“Në fillim të verës së vitit 2022, kur rrugët për në Kiev ishin ende të mbushura me kufoma të tankeve të djegura, Presidenti Zelensky ftoi drejtuesit e një kompanie të minierave të të dhënave të lidhura me CIA në bunkerin e tij në kryeqytetin ukrainas”, kështu e nis shkrimin e saj The New York Times.

 

Nënkryetari ekzekutiv i Palantir, kompania e cila ka ndihmuar Ukrainën për mbrojtje, Louis Mosley deklaroi se Zelensky propozoi një marrëdhënie që do të përcaktonte se si vendi i tij do të luftonte, të cilën e konsideron bindëse.

“Ai bëri një fushë shumë bindëse. Ukraina kishte nevojë të dëshpëruar për mbështetje nga Perëndimi. Ata na kishin identifikuar si kompania më e mirë ‘miltech’ në botë dhe ishin shumë të etur për qasje në teknologjinë tonë”, tha Mosley, në vizitën e tij të 16-të në Kiev.

 

Pas një udhëtimi të gjatë nga kufiri polak, ekipi i Palantirit mbërriti në Kiev në një kohë kur shtetrrethimi ishte ende duke u zbatuar rreptësisht dhe mbeturinat e luftës, duke përfshirë mbrojtjen kundër tankeve të dhëmbëve të dragoit, u mbushën rrugëve.

“Njerëzit në Kiev kishin pamjen sikur të kishin rruar nga afër, një përvojë afër vdekjes. Kur fole me zyrtarë të qeverisë, ata dukeshin të traumatizuar. Ata kishin qenë disa orë larg, sinqerisht, nga humbja e gjithçkaje: jetët e tyre, familjet e tyre“, tha Mosley.

I konceptuar pas 11 shtatorit dhe i lançuar në vitin 2003, Palantir tani vlerësohet në rreth 54 miliardë dollarë ose 42.8 miliardë dolllarë. Ajo u bashkëthemelua nga një grup sipërmarrësish. Palantir u emërua pas topave të kristaltë që shfaqen në The Lord of the Rings . Klientët e saj të parë përfshinin NSA-në, FBI-në dhe CIA-n, kjo e fundit duke investuar përmes fondit të saj të sipërmarrjes In-Q-Tel.

Duke adoptuar një qëndrim fort pro-perëndimor, Palantir tërhoqi vëmendjen e botës kur teknologjia e tij u përfol se ishte përdorur për të gjetur Osama bin Laden. Por është në Ukrainë , ku është përdorur së bashku me Starlink të Elon Musk, satelitët e të cilit kanë mbajtur ushtarët ukrainas të lidhur me internetin, që ka patur ndoshta ndikimin më të madh, duke ndihmuar një ushtri shumë më të vogël të mbajë veten kundër një fuqie botërore. , duke nxitur pyetje më të gjera në lidhje me përdorimin e AI në luftë.

“A janë të rrezikshme këto gjëra? Po! or ose ne do t’i kontrollojmë ata ose kundërshtarët tanë do t’i kontrollojnë”, tha Karp, shefi ekzekutiv i Palantirit, vitin e kaluar.

Duke grumbulluar sasi të mëdha të dhënash, firma u ofron komandantëve ukrainas një pamje të plotë të fushëbetejës, nga anijet luftarake që lundrojnë në Detin e Zi, tek tanket që rrotullohen nëpër Donbas e deri te avionët luftarakë që lëshojnë raketa lundrimi nga ajri.

The New York Times shkruan se qëllimi është që Kievi të marrë vendime të shpejta, duke e lejuar atë të tejkalojë burokracinë e ushtrisë ruse nga epoka sovjetike nga lart-poshtë. Pavarësisht disa nervozizmit fillestar për ndarjen e algoritmeve të tilla të fuqishme, Palantir duket se ka gjetur një partner ideal në Ukrainë, një vend i njohur për skenën e tij teknologjike të lulëzuar.

“Para luftës, Ukraina ishte kthyer në një dyqan të jashtëm për kompanitë e teknologjisë perëndimore. Kur Rusia pushtoi, jo vetëm që kishit këtë popullatë shumë teknike me inxhinierë të mrekullueshëm, por ata ishin gjithashtu të njohur gjerësisht me softuerin perëndimor”, tha Mosley.

Më shumë se një mijë anëtarë të forcave të armatosura të Ukrainës, të vendosur në selinë e brigadës në të gjithë vendin, po përdorin softuerin e Palantir.

 

Më shumë objektiva se municion:

Softueri i Palantir përdor AI për të shpejtuar vendimmarrjen tradicionale ushtarake. Në zemër të kësaj është MetaConstellation, një program që i lejon Ukrainës të krijojë një pamje të detajuar të asaj që rusët po bëjnë.

Qindra satelitë komercialë që rrotullohen rreth Tokës çdo ditë bëjnë foto të forcave ruse, por MetaConstellation zgjedh imazhet më të dobishme dhe të detajuara, shpesh duke përdorur radarin me hapje sintetike (SAR) për të parë nëpër retë për të kapur grumbullimet e trupave ose lëvizjet e anijeve.

The New York Times shkruan se bazuar në këto llogaritje, çdo njësi e ushtrisë ukrainase më pas mund të drejtohet në kontributin e saj më efektiv në luftën e asaj dite. Për shkak të përhapjes së satelitëve dhe telefonave inteligjentë, lufta në Ukrainë besohet të jetë konflikti më i dokumentuar në histori. Duke përdorur inteligjencën artificiale të Palantirit për të gjetur një sërë fotosh, videosh dhe dëshmish dëshmitarësh, kryeprokurori ukrainas ka regjistruar detaje të 124,000 krimeve të mundshme.

 

Shtrirja globale nga Kievi në Tel Aviv:

Jashtë Ukrainës, kontrolli i Palantirit në fusha të shumta të qeverisë është kritikuar nga aktivistët e privatësisë, të shqetësuar për implikimet e një kompanie private shumë miliarda dollarëshe që menaxhon të dhënat publike. Kompania ka qenë gjithashtu nën kritika kohët e fundit, jo më pak nga stafi i saj, për një marrëveshje të arritur me Forcat e Mbrojtjes të Izraelit për të furnizuar teknologjinë për luftën në Gaza.

Por në Ukrainë, kompania amerikane vlerësohet si një partner i ngushtë, vlera e së cilës rritet edhe pse republikanët ngecin në një paketë të re ndihme prej 60 miliardë dollarësh. Ndërsa Kievi po mbaron municionet, bëhet gjithnjë e më thelbësore që çdo predhë, raketë dhe raketë e mbetur të gjejë objektivin e saj.

tch

 

Në dhjetor 2017, vetëm pak javë para se miliona qytetarë rusë të bëheshin gati ta festonin Vitin e Ri – një ndër festat më të dashura të vendit – agjencia kryesore e inteligjencës ruse njoftoi se e kishte parandaluar një komplot të Shtetit Islamik për të vrarë vizitorët në vendet më të rëndësishme në qytetin e dytë më të madh rus, Shën Petersburg.

 

Derisa kjo nuk ishte hera e parë që Shërbimi Federal i Sigurisë kishte pretenduar se e kishte parandaluar një sulm terrorist, njoftimi ishte i pazakontë për shkak se ajo e pranonte se nga kush e kishte marrë informatën: Shtetet e Bashkuara.

Madje Kremlini shkoi aq larg saqë tregoi se presidenti Vladimir Putin, një ish-oficer i KGB-së, e falënderoi personalisht presidentin e atëhershëm amerikan, Donald Trump. Një muaj më vonë, drejtorët e tre agjencive kryesore ruse të inteligjencës dhe agjencitë e spiunazhit, e vizituan Uashingtonin, një ndodhi tejet e pazakontë.

Një gjë e ngjashme ndodhi vetëm dy vjet më vonë.

Kjo mund të ketë qenë pika më e lartë e shkëmbimit të informatave mes SHBA-së dhe Rusisë.

Gjashtë vjet më vonë, në fillim të marsit, një paralajmërim për një sulm të “pashmangshëm” terrorist iu bë agjencive ruse të inteligjencës. Madje Ambasada amerikane në Moskë doli publikisht dhe i paralajmëroi qytetarët amerikanë.

Ky paralajmërim papritmas e zemëroi Kremlinin.

Gjatë një takimi më 19 mars me zyrtarët e sigurisë, Putini e pranoi se Rusia e kishte marrë një informatë – po e shpërfilli atë duke e cilësuar si “propagandë të pastër” dhe “shantazh për ta frikësuar dhe destabilizuar shoqërinë tonë”.

Tri ditë më vonë, më shumë se 140 njerëz në sallën e koncerteve Crocus afër Moskës u vranë nga disa burra të cilët shtinë me armë zjarri ndaj pjesëmarrësve në koncert dhe pastaj ia vunë zjarrin ndërtesës.

Ky ishte sulmi më i rëndë terrorist në Rusi në dy dekadat e fundit.

Për disa ish-oficerë të inteligjencës amerikane, faji për bashkëpunim të dobët bie plotësisht mbi supet e Moskës: shërbimet ruse të sigurisë e shohin shkëmbimin e informatave mbi të gjitha si mundësi për përfitime politike dhe strategjike, thonë ata.

Shërbimet ruse të inteligjencës “nuk janë të interesuara për bashkëpunim, por përdorin angazhime të tilla për të zhvilluar informata dhe për të ngacmuar”, tha Douglas London, një oficer i lartë në pension i CIA-s, i cili ishte përfshirë në shkëmbimin e informatave në dhjetor 2017.

“Mashtrohesh nëse mendosh se suksesi në Shën Petersburg është tregues i gjendjes së marrëdhënieve mes [agjencive] të inteligjencës”, tha ai për Radion Evropa e Lirë.

 

Dyshime, pikëpyetje dhe zakone të vjetra

Pas rënies së Bashkimit Sovjetik, Moska dhe Uashingtoni kërkuan ta gjejnë një mënyrë të re për të shkëmbyer informata në një sërë fushash: terrorizëm, trafikim me njerëz dhe drogë, krime kibernetike dhe aktivitete të tjera të jashtëligjshme.

Përpjekjet për këtë u shtuan shumë pas 11 shtatorit 2011, kur ndodhën sulmet terroriste në Shtetet e Bashkuara.

Putini u bë lideri i parë që i telefonoi Shtëpisë së Bardhë dhe i ofroi ndihmë për atë që Shtetet e Bashkuara e cilësuan si “luftë globale kundër terrorizmit”.

Por, për disa zyrtarë dhe oficerë rusë, heqja e zakoneve të vjetra ishte gjë e vështirë, posaçërisht për ata në ushtri dhe agjencitë e sigurisë. Kjo vlente edhe për Putinin, një veteran i KGB-së i cili e udhëhoqi Shërbimin Federal të Sigurisë, i njohur si FSB, para se të bëhej president.

Kjo ishte plotësisht e vërtetë kur bëhej fjalë për ekstremistët islamikë. Për agjitatorët e Kremlinit, lufta në Çeçeni, ku radikalët islamikë nga Lindja e Mesme fituan bastion në vitet ’90, ishte pikënisja.

Për Kremlinin ishte e dhimbshme kur disa liderë politikë çeçenë, dhe madje militantë, kërkuan strehim në Shtetet e Bashkuara dhe në Evropë.

Moska i cilësonte ata si terroristë. Uashingtoni jo bash.

Rusia u godit nga një sërë sulmesh terroriste dhe vetëvrasëse në vitet 2000. Sulmi më i rëndë ndodhi në shtator 2004, kur sulmuesit çeçenë dhe ingushë e kapën një shkollë fillore në qytetin verior, Beslan, ku i mbajtën peng për gati tre ditë më shumë se 1.100 njerëz, derisa ndodhi tentimi i dështuar për t’i shpëtuar pengjet.

Më shumë se 330 njerëz vdiqën, shumica e të cilëve fëmijë.

Deri kur ndodhi sulmi në sallën e koncerteve Crocus më 22 mars, ai ishte sulmi më vdekjeprurës gjatë presidencës së Putinit – dhe Putini sugjeroi se Perëndimi ka faj pjesërisht.

Një dekadë pas sulmit në Beslan, zyrtarët e inteligjencës amerikane u ankuan për një mungesë bashkëpunimi me homologët rusë gjatë përgatitjeve për Lojërat Olimpike në Soçi më 2014.

Më vonë, Moska e pranoi se SHBA-ja dhe vendet e tjera perëndimore e ndihmuan t’i parandalojë sulmet.

Më 2011, FSB-ja u dha informatë FBI-së dhe CIA-s për Tamerlan Tsarnaev, një burrë i lindur në Çeçeni, i cili, së bashku me vëllain e vet Dzhokhar dhe pjesën tjetër të familjes, morën azil në Shtetet e Bashkuara në vitet 2000.

FSB-ja paralajmëroi se Tsarnaev e kishte përqafuar islamin radikal dhe druhej se ai planifikoi të kthehej në Rusi për t’iu bashkuar një grupi militant.

Dy vjet më vonë, Tamerlan dhe Dzhokhar i shpërthyen dy bomba gjatë Maratonës së Bostonit, duke i vrarë tre njerëz dhe duke i plagosur 281. Një hetim tremujor i FBI-së për të kaluarën e tyre, i nxitur nga informata ruse, nuk gjeti asnjë lidhje me terrorizmin.

Një raport nga inspektori i përgjithshëm i Departamentit të Drejtësisë gjeti mangësi në mënyrën se si agjencitë amerikane e trajtuan informatën ruse, por gjithashtu theksoi se FSB-ja dështoi t’i përgjigjej një kërkese pasuese të amerikanëve.

FSB-ja dikur bashkëpunonte rregullisht me FBI-në për çështjet e krimeve kibernetike. Kjo dështoi më 2016, kur oficerët e njësitit kibernetik të FSB-së u arrestuan dhe u akuzuan për tradhti. Mediat ruse raportuan se oficerët e FSB-së u arrestuan për shkak se punonin me SHBA-në.

 

Sjellje tejet befasuese

Shërbimet inteligjente ruse dhe amerikane veprojnë me sisteme të ndryshme të vlerave, gjë që e vështirëson tej mase bashkëpunimin, tha Steven Hall, i cili u pensionua më 2015 pasi kryente operacione rreth Rusisë në CIA.

Rusët e shohin shkëmbimin e informatave si një “kali të Trojës” kohë pas kohe, tha ai në një raport nga viti 2017 për Carnegie Endowment for International Peace.

“Rusia e kupton qasjen tonë perëndimore, optimiste për shkëmbim informatash, dhe do ta përdorë atë ashtu siç Putini e sheh përparësi për të, në një mënyrë që Shtetet e Bashkuara dhe Perëndimi do ta shohin si tejet befasuese”, tha ai.

Kishte raste kur palët bashkëpunonin në një rast caktuar dhe papritmas, pala ruse e ndalte shkëmbimin e informatave.

 

Sulmi në sallën e koncerteve Crocus

Në dhjetor 2016, zyrtarët amerikanë i dëbuan dhjetëra diplomatë rusë, shumica e të cilëve besohej se ishin zyrtarë të inteligjencës që punonin gjoja si diplomatë, si dhe i mbyllën dy prona ruse të njiheshin si objekte për mbledhjen e informatave. Rusia u hakmor për këtë.

Më vonë, zyrtarët amerikanë erdhën në përfundim se inteligjenca ruse, me pajtimin e Putinit, ishte përfshirë në një fushatë të madhe për të ndërhyrë në zgjedhjet presidenciale amerikane të vitit 2016.

Tensionet që po ziheshin për kohë të gjatë rreth Ukrainës shpërthyen plotësisht kur Rusia e nisi pushtimin e shtetit fqinj në shkurt 2022, duke i prishur marrëdhëniet dypalëshe. Shtetet e Bashkuara e shtuar shkëmbimin e informatave me Kievin, disa prej të cilave janë përdorur për t’i sulmuar forcat ruse.

Tre javë më parë, më 7 mars, Ambasada amerikane në Rusi e bëri një paralajmërim për mundësinë e një sulmi “të pashmangshëm” brenda 48 orëve. Një ditë më herët, sipas New York Times, një zyrtar i CIA-s në Moskë ua kaloi autoriteteve ruse një paralajmërim, bashkë me hollësi se IS-K, dega e Shtetit Islamik, ishte organizatori.

Sulmi në sallën e koncerteve Crocus ndodhi dy javë më vonë, më 22 mars. Shteti Islamik e mori përgjegjësinë, ndërsa katër burrat të cilat Rusia i akuzon për kryerjen e sulmit, janë nga Taxhikistani, njëri prej vendeve të Azisë Qendrore qytetarët e të cilit i kanë forcuar radhët e IS-K-së prej se u formua në Afganistan më 2014.

E rëndësishme për zyrtarët rusë ishte se paralajmërimi publik nga Ambasada amerikane u bë një javë para zgjedhjeve presidenciale në Rusi, në të cilat Kremlini ishte i vendosur për një dalje të lartë në zgjedhje për të ndihmuar në portretizimin e një mbështetjeje të madhe për Putinin.

“Mendoj se amerikanët qartazi e dhanë paralajmërimin në mirëbesim”, tha Mark Galeotti, një ekspert britanik për çështjet e agjencive ruse të sigurisë.

“Mendoj se [Putini] u zemëruar dhe mendoi se ky ishte, në fakt, një tentim nga amerikanët për t’i frikësuar rusët para zgjedhjeve”, tha ai.

Pas sulmit, Putini dhe drejtori i FSB-së, Aleksandr Bortnikov, bashkë me zyrtarë të tjerë, kanë vazhduar të ngulin këmbë se Ukraina dhe Shtetet e Bashkuara kanë gisht, me gjithë mungesën e dëshmive.

Bortnikov e pranoi paralajmërimin e inteligjencës amerikane, por e nënvlerësoi atë si të “natyrës së përgjithshme”.

“Ne reaguam ndaj asaj informate, natyrisht, dhe ndërmorëm masa të duhura”, tha ai më 26 mars.

 

Inteligjenca dhe dezinformimi

Shtetet e Bashkuara mbase vendosën ta bëjnë publik kërcënimin këtë herë, sepse ishte i pashmangshëm dhe Uashingtoni nuk kishte mjaftueshëm hollësi të cilat do t’ua mundësonin shërbimeve ruse ta parandalonin sulmin, tha London.

Një urdhër ekzekutiv nga vitit 2015 u kërkon agjencive amerikane të inteligjencës të shkëmbejnë paralajmërime për sulmet e mundshme terroriste me vendet e tjera, madje edhe nëse ato vende janë armiqësore si, Rusia apo Irani.

Më 4 janar, 95 njerëz u vranë nga dy sulme vetëvrasëse me bomba në qytetin iranian Kerman, për të cilin përgjegjësinë e mori Shteti Islamik.

Tre jave më vonë, zyrtarët amerikanë thanë se e kishin paralajmëruar paraprakisht Iranin për një sulm të mundshëm nga Shteti Islamik brenda Iranit.

Teherani nuk e pranoi publikisht apo konfirmoi paralajmërimin e SHBA-së.

Një telash tjetër që e ka minuar shkëmbimin e informatave mes agjencive amerikane dhe ruse, siç thanë zyrtarët amerikanë, është gatishmëria e Rusisë për ta mbushur informacionin me propagandë apo me dezinformata.

Rusia e ka shtyrë narrativen se Shtetet e Bashkuara e krijuan Shtetin Islamik si pretekst për ta vazhduar praninë e tyre në Lindjen e Mesme, tha London. Këtij pretendimi i kanë bërë jehonë mediat e kontrolluara nga shteti në Iran dhe madje ai është përqafuar edhe nga disa oficerë të spiunazhit pakistanez.

Si shenjë se ekziston njëfarë shkëmbimi i informatave të klasifikuara, Ministria e Brendshme e Rusisë njoftoi më 28 mars ekstradimin nga Shtetet e Bashkuara të një burri rus, i cili është akuzuar se e ka abuzuar vajzën e vet në Florida, ku ai jetonte.

Ai u arrestua nga autoritetet amerikane dhe u ekstradua në Rusi “falë ndërveprimeve mes agjencive për sundimin e ligjit të Federatës së Rusisë dhe Shteteve të Bashkuara”.

rel

Shërbimi sekret çek ka zbuluar një rrjet propagande të financuar nga Rusia. Qëllimi i aktiviteteve: dobësimi i Ukrainës.

 

Rrjeti u zbulua nga hetimet e shërbimi sekret çek. Kryeministri çek, Petr Fiala, se portali i lajmeve “Zëri i Evropës” me qendër në Pragë ka qenë baza e aktiviteteve, prej nga ku ky rrjet përhap propagandën e tij. Synimi ishte që Bashkimi Evropian të ndalonte së ofruari ndihmë për Ukrainën në luftën kundër Rusisë.

 

E përditshmja çeke “Denik N” njoftoi se portali kishte publikuar deklarata politikanësh nga vende të ndryshme të Evropës, që i bënin thirrje BE-së të ndalonte ndihmën ndaj Ukrainës. Politikanët evropianë që bashkëpunonin me portalin paguheshin me para nga Rusia. Në disa raste thuhet se Rusia ka paguar madje edhe për fushatat e tyre elektorale për zgjedhjet evropiane në qershor.

 

Para në dorë dhe kriptomonedha

Sipas hulumtimeve të revistës gjermane “Der Spiegel” paratë u janë dorëzuar politikanëve në dorë  gjatë takimeve personale në Pragë ose u janë paguar në kriptovaluta. Sipas “Der Spiegel” bëhet fjalë për disa qindra-mijëra euro.

Pagesa kanë marrë politikanë nga Gjermania, Belgjika, Franca, Hungaria, Holanda dhe Polonia, shkruan “Der Spiegel” duke cituar një burim në Ministrinë e Jashtme Çeke. Sipas të përditshmes çeke “Denik N” e përfshirë ka qenë edhe partia e ekstremit të djathtë Alternativa për Gjermaninë, AfD.

Kandidati kryesor i AfD-së për zgjedhjet e ardhshme europiane, Maximilian Krah, ka dhënë disa intervista për portalin “Zëri i Europës”. I pyetur nga mediat pas publikimit të akuzave Krah e konfirmoi se ka dhënë intervista, por tha se nuk kishte marrë para për to. Edhe një politikan tjetër i lartë i AfD-së, Petr Bystrom, tha se ka dhënë një intervistë për “Zërin e Europës” por e mohon se është paguar për të.

Kryeministri çek Petr Fiala tha se pas faqes “Zëri i Evropës” qëndron oligarku prorus me origjinë ukrainase, Viktor Medvedcuk. Ai u akuzua në Ukrainë për tradhti, por shkoi në Rusi në kuadër të shkëmbimit të të burgosurve. Medvedcuk konsiderohet si njeri i besuar i presidentit rus, Vladimir Putin.

dw

Të dielën, miliona votues në Turqi do t’ia mësyjnë qendrave të votimit për t’i zgjedhur kryetarët dhe administratorët komunalë në zgjedhjet lokale, të cilat do ta matin popullaritetin e presidentit, Recep Tayyip Erdogan, derisa partia e tij në pushtet do të përpiqet t’i rikthejë qytetet kryesore që i humbi para pesë vjetëve.

 

Fitorja e mundshme e partisë së Erdoganit mund ta nxisë liderin turk ta kërkojë ndryshimin e Kushtetutës, për t’ia mundësuar atij të sundojë edhe përtej mandatit të tij të tanishëm përfundimtar.

Ndërkohë, mbajtja e komunave në qytetet kryesore do ta ndihmonte opozitën turke të gjallërohet, pasi ajo ka mbetur e demoralizuar dhe e ndarë pas disfatës në zgjedhjet presidenciale të vitit të kaluar.

 

Beteja për Stambollin

Në zgjedhjet e fundit të mbajtura më 2019, opozita u bashkua dhe i fitoi komunat në kryeqytet, Ankara, dhe në vatrën komerciale, Stamboll, duke i dhënë fund mbizotërimit udhëheqës 25-vjeçar të partisë në pushtet në këto qytete të mëdha.

Humbja e Stambollit ishte në veçanti goditje e rëndë për Erdoganin, i cili e nisi karrierën politike mu si kryetar i metropolit të gati 16 milionë banorëve më 1994.

 

Erdogani e ka zgjedhur Murat Kurumin, një 47-vjeçar ish-ministër i Mjedisit dhe Urbanizmit, për të garuar kundër kryetarit të tanishëm, Ekrem Imamoglu – një politikan i njohur nga Partia Republikane Popullore, apo CHP.

Imamoglu është përfolur si një kandidat i mundshëm presidencial për ta sfiduar Eroganin.

Këtë herë, megjithatë, Imamoglu, 52 vjeç, po garon në zgjedhje lokale pa mbështetjen e partisë kryesore prokurde të Turqisë, partisë nacionaliste IYI, e cila po garon me kandidatët e vet.

Ndërkohë, një parti e re konservatore fetare, Partia e Re për Mirëqenie (YRP), ka njoftuar se do të garojë në këto zgjedhje. Duke iu lutur votuesve konservatorë dhe fetarë, të cilët janë të pakënaqur me mënyrën se si Erdogani e ka udhëhequr ekonominë, ajo pritet t’ia rrëmbejë disa vota kandidatëve të Erdoganit.

Sondazhet tregojnë se do të jetë një garë fytafyt mes Imamoglut dhe Kurumit, të cilët kanë premtuar projekte infrastrukturore për t’i bërë ndërtesat të përballueshme ndaj tërmeteve dhe për ta rregulluar trafikun e dendur kronik.

Pritjet janë të mëdha që opozita ta mbajë Ankaranë, ku kryetari i tanishëm, Mansur Zavas, vazhdon të gëzojë popullaritet. Edhe ai është përfolur si kandidat presidencial në të ardhmen.

 

Erdogani synon ta përforcojë pushtetin

Për të mos i lënë asgjë rastit, Erdogani – i cili ka qenë në pushtet si kryeministër e pastaj si president për më shumë se dy dekada – është duke mbajtur tubime elektorale nëpër gjithë vendin, duke bërë fushatë në emër të kandidatëve që garojnë për kryetarë.

Analistët thonë se vendosmëria e Erdoganit për ta bërë një kushtetutë të re, të cilat do t’ia mundësonin atij të udhëheqë edhe pas vitit 2028 kur i mbaron mandati i tanishëm, do të përforcohej edhe më shumë nëse i rifiton Ankaranë dhe Stambollin.

Kushtetuta e tanishme turke përcakton se një president mund t’i mbajë vetëm dy mandate në presidencë.

 

Erdogani, 70 vjeç, garoi për mandatin e tretë vitin e kaluar, duke u thirrur në hollësi teknike, sepse Turqia kaloi në sistem presidencial më 2018, ndërsa mandatin e parë ai e kreu sipas sistemit të kaluar.

Erdogani dhe aleatët e tij nuk kanë ulëse të mjaftueshme në Parlament për ta bërë një kushtetutë të re tani për tani, por një triumf tjetër elektoral mund t’i bindë disa deputetë konservatorë të ndërrojnë anë, thonë analistët.

 

Shpresat e opozitës për rikthim

Një aleancë opozitare e përbërë nga gjashtë parti, e udhëhequr nga CHP-ja, është shpërbërë pas një disfatë shkatërruese në zgjedhjet e vitit të kaluar. Mbështetësit e koalicionit mbetën të demoralizuar, pasi dështoi ta rrëzojë Erdoganin, me gjithë krizën ekonomike dhe ndikimit të tërmetit katastrofik.

Aftësitë e CHP-së për t’i mbajtur qytetet që i fitoi para pesë vjetëve, do ta ndihmojnë atë ta ringjallë partinë dhe ta lejojë atë të paraqitet si një alternativë për partinë e Erdoganit në pushtet.

Humbja ndaj partisë së Erdoganit në Ankara dhe Stamboll, në anën tjetër, mund t’ua shuajë shpresat presidenciale Yavasit dhe Imamoglut.

 

Fushatë jofer

Njëlloj si në zgjedhjet e mëparshme, Erdogani është duke e përdorur përparësinë e të qenet president, shpesh duke ia mundësuar vetes përdorimin e burimeve shtetërore gjatë fushatës.

Rreth 90 për qind e mediave turke janë në grushtin e Qeverisë, apo mbështetësve të saj, sipas vëzhguesve të mediave. Ato i promovojnë fushatat e partisë në pushtet dhe aleatëve e saj, ndërsa ia mohojnë mundësinë e njëjtë opozitës.

 

Transmetuesi shtetëror, TRT, i kushtoi 32 orë transmetim partisë në pushtet në 40 ditët e para të fushatës, krahasuar me 25 minuta që ia kushtoi sfiduesve të saj, sipas opozitës.

Gjatë fushatës, Erdogani i paralajmëroi fshehurazi votuesit t’i mbështesin kandidatët e partisë në pushtet, nëse duan të marrin shërbime qeveritare. Ai e rriti pagën minimale për 49 për qind, pavarësisht përpjekjeve të Qeverisë të tij për ta kontrolluar inflacionin.

Lideri turk ka vazhduar ta shfaqë suksesin e vendit të tij në industrinë e mbrojtjes gjatë tubimeve të tij elektorale.

 

Votat kurde

Votuesit kurdë e përbëjnë rreth 10 për qind të elektoratit në Stamboll dhe vota e tyre mund të jetë vendimtare në garën për kryetar.

Partia turke prokurde – tani e njohur si Partia e Popullit për Demokraci dhe Barazi, apo DEM – zgjodhi ta mbështetë Imamoglun në zgjedhjet komunale më 2019, duke i ndihmuar të fitojë.

Këtë herë, megjithatë, ajo ka vendosur të garojë me kandidatët e vet, dhe kjo ka mundësi t’i largojë votuesit nga Imamoglu.

 

Prapëseprapë, disa vazhdues thonë se kjo parti me qëllim i ka caktuar dy kandidatë të profilit të ulët në mbështetje taktike për kryetarin e tanishëm.

Ndërkohë, partia DEM pritet t’i fitojë shumë komuna në rajonet juglindore të Turqisë me shumicë kurde. Çështja është nëse partia do të lejohet ta mbajë pushtetin në to.

Në vitet paraprake, Qeveria e Erdoganit i largoi kryetarët e zgjedhur për gjoja lidhjet e tyre me militantët kurdë dhe i zëvendësoi me të besuar të shtetit.

Gjatë një tubimi në qytetin me shumicë kurde, Hakari, më 15 mars, Erdogani u bëri thirrje votuesve të mos votojnë për individë të cilët, sipas tij, do të dërgonin fonde në “organizata terroriste”, duke iu referuar Partisë së Punëtorëve të Kurdistanit, e njohur si PKK, e cila është e ndaluar.

rel