Pasi që Mickoski deklaroi që gjuha shqipe nuk po rrezikohet dhe nuk i pengon askujt, atëherë partia e mbështetur nga zoti Kurti VLEN dhe deputetit te LV Bekim Qoku, të iniciojë që sipas shembullit të gjuhës serbe në Kosovë të vendoset edhe gjuha shqipe në Kushtetutën e RMV-së.

“Menjëherë pas plotësimit të kushteve, do të hapet klasteri i parë i negociatave me Shkupin”, theksoi eurokomisari Oliver Varhelyi në debat në Parlamentin europian.

Ai thirri që vendi shpejt dhe me vendosmëri të veprojë pas raportit të skriningut për klasterin e parë, që janë Fondamentet.

Duke folur për vendet kandidate, Varhelyi theksoi se Komisioni Europian do ta përkrahë qëllimin e Shqipërisë për t’i përfunduar negociatat deri në 2027, por duke folur për Maqedoninë ai e përmendi ndryshimin e Kushtetutës.

“Maqedonia e Veriut vazhdon të ketë ambicie të mëdha për të përparuar në negociatat aderuese, por tani duhet t’i miratojë ndryshimet kushtetuese që të përparojë në procesin negociues”, tha Oliver Varhelyi.

 “Askush nuk është kundër gjuhës shqipe, as në Maqedoni, askush nuk është kundër. Kjo është një temë artificiale. Është një temë që po mundohen ta imponojnë”. Kështu deklaroi kryeministri i Maqedonisë së Veriut, Hristijan Mickoski, duke folur për përdorimin e gjuhës shqipe në Maqedoninë e Veriut dhe për ligjin për gjuhët. Ai theksoi se gjuha shqipe nuk po rrezikohet në këtë shtet.

“Më besoni, këtu nuk bëhet fjalë për shqetësim, askush nuk është kundër gjuhës shqipe, përkundrazi ja unë jam kryetar i Qeverisë, askush nuk është kundër, as në Maqedoni, kjo është një temë artificiale. Kjo nuk është temë e cila dikujt i pengon ose nuk I pengon, kjo është një temë që po mundohen ta imponojnë po këto hije nga e kaluara se nuk kanë temë tjetër, më besoni”, deklaroi Mickoski për “Prime” në RTK.

Tutje ai tha se ‘Ligji për Gjuhët’ për pesë vite ka qëndruar në sirtarët e Gjykatës Kushtetuese dhe pikërisht tani në qeverisjen e tij kjo temë po kthehet në në rend dite.

“Epo, pikërisht kjo është pyetja, se si këta të njejtit gjyqtarë kushtetues, të votuar nga shumica e mëparshme e LSDM-së dhe BDI-së, i kanë mbajtur të gjithë këto në sirtar për 5 vjet dhe tani papritmas kur erdhi një qeveri e re, një qeveri pro-evropiane, nje qeveri reformatore, op atë e nxorrën ne siperfaqe, perndryshe nuk e di a njihni antropologjinë për ligjin e gjuhëve, dhe kjo që sot është para Gjykates kushtetuese, unë pyeta pak dhe u interesova. Ajo që sot eshtë përpara Gjykatës Kushtetuese janë praktikisht tre nene nga ligji për përdorimin e gjuhëve që kanë të bëjnë me kontestet para gjykatave”, deklaroi kryeministri maqedonas.

Mickoski tha se përdorimi i gjuhës shqipe në Maqedoni të veriut nuk po rrezikohet. Madje duke folur për një rast specifik, ai theksoi se sa të jetë ai i pari i shtetit “Vallja e Shotës” do të luhet në mes të Shkupit.

“Në Shkup është luajtur edhe Shota edhe Kolo sërbe, është luajtur edhe Qyqeku turk dhe vallja e vështirë maqedonase, dhe do të luhet. I tillë është shteti dhe ne jemi të bashkuar në diversitetin, dhe do të vazhdohet te luhet. Deri sa të jem unë kryetar i Qeverise do te luhet se në atë mënyrë ne afrohemi e jo të ndahemi”, deklaroi ai.

I pyetur për letrën e Ali Ahmetit që i dërgoi atij rreth heqjes së mekanizmave mbrojtës për komunitetet dhe ndryshimet në Ligjin për përdorimin e gjuhëve, Mickoski tha se Ahmeti i kërkoi atij që t’i urdhërojë gjykatësit kushtetues të mos e bëjnë atë.

“Thelbi i letrës së tij është: po të drejtohem Hristijan t’u thuash gjykatësve kushtetues të mos e votojnë këtë që është në rend dite në Gykatën kushtetuese. Së pari, nuk i njoh, do e përsëris. Së dyti, ai dhe bashkëpunëtorët e tij i kanë votuar, nuk i kam votuar unë. Ai ishte deputet në Parlament dhe ai i ka votuar. Si mundet unë t’u them gjykatësve kushtetues të cilët nuk I njoh fizikisht”, tha ai.

Mickoski: Çdokush që nuk ka shkelur ligjet maqedonase është i lirë të kalojë kufirin

Duke folur për marrëveshjen për pika të përbashkëta kufitare Kosovë-Maqedoni, Mickoski u pyet se a do të ketë ndalesa për veteranët e UÇK-së bazuar në fletarrest të serbëve.

Kryeministri maqedonas deklaroi se çdokush që nuk ka shkelur ligjet dhe Kushtetutën e Maqedonisë së Veriut, është i lirë të tranzitojë, të kalojë, e të qëndrojë aty.

“Prioriteti kryesor është respektimi i ligjeve maqedonase dhe Kushtetutës së Maqedonisë. Ata persona që nuk i kanë respektuar ligjet dhe Kushtetutën maqedonase, pavarësisht qytetarë apo shtetas të kujt janë, kanë arsye të shqetësohen kur tranzitojnë ose qëndrojnë në Maqedoni. Gjithçka tjetër për ne nuk është temë bisede”, tha ai në RTK.

Mbledhja ndërqeveritare ishte jashtëzakonisht cilësore

Kryeministri maqedonas tha se mbledhja ndërqeveritare mes Kosovës dhe Maqedonisë së Veriut ishte jashtëzakonisht cilësore dhe se pas kësaj mbledhjeje do të ketë shumë gjëra pozitive dhe të bukura, veçanërisht në planin e ekonomisë.

“Jam i bindur se së bashku mund të punojmë më shumë dhe nëse punojmë më shumë bashkë, jam i bindur se do të jemi më të suksesshëm dhe do të arrijmë rezultate më të mira përballë vendeve të treta”, u shpreh Mickoski.

Ai mes tjerash tha se pret që mes të dyja vendeve të intensifikohen bashkëpunimet në fushën e energjisë.

“Prioriteti ynë i ardhshëm do të jetë ndërtimi i interkonjektorit me Kosovën, dhe kështu mund të realizojmë një komunikim jashtëzakonisht cilësor në këtë drejtim. Respektivisht, një pjesë e gazit do përfundojë në vendin tone dhe një pjesë do të përfundojë këtu në Kosovë, duke marrë parasysh që përdorimi i gazit këtu është shumë më i ulët. Pse është kështu? Supozoj për shkak të sasive të mëdha të qymyrit, por kini parasysh që nga 01.01.2026, për shkak të Planit të Rritjes, të gjitha kompanitë që eksportojnë në BE do të duhet të përdorin energji elektrike që prodhohet nga burime të ashtuquajtura energji të gjelbër”, deklaroi Mickoski.

Mickoski: Incidenti i presidentes Osmani në aeroportin e Shkupit nuk ishte i pari

Duke folur për incidentin e presidentes së Kosovës Vjosa Osmani në aeroportin e Shkupit, kryeministri maqedonas tha se ky nuk ishte rasti i parë dhe se në njejtin aeroport presidentja ka kaluar një sërë incidentesh.

“Ky nuk është incidenti i parë. Ishte pjesë e një sërë incidentesh që pikërisht e njëjta gjë i ndodhi presidentes në të njëjtin vend në të njëjtin aeroport, në disa raste edhe më parë. Nuk e di nëse e keni këtë informacion” tha ai.

Tutje, Hristijan Mickoski theksoi se politikanët duhet të respektojnë masat dhe ligjet e vendeve ku udhëtojnë.

“Në veçanti, unë, kryeministri i vendit tim, nuk kaloj kurrë nga Terminalin VIP, thjesht shkoj si të gjithë pasagjerët e tjerë, i nënshtrohem të gjitha kontrollet e tjera të aeroportit, njejtë veprojnë zëvendëskryeminstrat dhe Presidenti i Shtetit. Këtë nuk e them rastësisht, po e them sepse është rregull i bashkëpronarit të aeroportit, pra i kompanisë franceze Airport Dipari, e cila është bashkëpronare e Turkish Tav, që është operatori zyrtar i aeroporti tonë. Dhe nëse shkoni atje tani, ata do të ju thonë se këto janë rregullat e tyre”, deklaroi kryeministri maqedonas.

“Nëse autoritetet e sigurisë së aeroportit thonë se do të ketë një kontroll, ju duhet ta kaloni atë proces kontrolli. Kur udhëtoni me një çarter, piloti i çarterit vendos nëse do të kaloni apo jo përmes kontrollove të sigurisë. Por kur kaloni me një linjë pasagjerësh komercialë, pra një fluturim komercial, është e detyrueshme”, shtoi ai.

rtk

Midis besimtarëve të kulteve të praktikuara, vështirë se mund të ketë dallime të tjera përveçse atyre të përkohshmeve. Por tani situata ndryshoi, pasi para lindjes së Lëvizjes së Turqve të Rinj, njëfarë ndjesie aristokratike e Islamit ia doli që ta ngrejë një barrierë të vërtetë midis shumicës së myslimanëve dhe të krishterëve. Pretendimi i zakonshëm është se myslimanët e bëjnë dallimin ndërmjet jobesimtarëve që në fakt në historinë e tyre i kanë pasur shkrimet e tyre të shenjta, pra të krishterët dhe hebrenjtë dhe të atyre jobesimtarëve që nuk kanë pasur shkrime të shenjta, prandaj këta të fundit për myslimanët janë vetëm paganë dhe asgjë tjetër

Dy gjëra i dallonin plotësisht bektashinjtë (shqiptarë, v.j. Skënder Latifi) e Rumelisë nga të gjitha rendet e tjera të këtyre krahinave. E para ata nuk e kishin ndjenjën e aristokracisë së Islamit. Pra ata kishin qenë shqiptarë edhe para se të ishin myslimanë. Dhe e dyta, çështjet fetare në asnjë mënyrë as nuk e ndanin por as nuk e përçanin popullsinë e Maqedonisë dhe Shqipërisë në përpjekjet dhe luftën e tyre për zgjidhjen e çështjes kombëtare (shqiptare). Ndërsa në anën tjetër të krishterët joshqiptarë u shpërndanë në një mozaik të ndërlikuar kishash: si të Bullgarisë, Serbisë, bile edhe më keq ndodhi te vllehët të cilët për kishat e tyre kombëtare kërkuan predikues grekë ortodoksë, të cilët përveç kësaj e kishin qëllimin parësor për t’u bërë uniatë njëkohësisht kur Austria dhe Italia kërkonin ta fitonin primatin mbi katolikët shqiptarë.

Dallimi midis besimtarëve të ardhur dhe atyre vendorë

Blloku i besimtarëve nuk ishte i padiskutueshëm dhe qartë dalloheshin grupet turke që dikur erdhën nga Azia dhe qëndruan të patundur në besimin e tyre, por dallimi vërehej në raport me ish-të konvertuarit që gradualisht u shndërruan në besimtarë të vërtetë dhe krejtësisht në fund vinin të konvertuarit e tjerë më të rinj, por të fundit në radhë që e kishin adoptuar vetëm një islamizëm jo të plotë dhe të përzier me gjurmët e besimit të tyre të mëparshëm.

Po i përmendim vetëm grupet kryesore si pomake, fshatarë bullgarë të konvertuar në islamizëm, por që arritën ta ruanin gjuhën dhe zakonet e tyre, shqiptarët myslimanë, të cilët vazhduan të nderonin Shën Nikollën dhe e jetuan të njëjtën jetë si vëllezërit e tyre që mbetën katolikë; pra si shqiptarët myslimanë si ata që mbetën katolikë i kishin adoptuar, madje edhe duke i ekzagjeruar, zakonet myslimane mbi rolin shoqëror dhe izolimin e grave.

Për shembull në Selanik, myslimanët Dönme, pasardhës të Sabataj Cevit, ishin shumë indiferentë në çështjet fetare por edhe gratë e tyre ishin shumë më të lira se ta zëmë të shqiptarëve katolikë. “Kleri” mysliman që administronte këto grupe të ndryshme nuk mund të mos përshtatej me besimtarët e tyre, sepse shtrohet pyetja se si mund të ruhej ashpërsia e dogmave brenda një diversiteti të tillë? Krahas grupeve të besimtarëve të pastër, të respektueshëm ndaj ligjit, kleri ishte i detyruar të pranonte injorancën dhe indiferencën e grupeve të tjera, shpesh më të mëdha, si dhe besimin e reduktuar në praktika të jashtme… Është për t’u admiruar se si kleri mysliman përkundrazi, predikonte, tolerancë të plotë. Ja dy shembuj tipikë: Bazilika e admirueshme bizantine e Shën Dhimitrit në Selanik, e djegur gjatë luftës, në vitin 1900 iu kushtua adhurimit mysliman. Një qemer i vogël anësor, i ngjitur në narteks, e mbulon një varr, që thuhet se i përket vetë Shën Dhimitrit. Kështu ndodhi që grekët erdhën për të lutur aty, ndonëse kishte kohë që një hoxhë e kishte emëruar veten si sakristan. Ai kishte nisur të shiste bustina të dheut nga varri, duke thënë se ato i shëronin të gjitha sëmundjet. Sipas opinionit publik (e pranoj që nuk e kam parë me sytë e mi), çdo vit, në festën e Shën Dhimitrit, “kleri” mysliman dilte nga xhamia, duke ua liruar vendin priftërinjve ortodoksë që të bënin meshën e shenjtorit.

Ngjarja e dytë ka ndodhur në qytetin e Qypërlisë (Velesit të sotëm), në Vardar, në gjysmë të rrugës mes Shkupit dhe Selanikut. Konflikti midis grekëve ortodoksë helenizues dhe kucovllahëve kishte arritur në pikën e vlimit, sidomos me legalizimin nga Porta e Lartë të një peshkopi ortodoks rumun të njohur si Firmilian. Kisha greke e trajtoi këtë disidencë si herezi, si filetizëm dhe peshkopi grek i Qypërlisë para Ditës së Gjithë Shenjtorëve i paralajmëroi të njohurit ortodoksë rumanishtfolës të dioqezës së tij, të cilët akoma nuk ia kishin dalë që ta themelonin kishën e tyre si një kishë e veçantë, që nëse nuk ktheheshin në grigjën kombëtare, atëherë emrat e tyre do të hiqeshin nga lista, leximi i të cilëve u paraprite lutjeve për të vdekurit. Mirëpo, kucovllehët nuk u dorëzuan, megjithatë të shqetësuar për të nderuar të vdekurit e tyre, ata u mblodhën në xhaminë e Qypërlisë, ku imami pa përtesë ua lexoi atyre lutjet e shenjta të tyre.

Lëvizja e Turqve të Rinj dhe toleranca fetare            

Siç e pamë midis besimtarëve të kulteve të praktikuara në këtë mënyrë, vështirë se mund të ketë dallime të tjera përveçse atyre të përkohshmeve. Por tani situata ndryshoi, pasi para lindjes së Lëvizjes së Turqve të Rinj, njëfarë ndjesie aristokratike e Islamit ia doli që ta ngritë një barrierë të vërtetë midis shumicës së myslimanëve dhe të krishterëve. Pretendimi i zakonshëm është se myslimanët e bëjnë dallimin ndërmjet jobesimtarëve që në fakt në historinë e tyre i kanë pasur shkrime e tyre të shenjta (librat e shenjta të besimeve monoteiste – S. L.), pra të krishterët dhe hebrenjtë dhe të atyre jobesimtarëve që nuk kanë pasur shkrime të shenjta, prandaj këta të fundit për myslimanët janë vetëm paganë dhe asgjë tjetër. Kështu Turqit e Rinj arritën që ta krijonin një hierarki, ekuivalentin e së cilës e gjeta te myslimanët e Maqedonisë, por me karakter më shumë laik sesa fetar. Tashmë me frymën e re të Turqve të Rinj, besimtari shfaqej si një fisnik, pra si pjesëtar i një kaste të privilegjuar. Ndonëse para kësaj myslimanët dhe jomyslimanët, si nënshtetas të të gjithë perandorisë, jetuan në një shoqëri hierarkike, tani dallimi u vërejt kur Turqit e Rinj ia shtuan hierarkisë së funksioneve edhe një aristokraci të veçantë ku rekrutohej shumica e drejtuesve administrativë dhe ushtarakë, dhe kjo aristokraci, ishte vetëm myslimane. Nën sulltanët, një mysliman në Maqedoni ishte diçka si civis romanus i Perandorisë së lashtë Romake.

Max Choublier

Vijon në numrin e ardhshëm të Shtojcës për kulturë. Përgatiti: Skënder Latifi 

Autori francez, Max Choublier, siç e ka pohuar edhe vetë, ka qëndruar në tokat shqiptare për tetë vjet, gjegjësisht prej vitit 1904 deri më 1912. Në vjeshtën e vitit 1905 ai e kishte vizituar Teqenë e Tetovës dhe me këtë rast nuk mungojnë as imazhet nga vizita dhe mikpritja që i është bërë atij në këtë qendër me ndikim në atë kohë. Shkrimi i Max Choublier “Bektashinjtë e Rumelisë” u botua në revistën “Revue des Etudes İslamiques” në vitin 1927. Versioni që po ua sjellim lexuesve është i shkurtuar, ndërsa titujt dhe nëntitujt janë të Skënder Latifit që e ka përgatitur këtë shkrim.

Tetova edhe pas gjoja investitorit „Austriak“ dhe rritjes së çmimeve për mbeturinat dhe ujin, vazhdon të jetë qyteti i papastër dhe ka probleme me furnizim me ujë të pijshëm edhe pse gjendet pranë burimeve të malit Sharr!

Siç mund të shihni në fotografinë më lartë , këto pamje janë të përditshme në qytetin e Tetovës.

Organet kompetente vazhdojnë ti akuzojnë qytetarët  për papastërtinë e qytetit!

Doktori politikan, drejtor i Izet Mexhitit, mahnit botën me “studimin e tij klinik”, politik, duke njoftuar opinionin se ka ulur për tre herë vdekshmërinë e fëmijëve për vetëm katër muaj, prej kur është emëruar drejtor i klinikës per semundje të fëmijëve në Shkup.

Studimet klinike, për të cilët mjeksisë së zhvilluar perëndimore i duhen 3 deri në 10 vite, për të dhënë rezultate të besueshme që ndihmojnë në hartimin e politikave dhe përmirësimin e shëndetit të fëmijëve, doktori sharlatan i bëri vetëm për 4 muaj, duke arritur rezultate “të mahnitshme”.

Mjekësisë së zhvilluar perëndimore, e cila për fat të keq nuk ka ministra të shëndetësisë si Arben Taravari dhe politikanë si Izet Mexhiti, i duhen disa muaj deri një vit vetëm për fazën e përgatitjes dhe planifikimit… plus 2-5 vjet për mbledhjen e të dhënave klinike (monitorimi i popullatës së fëmijëve, identifikimi i faktorëve që ndikojnë në vdekshmëri)… plus dy vite për analiza statistikore dhe publikimin…

Por doktorit i mjaftuan vetëm 4 muaj si drejtor, për të bërë çudira! Imagjinoni po të bëhej ministër…! Afrim Fanda

Memedi: Nga periudha që jam emëruar drejtor është ulur për tre herë numri i vdekjeve të fëmijëve

Drejtori i Klinikës për sëmundje të fëmijëve, Rexhep Memedi, përmes një njoftimi në rrjetet sociale ka thënë se informacionet që rrjedhin jozyrtarisht nga Klinika e Fëmijëve shpesh kanë tendencë politike dhe për informatorët nuk ka rëndësi jeta e fëmijëve por karrigia e drejtorit. Kjo pason pas tre vdekje në një periudhë kohore në Klinikë.

Memedi ka publikuar një tabelë me shkallën e vdekshmërisë në Klinikën e Fëmijëve në vitet e fundit, e cila sipas tij ishte tre herë më e lartë krahasuar me këtë vit. Sipas drejtorit, në muaj ka pasur mesatarisht 9 vdekje.

Në këtë tabelë qartë është e dukshme se në vitet e kaluara, kur në pushtet dihet kush ka qenë- vdekshmëria në Klinikën e fëmijëve ka qenë deri edhe 3 herë më e lartë në krahasim me këtë vit! Ka pasur mesatarisht deri 9 vdekje në muaj!

Për këto informacione zyrtare dhe të tjera, javën e ardhshme do ta njoftoj opnionin përmes mediave elektronike, në Pres konferencë.

Në këto 4 muaj, sa jam u.d drejtor i Klinikës Univerzitare për sëmundje të fëmijëve, gjatë skanimit të gjendjes në Klinikë kam hasur në shumë probleme të shtresuara me vite të tëra e të pazgjidhura! Disa prej tyre janë defekte me rrezik të lartë, të cilat i kemi adresu me urgjencë dhe tani jemi në fazën e sanimit të tyre.

Opinioni do të jetë i informuar me kohë për të gjitha punimet që jemi duke realizuar në Klinikën e fëmijëve, shkruan Memedi në profilin e tij në Facebook. /Almakos

Autori francez, Max Choublier, siç e ka pohuar edhe vetë, ka qëndruar në tokat shqiptare për tetë vjet, gjegjësisht prej vitit 1904 deri më 1912. Në vjeshtën e vitit 1905 ai e kishte vizituar Teqenë e Tetovës dhe me këtë rast nuk mungojnë as imazhet nga vizita dhe mikpritja që i është bërë atij në këtë qendër me ndikim në atë kohë. Shkrimi i Max Choublier “Bektashinjtë e Rumelisë” u botua në revistën “Revue des Etudes İslamiques” në vitin 1927. Versioni që po ua sjellim lexuesve është i shkurtuar, ndërsa titujt dhe nëntitujt janë të Skënder Latifit që e ka përgatitur këtë shkrim

 
Në Teqenë e Tetovës në vjeshtën e vitit 1905        

Gjatë tetë vjetëve të qëndrimit midis Shkupit, Selanikut dhe Manastirit, nga viti 1904 deri në vitin 1912, kam pasur në shërbim disa gavazë shqiptarë – bektashinj. Ashtu porositesha që t’i merrja me vete në udhëtimet e mia në Shqipëri. Qysh në fillim prej tyre i mësova detajet karakteristike që i dallonin bektashinjtë nga myslimanët e tjerë, pasi ata kurrë nuk bënin lutje në kohët e caktuara, më pastaj ata me dëshirë përziheshin me të krishterët. Emrat e tyre ishin Alids, Ahmed, Ali, Hasan, ose mbanin emra të krishterë, si Nikollas, Kristo e të tjerë. Sa i përket qëndrimit rreth ngrënies së mishit të lepurit, ata nuk dallonin nga myslimanët shiitë… Por familjariteti i menjëhershëm, vëllazëria e vërtetë që i bashkonte bektashinjtë e mi nuk mund të vëreheshin në jetën e qyteteve, përkundrazi gjatë udhëtimeve jashtë tyre atëherë këto veti vëreheshin në çdo moment dhe te çdo pjesëtar bektashi që unë e takoja. Siç dihet fuqia apo pushteti turk në Shqipëri kanë dominuar vetëm nominalisht. Larg turkut, në fshatrat e tij, shqiptari jetonte me armë në krah, pa njohur asnjë autoritet tjetër përveç të prijësit të tij.

Forma e këtij feudalizmi ishte mjaft demokratike, sidomos te krerët e vegjël të cilët komandonin së paku me njëzet apo njëqind pushkë. Ndërsa feudali shqiptar jetonte në kullën e tij katërkëndore, që në fakt ishte më e mbrojtura në fshat, por ai jetonte me të njëjtën mënyrë të jetese ashtu sikur që jetonin edhe vasalët e tij. Dallonin vetëm veshjet e feudalit shqiptar dhe ato ishin paksa më të pasura, më pastaj ai e kishte kalin më të fortë dhe armët e tij ishin shumë më të bukura e të stolisura…

Një mbrëmje, kur mbërrina në Shtip (Maqedoni e Veriut v.j.), ku kisha arsyet e mia për të refuzuar mikpritjen që ma afroi beledia myslimane, por edhe fisnikët e krishterë, unë megjithatë, e dëgjova gavazin tim dhe shkova te njeriu që pretendohej se ishte përfaqësuesi i Haxhi Bektashit, shenjtorit mbrojtës të udhëtarëve. Trokita në derën e teqesë dhe aty më pritën në mënyrë të mrekullueshme. Baba, një plak i shëndoshë me mjekër të bardhë, vrapoi të vishte rrobën e tij të leshta… Të nesërmen ai ma vendosi në dispozicion të gjithë komunitetin, duke më treguar parcelat e perimeve të ujitura mirë që ai kultivonte me duart e veta, duke më bërë të shijoja frutat e kopshtit dhe u ndjeva shumë i joshur nga përulësia që ai e manifestoi ndaj meje…Prandaj nga simpatia e fituar, në vijim i vizitova të gjitha teqetë tjera bektashiane, u miqësova shpejt dhe kontaktova me bektashinjtë e Shtipit, dhe të Shkupit në Maqedoni, ndërsa në Shqipëri me ata të Tetovës dhe Prizrenit. Pikërisht në vitin 1909 takova Aliun, Babën, ose siç e quanim ne “Babagjyshin”, nga Teqeja e Tetovës…

Vizitat e mia në teqe gjatë vjeshtës së vitit 1905 zgjatën pesë ditë. Teqeja ishte e mbështjellë me gjethe të zverdhura dhe ajo u ofrua si vendbanimi i qetësisë dhe paqes. Ndërtesat dhe pemishtja ngjitur ishin të rrethuar me mure të larta dhe dera e vetme me pamje nga një ballkon e formonte një tarracë me një korridor të rrethuar nga dy ndërtesa kryesore. Dera e vrimës së portierit zbuloi pesë ose gjashtë pushkë të llojit “Martini-Henry” të vendosura në raft pranë një pushke tjetër të madhe e të vjetër, e cila në fakt nuk përdorej më. Më pas gjithçka ishte relaksim, rregull dhe pastërti. Në të majtë të hyrjes, një pavijon me pamje nga një minare katrore shërbente si dhomë mbledhjesh dhe lutjesh, përballë një shtrati me bar dhe shkurre trëndafili që kufizoheshin me dy pellgje, ndërsa stërqokat e zbutura ishin të palëvizshme dhe thuajse ishin thelluar aq shumë në mendime. Rreth këtyre shtretërve me lule ishin shtëpizat e banuara nga baballarët bektashi. Përballë asaj më të madhes, rezidencës së Ali Babës, ishte një verandë e cila shikonte kah pishinat, ndërsa një pjesë e murit nën verandë ishte zbukuruar me një mbulesë prej balte me ngjyra. Këtu qëndronte baba, i strukur mbi lëkurën e qengjit të bardhë ritual, që nga lindje e deri në perëndim të diellit. Prej andej ai ruante botën e tij të vogël, me disa baballarë – vëllezër dervishë dhe me pesë apo gjashtë fillestarë, bashkangjitur këtu edhe rreth dhjetë shërbëtorë të tjerë. Dervishët jetonin nga dy ose tre në shtëpiza të veçanta dhe dukej se pjesën më të madhe të kohës e kalonin në vetmi, duke qenë gjithnjë të zënë, besoj me rregullat e rendit, me detyra të vogla manuale. Unë u vendosa në një pavijon afër dhomës ku më priti Baba Aliu. Katin përdhesë, me kuzhinë, e zinin përcjellësit e mi, ndërsa një dhomë e madhe formonte të parën dhe shërbente njëkohësisht si dhoma ime e gjumit, dhomë e ditës por edhe te ngrënies, sepse, teorikisht, haja vetëm. Në mëngjes, një pjesë e bektashinjve shkuan për të punuar pronat përreth, të tjerët çuan bagëtinë e teqesë në fushat fqinje dhe secila prej bagëtive e kishte ballin e ngjyer me kanë, qafat e rrethuara me rruaza blu dhe të gjitha këto ishin bërë me të vetmin qëllim që ato të mbroheshin nga syri i keq. Bektashinjtë i ndanin këto besëtytni lokale në vetë arat që i përkisnin teqesë, ndërsa objekti i teqesë së Tetovës mbrohej gjithashtu nga syri i keq, pasi në fund të një shtylle që e kurorëzonte portën mbyllëse ishte vendosur një kafkë e një kali apo e një kau të mbërthyer mirë mbi portë. Nga ana tjetër, deri te portat e teqesë shtriheshin trungjet e arrave.. Megjithatë, trungjet e arrave nuk pëlqeheshin edhe aq prej shqiptarëve dhe ata rrallëherë i toleronin ato pranë shtëpive të tyre, duke qenë të bindur se nën hijet e arrave banonin shpirtrat e këqij. Dëgjova të thuhej shpeshherë se kushdo që bie në gjumë nën hijen e ndonjë arre, rrezikon të verbohet ose, së paku, të përfshihet prej etheve vdekjeprurëse, sepse dy demonët me origjinë sllave, Samo Divi dhe Samo Vili i ushtronin magjitë e tyre të liga nën hijen e arrave. Drejt arrave të fundit, treqind metra larg teqesë në anën e malit, gjendeshin disa varre të ruajtura me kujdes, përfshirë edhe ata të shenjtorëve të nderuar dhe ku çdo natë shkëlqente drita e vajit të shenjtë. Teqeja mirëmbahej me kujdes, ndërsa pastërtia ishte në nivelin më të lartë. Po ashtu, edhe dervishët ishin të pastër në mënyrë të përsosur. Në kostumet e tyre të përditshëm asgjë nuk i dallonte ata nga myslimanët e tjerë: opinga të bëra prej lëkure dhie të qepura dhe të kthyera nga brenda, pantallona të gjera ose pantallona të lidhura me kopsa në këmbë, xhaketat e shkurtra të mbështjella sipër ijëve, këmishët e fryra, kapelat e rrethuara nga një rrip ngjyrë bardhë të mbështjella me çallmë. Gatimet e tyre ishin edhe gatimet e zakonshme shqiptare: meli i gatuar, buka e spërkatur me fara lulekuqeje, orizi ose yndyra, frutat e freskëta dhe të thata, peshku i thatë, mishi i deleve ose i dhive, kosi, ndërsa si pije konsumoheshin uji, boza (birrë meli), kafeja. Në ditët e festës këtu shtoheshin pjatat e ëmbla, ajka e orizit me copa pule, seria e squfurave dhe pjata e tyre e preferuar: ashureja, krem meli me fruta të thata, të servuara në kazanë të plotë. Në festën e përvitshme të Haxhi Bektashit në teqe vinin jo vetëm anëtarët e degës së rendit, por të gjithë fshatarët e fshatrave fqinjë që ishin në kontakt me teqenë dhe ata ftoheshin për festë pa dallim feje. Dervishët që jetonin në teqe ishin beqarë; ndërsa në vetë qytetin e Tetovës jetonin disa dervishë, të martuar deri në kohën para se të bënin betimin dhe ata dukeshin këtu vetëm në kohën e kremtimit të festave dhe në kohën e shërbesave, një praktikë e përdorur edhe te dervishët mevievitë të Selanikut, të cilët nëse ishin të martuar dhe ushtronin ndonjë zanat apo ishin tregtarë të vegjël, po ashtu jetonin në qytet, por megjithatë për çdo javë merrnin pjesë në mbledhjet e rendit të tyre.

Shkrimi i Max Choublierit “Bektashinjtë e Rumelisë” u botua në revistën “Revue des Etudes İslamiques” në vitin 1927

Prodhimi i pushkëve “Martini-Henry” në Tetovë

Në mesin e bektashinjve kishte fshatarë shqiptarë, pronarë të vegjël, që në të gjitha karakteristikat u përngjanin, fshatarëve të Francës që zotëronin njëzet, por edhe deri në gjashtëdhjetë hektarë tokë, ndërsa në mesin e këtyre ishin përfshirë edhe disa tregtarë apo zejtarë nga Tetova, shumica prej tyre prodhues pushkësh. Prodhimi dhe shitja e këtyre pushkëve ishte për kureshtje, sidomos nëse shihej mënyra se si dikur ato pushkë ishin punuar prej vetë bektashinjtë e teqesë dhe në të kaluarën për vetë organizatën e tyre ndoshta edhe vetë Teqeja e Bektashinjve në Tetovë nuk ishte e huaj për ta. Prodhimi i armëve ishte i organizuar në një rrugë dyqanesh me tenda të hapura. Artizani punon atje i strehuar, por në ajër të hapur. Shufrat e hekurit, të përafërt në dyqanin e parë, shpohen në të dytin dhe operacionet për përpunimin e hekurit dhe drurit e ndjekin ashtu njëra-tjetrin deri në punishtet e fundit ku bëhet montimi i pushkëve. Në fund blerësi e gjen pushkë luftarake të tipit “Martini-Henry”… Disa bejlerë nga rrethina, që thuhej se ishin të lidhur me rendin e teqesë, në fakt ishin në lidhje të drejtpërdrejtë me idetë dhe interesat e Teqesë së Tetovës. Me sa duket, ata kujdeseshin shumë pak për ndonjë praktikë fetare. Megjithatë, ata që unë i njihja angazhoheshin në mënyrë të njëjtë për prosperitetin e vendit të tyre ashtu siç përpiqej edhe vetë Ali Baba. Sipas shprehjes që përdoret zakonisht (në tokat shqiptare S. L.) dikush prej tyre komandonte me njëqind e dikush me dyqind pushkë. Më i fuqishmi, Rustem Kabashi, komandonte me dy mijë pushkë. Miqtë e bektashinjve mblidheshin në teqe, ndërsa vetë baballarët dilnin shumë rrallë jashtë mureve të saj, pra tani gjithçka ishte ndryshe nga zakonet e tyre të kaluara. Në të kaluarën, ata vizitonin qytete dhe fshatra, duke mbledhur ndihma për teqenë nën thirrjen e Shehid Ullahut, më pastaj interpretonin ëndrrat dhe i kuronin të gjitha sëmundjet duke i bërë njerëzit të pinin ujë në një filxhan bakri, metali magjik, i zbukuruar, me karaktere kabaliste.

Kryengritjet për Shqipërinë e pavarur

Dje, shkova në shtëpinë e eprorit të teqesë në kohën e perëndimit të diellit. Babanë e gjeta të vetmuar dhe të strukur mbi lëkurën e qengjit, ndërsa më vonë aty na sollën kafe, cigare, reçel. Më pastaj në heshtje, njëri pas tjetrit, hynë disa vizitorë, duke përfshirë edhe baballarët e teqesë dhe pas përshëndetjeve po ashtu në heshtje, ata u ulën në vendin e tyre hierarkik në divanin që kalonte nëpër dhomë. Ata qëndruan aty dy–tri orë dhe rrallëherë iu bashkëngjitshin bisedës që zhvillohej përtej gjërave të parëndësishme. Në këtë kohë Maqedonia u shqetësua sidomos nga propaganda e armatosur e bullgarëve, serbëve dhe grekëve, ndërsa Shqipëria nga intrigat e bejlerëve të mëdhenj, në realitet të pavarur nga Sulltani por duke u pasuruar në kurriz të tij… Në mes të këtij çrregullimi, ndër aspiratat kombëtare që kërkonin të realizoheshin, më e heshtura, e kufizuar në numër, dhe me mjete, por gjithsesi e sinqertë dhe solide ishte ajo e krijimit të një Shqipërie të pavarur. Përfaqësuesit e këtij atdheu shqiptar u përkisnin thuajse ekskluzivisht bejlerëve të vegjël dhe shtresës së mesme nga e cila rekrutoheshin bektashinjtë. Njëherësh tek Ali Baba u gërshetuan fijet e intrigave të ngritura nga partia kombëtare në lindjen e saj. Në Teqe, bejlerët besnikë të Sulltanit, armiq të Austrisë dhe të mbështetur nga qeveritarët turq, gjetën një frymë shqiptare që i pranoi ata bashkë me bashkëpunëtorët duke punuar fshehurazi deri në atë masë në të cilën ata e fituan pikën e mbështetjes. Në bisedë me mua, Ali Baba u interesua vetëm për këto çështje dhe e kuptoi mirë kureshtjen time për porosinë e tij. Mirëpo, në mbrëmje, duke shijuar “franzous gazose”, kështu e quajti shampanjën që unë e shoqërova, ai me kënaqësi pushoi duke filozofuar. Është e njohur se persianëve u atribuohet mënyra e diskutimit të çështjeve të fesë së tyre në mënyrë tallëse, të cilën, ndoshta me më shumë rezervë, e kam hasur te bektashinjtë shqiptarë. Dikush do të kishte thënë se ata madje ishin të detyruar të shfaqin respektin e tyre për të vërtetat dhe në anën tjetër këtë kufizim e kompensonin me ironizime mjaft të maskuara, për të mos qenë të qortueshëm për sjellje të tilla. Në fillim të marrëdhënieve të mia me ta, teksa mirëbesimi u rrit më pas, pyesja veten nëse liberalizmi absolut që ata përcillnin me të njëjtën buzëqeshje nuk ishte një maskë e dytë e vendosur në të njëjtën fytyrë? Ata ruanin heshtje absolute për jetën e brendshme të rendit të tyre, pastaj në disa raste më kishte rastisur që të shihja momente shqetësuese fanatizmi, të papritura, që lindin gjithmonë në kontaktet e përditshme me qytetërime të ndryshme, mirëpo detyrimisht duhet të behej shmangia e çdo interpretimi të nxituar. Në përgjithësi miqtë e mi bektashinj dukeshin si njerëz të shkëlqyer dhe më duhet pranuar se ata kujdeseshin pak për çështjet fetare.

Bektashinjtë nën dioptrinë e kohës

Megjithatë, dukej se bektashinjtë kurrë nuk e ofenduan për reputacionin që e gëzonin, marrë parasysh edhe anekdotat e pandershme që qarkullonin për ta. Kleri mysliman i Maqedonisë pak a shumë i trajtoi bektashinjtë si të pafe. Z. Massignon i shtroi Kongresit të Historisë së Religjioneve të vitit 1923 pyetjen për të ditur saktësisht se çfarë ishte marrëdhënia e tyre me mevlevitë. Nuk besoj se në Maqedoni kanë ekzistuar të dy urdhrat. Përsosmërisht të sjellshëm, mevlevitë ishin më komunikues, madje edhe për besimet apo ritet e veçanta të rendit të tyre, sesa bektashinjtë. Bile nuk dukej se mevlevitë i merrnin shumë seriozisht të gjitha këto rite. Një ditë, pasi mora pjesë në një seancë, i kërkova Shehut të tyre të më shpjegonte kuptimin e praktikave përfundimtare që dukeshin mizore, ai u përgjigj se me përvojë shumica prej tyre nuk shkaktojnë asnjë dhimbje dhe ai më propozoi që edhe unë ta shpoja faqen time që të mund ta ndieja veprimin në praktikë. Më pas ai e praktikoi të njëjtin veprim te djali i tij, duke zgjedhur me kujdes vendin, duke e shtrënguar mishin mes gishtit të madh dhe atij tregues, me pak fjalë, duke më treguar se si të veproja edhe unë. Në anën tjetër, bektashinjtë nuk patën kurrë një liri të tillë me mua në lidhje me ndonjë gjest që ndikonte në adhurimin e tyre, megjithëse ata ishin shumë më të afërt me të krishterët dhe më pak të lidhur me Islamin sesa me Mevlevitë.

koha

Ashtu siç është edhe ky status i Bekim Qokut, thjesht një farsë, mashtrim.

Ja, meqë po e sqaron kaq bukur farsën e “Ligjit për gjuhën shqipe”, Bekim Qoku le të sqarojë opinionin edhe cili ishte qëndrimi i Albin Kurtit dhe Lëvizjes për VetëVendosje, kur u soll ky ligj!?

Zero, asnjë qëndrim! Ashtu siç bën LVV edhe tani, pasi e kreu misionin për të sjellur jeniçerët e Erdogan në pushtet – heshtje dhe miratim për çdo vendim të VMRO!

Bekim Qoku mund të shtojë edhe faktin që edhe këta bashkëpunëtorë të tij, të gjithë, një më një, e votuan në parlament këtë ligj tallës me shqiptarët!

Vetëm një ndryshim – në atë kohë LVV përkrahte edhe Zijadin Selën, i cili gjithashtu votoi dhe arsyetoi fuqishëm ligjin për përdorimin e gjuhëve. LVV e përkrahu dhe mbështeti, thjeshtë për t’ua bërë dhuratë jeniçerëve të Erdoganit. Dhe kur ai (nuk dihet motivi) e refuzoi këtë, përkrahja e LVV pushoi. Jeniçerët e Erdogan, duhej të kënaqeshin vetëm me Arben Taravarin.

Kjo është e vërteta!

Afrim Fanda

Ohri 1916 

Fshatrat shqiptare në Maqedoni të shndërruara në hi

“Udhëtari nëpër Maqedoni, sidomos aty ku kishte fshatra shqiptare, sheh kryesisht hi, siç na e përshkruan vetëm historia mesjetare gjatë pushtimit të Gadishullit Ballkanik nga popujt barbarë! Unë këtu do të radhis vetëm disa nga fshatrat shqiptare, disa prej të cilave i kam parë personalisht dhe të tjerat i kam hulumtuar nga afër, që tashmë janë të rrënuara. Kështu në Gostivar nga ana serbe u vra një numër i madh i shqiptarëve dhe shumë fshatra u bënë shkrumbehi, ndërsa për t’iu shpëtuar krimeve popullsia e shumë fshatrave të tjera u largua për në Shqipëri”, historiani dhe studiuesi i folklorit, prof. Jordan Ivanov (Йордан Иванов 1872 – 1947), i angazhuar nga administrata ushtarako-politike bullgare në ekipin e hulumtuesve dhe ekspeditës trupetërthor viseve shqiptare që nisi në gjysmën e parë të korrikut dhe zgjati deri në gjysmën e parë të shtatorit të vitit 1916

Historiani dhe studiuesi i folklorit, prof. Jordan Ivanov (Йордан Иванов 1872 -1947) –  i angazhuar nga administrata ushtarako-politike bullgare në ekipin e hulumtuesve dhe ekspeditës trupetërthor viseve shqiptare që nisi në gjysmën e parë të korrikut dhe zgjati deri në gjysmën e parë të shtatorit të vitit 1916 – duket të ketë qenë i pafat, sepse atij i kishte rënë hise që t’i vizitonte viset shqiptare ku forcat serbe kishin vrarë shumë shqiptarë, por edhe i kishin djegur vendbanimet e tyre. Fillimisht ai e ka përshkruar gjendjen që ka mbretëruar në tokat shqiptare pas Luftës së Parë Ballkanike.

“Hakmarrja për Kosovën”

“Ngjarjet nga Lufta Ballkanike patën ndikim të papritur në rënien e numrit të popullsisë shqiptare, veçanërisht në zonat afër kufirit të pretenduar perëndimor nga ana e bullgarëve. Ndërsa te serbët për një kohë të gjatë ishte ushqyer ndjenja e hakmarrjes kundër turqve dhe shqiptarëve, apo ‘hakmarrja për Kosovën’. Hyrja e serbëve në trojet shqiptare në vitin 1912 u shoqërua me hakmarrje mizore ndaj shqiptarëve, që kinse e kishin ‘zaptuar’ Kosovën klasike serbe dhe viset fqinje. Si pasojë e vrasjeve, mizorive, një numër i madh i shqiptarëve dhe turqve u larguan drejt jugut për në (portin – S. L.) Selanik, përpara marshimit serb, derisa banorët e fshatrave ndaluan nëpër qytete si në Prizren, Prishtinë, Shkup, Tetovë, Manastir e të tjerë me shpresën se ata aty do të liheshin të qetë prej ushtrisë serbe. Mirëpo, shqiptarët e mbetur nëpër fshatra iu nënshtruan vuajtjeve të rënda: vrasjeve, grabitjeve, shkatërrimeve të fshatrave të tëra. Me qëllim të shpagimit të të këqijave shekullore që prijësit shqiptarë në disa krahina më herët kinse ua kishin shkaktuar atyre, në ndihmë të serbëve u vunë edhe të krishterët vendës… Mizoritë serbe u kritikuan ashpër edhe nga shtypi evropian, veçanërisht nga ai austriak por edhe anglez. Megjithatë shpopullimi i vendbanimeve shqiptare vazhdoi kështu që pësuan gjithashtu edhe shqiptarët në ‘Maqedoninë e vërtetë’ në krahinat e Shkupit, Tetovës, Gostivarit, Kërçovës, Manastirit etj. Disa prej këtyre vendbanimeve u pretenduan nga Austria, duke u mbështetur në argumentin e popullsisë shumicë shqiptare. Tani pas pushtimit serb të vitit 1912, pas kryengritjes shqiptare të vitit 1913, pas masakrave të reja të vitit 1915, kur shqiptarët sërish iu nënshtruan edhe një herë shfarosjes në prag të tërheqjes serbe, në këto zona nuk mund të bëhet më fjalë për popullatë shumicë shqiptare!”, ka shkruar prof. Jordan Ivanov i bindur se një hulumtim i thellë i mbështetur në të dhëna statistikore, do ta zbulonte numrin e saktë të shqiptarëve të vrarë e të masakruar. Ivanov në vijim e ka përshkruar tablonë e krimeve të ushtrisë serbe përgjatë vitit 1913.

Varret – dëshmi i mizorive serbe ndaj shqiptarëve 

“Udhëtari nëpër Maqedoni, sidomos aty ku kishte fshatra shqiptare, sheh kryesisht hi, siç na e përshkruan vetëm historia mesjetare gjatë pushtimit të Gadishullit Ballkanik nga popujt barbarë! Unë këtu do të radhis vetëm disa nga fshatrat shqiptare, disa prej të cilave i kam parë personalisht dhe të tjerat i kam hulumtuar nga afër, që tashmë janë të rrënuara. Kështu në Gostivar nga ana serbe u vra një numër i madh i shqiptarëve dhe shumë fshatra u bënë shkrumbehi, ndërsa për t’iu shpëtuar krimeve popullsia e shumë fshatrave të tjera u largua për në Shqipëri. Prej fshatrave shqiptare që pësuan vlen të përmenden: Reçani, Vrutoku, Znula, Raveni, Elloci i Epërm, Orçushi, Simnica, Gjonovica, Dobridoli, Kalishta, Çegrani, Forina, Çajla etj. Pothuajse të njëjtin fat patën edhe fshatrat shqiptare të Tetovës si: Grupçini, Çifliku, Lomnica, Cerova, Senokosi, Novosella, Dobarca, Kopaçindolli etj. Varret e reja të viktimave mund të shihen ende nëpër rrugë dhe fshatra. Për mizoritë serbe dhe shfarosjen e shqiptarëve dëshmi ishin 80 varre të hapura njëra pranë tjetrës dhe popullata ende fliste me frikë për shqiptarët e hedhur në lumin e Vardarit poshtë Gostivarit, afër fshatit të Çajlës, Forinës dhe Çegranit. Hiri i këtyre fshatrave të djegura ende qëndron si dëshmi dhe ngjall trishtim e nxit reflektime për fatin e zi të shqiptarëve të këtyre fshatrave. Gjithashtu të tilla janë shkatërrimet në rajonet e tjera perëndimore si në Manastir, Kërçovë, Strugë për shembull në fshatrat: Murgash, Suhodoll, Pribillcë, Obednik, Zërnec, Kraguevë, Gradishtë, Kazhan, Ramnë, Dollenc, Sop, Zajaz, Fergovë, Radolishtë dhe shumë fshatra të tjera”, ka përfunduar prof. Ivanov, ndërsa hulumtimi i tij është përmbyllur më 3 dhjetor 1916.

Qarqet ku numri i popullsisë në vitet 1913 – 1916 kishte pësuar rënie të dukshme

Se sa kishte ndryshuar numri i popullsisë në vitet 1913 – 1916 ne megjithatë jemi përpjekur të sigurojmë të dhëna zyrtare duke u shërbyer me të dhënat statistikore të regjistrimit të organizuar nga administrate okupuese e Serbisë në vitin 1913. Të dhënat e këtij regjistrimi janë publikuar në një libër më vete me titull “Fjalor i vendeve në krahinën e çliruar të Serbisë së Vjetër” të autorit M. A. Vujçiq, i cili njëherësh edhe e ka bërë organizimin administrativ të viseve të okupuara menjëherë pas Luftës së Parë Ballkanike. Libri është botuar në Beograd në vitin 1914. (М. А. Вујичић, Речник места у ослобођеној области Старе Србије, Београд 1914)

Ndërsa regjistrimi i popullsisë në viset shqiptare, që ishin pjesë e zonës okupuese bullgare, u bë tre vjet më vonë, gjegjësisht përgjatë vitit 1916. Të dhënat e këtij regjistrimi nën përkujdesje të Ministrive të Punëve të Brendshme dhe Shëndetësisë Popullore janë publikuar në një libër të veçantë të titulluar “Lista e vendbanimeve në Maqedoni, Moravë dhe Odrin” në vitin 1917 në Sofje. (Списъкъ на населенитѣ мѣста въ Македония Моравско и Одринско, София 1917). Me qëllim të verifikimit sa më të saktë të gjendjes në viset shqiptare në vitet 1913 – 1916, ne e kemi bërë krahasimin e të dhënave zyrtare të dy regjistrimeve, pra serb dhe atij bullgar. Fillimisht jemi nisur nga Qarku i Prishtinës që në vitin 1913 përbëhej prej 54 komunave, 576 fshatrave dhe në të ishin të regjistruar 193 337 banorë. Ndërsa nën administratën bullgare Qarku i Prishtinës përbëhej prej 60 komunave dhe 533 fshatrave. Në kuadër të këtij qarku bënin pjesë Rrethi i Gjilanit me 78 284 banorë, i Graçanicës me 36 950, i Llapit me 27 084, i Nerodimes me 32 845. Sipas regjistrimit të vitit 1913, selia e qarkut Prishtina i kishte 18 174 banorë. Ndërsa sipas organizimit bullgar në Qarkun e Prishtinës ishin përfshirë Rrethi i Gjilanit me 79 301 banorë, i Podujevës apo Llapit 27 762 banorë, Rrethi i Prishtinës me 65 577 banorë, Rrethi i Ferizajt me 34 088 banorë. Selia e qarkut Prishtina, sipas regjistrimit të vitit 1916, i kishte 15 960 banorë gjegjësisht 2214 banorë më pak se para tre vjetëve. Po ashtu numri i përgjithshëm i banorëve ishte zvogëluar edhe në Rrethin e Gjilanit dhe në tre vjetët e kaluar ky rreth i kishte 1017 banorë më pak, ndërsa në Rrethin e Ferizajt numri ishte zvogëluar për 1243 banorë.

Kartoline e Gostivarit 1928

Qarku i radhës është ai i Prizrenit dhe në vitin 1913 në të ishin regjistruar 124 101 banorë. Në Qarkun e Prizrenit ishin përfshirë Rrethi i Gorës me 28 117 banorë, Podgorës me 17 471 banorë, Podrimes me 34 551, i Sharrit me 22 718 banorë. Prizreni si seli e qarkut i kishte 21 244 banorë. Ndërsa sipas regjistrimit bullgar të vitit 1916 Qarku i Prizrenit i kishte 88 031 banorë, pra në tërë qarkun numri ishte zvogëluar për 36 070 banorë. Por, këtë shifër nuk duhet marrë si të saktë, pasi një pjesë e krahinës së Prizrenit në vitin 1916 i përkiste zonës e cila administrohej nga Austro-Hungaria. Kjo vërehet edhe nga ndarja në vijim, pasi duhet potencuar se në vitin 1913 ky qark përbëhej prej 62 komunave, 256 fshatrave, ndërsa në vitin 1916 numri i komunave ishte 39 dhe nën administrimit të Qarkut të Prizrenit ishin përfshirë edhe 253 fshatra. Për dallim prej vitit 1913 tashmë në përbërje të Qarkut të Rahovecit ishin Rrethi i Rahovecit me 34 747 banorë, i qytetit të Prizrenit me rrethinë me 19 586 banorë, Rrethi i fshatrave të Prizrenit me 19 190 dhe Rrethi i Suharekës me 14 508 banorë. Në lidhje me numrin e popullsisë në Qarkun e Prizrenit, si më të sakta duhet marrë të dhënat e regjistrimit bullgar, që kanë evidentuar se selia e qarkut Prizreni i kishte 19 586 banorë, pra me këtë dëshmohej se në tre vjetët e fundit Prizrenit i mungonin 1 658 banorë.

Megjithatë rënia e dukshme e numrit të popullsisë më së shumti ka ndodhur në Qarkun e Manastirit dhe në atë të Ohrit. Qarku i Manastirit në vitin 1913 numëronte 232 646 banorë. Në përbërje të këtij qarku veç tjerash ishin përfshirë Rrethi i Manastirit, Kërçovës, Krushevës, Morihovës, Prespës dhe Prilepit, ndërsa selia e qarkut ishte në Manastir që atëbotë i kishte 48 370 banorë. Tre vjet më vonë më 1916, Manastiri si qendër kishte pësuar shumë, sepse në të tani ishin vetëm 36 000 banorë pra numri ishte zvogëluar për 12 370 banorë! Po ashtu numri i banorëve ishte zvogëluar në Rrethin e Krushevës që në vitin 1913 i kishte 26 271 banorë, ndërsa në vitin 1916 aty ishin regjistruar 22 764 banorë ose 3507 banorë më pak, më pastaj zvogëlim të numrit të banorëve kishte edhe në Rrethin e Prilepit që në vitin 1913 i kishte 53 467 banorë, ndërsa tre vjet më vonë 50 962 banorë, apo 2505 banorë më pak. Në këtë pikëpamje gjendje aspak më e mirë nuk ishte edhe në Qarkun e Ohrit ku selia e këtij qarku, Ohri në vitin 1913 i kishte 11 038 banorë, ndërsa në vitin 1916 aty ishin regjistruar vetëm 9000 banorë, gjegjësisht 2038 më pak.

Skënder Latifi

Derisa në territoret shqiptare bëheshin masakrat dhe pastrimet etnike, ushtria osmane i mori shqiptarët për të luftuar për interesat e saj në Turqi!

Në luftën e Çanakalasë ose betejën e Gallipolit  25 prill 1915 deri më 9 janar 1916 në Turqi.

Kjo ishte një nga betejat më të madhe në luftën e parë botërore.

Nga njëra anë luftonin ushtritë Angleze dhe Franceze dhe në anën tjetër luftonte ushtria osmane me ndihmë nga Austro-Hungaria dhe Gjermania.

Të dyja ushtritë kishin rreth 250.000 veta.

Në fund të betejës, Perandoria Osmane fitoi. Rreth 280,000 veta vdiqën për shkak të luftës.

Pjesë e Luftës së Parë Botërore  – rreth 25.000 shqiptarë u vranë.