Kryeministri Albin Kurti ka thënë se zgjidhja për Ballkanin Perëndimor është përfshirja në Bashkimin Evropian. Ai gjatë paraqitjes në panelin me temë “Evropa juglindore: A mund të ketë stabilitet dhe prosperitet në rajon?” në Athinë, ka thënë se së bashku me presidentin e SHBA-së, Jo Biden dhe kancelarin gjerman Olaf Scholz mund të krijojnë një urë transatlantike.

“Zgjidhja për Balllkanin Perëndimor është Bashkimin Evropian dhe drejt kësaj rruge ne kërkojmë procesin e Berlinit 2.0, në bazë të një standardi të potencuar nga kancelari Scholz. Besoj se me presidentin Biden në Shtëpinë e Bardhë dhe në Berlin me kancelarin Scholz ne mund të krijojmë një urë transatlantike që në shekullin 21 është më i rëndësishëm se sa ka qenë“, ka thënë Kurti.

Sipas tij procesi i Berlinit 2.0 mund të sjellë thjesht një lëvizje të të gjitha forcave në Ballkanin Perëndimor, me një iniciativë dhe program të FTAA, ngjashëm me atë që kanë Lihtenshtajni dhe Norvegjia në kuadër të BE-së.

“Bashkimi ynë në BE duhet të jetë si vlerë dhe mekanizëm, në bazë të mekanizmave të mbikqyrjes e vëzhgimit, jo të mbesim jashtë BE-së. Besoj që BE duhet të rritet përbrenda saj dhe ne kemi nevojë nga jashtë, por ne duhet të nxjerrim në pah përbrenda vlerat e BE-së duke zhvilluar reforma demokratike gjithmonë si prioritet karshi stabilitetit politik. Reforma demokratike kundrejt stabilitetit politik për të siguruar se nuk do të kemi një shthurrje”, ka theksuar kryeministri Kurti.

Ai ka thënë se sot Kosova është një tregim suksesi në bazë të intervenimeve të 99-tës nga NATO për të ndaluar gjenocidin e Serbisë dhe në këtë mënyrë për të mundësuar refugjatët që të rindërtojnë vendin dhe të rikthehen në atdhe. Po ashtu, Kurti ka thënë se Kosova është tregim suksesi edhe me zhvillimin ekonominë dhe demokracinë në zhvillim dorënëdorë.

“Kosova po tregon që përmes reformave demokratike mund të përparojë në zhvillim ekonomik. 33 përqind kemi rritje në bazë të GJDP-së dhe po ashtu kemi rritje të WDI 20 përqind, 33 përqind kemi rritje të eksportit. Investimet kapitale kemi rritje 10 përqind. Krahasuar para dy viteve buxheti vjetor i shtetit tonë është më i lartë për diku 20 përqind. Ne, po ashtu po tregojmë se me reforma demokratike në njërën anën po e bëjmë ekonominë që të rritet por po e bëjmë edhe rishpërndarjen dhe rritjen edhe më të madhe ekonomike përmes sasisë në bazë të rritjes së GJDP-së. Ne, jemi të parët në sundim të ligjit në projektin e drejtësisë, teksa edhe në Transparencë International kemi shënuar progres në adresim të korrupsionit. Kështu që Ekonomia dhe zhvillimi shkojnë së bashku. Nuk jemi shkëlqyeshëm, por jemi një shembull i mirë“ ka nënvizuar Kurti.

Ai tutje ka thënë se Kosova që nga dita e parë e ka dënuar agresionin rus në Ukrainë, teksa e ka quajtur fashizëm rus atë që po ndodh në Ukrainë, derisa ka kritikuar Serbinë që është shteti i vetëm në Ballkan që nuk iu ka bashkuar sanksioneve të shteteve të BE-së ndaj Rusisë.

rtk

Filozofia dhe etika politike e Rexhep Qosjes

Konceptet etike dhe filozofike të Rexhep Qosjes kanë natyrë humane. Ai nuk është një nacionalist i ashpër, siç është portretizuar shpesh në mediat serbe, por një humanist i bindur. Ai fton për sjellje racionale, etike dhe të përgjegjshme në raport me individin tjetër. Edhe bashkësia njerëzore mund të ekzistojë vetëm në saje të përgjegjësisë që ndan njeriu për njeriun dhe populli për popullin. Kombëtaren Qosja e sheh vetëm si një mundësi për të shprehur botëroren, universalen, për të krijuar parakushtet për zhvillimin e lirë të individit dhe kombit 

Hyrje

Duhet të ketë qenë vjeshta e vitit 1995 kur e kam parë për herë të parë akademik Rexhep Qosjen, në një orë letrare. Me një mjekër të zezë e karakteristike, me trupin drejt dhe kokën lart, kur hyri në sallën e Fakultetit Filozofik, ku mbahej ora letrare, salla u elektrizua nga duartrokitje frenetike. Kishte diçka sokratiane në këtë skenë. Ai ishte bërë simboli karizmatik i dijetarit, të cilin ne, të rinjtë dhe të rejat veprimtarë për Republikën e Kosovës, e konsideronim se është “në anën tonë, në anën e Republikës.” Diçka e tillë nuk ishte e rëndomtë në atë kohë.

Sociologu francez Pierre Bourdieu, duke analizuar ambientin social në një shoqëri, në mesin e katër formave të kapitalit e definon edhe kapitalin kulturor. Ai e dallon kapitalin kulturor nga ai ekonomik, social dhe simbolik. Nuk ka asnjë personalitet në botën intelektuale shoqërore në Kosovë të jetë i pajisur me më shumë vlera etike e kulturore sesa akademik Rexhep Qosja. Në krijimin e këtij kapitali vleror, profesor Qosja është ndeshur me kundërshti, arrogancë të pushtetit, përndjekje dhe dhunë të hapur psikologjike. Rezistenca e tij ndaj të padrejtës, robërisë dhe pabarazisë e ka shndërruar atë në simbol të dinjitetit intelektual ndër shqiptarë.

Figura karizmatike e Rexhep Qosjes është krijuar nëpër decenie për të marrë karakterin e një prej personaliteteve më të shquara të botës shkencore, politike dhe shoqërore ndër shqiptarë. I lindur më 25 qershor 1936 në Vuthaj, në Krahinën e Malësisë, ku mbaroi klasat e para të fillores dhe pastaj gjysmëmaturën në Gusi, si djalë i ri u vendos fillimisht në Mitrovicë dhe pastaj në Prishtinë. Prishtina dhe Vuthaj do ta përcjellin gjatë gjithë jetës së tij si ambiente jetësore, me gjithë dallimet e mëdha të tyre. Çdo verë profesori do të shkojë në Vuthaj, për të shijuar ajrin e pastër të bjeshkëve dhe për të përjetuar dashurinë e pamasë të malësorëve, kurse në kohë pune e semestrash do të kalojë në mesin e studentëve, pedagogëve, studiuesve dhe veprimtarëve për liri.

Profesor Qosja ka shkruar disa dhjetëra libra me studime letrare, kritikë letrare, romane, tregime, drama, recensione, vështrime, trajtesa, artikuj, sprova dhe punime politikologjike. Disa nga librat e tij janë botuar në gjuhë të ndryshme si në anglisht, gjermanisht, frëngjisht dhe gjuhë të tjera. Të njohur më së shumti e ka bërë libri i tij “Vdekja më vjen prej syve të tillë.” Ky nuk është një roman i thjeshtë. Ai është paraqitja e një tabloje të zymtë të jetës së shqiptarit në Kosovë. Në të ai përshkruan jetën e rëndë nën kontrollin policor të regjimit të Lidhjes Komuniste. Ndeshja morale në mes të Danjollit të Sherkës, si shërbëtor i pushtetit, dhe Xhezairit të Xhikës, ka karakter moral, politik dhe human. Përshkrimi i gjendjes së zymtë nën robëri, përcjell një mesazh politik vleror për lexuesin që do të mund të përmblidhej në një thirrje për veprim: Kjo gjendje nuk durohet më! Këtë gjendje duhet ndryshuar! Sistemi diktatorial, me sytë e tij që vrasin, duhet zhbërë, duke punuar për të krijuar sistemin e lirisë individuale dhe kolektive. Shkrimtari ynë i njohur Ismail Kadare, duke ia paraqitur këtë vepër publikut francez, ka shkruar: “Vdekja më vjen prej syve të tillë’ është një vepër me inspirim kafkian, një roman që prish qetësinë, një vepër që profetizon apokalipsin dhe një nga veprat më të mëdha të letërsisë shqiptare.”

Por, Rexhep Qosja nuk është vetëm romansier, dramaturg dhe studiues i letërsisë. Ai është edhe një ndër politikologët tanë më të mirë. Në veprat e tij “Strategjia e bashkimit shqiptar”, “Çështja shqiptare – Historia dhe politika”, “Fjalor Demokratik”, “Paqja e përgjakshme”, “Shpërngulja e shqiptarëve”, “Demokracia e shpërdorur”, “Ideologjia e shpërbërjes”, “Realiteti i shpërfillur”, “Rilindja e dytë” etj., Qosja na shfaqet si një mendimtar origjinal në lidhje me një numër idesh dhe fenomenesh politike dhe shoqërore. Pikërisht këtë dimension të krijimtarisë së tij do ta trajtojmë në këtë punim. 

Politika dhe morali sipas Qosjes

Politika si shkencë ka lidhje të rëndësishme me etikën. Ajo përmban gjithnjë edhe anën e saj morale. Etika politike studion mundësitë e argumentimit të principeve etike (parimeve, aksiomave), normave (ligjeve dhe rregullave) dhe virtyteve (pikëpamjeve, ideve).

Profesor Qosja preferon një politikë me bazë etike, e përmbledhur në dy parime: “Parimi i parë: morali i shtetit pashmangshëm kushtëzon moralin e shoqërisë dhe, parimi i dytë, politika e moralshme historikisht është treguar më e leverdishme dhe natyrisht shumë më frytdhënëse si në përpjesëtime kombëtare ashtu edhe në përpjesëtime botërore sesa politika e pamoral.”

Duke i analizuar rrethanat e krijuara pas luftës në Kosovë, Qosja konstaton se “populli shqiptar po “kalon një krizë të shtrirë shpirtërore dhe morale.”***** Ai e shpreh hapur zhgënjimin e tij për gjendjen morale të shoqërisë shqiptare: “Deri kur dija dhe ndershmëria politike do të jenë pengesë, kurse mosdija, banaliteti dhe mashtrimi – përparësi?” Kjo krizë, sipas tij, shpërfaqet në formën e “keqpërdorimit të padenjë të lirisë.” Qosja thërret për kthim tek vlerat, idetë, parimet dhe virtytet. Në këtë kontekst Qosja është shumë i ashpër ndaj mungesës së etikës te politikanët:

“Është dobësuar shumë njeriu në politikën tonë dhe është dobësuar shumë njeriu në politikanin tonë. Më i shpeshtë se politikani i përgjegjshëm dhe zemërhapur është politikani i tjetërshfaqshëm e pa skurpuj. Më i shpeshtë se politikani i qëndruar, është politikani makiavelsit a i hallakatur, që vazhdimisht e sheh kanibalin para dyerve dhe nxit përçarje e urrejtje në opinion.”

Rexhep Qosja në projektet e tij teorike synon ta krijojë njeriun e ri shqiptar, të bazuar në idetë e Naim Frashërit për moralin: një njeri të ditur, me karakter, të qytetëruar, i cili bashkon dijen me natyrën, mendjen me nderin, aftësinë me përgjegjësinë, që i kupton nevojat e vendit, e kuptimëson jetën dhe shoqërinë. Pra me një njeri të tillë “në të cilin janë bashkuar mendja e karakteri, cilësia mendore dhe cilësia shpirtërore, natyra dhe kultura, mund të tejkalohet kriza shpirtërore e morale.” Dhe, një njeri të tillë ideal mund ta krijojë politika, shkenca dhe arsimi përmes shtetit të së drejtës, sistemit demokratik dhe sistemit arsimor të orientuar drejt shkencës. 

Ideja e lirisë dhe demokracisë

Krijimtarinë politikologjike të Rexhep Qosjes e përshkon mendimi i qartë për vlerat politike. Ai angazhohet për liri, barazi, demokraci dhe vetëvendosje si parime themelore të humanizmit njerëzor. Ai nuk beson në demokraci pa liri, as në barazi pa demokraci. Barazia e popujve nuk realizohet përmes diktateve të popujve të tjerë. Aty ku synohet të vendoset demokracia përmes gjendjes së jashtëzakonshme, aty nuk ka as liri dhe as demokraci: “Demokracia nënkupton lirinë dhe barazinë e popujve dhe të njerëzve. Pa barazi të popujve në bashkësinë shumëkombëshe, nuk mund të flitet për barazi të qytetarëve.”

Konceptet etike dhe filozofike të Rexhep Qosjes kanë natyrë humane. Ai nuk është një nacionalist i ashpër, siç është portretizuar shpesh në mediat serbe, por një humanist i bindur. Ai fton për sjellje racionale, etike dhe të përgjegjshme në raport me individin tjetër. Edhe bashkësia njerëzore mund të ekzistojë vetëm në saje të përgjegjësisë që ndan njeriu për njeriun dhe populli për popullin. Kombëtaren Qosja e sheh vetëm si një mundësi për të shprehur botëroren, universalen, për të krijuar parakushtet për zhvillimin e lirë të individit dhe kombit.

Janë me dhjetëra artikuj dhe punime tjera në të cilat ai e trajton vlerën e lirisë. Liria për të “është kuptimi i jetës së njeriut. Por, siç është provuar shumë herë gjatë historisë, sidomos gjatë shekullit të kaluar, liria në varfëri, në pushtime dhe në diktaturë nuk e kuptimëson jetën e njeriut. Liria është vërtetë liri vetëm në demokraci.” Sipas tij njeriu ka lindur për të qenë i lirë. Ai është i bindur se të gjitha pushtetet që këtë të drejtë natyrore të njeriut “e gulçojnë, e cenojnë, e kufizojnë me dhunë pashmangshëm do të vdesin prej dhunës.” Ideja e lirisë është motori shtytës i lëvizjes drejt historisë.

Kur po ushtrohej trysni e madhe ndaj shkrimtarëve shqiptarë për t’u bërë pjesë e instrumentalizimit politik në procesin e shtypjes së të drejtave të shqiptarëve në Jugosllavi, Rexhep Qosja ishte i pari shkrimtar shqiptar që hapur, në Kongresin e Lidhjes së Shkrimtarëve të Jugosllavisë, në vitin 1985, do të fliste për mungesën e lirisë në Kosovë, do të mbronte gjuhën shqipe, identitetin kombëtar shqiptar dhe do të demaskonte dhunën që ushtronte shteti jugosllav ndaj shqiptarëve. Ai do të deklaronte: “Do të flas në gjuhën serbokroate, jo që të mos më quaj kush shkrimtar ‘autoqefal’, sepse besoj se gjuhë autoqefale s’ka në këtë botë dhe jo që të më dhurohet ndonjë duartrokitje, se e di përpara, duartrokitje për këtë diskutim nuk mund të pres, por që të më marrin vesh të gjithë. Do të flas si intelektual shqiptar, e të jesh intelektual shqiptar – shkrimtar a shkencëtar – shqiptar domethënë të jesh, porsi personazhi i Franc Kafkës, Jozef K., njeri që vazhdimisht pret ta thërrasin. Do të flas si intelektual shqiptar, e të jesh intelektual shqiptar sot, më në fund, domethënë: të jesh çka nuk je e të mos jesh çka je.”

Pas fjalimit të tij në Kongresin e Lidhjes së Shkrimtarëve të Jugosllavisë do të fillonte një tiradë akuzash kundër tij. Këtij presioni kundër lirisë së tij individuale dhe kundër lirisë së popullit shqiptar, Qosja do t’i përgjigjej para shkrimtarëve jugosllavë: “Detyrë morale e shkrimtarit nuk është që të flasë siç i pëlqen dikujt, por siç është e vërteta. Unë jam këtu në parlamentin e mendjes – që të them të vërtetën, e jo në kishë – që të rrëfehem.” Në këtë fjali, në fakt, përmblidhet e gjithë esenca e etikës politike të Rexhep Qosjes.

Për të realizuar idenë e lirisë Rexhep Qosja nuk e përjashton edhe përdorimin e luftës. Pra, ai është humanist, por jo pacifist. Një popull mund të pësojë disfatë në luftë, por ai është më mirë të humb duke zhvilluar betejën, se sa pa hyrë fare në betejë. Prandaj, lindja e UÇK-së e gëzon fort profesorin. Në të ai e sheh mundësinë për të realizuar lirinë. Ajo është subjekti që e sfidon Serbinë. UÇK është për Qosjen “ushtria e popullit: ajo është e pazhdukshme, ajo pavarësisht prej disfatave që në çaste të caktuara do të mund të pësojë, do të ringjallet prej hirit të vet – si Feniksi.” Ai e adhuron krenarinë, qëndresën, vendosmërinë, qëllimet liridashëse dhe gatishmërinë për flijim të luftëtarëve tanë. Ishin këta ushtarë lirie që i dhanë shtytje zhvillimit të historisë në drejtimin e duhur: në shpërbërjen përfundimtare të burgut të popujve të quajtur Jugosllavi. 

Ideja e bashkimit kombëtar

Profesor Qosja e fillon librin e tij “Strategjia e bashkimit shqiptar” me një konstatim interesant: “Gjeografia e ka bashkuar popullin shqiptar me Evropën, por historia shumë kohë e ka ndarë prej saj. Megjithëse për nga pozita gjeografike është Evropë, për nga historia ai ishte gjatë i detyruar të jetë Azi.” Ky fakt ka bërë që shqiptarët të përceptohen në mënyrë të njëanshme edhe nga Lindja edhe nga Perëndimi. Për Lindjen ata janë më shumë perëndimorë se sa lindorë, kurse, për perëndimin, shqiptarët janë më shumë lindorë se sa perëndimor. Ky konteskt paragjykues ka sjellë edhe momente tragjike në historinë shqiptare.

Si duhet të sillen shqiptarët në këtë kontekst gjeostrategjik dhe kulturo-historik? Qosja mendon se duhet të sillen të tillë siç janë, pa u munduar të dëshmohen më perëndimorë se perëndimorët, por edhe pa pasur drojë nga elementet e trashëguara religjioze dhe kulturore nga lindja. E rëndësishme për të është që ata të maksimalizojnë fuqinë e tyre politike, ekonomike dhe kulturore: të bashkohen në një shtet.

Në fakt Rexhep Qosja në rrafshin ideor ka diçka të përbashkët me ish kancelarin Helmut Kohl. Të dy i lidh ideja e bashkimit. Më 28 nëntor 1989 kancelari gjerman Helmut Kohl pati paraqitur Programin 10-Pikësh për Bashkimin e Gjermanisë para Bundestagut Gjerman. Me këtë Plan kancelari gjerman nuk i befasoi vetëm opozitën dhe miqtë e tij ndërkombëtar, por edhe shumë nga anëtarët e partisë së tij. Në fjalën e tij para Bundestagut ai pati thënë: “Rruga drejt bashkimit nuk është shtruar në tavolinën e gjelbërt ose përmes planifikimit me dorë të një plani terminesh….Ne mundemi, nëse vetëm duam, që sot t’i përgatisim ato etapa, të cilat sjellin deri te ky qëllim…Se si do të duket një Gjermani e ribashkuar, nuk e di sot askush. Por, që bashkimi do të vijë, nëse njerëzit në Gjermani këtë gjë e duan, për këtë jam i sigurtë.”

Ndryshe nga Helmut Kohli, Qosja ishte vetëm në një fazë të shkurtër kohore aktiv politikisht. Por, struktura teorike dhe argumentuese e Rexhep Qosjes në librin e tij “Strategjia e bashkimit shqiptar” është në të njëjtën linjë me Programin e Helmut Kohlit për bashkimin e Gjermanisë. Në këtë kuadër ai e sheh zgjidhjen e çështjes shqiptare në Evropën e popujve të bashkuar: “Çështja e shqiptarëve mund të zgjidhet në mënyrë të tërësishme e jo të pjesshme, të përhershme dhe jo të përkohshme, në Evropën e popujve të bashkuar, sepse në Evropën e popujve ata, si popull i ndarë, do të bëheshin të bashkuar.”

Koha / Sabri Kiçmari

Qeveria e Kosovës ka miratuar draft-strategjinë e sigurisë 2022-2027, e cila sipas kryeministrit Albin Kurti parasheh rreziqet, kërcënimet dhe sfidat e vendit në fushën e sigurisë.

Gjatë mbledhjes së Qeverisë së Kosovës, të mbajtur më 4 korrik, Kurti tha se kjo strategji është hartuar në konsultim edhe me partnerët e QUINT-it.

Në QUINT bëjnë pjesë: Shtetet e Bashkuara, Gjermania, Franca, Italia dhe Mbretëria e Bashkuar.

“Strategjia paraqet objektivat e ndërlidhura me interesat shtetërore siç janë: mbrojtja e sovranitetit dhe integritetit territorial, ruajta e rendit kushtetues dhe sigurisë publike, siguria njerëzore dhe zhvillimi shoqëror, si dhe integrimi në strukturat euroatlantike dhe mekanizmat e tjerë ndërkombëtarë”, tha Kurti.

Sipas tij, parakusht për sigurinë dhe zhvillimin e Kosovës është anëtarësimi në organizatat euroatlantike.

“Synimi strategjik i Kosovës është anëtarësimi në NATO dhe BE, si parakushte për sigurinë dhe zhvillimin e qëndrueshëm të Kosovës, por edhe të rajonit. Në këtë drejtim, Kosova do të aplikojë në Programin për Partneritet për Paqe dhe anëtarësim në Kartën e Adriatikut si dhe në mekanizma rajonalë të tjerë të sigurisë. Njëkohësisht Kosova do të aplikojë për statusin e vendit kandidat dhe do të zbatojë reformat e nevojshme për të plotësuar procesin e integrimit në BE”, tha Kurti.

Kjo është strategjia e dytë e sigurisë qëkur Kosova ka shpallur pavarësinë më 2008. Pas miratimit në Qeveri, draft-strategjia do të dërgohet në Kuvend për t’u miratuar nga deputetët.

Që prej nisjes së pushtimit rus të Ukrainës në shkurt të këtij viti, autoritetet në Kosovë kanë shtuar thirrjet për anëtarësimin e vendit në Programin për Partneritet të NATO-s.

Po ashtu, krerët shtetërorë kanë paralajmëruar se Kosova gjatë këtij viti do të aplikojë për statusin e vendit kandidat për anëtarësim në BE. Por, anëtarësimi në këta dy mekanizma vështirësohet për faktin se në NATO janë katër shtete që ende nuk e njohin Kosovës, ndërkaq në BE janë pesë shtete mosnjohëse.

rel