Pas vrasjes së politikanit serb në Kosovë, Oliver Ivanoviq, Beogradi duhet ta kuptojë se duhet të heqë dorë nga veriu i Kosovës, thotë në një intervistë për Radion Evropa e Lirë Edward Joseph, profesor në Universitetin Johns Hopkins në Uashington. Joseph thekson rëndësinë e përfshirjes së Shteteve të Bashkuara në dialogun midis Kosovës dhe Serbisë, në mënyrë që palët të arrijnë marrëveshje. Ai po ashtu thotë se shqiptarët që kanë kryer krime kundër serbëve, duhet të përgjigjen për to në Gjykatën e Posaçme.

Radio Evropa e Lirë: Zoti Joseph, vrasja e politikanit serb në Kosovë, Oliver Ivanoviq, nga shumëkush shihet si mundësi për tensione të mëtejshme në Kosovë. Në një shkrim tuajin, të publikuar së voni, ju keni thënë ndryshe: “Një vrasje mund të jetë pikërisht ajo për të cilën Kosova ka nevojë”. Pse?

Edward Joseph: Më lejoni ta bëj të qartë, për vrasje nuk ka nevojë kurrë, vrasja është tragjedi, por nëse të gjitha palët bëjnë një hap prapa dhe ekzaminojnë se si dhe pse është vrarë Oliver Ivanoviq, del se arsye janë gjërat për të cilat është brengosur Ivanoviq: krimi dhe mungesa e ligjit në veri të Kosovës. Jo që nuk ka krim edhe në jug, por në veri nuk ka autoritet të duhur. Nuk ka autoritet as Qeveria në Prishtinë, nuk ka autoritet as Qeveria në Beograd. Ivanoviq ka paralajmëruar për këtë, ai ka folur për shitje të hapur të drogës, për kriminelët përreth, për mungesën e autoritetit të policisë, për bashkëpunimin e mundshëm të policisë me kriminelë apo për infiltrimin e kriminelëve në polici. Ai ka folur për të gjitha këto gjëra në një intervistë për “Vreme” (v.j. gazetë serbe) shtatorin e kaluar. Ai është vrarë dhe tani është mundësia për Beogradin që të shohë se kjo më nuk është e zbatueshme; të bëjë përpjekje dhe të arrijë marrëveshje me Prishtinën. E them edhe në artikullin tim se kjo është vërtet e mundur nëse Shtetet e Bashkuara janë të përfshira.

Radio Evropa e Lirë: Keni thënë se akuzat se Rusia mund të ketë orkestruar vrasjen e Ivanoviqit janë të besueshme. Pse mendoni kështu?

Edward Joseph: Kam cituar akuzat që i ka bërë lideri i një partie opozitare në Serbi, Nenad Çanak. E dimë se Rusia ka bërë përpjekje të organizojë grushtshtet në Mal të Zi. Ajo ka dashur të destabilizojë rajonin dhe kjo është mënyra e duhur për ta bërë – duke nxjerrë jashtë njeriun, i cili ka qenë i njohur për dialogun me shqiptarët. Ivanoviq ka folur rrjedhshëm shqip dhe ka qenë besnik ndaj kauzës serbe. Ai ka besuar në dialog. Ne nuk kemi prova se Rusia ka qenë e përfshirë në vrasje, por e dimë se ajo është e interesuar në destabilizimin e rajonit. Dhe, akuzat e liderit opozitar serb duhet të merren në konsiderim.

Radio Evropa e Lirë: Kosova shënon së shpejti 10-vjetorin e pavarësisë së saj, duke u përballur me shumë sfida – një nga to është normalizimi i marrëdhënieve me Serbinë. Shumë kanë hedhur dyshime mbi këtë dialog të ndërmjetësuar nga Bashkimi Evropian. A besoni ju në të?

Edward Joseph: Mendoj se dialogu është i dobishëm për çështje të nivelit më të ulët, për çështje teknike, por jo për zgjidhjen e çështjeve serioze, praktike, politike midis Kosovës dhe Serbisë. Bëjmë shaka me veten kur mendojmë se dialogu po ndodh dhe nuk duhet të brengosemi për marrëdhëniet midis Pristinës dhe Beogradit. Kjo nuk është mirë. Çështja e veriut nuk mund të zgjidhet me këtë dialog. Është një çështje strategjike për Kosovën dhe mund të zgjidhet vetëm në kontekst të një marrëveshjeje gjithëpërfshirëse midis Kosovës dhe Serbisë. Për këtë duhet përfshirja aktive e Shteteve të Bashkuara. SHBA nuk mund t’ia nënkontraktojë problemin e Kosovës Bashkimit Evropian dhe të presë nga BE-ja të dalë me zgjidhje për veriun.

Edhe Beogradi, edhe Prishtina kanë iluzione

Radio Evropa e Lirë: Kur flasim për përfshirjen e Shteteve të Bashkuara, udhëheqja e Kosovës së voni ka bërë përpjekje – citoj këtu ambasadorin amerikan në Prishtinë, Greg Delawie - “t’i fusë thikë pas shpine SHBA-së” në lidhje me Gjykatën e Posaçme për Krime Lufte. Si e komentoni ju këtë zhvillim?

Edward Joseph: E kam përmendur këtë edhe në artikullin tim, që nuk e drejton gishtin vetëm kah Beogradi, por edhe kah Prishtina. Them se Beogradi është fajtor sepse vazhdon të ketë iluzione se mund të ndajë Kosovën dhe të marrë komunat veriore. Beogradi i ka këto iluzione, por edhe Prishtina ka. Një nga iluzionet e Prishtinës është se mund t’i ikë përgjegjësisë për krimet që shqiptarët i kanë kryer kundër serbëve. Shqiptarët po ashtu kanë kryer krime kundër serbëve, jo në të njëjtën mënyrë, jo në të njëjtën shkallë, jo në të njëjtën periudhë, por, megjithatë, ato janë krime. Dhe, ata që i kanë kryer, duhet të përgjigjen për to. Dhomat e Specializuara janë ngritur dhe është absolutisht e domosdoshme që të gjitha autoritetet dhe të gjitha partitë politike në Prishtinë të bashkëpunojnë.

Radio Evropa e Lirë: E kemi përmendur Rusinë në fillim të bisedës dhe më lejoni të kthehem prapë. Senatori demokrat i Shteteve të Bashuara, Ben Cardin, ka thënë së voni në një intervistë për Radion Evropa e Lirë se SHBA e ka lënë Ballkanin në duar të Rusisë. A pajtoheni?

Edward Joseph: Mendoj se Shtetet e Bashkuara i kanë lënë shumë në duar Bashkimit Evropian dhe Bashkimi Evropian nuk është në pozitë të ngrihet ndaj ndikimit rus në rajon. Ka pasur disa përpjekje të mira nga diplomatët amerikanë, si Hoyt Brian Yee, i cili ka qenë shumë energjik në Maqedoni, ku ka ndërmjetësuar zgjidhjen e ngërçit politik. Por, medoj se senatori Cardin ka të drejtë në parim. Shtetet e Bashkuara, duke mos qenë të pranishme dhe duke mos qenë mjaftueshëm aktive në Ballkan, duke i lënë shumë në duar Bashkimit Evropian, i kanë krijuar hapësirë Rusisë.

Policia e Kosovës thotë se hetimet për vrasjen e Oliver Ivanoviqit, po zhvillohen me një intensitet të plotë nga ana e grupit punues hetues, që vepron nën mbikëqyrjen e Prokurorit të Shtetit.

Oliver Ivanoviq, është qëlluar për vdekje më 16 janar para selisë së partisë se tij, në Mitrovicën Veriore. Ai ishte udhëheqës inismës qytetare serbe, “Liria, Demokracia dhe Drejtësia”.

Besim Hoti, zëvendësdrejtor i Policisë së Kosovës në rajonin Mitrovicës së Veriut, tha për Radion Evropa e Lirë se deri në këtë fazë të hetimeve ende nuk ka ndonjë person të dyshuar për rastin në fjalë, por që hetimet, sipas tij, janë duke u zhvilluar me një intensitet të shtuar nga autoritetet kompetente.

“Flas për një dinamikë të punës së pandërprerë, analizimit të fakteve dhe dëshmive që kanë mbledhur, marrjes së deklaratave të dëshmitarëve dhe përpunimit të të gjitha këtyre provave. Përndryshe, ndonjë emër të përveçëm nuk kemi”, tha Hoti.

Autoritetet në Beograd, i kanë drejtuar një kërkesë Ministrisë së Drejtësisë në Qeverinë e Kosovës për shkëmbim të informatave në lidhje me këtë rast. Por, sipas policisë, si informatat nga autoritetet vendore ashtu edhe ato nga jashtë, ende janë në fazën e shqyrtimit, por ende nuk ka një pistë të dyshimit.

“Nuk kemi informacione të cilat në këtë fazë mund të bëhen publike për opinionin publik”, tha Hoti.

Ndryshe, në pjesën veriore të Kosovës ditën e vrasjes se Ivanoviqit, është gjetur dhe një veturë e djegur, e cila sipas ekzaminimeve, e ka origjinën nga Serbia. Megjithatë, ende nuk është dëshmuar nëse kjo veturë ka lidhje direkte me rastin, përkatësisht me vrasjen e Ivanoviqit, por është një prej pistave të hetimeve.

Ndërkohë, ekspertë të çështjeve të sigurisë në Kosovë e konsiderojnë mision të vështirë zbardhjen e hetimeve apo identifikimin e autorit të vrasjes së Oliver Ivanoviqit.

Njohësi i çështjeve të sigurisë, Naim Maloku dyshon se mund të ketë bashkëpunimin të mirëfilltë mes organeve hetimore të Kosovës dhe atyre të Serbisë.

“Hetimet janë duke u zhvilluar, por nuk besoj se do të gjendet dorasi dhe pistat e motiveve që çuan deri tek vrasja e Oliver Ivanoviqit. Mendoj se nuk do të këtë bashkëpunim të sinqertë në mes organeve hetimore të Kosovës dhe atyre të Serbisë. Unë jam i bindur se kjo është një vrasje politike”, tha Maloku për Radion Evropa e Lirë.

Ndryshe, vrasja e Ivanoviqit është dënuar nga institucionet vendore e ndërkombëtare. Fillimisht ishin ngritur dilema të shumta edhe për efekte dhe përshkallëzim të situatës së sigurisë, por sipas autoriteteve qeveritare në vend, këto paralajmërime nuk ishin reale.

Edhe analisti Naim Maloku konsideron se situata e sigurisë në nivel vendi është e qetë dhe se vrasja e Ivanoviqit, nuk mund të prodhojë ndonjë incident apo tension të mundshëm.

“Situata është ashtu siç ka qenë para këtij atentati. Mendoj që gjendja në veri ka mbetur ashtu siç ka qenë me ato probleme me të cilat ballafaqohet Kosova në atë pjesë, dhe mendoj se nuk do të këtë ndonjë reflektim të pasigurisë në vend”, thekson Maloku.

Pas vrasjes së Oliver Ivanoviqit, gjatë fundjavës, disa komuna dhe mjedise të banuara me shumicë serbe në Kosovë, i vizitoi edhe presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq. (rel)