Përpara zgjedhjeve presidenciale amerikane, shkencëtarët politikë dhe ekspertët e ligjit zgjedhor paraqitën një varietet skenarësh me të cilët vendi mund të përballej në Ditën e Zgjedhjeve dhe në javët që pasojnë. Mundësitë variojnë nga një fitore e qartë prej Presidentit Donald Trump, ose ish-Nënpresidentit Joe Biden, deri tek një betejë e papërfunduar ligjore, që e shtrin pasigurinë e rezultatit deri në janar, kur Kongresi i ri duhet të çertifikojë rezultatin përfundimtar të zgjedhjeve.

Ekspertët thonë se përcaktimi i fituesit të këtyre zgjedhjeve është veçanërisht i vështirë për shkak të një niveli të paprecedent të votimit nëpërmjet postës për shkak të pandemisë së koronavirusit. Larmia e ligjeve të shteteve amerikane për mënyrën se si dhe kur duhen numëruar votat me postë, do të thotë se një numërim përfundimtar mund të dojë ditë ose javë që të përmbyllet.

Në atë që e quajti “skenarin e makthit”, studiuesi politik William Galston i Institutit Brookings, një organizëm jofitimprurës, shkruan se një rezultat shumë i afërt, që do vinte në dyshim fituesin “do ta hidhte vendin në kaos, nën rrethana shumë të dëmshme”.

Presidenti Trump ka ngritur vazhdimisht mundësinë se ushtrimi masiv i votimit nëpërmjet postës do të rezultojë në një rezultat të manipuluar zgjedhor dhe ka refuzuar në mënyrë të përsëritur të angazhohet paraprakisht për një transferim paqësor të pushtetit në rast humbjeje. Zoti Biden ka thënë se do të pranojë rezultatin e zgjedhjeve, me kushtin që të ketë një numërim të ndershëm të votave.

Për shkak të destabilizimit të mundshëm që do të krijonin zgjedhjet e kontestuara, skenari më i mirë do të kishte qenë një rezultat i sigurtë ose pothuajse i sigurtë në natën e zgjedhjeve. Por, natyra e sistemit amerikan për zgjedhjen e një presidenti lë hapur mundësitë për përfundime të shumta dhe të ndryshme.

Një proces kompleks

Presidenca amerikane nuk fitohet bazuar tek vota popullore. Zgjedhjet presidenciale amerikane vendosen nëpërmjet një sistemi kompleks me dy faza, në të cilin votat e dhëna në nivelin e shtetit pasohen nga një votim i dytë në një trupë të njohur si Kolegji Elektoral. Shteteve individuale u caktohet një numër “elektorësh”, bazuar në numrin e popullsisë. Një listë elektorësh që mbështesin fituesin e votës popullore në secilin shtet çertifikohet sapo të jenë numëruar votat. (Në dy shtete amerikane, Maine dhe Nebraska, votat elektorale ndahen në bazë të rezultatit të secilit kandidat.)

Kolegji elektoral mblidhet më 14 dhjetor për votimin që përcakton zyrtarisht se kush do të jetë presidenti i ardhshëm. Kandidati fitues duhet të marrë 270, nga një total prej 538 votash të Kolegjit Elektoral. Votat numërohen zyrtarisht gjatë një sesioni të përbashkët të Dhomës së Përfaqësuesve dhe Senatit më 6 janar.

Ndërsa shumë shteteve mund t’u duhen ditë ose javë për të numëruar të gjitha votat e tyre, një numër shtetesh të rëndësishme rezultati i të cilave mund të jetë shumë i afërt, mund të shkaktojnë tension.

Beteja të mundshme ligjore

“Nëse rezultati është i paqartë, le të themi në ditën e nesërme, pasi një numër domethënës shtetesh nuk mund të përfundojnë numërimin për shkak të volumit të madh të votave me postë, atëherë do të prisja mosmarrëveshje të mëdha në ato shtete, për vlefshmërinë e çdo vote të dërguar më postë”, thotë Richard H. Pildes, ekspert i ligjit zgjedhor dhe profesor i ligjit kushtetues në Universitetin e Nju Jorkut.

Ka disa etapa kyçe që nga Dita e Zgjedhjeve dhe deri më 6 janar, ditën kur Kongresi i numëron votat e elektorëve. E para është data 8 dhjetor, e ashtuquajtura “porti i sigurtë”, afati përfundimtar kur shtetet duhet të kenë dërguar listat e çertifikuara të elektorëve tek Arkivisti i Shteteve të Bashkuara (drejtori i Arkivave Kombëtare).

Në rastin kur një shtet nuk ka përfunduar numërimin e votave deri në atë datë, qoftë për shkak të vazhdimit të numërimit apo të proceseve ligjore, ekziston një parashikim në ligjin federal që i lejon legjislaturës së atij shteti që të mblidhet dhe të caktojë një listë elektorësh, pa ditur ende rezultatin përfundimtar të numërimit të votave.

Kjo krijon mundësinë që një legjislaturë partiake do të mund të emëronte një listë elektorësh që mbështesin kandidatin që rrjedhimisht humb votën popullore.

Në shtetet ku guvernatori dhe legjislatura janë të ndara mes partive, ekziston edhe një tjetër faktor komplikues. Për shkak se është guvernatori ai që çertifikon listën e elektorëve të përzgjedhur, është e mundshme që një shtet të paraqesë dy lista të ndryshme elektorësh që pretendojnë se janë legjitime.

Sipas ligjit federal, nëse Kongresit të ri i paraqiten dy lista të ndryshme elektorësh nga i njëjti shtet, Dhoma e Përfaqësuesve dhe Senati votojnë për të vendosur se cila listë do të pranohet. Nëse ata bien dakort, numërohen votat e listës së pranuar prej tyre. Nëse nuk bien dakort, mbizotëron lista e çertifikuar nga guvernatori i shtetit përkatës.

Barazimi në Kolegjin Elektoral

Është gjithashtu e mundshme, megjithëse ka shumë pak shanse të ndodhë, të mos ketë një fitues për presidencën pasi të jenë numëruar votat elektorale. Nëse të dy kandidatët marrin nga 269 vota secili, përgjegjësia e përcaktimit të fituesit i mbetet Dhomës së Përfaqësuesve. Megjithatë, në vend të një votimi ku secili prej 438 anëtarëve voton individualisht, delegacionet nga secili shtet votojnë në grup. Kjo do të thotë se partia që kontrollon numrin më të madh të shteteve individuale do të kontrollonte votën.

Një skenar i tillë do t’i jepte rreth 600 mijë banorëve të shtetit Uajoming, të njëjtën influencë në përzgjedhjen e presidentit, si ajo e 40 milionë banorëve të Kalifornisë.

Një tjetër problem në sistem mund të ishte mundësia që disa prej elektorëve të dërguar për të votuar për presidentin më 14 dhjetor të rezultonin “jo besnikë”. Në raste të rralla gjatë viteve, elektorë që ishin zotuar të votonin për një kandidat të caktuar, e kanë hedhur votën e tyre në Kolegjin Elektoral për kandidatin tjetër.

Disa shtete kanë miratuar ligje që i detyrojnë elektorët të votojnë për kandidatin që janë zotuar dhe Gjykata e Lartë ka vendosur se një praktikë e tillë është e ligjshme. Megjithatë ekziston mundësia e elektorëve jo besnikë që përpiqen të ndryshojnë rezultatin zgjedhor, por ekspertët vënë në dukje se për t’ia arritur kësaj duhet një rezultat tepër i afërt zgjedhor dhe një nivel koordinimi mes elektorëve që nuk ka gjasa të ndodhë.

Është e rëndësishme të vihet në dukje se megjithëse të mundshëm, asnjë prej këtyre skenarëve nuk ka gjasa të ndodhë.

Profesor Pildes thotë se edhe pa një numërim të plotë që në natën e zgjedhjeve, mund të shfaqet një qartësi e mjaftueshme se kush do të dalë fitues në përfundim të procesit.

“Edhe në shtetet që nuk përfundojnë dot numërimin, bashki individuale në këto shtete mund ta kenë përfunduar numërimin e tyre”, tha ai. “Mediat do të krahasojnë rezultatet e Presidentit Trump në ato bashki në vitin 2020 me rezultatet e vitit 2016. Nëse ai sistematikisht del me më pak, ky do të jetë një informacion shumë i vlefshëm që mund të sinjalizojë fort drejtimin e zgjedhjeve, megjithëse nuk mund të shpallet zyrtarisht një fitues… Mund të jetë edhe ky një skenar i ngjashëm”.

voa

Ndërsa vazhdon numërimi i votave, ende mbetet e paqartë se cila parti do të marrë kontrollin e Senatit amerikan. Në shtete si Karolina e Veriut, Mein (Maine) dhe Xhorxhia, diferenca e votave mbetet e ngushtë çfarë e bën të pamundur përcaktimin e fituesit.

Në Kolorado, demokratët shënuan fitore ndërsa Senatori republikan Cory Gardner humbi përballë demokratit John Hickenlooper, ish-guvernator i këtij shteti. Zoti Gardner është zyrtari i fundit republikan në atë shtet që dikur konsiderohej ndër shtetet e betejës elektorale.

Sipas organizatës jo-partiake “Cook Political Report”, vetëm shtatë nga 35 vendet për Senat për të cilat u votua të martën, u vlerësuan si të mundshme për fitore nga kundërshtari. Republikanët shkuan në votimet e së martës me një shumicë 53-47, por u përballën me një cikël të vështirë zgjedhor meqenëse ata po mbrojnë dy herë më shumë vende sesa demokratët.

Republikanët fituan një vend në Alabama, ndërsa ish trajneri i futbollit amerikan Tommy Tuberville, i mbështetur nga Presidenti Trump, mundi Senatorin demokrat Doug Jones. Alabama ishte i vetmi shtet për demokratët ku vendi në Senat nuk ishte i sigurtë.

Me fitoren në Kolorado dhe humbjen në Alabama, demokratëve tani u duhet të fitojnë tre vende nëse kandidati demokrat Joe Biden fiton presidencën dhe katër vende nëse Presidenti Donald Trump rizgjidhet për një mandat të dytë.

Ndërsa demokratët forcojnë shumicën në Dhomën e Përfaqësuesve, kontrolli i Senatit do të jetë thelbësor lidhur me suksesin e fituesit të zgjedhjeve presidenciale. Partia që do marrë shumicën në Senat do të jetë ajo që do të marrë në shqyrtim emërimet e ardhshme në Gjykatën e lartë dhe për gjykatësit federalë.

Udhëheqësi i shumicës në Senat Mitch McConnell i shtetit të Kentakit arriti një fitore të pritshme, pavarësisht sfidës së mirëfinancuar nga demokratja Amy McGrath. Në fjalimin e fitores të martën në mbrëmje, zoti McConnell tha se vendi përballet me sfida të rendësishme pas zgjedhjeve.

“Ende nuk e dimë se cili kandidat për president do të fillojë mandatin në janar, dhe nuk e dimë se cila parti do të kontrollojë Senatin. Por disa gjëra janë të sigurta tashmë. E dimë që sfida të mëdha do të kemi përpara, sfida që nuk duan t’ja dinë për polarizimin tonë politik. Ne e dimë që presidenti i ardhshëm do të duhet të unifikojë vendin ndërsa vazhdojmë të shtjellojmë ide dhe angazhime të ndryshme në tryezën e bisedimeve.”

Por nëse demokratët marrin kontrollin e Senatit, zoti McConnell nuk do të sherbejë më në rol udhëheqës. Senati do të kryesohet nga udhëheqësi demokrat Chuck Schumer, nga Nju Jorku.

Vendi atëherë do të përballet me perspektivën e një qeverie të ndarë, nëse Presidenti Trump merr një mandat të dytë, me republikanët që kontrollojnë Shtëpinë e Bardhë dhe demokratët që kontrollojnë Kongresin. Ose me një qeveri të unifikuar me demokratët që marrin kontrollin e Kongresit dhe të Shtëpisë së Bardhë nëse zoti Biden fiton.

Aleati i zotit Trump, Senatori republikan Lindsey Graham mundi kundërshtarin demokrat Jaime Harrison në Karolinën e Jugut. Harrison, ish-kryetar i Partisë Demokrate në atë shtet, pati rritur shpresat e demokratëve duke tejkaluar rekordin për mbledhjen e fondeve më të mëdha gjatë një tremujori të vetëm në historinë e Senatit, me 57 milionë dollarë. Në krye të Komisionit të Senatit për Gjyqësorin, zoti Graham luajti kohët e fundit një rol të rëndësishëm në konfirmimin e të emëruarës së Presidentit Trump për Gjykatën e Lartë, Amy Coney Barret.

Kontrolli i Senatit mund të varet nga rezultati i votave në Xhorxhia, ku të dy vendet për senator të atij shteti janë për rizgjedhje.

Sfiduesi demokrat Jon Ossoff po përpiqet të mundë Senatorin republikan David Perdue. Vendi tjetër është një garë me tre kandidatë në një zgjedhje të veçantë. Senatorja republikane Kelly Loeffler dhe demokrati Raphael Warnock siguruan vota të mjaftueshme për të tejkaluar kongresmenin republikan Doug Collins. Balotazhi mes republikanes Loeffler dhe demokratit Warnock më 5 janar 2021 nënkupton se përbërja përfundimtare e Senatit mund të mos përcaktohet deri vitin që vjen.

Republikanët po ndjekin nga afër garën senatoriale në shtetin Ajova (Iowa), ku Senatorja republikane në detyrë Joni Ernst renditej pas kundërshtares demokrate Theresa Greenfield në shumicën e anketave disa ditë para zgjedhjeve të së martës. Të dy kandidatet kanë theksuar lidhjet e tyre me fermat në shtetin bujqësor.

Por zonja Ernst mbështeti fuqishëm luftërat tregtare të Presidentit Trump me Kinën që shkaktuan pasiguri ekonomike për shumë fermerë dhe gjatë një debati parazgjedhor ajo ngeci kur u pyet që të citonte çmimin e shitjes së misrit.

Vëmendja e republikanëve është edhe në shtetin Mejn (Maine) ku Senatorja në detyrë Susan Collins renditej pas demokrates Sara Gideon në anketimet e bëra para zgjedhjeve. Në shtetin e rëndësishëm dhe të pavendosur të Karolinës së Veriut, Senatori republikan Thom Tillis u përball me demokratin Cal Cunningham.

Në Dhomën e Përfaqësuesve demokratët pritet të forcojnë shumicën ndërsa kanë marrë të paktën pesë vende më shumë.

Kryetarja e Dhomës së Përfaqësuesve Nancy Pelosi e Kalifornisë ka gjasa të rizgjedhet në krye kur të mblidhet Kongresi i ri në janar. Ajo tha për gazetarët të martën se, “Këto zgjedhje nuk janë asgjë më pak se rikthimi i shpirtit të Amerikës, nëse vendi ynë do të ndjekë zërat e frikës ose nëse ne do të zgjedhim shpresën”.

voa

Përmbledhja

Trump në një moment u shpreh haptazi i sigurt për fitoren vetëm që më pas të deklaronte me shqetësim parregullsi të cilat siç tha do t`i çojë në Gjykatën e lartë. Nuk do të lejojmë që të na i vjedhin zgjedhjet, ishte deklarata e tij.

Akuzat i vazhdoi me mesazhe të njëpasnjëshme në Twitter: “ Mbrëmjen e djeshme isha ne krye ne disa shtete, shpesh edhe në mënyrë shumë solide, e thuajse në të gjitha zonat që kontrollonin demokratet. Pastaj, njëra pas tjetrës, nisën të zhduken si me magji teksa numëroheshin vota surprizë. Shumë e çuditshme; ata që bëjnë sondazhe e kanë kuptuar krejtësisht dhe historikisht gabim”, ka shkruar presidenti.

Për momentin, Biden është në avantazh me vota popullore me një diferencë prej rreth 2 milionë, një situatë e ngjashme kjo me zgjedhjet e kaluara kur një kryesim të ngjashëm mbajti deri në fund edhe sfidantja e atëhershme e republikanit, Hillary Clinton.

“ Nuk është as detyra ime e as e Trumpit të vendosëm se kush i fiton zgjedhjet. Kjo i takon popullit, por jam optimist për rezultatin”, deklaroi Biden duke shtuar se çdo votë do të numërohet.

Zyrtarë të fushatës së kandidatit demokrat, Joe Biden, thanë se janë të gatshëm të përballen me presidentin Donald Trump, nëse ai dërgon në Gjykatën e Lartë kërkesën për ndërprerjen e numërimit të votave.

Nëse ndodhë një gjë e tillë “ne i kemi ekipet ligjore të gatshme për t’i rezistuar kësaj përpjekjeje,” tha menaxherja e fushatës së Biden, Jen O’Malley Dillon.

Deri tani, Bideni ka 238 vota elektorale nga 270 qe nevojiten për të siguruar presidencën, dhe Trump 213.

tch