Ende nuk duket fundi i pandemisë. Por ka shpresa pas studimit nga Izraeli mbi transmentimin e virusit pas vaksinimit me vaksinën e BioNTech.

Studimet e fundit në Izrael për efektshmërinë e vaksinës BioNTech janë shpresëdhënëse. Në këto studime paraprake është provuar, se nga vaksina e BioNTech dhe partnerit amerikan, Pfizer mund të pengohet ecuria e rëndë e sëmundjes Covid-19 në afër 99% të rasteve, ka bërë të ditur Ministria izraelite e Shëndetësisë.

Por edhe një lajm tjetër i mirë vjen nga Izraeli: Në një studim vëzhgues ende të papublikuar të prodhuesit të vaksinës dhe ministrisë izraelite, me gjasa vaksina pengon deri në 90% transmentimin e virusit e me këtë edhe infektimin e një personi tjetër. Deri tani ishte e paqartë, nëse vaksina mbron vetëm të vaksinuarit apo edhe njerëzit përreth. Studimi në Izrael sipas raportimeve në media bazohet në të dhënat e 1,7 milionë të vaksinuarve dhe së shpejti do të publikohet me të ashtuquajturën procedurë “Preprint” në një revistë shkencore.

Eksperti gjerman i shëndetësisë dhe politikani socialdemokrat, Karl Lauterbach është shprehur për gazetën “Bild” pas publikimit të lajmit, se “këto vlerësime janë me rëndësi të madhe”. Vaksina vërtet me këtë mundëson një imunitet të tufës dhe mundëson kthimin në jetën normale. Në Izrael e kanë marrë vaksinën gati gjysma e 9,3 milionë izraelitëve. Ky vend është vendi i parë në botë që ka kryer më shumë vaksinime dhe është i përshtatshëm për vëzhgime shkencore në masë.

la/ag

Pandemia tregon se njerëzit në të gjithë botën janë të ndikueshëm nga lajmet e rreme dhe teoritë e konspiracionit. Por cilat janë arsyet psikologjike për këtë? Dhe a ka njerëz që janë më të prirur për këtë se të tjerët?

Jacqueline F. ra pre e një lajmi të rremë në Instagram në vitin 2019. Oficerët e policisë keqtrajtuan dhe varën protestuesit në stacionet e metrosë në Kili, sipas një fotografie të një artikulli gazete, që u shpërnda në Instagram. Në atë kohë, kilianët protestuan kundër rritjes së çmimeve të biletave të metrosë. “Unë isha plotësisht e tronditur dhe mendova: ‘Çfarë po bëjnë policët?'”, thotë Jacqueline F. duke hedhur vështrimin pas.

Ajo ra aksidentalisht pre e një lajmi të rremë – të tjerët duan t’i besojnë dezinformimin dhe teoritë e konspiracionit. “Kjo varet nga preferencat e mia”, shpjegon studiuesi i konfliktit Andreas Zick, “unë besoj në mitet konspirative kur kam paraprakisht qëndrime ose stereotipe të caktuara negative.” Stereotipe negative mund të jenë, për shembull, policia, qeveria ose edhe aktivistët në luftë kundër ndryshimit të klimës.

Ekspertët në të gjithë botën i shohin teoricienët e konspiracionit si një kërcënim për demokracinë

Në internet ka oferta të panumërta që ta konfirmojnë mendimin tënd, thotë Zick. “Unë konsumoj atëherë vetëm kanale që korrespondojnë saktësisht me mendimin tim. Kjo është më shumë se një flluskë, është një lloj universi paralel që plotëson të gjitha nevojat e mundshme.”

Frika luan një rol të madh në këtë, thotë pedagogu i psikologjisë Andreas Kappes nga City University në Londër. “Mund të jetë që dikush ka frikë nga gjilpërat dhe nuk dëshiron të vaksinohet për shkak të kësaj,” shpjegon ai. Ky person kërkon pastaj informacion që thotë se vaksinat janë të rrezikshme dhe nuk duhet të vaksinohesh.

“Prandaj nuk ka rëndësi të pyesësh veten,” Pse nuk i besojnë njerëzit shkencës”, por më mirë të pyesësh “Pse nuk duan t’i besojnë shkencës?” Sipas Kappes pra nuk kemi të bëjmë me një situatë, në të cilën në njërën anë kemi njerëz të shkolluar dhe nga ana tjetër ata pa shkollkë.

Thuajse nuk ka ndryshim midis burimeve serioze dhe atyre të dyshimta

Sidoqoftë, aftësia për të bërë dallimin midis burimeve të mira dhe të këqija luan një rol të rëndësishëm, shpjegon neuroshkencëtarja Franca Parianen. “Ideologët e konspiracionit priren thuajse të mos bëjnë dallime, kur burimet e tyre janë burime ekspertët dhe kur burimi është thjesht ndonjë video në YouTube,” shpjegon ajo. Fëmijëve thjesht nuk ua mësojnë këtë mjaftueshëm në shkollë.

Përveç kësaj, të prirur për lajme të rreme janë shpesh njerëz, të cilët kanë përjetuar një humbje të madhe të kontrollit në jetën e tyre, thotë Parianen. Lajmet e rreme ua kthejnë njerëzve këtë kontroll. “Bota papritmas bëhet shumë e kuptueshme”, shpjegon neuroshkencëtarja. “Dhe kur ata që u besojnë teorive të konspiracionit ndihen të pasigurt, përpiqen edhe më fort t’i bindin njerëzit e tjerë. Sepse kur të njëjtën gjë e beson edhe dikush tjetër, atëherë unë ndjehem përsëri i konfirmuar.”

Një faktor nxitës gjatë pandemisë është edhe mërzia. “Mërzia kontribuon që njerëzit të ngatërrohen në teoritë e konsiperacionit”, shpjegon Parianen. Papritmas ke shumë kohë të shikosh në internet një numër faqesh dhe grupesh. Dhe ke një komunitet dhe nuk ndihesh më vetëm në shtëpi. Kështu identifikohesh me një grup.

Algoritmi si katalizator për lajmet e rreme

“Fake news” nuk është vetëm një produkt i psikologjisë së përdoruesit, thotë Jens Koed Madsen, Asistent i Lartë i Kërkimeve në Universitetin e Oksfordit – por edhe i rrjeteve sociale. Kombinimi i mendimit vetjak dhe i algoritmit është i rrezikshëm. Një studim amerikan thotë, për shembull: lajmet e rreme përhapen në Twitter shumë më shpejt sesa lajmet reale. “Lajmet e rreme shpesh përmbajnë gjuhë emocionale, shpesh edhe gjuhë shumë të çmendur”, shpjegon Madsen. Ndonjëherë dezinformimi është aq absurd dhe “qesharak” saqë atë e shpërndajnë madje edhe njerëz që nuk e besojnë atë.

Por njerëz që besojnë në teoritë e konspiracionit ende mund të binden me argumente racionale, shpjegon Andreas Kappes. Këtyre njerëzve thjesht duhet t’u drejtoheni në mënyrën e duhur. “Po t’i kundërshtosh, ata nuk do t’ju dëgjojnë”, thotë psikologu. Ju duhet të gjeni gjuhë të përbashkët, diçka për të cilën mund të bini dakord – pastaj diskutoni dhe përdorni fakte. Sepse: njerëzit që besojnë në lajme të rreme duhet të gjejnë diçka ku të mbështeten.

“Të ndihmon kur kërkon fusha në jetë që mund t’i kontrollosh, të anëtarësohesh në organizata demokratike,” shpjegon Parianen, “Lidhjet e sigurta në ambjentin tënd përreth të ndihmojnë gjithmonë”. Dhe: kompetenca për të kuptuar burimet. Dallimi se cilat burime janë serioze dhe cilat jo.

Kjo veçanërisht i ndihmon njerëzit si Jacqueline F. të cilët bien aksidentalisht pre e lajmeve të rreme. Kur Jacqueline F. vuri re se lajmet në lidhje me oficerët e policisë që keqtrajtuan dhe varën njerëz në Kili ishin të rreme, asaj i erdhi pak turp. Kjo është arsyeja pse që nga ajo kohë ajo hulumton më me kujdes: “Kur nuk e di nëse diçka është në rregull apo gabim, atëherë përpiqem të gjej më shumë informacion në lidhje me të. Mundohem të mbështetem në burime të besueshme dhe jo në faqe të dyshimta të inernetit.”

dw

Të tronditur nga një sulm gjithëpërfshirës që mund të ketë zbuluar për Rusinë sekretet e qeverisë dhe korporatave, zyrtarët amerikanë po përpiqen të forcojnë mbrojtjen kibernetike të vendit dhe po pranojnë se një agjenci e krijuar dy vjet më parë për të mbrojtur rrjetet dhe infrastrukturën e Amerikës nuk ka fondet, mjetet dhe autoritetin për t’iu kundërvënë kërcënimeve të tilla të sofistikuara.

Ndërhyrja, gjatë së cilës u vodh programi i përdorur gjerësisht nga kompania SolarWinds Inc. me bazë në Teksas, ka nxjerrë në pah ekspozimin e thellë ndaj rreziqeve të rrjeteve kompjuterike të strukurave të qeverisjes civile dhe kufizimet e përpjekjeve për t’i pikasur kërcënimet.

Ka mundësi që të fillojë gjithashtu një valë shpenzimesh për modernizimin e teknologjisë dhe sigurinë kibernetike.

“Ka nxjerrë në pah investimet që duhet të bëjmë në sigurinë kibernetike për të patur aftësinë për t’i bllokuar këto sulme në të ardhmen”, tha Anne Neuberger, zëvendës këshilltarja e sapoemëruar e sigurisë kombëtare për teknologjinë kibernetike dhe emergjencat, gjatë një seance informimi të Shtëpisë së Bardhë.

Reagimi pasqyron seriozitetin e një sulmi që u zbulua vetëm në muajin dhjetor. Hakerat, ende të paidentifikuar, por për të cilët zyrtarët thonë se gjasat janë që të jenë rusë, kishin qasje të pakufizuar në të dhënat dhe postën elektronike të të paktën nëntë agjencive qeveritare të Shteteve të Bashkuara dhe rreth 100 kompanive private, me shkallën e plotë të kompromentimit ende të panjohur. Dhe ndërsa ky incident duket se kishte për qëllim vjedhjen e informacionit, ai rriti frikën se hakerat e ardhshëm mund të dëmtojnë infrastrukturën kritike, si rrjetet elektrike ose ujësjellësat.

Presidenti Joe Biden ka në plan të nënshkruajë së shpejti një urdhër ekzekutiv që zonja Neuberger tha se do të përfshijë tetë masa të destinuara për të trajtuar mangësitë e sigurisë të ekspozuara nga sulmi. Administrata ka propozuar gjithashtu zgjerimin me 30% të buxhetit të Agjencisë së Sigurisë Kibernetike dhe Infrastrukturës së Shteteve të Bashkuara (CISA), një njësi pak e njohur më parë që tashmë është nën vëmendje intensive për shkak të sulmit kibernetik ndaj SolarWinds.

Presidenti Biden, duke mbajtur të premten fjalimin e tij të parë të rëndësishëm ndërkombëtar në Konferencën e Sigurisë së Mynihut, tha se trajtimi i “papërgjegjshmërisë ruse dhe piraterisë në rrjetet kompjuterike në Shtetet e Bashkuara dhe në botë është bërë kritike për të mbrojtur sigurinë tonë kolektive”.

Republikanët dhe demokratët në Kongres kanë bërë thirrje për zgjerimin e përmasave dhe rolit të agjencisë, e cila është pjesë e Departamentit të Sigurisë Kombëtare. Ajo u krijua në nëntor 2018 ndërsa ishte krijuar perceptimi se kundërshtarët e Shteteve të Bashkuara po sulmonin gjithnjë e më shumë strukturat civile të qeverisjes dhe rrjetet e korporatave, si dhe infrastrukturën kyçe, si p.sh. rrjeti i energjisë që është gjithnjë e më i ekspozuar në një botë të ndërlidhur.

Duke folur në një seancë të fundit mbi sigurinë kibernetike, Ligjvënësi republikan nga Nju Jorku, John Katko, u kërkoi kolegëve të tij që me shpejtësi “të gjenin një mënyrë legjislative për t’i dhënë CISA-s burimet e nevojshme për të reaguar plotësisht dhe për të na mbrojtur”.

Paketa e ndihmës COVID-19 e Presidentit Biden bëri thirrje për 690 milionë dollarë më shumë për CISA-n, si dhe i jepte kësaj agjencie 9 miliardë dollarë për të modernizuar rrjetet kompjuterike në të gjithë qeverinë amerikane, në partneritet me Administratën e Shërbimeve të Përgjithshme.

Kjo është tërhequr nga versioni më i fundit i projektligjit për ndihmën sepse disa ligjvënës nuk panë ndonjë lidhje me pandeminë. Por Ligjvënësi Jim Langevin, bashkë-kryetar i Grupit të Sigurisë Kibernetike të Kongresit, tha se fondet shtesë për CISA-n ka të ngjarë të rigjenerohen me mbështetje dypalëshe në një legjislacion të ardhshëm, ndoshta në një projekt-ligj të infrastrukturës.

“Infrastruktura jonë kibernetike është aq e rëndësishme sa rrugët dhe urat tona”, tha ligjvënësi demokrat Langevin në një intervistë. “Është e rëndësishme për ekonominë tonë. Është e rëndësishme për të mbrojtur jetët e njerëzve dhe ne duhet të sigurohemi se kemi një infrastrukturë moderne dhe të qëndrueshme kibernetike.”

CISA operon një sistem, të emërtuar “Ajnshtajni”, për zbulimin e kërcënimeve, i cili nuk arriti të zbulonte ndërhyrjen tek SolarWinds. Brandon Wales, drejtori i përkohshëm i CISA-s, tha se kjo ishte për shkak se shkelja ishte fshehur në një përditësim legjitim të programit nga SolarWinds për klientët e saj. Pasi arriti të identifikojë veprimtarinë keqdashëse, sistemi ishte në gjendje të skanonte rrjetet federale dhe të identifikonte disa viktima nga radhët e punonjësve të qeverisë.

“U krijua për të punuar në bashkëpunim me programe të tjera të sigurisë brenda agjencive”, tha ai.

Ish-kreu i CISA-s, Christopher Krebs, i tha këtë muaj Komisionit të Sigurisë Kombëtare të Dhomës së Përfaqësuesve se Shtetet e Bashkuara duhet të rrisin mbështetjen për agjencinë, në mënyrë që të mund të lëshojë grante për shtetet dhe qeveritë lokale për të përmirësuar sigurinë e tyre kibernetike dhe përshpejtimin e modernizimit të sistemeve elektronike në të gjithë qeverinë federale, siç propozohej në projekt-ligjin e Presidentit Biden.

voa