe ky është fundi. Por, një gjë interesante – të gjithë vuanin nga kanceri në mushkëri. Ata nuk kishin histori gjenetike të kancerit më parë”, thotë ai.

Një mjek vendas, Adem Muriq, konfirmon historinë e Denisit.

“Kam punuar për tre vjet e gjysmë në shërbimet paramjekësore në Rozhajë, nga 2019 deri në 2023, dhe qartazi ka pasur një rritje të numrit të rasteve me kancer, veçanërisht, më lejoni të them, te popullata më e re apo e moshës së mesme. Dhjetëra njerëz nga fshatrat përreth kanë vdekur nga kanceri në mushkëri”, thotë mjeku Adem Muriq.

 

Për dekada të tëra, mbeturinat e Komunës së Rozhajës derdhen në Mostinë, legalisht dhe ilegalisht. Rreth gjashtë mijë tonë e gjysmë në vit, sipas të dhënave zyrtare lokale.

Në vitin 2012, administrata lokale e shpalli Mostinën lokacion për deponim të përkohshëm të mbeturinave, për një vit.

Ajsell Kallaç, sekretar për Çështje Komunale në Komunën e Rozhajës sqaron se Ligji i vitit 2012 ka lejuar edhe zgjatjen e periudhës njëvjeçare deri në ndërtimin e qendrës rajonale të deponisë në Berane. Por, në vend të një viti, deponia është e përkohshme tash e 12 vjet.

Deponia e re rajonale, sipas njoftimeve të fundit të Qeverisë, do të ndërtohet në vitin 2025.

Ndërkohë, Mostina është kthyer në një nga pikat “më të errëta” ekologjike në vend.

Aktivistët vendas thonë se aty derdhen të gjitha llojet e mbeturinave, por gomat përbëjnë më shumë shqetësim për ta.

 

Senad Pepiq nga OJQ Eko Gard në Rozhajë, thotë se ka pasur raste kur familje të tëra kanë ardhur atje dhe i kanë djegur ato për të nxjerrë hekurin, të cilin e shesin.

“Shtëpia ime është në këtë luginë. Prapa asaj kodre është deponia. Kur tymi nga deponia arrin te ne, ai e pushton plotësisht këtë lokalitet dhe ne nuk mund të shihemi për shkak të tymit”, thotë Denisi.

Vendasit dhe aktivistët protestuan tri herë në vitin 2024, duke kërkuar mbylljen e deponisë dhe ndërhyrjen e shtetit. Më pas, ministri i Ekologjisë, Damjan Qulafiq, vizitoi deponinë dhe bisedoi me administratën lokale.

“Po shkojmë drejt mbylljes së deponisë së Mostinës deri në fund të vitit dhe t’i sigurojmë Komunës së Rozhajës mjete të caktuara financiare, si ndihmë, që të gjitha mbeturinat që grumbullojnë, t’i çojnë në deponinë legale këtu në Podgoricë, derisa të ndërtojmë një qendër rajonale për menaxhimin e mbeturinave, e cila duhet të vendoset në Bijelo Polje”, tha ministri Qulafiq.

Pas presionit publik, Komuna vendosi mbikëqyrjen e Mostinës, kështu që nga fillimi i shtatorit nuk kishte më zjarre.

Ajsell Kallaç, sekretar për Çështje Komunale në Komunën e Rozhajës pranon se komuna i deponon mbeturinat aty:

“Do të ishte shumë jo e sinqertë nëse do t’ju thosha se këto mbeturina nuk janë hedhur në këtë lokacion”.

E, derisa administrata shtetërore dhe lokale po kërkojnë zgjidhje, qytetarët po bëjnë padi.

Denis Muriq thotë se ka ngritur një padi, ndërsa shumë të tilla po vijnë nga bashkëfshatarët e tij dhe të tjerë.

“Ne jemi në pritje të aktakuzës kundër Kompanisë Komunale për deponimin e mbeturinave, Ministrisë së Ekologjisë dhe Agjencisë për Mbrojtjen e Mjedisit, të cilët të gjithë lejuan që kjo të bëhet, pa asnjë mbikëqyrje të deponisë ilegale”, thotë Denisi.

Mostina, përveç interesave lokale, mund të kërcënojë edhe ato kombëtare.

 

“Nëse nuk e zgjidhim këtë çështje në mënyrën që ju prezantova, Mostina dhe shumë deponi të tjera, që fatkeqësisht janë rreth 340 sosh në Mal të Zi, madje edhe të paligjshme – sipas të dhënave që kemi në dispozicion gjatë përgatitjes së Planit Shtetëror të Menaxhimit të Mbetjeve – të gjitha këto mund të jenë pengesë për hyrjen e Malit të Zi në Bashkimin Evropian”, tha Damjan Qulafiq, ministër i Ekologjisë.

Mali i Zi, shteti i parë ekologjik i shpallur me Kushtetutë në botë, është në fillim të procesit të ndarjes së mbetjeve shtëpiake.

Sipas të dhënave zyrtare nga MONSTAT, Enti i Statistikave të Malit të Zi, rreth 0.3 të mbetjeve u ricikluan në vitin 2023, pesë herë më pak se më 2021.

Kosova, Shqipëria dhe Mali i Zi synojnë të anëtarësohen në Bashkimin Evropian, shumica e vendeve anëtare të të cilit kanë menaxhim më efikas të mbeturinave.

Sipas direktave të BE-së, secili shtet duhet të riciklojë të paktën 50 për qind të mbeturinave deri më 2030.

rel

BE ende pa vendim për heqjen e masave ndaj Kosovës

BorellBE bën të ditur, se për heqjen e masave ndëshkuese ndaj Kosovës është i nevojshëm pajtimi i të gjitha shteteve anëtare. Kosova këmbëngul në heqjen e tyre.

 

Përfaqësuesi i lartë i BE për politikën e Jashtme dhe Sigurinë, tashmë në largim, Josep Borrell, muaj më parë kishte dhënë një rekomandim për heqjen e masave ndëshkuese ndaj Kosovës, por për marrjen e vendimit duhet dakordimi i të  gjitha shteteve anëtare. Aktualisht mbetet e paqartë, nëse do të ketë vendim në këtë mandat të Komisionit, ndonëse vazhdimisht po diskutohet në grupet punuese të BE-së.

Zëdhënësi i BE-së, Peter Stano përsëriti të premten në një konferencë për medie në Bruksel se masat ndëshkuese ndaj Kosovës, të vendosura në vitin 2023, janë të përkohshme dhe se ato mund të hiqen, varësisht prej veprimeve të Kosovës në terren, sidomos në veri të Kosovës. “Përgjigja është sikurse herën e fundit dhe ҫështja është duke u shqyrtuar në Këshill dhe do të vendoset nga vendet anëtare pa marrë parasysh se kur do të nisin mandatin institucionet e reja”, tha Stano, ndonëse nuk kishte një përgjigje, nëse masat ndëshkuese ndaj Kosovës mund të hiqen para përfundimit të mandatit të Komisionit aktual Evropian, apo do të pritet përbërja e Komisionit të ri.

Kosova: Nuk arsyetohet mbajtja në fuqi e masave ndëshkuese

Nga ana e tyre autoritetet më të larta të Kosovës i kërkojnë me ngulm Bashkimit Evropian heqjen e masave ndëshkuese duke argumentuar se tashmë de-eskalimi në veri të Kosovës ka ndodhur dhe s’ka arsye që të vazhdohet me masa ndaj Kosovës. Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani thotë se “vazhdimi i masave ndaj Kosovës është i padrejtë dhe se vendi i ka plotësuar kushtet që përfundimisht të largohen ato”.

Ndërkohë edhe kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, tha pas një mbledhjeje të qeverisë, se “masat ndëshkuese ndaj Kosovës janë të padrejta”. “Masat, që janë në fuqi ndaj Kosovës, bien ndesh me përpjekjet e rajonit për integrim të përshpejtuar në BE, sidomos edhe në Planin e Rritjes dhe qëllimin e tij. Në anën tjetër po vazhdojmë me përpjekjet tona që të hapim më tepër mundësi në kuadër të dialogut të reformave me BE-në. Në këtë kontekst, kemi përmbushur të gjitha kërkesat e BE-së për heqjen e masave kufizuese dhe këto masa duhet të largohen”, tha kryeministri Kurti.

Pse u vendosën masat ndëshkuese ndaj Kosovës

Masat ndëshkuese që BE-ja vendosi ndaj Kosovës në qershor të vitit të shkuar përfshinë suspendimin e përkohshëm të grupeve punuese për Marrëveshjen e Stabilizim Asociimit, suspendimin nga programi i fondeve për Kosovën, mosftesën e Kosovës në takime të nivelit të lartë përveç takimeve në kuadër të dialogut Kosovë-Serbi dhe mosmiratimin e projekteve nga Fondi për Investime në Ballkanin Perëndimor.

Sipas burimeve diplomatike në Bruksel, një grup përfaqësuesish të vendeve anëtare të Komisionit Evropian, ka kërkuar që të hiqen menjëherë të gjitha masat ndaj Kosovës. Ndërsa, një grup tjetër i vendeve ka kërkuar që BE-ja të ketë qasje më të balancuar ndaj Kosovës dhe Serbisë, duke konkluduar se edhe Serbia nuk ka bërë asgjë për të sjellë para drejtësisë përgjegjësit për sulmin e armatosur në Banjskë të Zveçanit në shtator të vitit 2023 ku mbeti i vrarë një polic i Kosovës.

Qeveria e Kosovës, e udhëhequr nga Albin Kurti, ka ndërmarrë disa veprime në veri , që janë kritikuar nga faktori ndërkombëtar si veprime të pakoordinuara. Qeveria ndaloi përdorimin e dinarit serb, ka mbyllur disa degë të postës serbe, si dhe institucione paralele të Serbisë në Kosovë.  E disa përfaqësues të shteteve anëtare të Komisionit Evropian, thonë se do të ishte kundërproduktive që të hiqen të gjitha masat ndaj Kosovës, pikërisht duke pasur parasysh se autoritetet e Kosovës kanë vazhduar të ndërmarrin masa të njëanshme dhe të pakoordinuara në veri të banuar me shumicë serbe.

dw

“200 euro për me dalë në një emision dy orësh”

tv- Ja si e kuptova se si funksionojnë këto debatet!

 

Në fillim të vitit, kur nuk kisha një punë të rregullt dhe po e merrja veten nga një aksident komunikacioni, më ftoi një person (i respektueshëm) nga njëra prej partive politike.

 

Shumë shpejt doli në temë: a do pranoja që të angazhohesm si ‘analist i pavarur’ në njërën nga emisionet televizive politike? Mund të zgjidhja mes dy studiove televizive dhe pagesa për paraqitje televizive do të ishte 200 euro neto, së paku një paraqitje në javë.

Personi që po ma bënte këtë ofertë nuk kishte llogari në media sociale, dhe nuk kishte si me ditë qëndrimin tim kundër këtyre formateve televizive.

 

Natyrisht nuk pranova, edhe pse për një person të papunë si isha unë, me i mar 200 euro për me dalë në një emision dy orësh e me folë pallavra, pa pas nevojë për asnjë përgaditje, nuk janë pak. Janë së paku 1.000 euro në muaj, e nëse del më shumë se një herë në javë janë mbi 2.000 euro në muaj.

 

Por aty e kuptova më mirë se si funksionojnë këto debatet: ‘analistat e pavarur’ paguhen nga partitë politike, e jo nga studiot televizive, edhe pse mund të ketë përjashtime. Ndoshta ka parti që paguajnë më shumë, varësisht nga fuqia financiare e tyre.

Për këtë arsye shohim aso raste qesharake ku bahen transferet e analistave nëpër studio, ngase partitë vendosin se cili analist në cilën studio përshtatet më shumë.

 

Tash me afrimin e zgjedhjeve, ‘analistat’ mund të bëhen më të sertë, më të zëshëm, ngase fitimi do jetë shumë më i madh.

 

Këto zgjedhje janë edhe garë se kush e ka analistin ma të mirë.

Le të fitojë më i zhurmshi, më i paguari dhe më i padituri.

 

Agron Demi

Trendafilova: Prokuroria, rastin Thaçi e tjerët e përfundon në prill të 2025

TrendefilovaKryetarja e Dhomave të Specializuara të Kosovës (DHSK), Ekaterina Trendafilova, ka deklaruar se Prokuroria e Speciales përfundon rastin për ish-krerët e UÇK-së në prill të vitit 2025.

 

“Data është jo më vonë se prilli i vitit të ardhshëm. Kemi dhjetë akuza për secilin të akuzuar për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit. 153 viktima të përkatësive të ndryshme etnike, shqiptarë, serbë, romë, egjiptianë. Prandaj kemi etni të ndryshme të njerëzve. Dua të sqaroj të gjithëve që janë të interesuar, nuk duhet të mendoni se gjyqtarët po u japin të gjithëve statusin pjesëmarrës, u japin statusin e viktimave të supozuara, dhe kemi kritere të ashpra që duhet të përmbushen në mënyrë që dikush të jetë në gjendje të marrë pjesë në procedura si dëshmitar. I kam detyrat e mia jo vetëm të presidentes por edhe gjyqtares, ajo që më është komunikuar nga Prokuroria është se janë 43 dëshmitarë dhe data e fundit është më 8 prill për t’i dëgjuar. Javën e kaluar, Prokuroria vendosi për t’i larguar 14 dëshmitarë”, tha ajo sot në një konferencë online me gazetarë.

Trendafilova, ka përjashtuar mundësinë e ndikimit në procesin e Speciales, zgjedhja e presidentit të ri të SHBA-ve, Donald Trump. Sipas saj, Dhomat e Specializuara të Kosovës në Hagë nuk janë politike.

rtk

“Kurti, fitore me diferencë”/ A do të ketë nevojë për koalicion? Ja si përgjigjet publicisti Surroi

SuroiNë një intervistë me Grida Dumën për “Top Story”, publicisti Veton Surroi foli për situatën politike në Kosovë.

 

Publicisti Veton Surroi: Jemi në nëntor, zgjedhjet janë në shkurt. Kemi një distancë mes pushtetit dhe opozitës. S’po flas për këtë pushtet por në përgjithësi, cilido pushtet do t’i vlente një opozitë më e fortë. ky është rasti në Shqipëri e Kosovë. Për fat të mirë për Kosovën opozita është e lirë, ka prani të jashtëzakonshme mediatike. Opozita dhe pushteti do ta kenë si detyrë ta identifikojnë mesazhin. Mesazhin se ne do ta ndërtojmë shtetin, do ta shtrijmë sovranitetin në tërë territorin e Kosovës. Është një mesazh që opozita s’ka pse merret me të.

Kjo qeveri me meritat e saj nuk ka lejuar zbrazësi institucionale dhe të sigurisë kur sfida ka qenë që ajo pjesë të shkëputet ose të vendoset në një administrim të veçantë. Për fat të keq ka pasur ide dhe nga Shqipëria, që ajo pjesë duhet vendosur nën kontroll të veçantë. Kanë qenë të tepruara ato insistime. Kemi arritur në një situatë më të mirë të presionit. Hapi i ardhshëm do jetë që në veri të ketë zgjedhje të lira. Në 4 komunat në veri të Kosovës nuk ka pasur zgjedhje të lira ndonjëherë.

Grida Duma: Presim rezultat në Distancë, në favor të Kurtit?

Surroi: Nuk i di shifrat, s’do mend. Nuk e di për koalicionin, ajo varet nga zgjedhjet. Matematika mbi ideologjitë.

Top Channel

Kurti: Jemi të gatshëm për bashkëpunim me administratën e re amerikane

AlbinKryeministri Albin Kurti tha të hënën se qeveria e tij është e gatshme dhe interesuar të vazhdojë bashkëpunimin me administratën e re të Shteteve të Bashkuara ndërsa theksoi se marrëveshja e Brukselit për normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë duhet të zbatohet para asaj të Washingtonit të vitit 2020.

 

“Unë mund të jem përgjegjës për marrëveshjet në të cilat kam marrë pjesë dhe kam pranuar dhe pres të njëjtën gjë edhe nga pala e Beogradit edhe pse ata e shtypin dhe nuk e respektojnë këtë marrëveshje. Le të fillojmë me marrëveshjen e fundit, që është një marrëveshje gjithëpërfshirëse sepse ajo normalizon marrëdhëniet ndërmjet Kosovës dhe Serbisë së paku përmes njohjes de facto”, tha ai.

Shtëpia e Bardhë siguroi një marrëveshje për normalizimin e marrëdhënieve ekonomike ndërmjet Kosovës dhe Serbisë e cila u nënshkrua në shtator të vitit 2020 në praninë e presidentit Donald Trump.

Marrëveshja u nënshkrua disa muaj pas rënies të qeverisë së parë të kryeministrit Kurti i cili nuk u pajtua me kërkesat amerikane për heqjen e tarifave prej 100 për qind ndaj mallrave serbe, që ishin vendosur në nëntor të vitit 2018 si kundërpërgjigje ndaj qasjes së Serbisë ndaj shtetësisë së Kosovës.

Mandati i parë i Presidentit Trump në Shtëpinë e Bardhë u karakterizua nga marrëdhënie të tensionuara me qeverinë e parë të kryeministrit Albin Kurti.

Kryeministri Albin Kurti tha sot pas një vizite në Institutin e Krimeve të Kryera Gjatë Luftës në Kosovë se do të ketë komunikim e bashkëpunim në të ardhmen me presidentin e rizgjedhur amerikan Donald Trump.

“Unë bëj raporte zyrtare, shtetërore dhe politike. Kush i ka raportet me kë më mirë nuk e di atë punë, nuk mund ta them tani, por duhet të presim, të japim pak kohë dhe të ecim përpara”, tha ai duke nënvizuar se qeveria e tij do të punojë me çdo administratë të Shteteve të Bashkuara.

“Presidenti i ardhshëm i Shteteve të Bashkuara të Amerikës që është një njëkohësisht edhe president i kaluar në një letër urimi që i kishte dërguar një pararendësi para kësaj qeverie po ashtu ka vendosur në thelb njohjen reciproke si diçka qendrore për raportet e ardhshme normale midis Kosovës dhe Serbisë dhe ne dëshirojmë, jemi të gatshëm dhe shumë të interesuar ta vazhdojmë këtë bashkëpunim, pse jo ta zgjerojmë dhe thellojmë këtë bashkëpunim i cili shprehët jo vetëm në aspektin diplomatik”, tha kryeministri Kurti.

Presidenti i Serbisë Aleksandar Vuçiç njoftoi ndërkaq të dielën se ka biseduar në telefon me presidentin e zgjedhur amerikan Donald Trump pak ditë pas zgjedhjeve në Shtetet e Bashkuara.

Përmes një video mesazhi të shpërndarë në rrjetet sociale, presidenti serb tha se biseda me zotin Trump ishte e shkëlqyer, domethënëse dhe e përzemërt.

“Shfrytëzova rastin që me dëshirën për të përmirësuar më tej marrëdhëniet tona në të gjitha sferat e jetës shoqërore, shpreha shpresën se ai do të vizitojë Serbinë, sepse Serbia ishte vendi ku mbështetja për Presidentin Trump në këto zgjedhje ishte më e larta në Evropë”, tha ai duke nënvizuar se presidenti i zgjedhur amerikan Donald Trump e falënderoi për mbështetjen e madhe nga populli serb.

Ish presidenti Donald Trump pritet të rikthehet në postin e presidentit amerikan pasi në zgjedhjet e javës së kaluar fitoi përballë kandidates demokrate Kamala Harris.

voa

Ballkani Perëndimor dhe ndikimi i paparashikueshëm i Trumpit

TrumpPresidenti i zgjedhur i Shteteve të Bashkuara, Donald Trump, nuk është i huaj për Ballkanin Perëndimor, e as rajoni nuk është i panjohur për të. Historitë e tyre janë të ndërthurura dhe kanë krijuar tashmë terren për një marrëdhënie të paparashikueshme përpara.

 

Trump, republikan, i cili ka shërbyer si president edhe nga viti 2017 deri më 2021, ka fituar zgjedhjet e 5 nëntorit kundër kandidates demokrate, Kamala Harris.

“Sinqerisht, kjo ishte lëvizja më e madhe politike e të gjitha kohërave. Nuk ka pasur kurrë diçka të tillë në këtë vend, e ndoshta edhe më gjerë”, ka thënë Trump natën e zgjedhjeve.

Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, dhe kryeministri Albin Kurti e kanë uruar atë për fitoren.

Kurti ka thënë se “SHBA-ja është një aleate, mike dhe partnere e rëndësishme e Kosovës” dhe se “ne mezi presim të punojmë së bashku për përparim dhe paqe”.

Për “fitoren e jashtëzakoshme” e ka uruar edhe kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, dhe udhëheqës të tjerë të vendeve të Ballkanit Perëndimor, përfshirë presidentin e Serbisë, Aleksandar Vuçiq, i cili ka shprehur besimin se zëri i Serbisë “tani do të dëgjohet më mirë”.

“Me [njerëzit e Trumpit] kemi ruajtur marrëdhënie miqësore edhe kur e kanë humbur mandatin dhe kjo tani është një situatë më e përshtatshme për ne”, ka thënë Vuçiq.

Entuziast për fitoren e Trumpit është shprehur edhe kryeministri i Malit të Zi, Millojko Spajiq, i cili në një postim në X ka shkruar se “ditë më të mira” do të vijnë si për Amerikën, ashtu edhe për Malin e Zi.

Ndërsa, presidenti i Republikës Sërpska, Millorad Dodik, i cili favorizon shkëputjen e këtij entiteti nga pjesa tjetër e Bosnjës, ka thënë se fitorja e Trumpit “është edhe fitorja jonë”.

Administrata e mëparshme “ishte e padrejtë me ne”; nën udhëheqjen e Trumpit, presim që ajo të jetë më objektive, ka thënë Dodik – i sanksionuar nga SHBA-ja për rrezikimin e Marrëveshjes së Dejtonit për Paqe.

Reagimet e tilla për Vesko Garçeviqin, profesor i Praktikës së Marrëdhënieve Ndërkombëtare në Universitetin e Bostonit, ishin të pritshme. Për më tepër, thotë ai, ekziston prej kohësh një qasje proaktive e disa liderëve ballkanikë për të forcuar pozitat e tyre dhe për të luajtur rol në formësimin e politikës amerikane ndaj Ballkanit.

“Dy shtete të rajonit, Serbia dhe Shqipëria, i kanë ofruar hapësirat e tyre për investime nga rrethi i ngushtë i Trumpit, duke shpresuar se një gjë e tillë do t’u ndihmojë të merren me administratën Trump në të ardhmen”.

“Kur bëhet fjalë për Serbinë, ajo beson se kjo administratë do t’i ndihmojë ta adresojë çështjen e Kosovës. Shqipëria, ndërkaq, përpiqet ta pozicionojë veten si një nga shtyllat – së bashku me Serbinë – e qasjes së ardhshme amerikane ndaj Ballkanit”, thotë Garçeviq për programin Expose të Radios Evropa e Lirë.

Dhëndri i Trumpit, Jared Kushner, i cili ka shërbyer edhe si këshilltar në administratën e tij, planifikon të ndërtojë hotele luksoze në Shqipëri dhe Serbi.

Edhe djali i madh i Trumpit, Donald Jr., ka darkuar këtë vjeshtë me biznesmenë në Beograd, për të diskutuar mundësitë për investime.

Për Garçeviqin, janë të njohura tendencat e Trumpit për të prioritetizuar interesat amerikane përmes marrëdhënieve dypalëshe.

“Trump nuk do ta harmonizojë qasjen e Amerikës me Bashkimin Evropian, nëse beson se qasja individuale, qasja dypalëshe i sjell përfitime më të mira. Ai do t’i shtyjë gjërat përpara, pavarësisht se çka mendon BE-ja”, thotë ai.

David Kanin, profesor i Studimeve Evropiane në Universitetin Johns Hopkins në Uashington, thotë për Exposenë se administrata e parë e Trumpit ka qenë proserbe dhe se zyrtarët serbë janë ndier të respektuar prej tij.

Ndonëse thekson se presidenti i zgjedhur është i paparashikueshëm, ai pret që kjo marrëdhënie të vazhdojë.

Thotë se investimet në Shqipëri për të do të jenë të rëndësishme, ndërsa forcat populiste në Maqedoni të Veriut dhe në Mal të Zi do të përshtaten me kërkesat e tij, për t’i maksimizuar përfitimet e tyre.

“Humbësit, si gjithmonë, janë klientët e Amerikës: boshnjakët dhe kosovarët. Por, për këtë nuk duhet të fajësohet vetëm Trumpi. Ne kemi 30 vjet që i detyrojmë boshnjakët dhe kosovarët të bëjnë lëshime ndaj kundërshtarëve të tyre – qysh nga Marrëveshja e Dejtonit”, thotë Kanin.

Kanin shton se boshnjakët janë tani të humbur dhe pa mbrojtës, duke supozuar se Trump do të vazhdojë të mbetet, siç thotë, proserb.

Ai vë në dukje se kroatët e Bosnjës mund t’i rinovojnë përpjekjet për një entitet të tretë dhe boshnjakët të dobësohen prej kësaj. Për Kosovën thotë se, prej kohësh, nuk po i shkonte mirë në aspektin ndërkombëtar.

“Albin Kurti mund t’i fitojë zgjedhjet në Kosovë, por jashtë vendit është shumë jopopullor. Tani ai do të përballet me Shtetet e Bashkuara, të cilat mund të jenë edhe më të prira për ta ndihmuar Vuçiqin me politikat e tij ndaj Kosovës”, thotë Kanin.

Gjatë administratës së parë Trump, Kosova dhe Serbia kanë arritur një marrëveshje për normalizimin e marrëdhënieve ekonomike, por shumica e pikave të saj kanë mbetur pa u zbatuar.

Në atë administratë ka pasur edhe zyrtarë që kanë folur për shkëmbimin e territoreve mes Kosovës dhe Serbisë – si mundësi për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve mes tyre – por edhe për tërheqjen e trupave amerikane nga Kosova.

 

Kanin thotë se gjasat për t’u rikthyer si ide i ka më shumë kjo e fundit.

“Shkëmbimi i territoreve nuk do të rikthehet në të njëjtën mënyrë si përpara, sepse aktorët kanë ndryshuar – së paku njëri prej tyre. Marrëveshja është folur në kuadër të një pajtimi mes [ish-presidentit të Kosovës, Hashim] Thaçi, dhe Vuçiqit, të cilët i kanë besuar njëri-tjetrit. Problemi tani është se mes Kurtit dhe Vuçiqit nuk ka bashkëpunim. Ndaj, besoj se marrëveshja mes tyre nuk ka gjasa”, thotë Kanin.

Por, ndryshe nga ai mendon Garçeviq. Sipas tij, ideja e shkëmbimit të territoreve mund të rishfaqet shpejt në agjendën e SHBA-së.

“Mendoj se SHBA-ja nuk do të dojë një krizë tjetër në Ballkan. Ajo do të përpiqet ta mbyllë edhe krizën në Ukrainë, për t’u përqendruar te Kina dhe kriza e saj potenciale me Tajvanin. Nëse i marrim parasysh të gjitha ato që Trump i ka thënë gjatë fushatës presidenciale, mendoj se Kina do ta marrë pjesën më të madhe të kohës, kur bëhet fjalë për agjendën e politikës së jashtme”, thotë Garçeviq.

Të dy bashkëbiseduesit e REL-it thonë se sfidat për Kosovën do të jenë më të theksuara sidomos nëse Richard Grenell merr pozitën e sekretarit amerikan të Shtetit apo ndonjë pozitë tjetër të lartë në administratën e re Trump – gjë që tashmë është përfolur.

Në vitin 2020, kryeministri i Kosovës, Kurti, e ka akuzuar Grenellin, i cili atëkohë ka qenë përfaqësues i Shteteve të Bashkuara në dialogun Kosovë-Serbi, për “përfshirje të drejtpërdrejtë” në rrëzimin e Qeverisë së tij.

 

Grenell ka thënë se Kurti është antiamerikan.

Përballë sfidave të brendshme, luftës në Ukrainë, konflikteve në Lindjen e Mesme e të tjera, ka edhe analistë që argumentojnë se administrata e re e Trumpit mund t’i injorojë zhvillimet në Ballkan dhe kështu t’i mundësojë Rusisë ta zgjerojë ndikimin e saj.

Një prej tyre është Cody McClain Brown, profesor në Universitetin e Zagrebit.

“Nëse Rusia përpiqet të ndikojë më shumë në Serbi dhe në Mal të Zi, situata në Bosnje dhe Hercegovinë mund të bëhet më e paqëndrueshme. Kur bëhet fjalë për Kosovën, qëndrimi i Trumpit do të vazhdojë të rrijë pezull. Ai mund ta mbështesë Serbinë për ta rimarrë Kosovën, por është vështirë të dihet, pasi nuk shpreh opinione të fuqishme për këtë çështje”, thotë Brown.

Bashkimi Evropian, ku mëtojnë anëtarësimin të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor, po shtrëngohet gjithashtu për kthimin e Trumpit. Zyrtarët e tij e kanë uruar atë, por në të kaluarën kanë shprehur jo rrallë shqetësime për politikën e tij të jashtme.

Analistët thonë se në muajt e parë të vitit të ardhshëm e andej, do të bëhet e qartë nëse taktikat e Trumpit do të çojnë në zhvillime pozitive në Ballkanin Perëndimor, do t’i shtojnë armiqësitë apo do ta lënë atë, thjesht, në një gjendje amullie.

rel