Maqedonia s’ka qenë kurrë pjesë e rëndësishme e politikës së jashtme ruse. Por zhvillimet e fundit tërheqin vëmendjen e Moskës. Disa analistë besojnë se për kryeministrin Gruevski është e mirëseardhur mbështetja ruse.

“Anëtarësimi në BE dhe në NATO mbetet prioritet ynë më i lartë”, deklaroi kryeministri Nikola Gruevski gjatë manifestimit të partisë së tij VMRO-DPMNE më 18 maj në Shkup, ndërkohë që dhjetra përkrahës të tij në radhët e para të demonstruesve mbanin t-shirts me portretin e Putinit dhe valëvisnin flamuj rusë.

Shumë mendojnë se kontradikta mes fjalëve të Gruevskit dhe folklorit pro-rus në radhët e përkrahësve të tij reflekton skizmën aktuale të shoqërisë së Maqedonisë, e cila është përfshirë muajt e fundit nga një krizë e thellë politike, e shoqëruar me incidente të rënda sigurie, që u përshkallëzuan së fundi me ngjarjen në Kumanovë, ku gjetën vdekjen 18 vetë.

Por ajo që në dukje është një konflikt tipik i brendshëm Ballkanik, shumë shpejt mori trajtat e një shkalle të re të konfrontimit mes Rusisë dhe Perëndimit. Së fundi Moska zyrtare deklaroi se “ngjarjet në Maqedoni janë orkestruar duke ushtruar presion nga jashtë”, me këto fjalë u shpreh ministri i Jashtëm i Rusisë Sergei Lavrov më 20 maj duke marrë në mbrojtje qeverinë konservatore në Shkup. Kjo ishte deklarata e fundit në një varg pozicionimesh zyrtare nga Rusia gjatë këtij muaji, gjë që i ka befasuar shumë në vendin e varfër ballkanik me dy milionë banorë. Qëkurse ka marrë fund konflikti i armatosur mes forcave maqedionase të rendit dhe guerrilasve shqiptarë në vitin 2001, komentet nga Ministria e Jashtme e Rusisë lidhur me situatën e brendshme politike në Maqedoni kanë qenë të rralla. Ndryshe nga vendet fqinjë Serbia dhe Greqia, që kanë lidhje të ngushta historike me Rusinë, Maqedonia asnjëherë nuk ka tërhequr vëmendjen e Moskës.

“Maqedonia nuk është dhe asnjëherë nuk ka qenë pjesë aktive e politikës së jashtme ruse”, thotë për DW Julija Brsakoska-Bazerkoska, profesore në fushën e marrëdhënieve ndërkombëtare në Universitetin e Shkupit.

Gazsjellësi “Turkish Stream”

Sipas Lavrovit, refuzimi i Gruevskit për t’iu bashkuar sanksioneve kundër Rusisë dhe vullneti i tij për të bashkëpunuar në ndërtimin e linjës gazsjellëse “Turkish Stream”, janë arsyeja e trazirave të nxitura, sipas tij nga “Perëndimi”.

“Nëse shihni pozitën gjeografike të rajonit, Maqedonia ka pozicionin më të përshtatshëm për të ndërtuar zgjerimin e projektit më të ri të infrastrukturës së energjetikës në rajon, të ashtuquajturin ‘Turkish Stream”, tha në një intervistë për televizionin Bloomberg, Vladimir Chizhov, ambasadori rus në BE.

Por disa analistë dyshojnë se ‘Turkish stream’ do të ndërtohet. Nikola Kjurchiski nga akademia presidenciale në Moskë, thotë në intervistë për DW, se ka shumë arsye të besosh, që ky projekt do të përfundojë në Turqi, sepse në rast të kundërt ai do të binte ndesh me rregullat e tregut të brendshëm të BE-së. Për më tepër, siç shpjegon më tej Kjurchiski, Rusia ndërkohë ka mjaft linja për ta sjellë gazin në Europë, të cilin është duke e shitur me çmim gjithnjë e më të ulët, kësisoj ajo nuk ka nevojë për një linjë tjetër.

“Turkish stream është një projekt mjaft i kushtueshëm dhe jo rentabël. Vlera e tij NVP (Net Present Value) është kalkuluar me një kurs negativ në miliona dollarë e në këto rrethana vështirë se mund të realizohet njëproket i tillë”, vëren Kjurchiski.

Nisur nga fakti që kriza politike në Maqedoni nuk ka shenja që të marrë fund së shpejti, reagimi i Rusisë duket më shumë si një përpjekje e Moskës për të forcuar influencën në Ballkan, me ose pa projektin e premtuar për energjinë.

Duke folur në mbledhjen e një komisioni të senatit më 24 shkurt, sekretari i Shtetit për Marërdhëniet me Jashtë, John Kerry, theksoi se SHBA mendon, që një numër vendesh europiane, përfshirö edhe Maqedoninë, ndodhen në “linjën e zjarrit”, kur është fjala për marrëdhëniet mes Uashingtonit dhe Moskës.

Gruevski nën presion në rritje

Kryeministri i Maqedonisë Gruevski e gjen veten nën presion të madh prej opozitës në vend dhe pas skandalit të krizës në Kumanovë duket se ai e ka humbur mbështetjen nga BE-ja dhe SHBA-ja. Nëntë vjet në pushtet ai rëndom përshkruhet prej medias vendase dhe asaj perëndimore si dhe analistëve politikö si një njeri autoritar. Pikëpamje të tilla nuk gjejnë hapësirë në median pro-qeveritare dhe analistët e saj në Maqedoni, të cilët shprehin entuziazëm për stilin e qeverisjes sipas modelit Putin e veçanörisht qëndrimit të këtij të fundit ndaj medias dhe OJQ-ve. Ndërkohë që opinioni publik në Maqedoni e kërkon mbështetjen e gjerë dhe integrimin e qytetarëve në BE dhe NATO, disa analistë besojnë se Gruevski e mirëpret mbështetjen nga Rusia dhe është duke u përpjekur ta pozicionojë veten në mesin e lojës së madhe gjeopolitke për ta nxjerrë veten nga kriza.

“Qëkurse ka humbur mbështetjen e BE-së dhe të SHBA-së, Gruevski është duke kërkuar i dëshpëruar mbështetje nga fuqitë botërore, e kjo është arsyeja, përse ai i është drejtuar Rusisë. Ai nuk ka alternativë tjetër”, thotë Kjurchiski.

Burime të pakonfirmuara bëjnë me dije, se së fundi Moska e ka shtuar dukshëm stafin e ambasadës ruse në Shkup. (dw)

Kriza politike në Maqedoni është bërë burim shqetësimi për Shtetet e Bashkuara dhe interesa të tjera ndërkombëtare. Komuniteti ndërkombëtar u ka bërë thirrje udhëheqësve të Maqedonisë të ndërmarrin hapa konkrete në mbështetje të demokracisë me synim dhënien fund të krizës.

Senatori i Shteteve të Bashkuara, Chris Murphy, u shpreh në një intervistë për Zërin e Amerikës se është shumë i shqetësuar nga kthimi prapa në Maqedoni, për sa i përket “respektimit të shtetit ligjor, të drejtave të njeriut, dhe të lirisë së shtypit”.

Në lidhje me skandalin e përgjimeve që ka përfshirë vendin gjatë këtij viti, Senatori Murphy tha se qeveria duhet të ndëmarrë “një angazhim absolut për të respektuar të drejtat e qytetarëve të saj, për të riparuar dëmin e bërë nga këto zbulime vërtet të dëmshme rreth sjelljes së tyre”.

Skandali ka zbuluar të dhëna se qeveria e Maqedonisë ka përgjuar telefonat e rreth 20 mijë personave, përfshirë dhjetëra gazetarë, në një periudhë disa vjeçare.

Shtetet e Bashkuara nuk duhet ta marrin të mirëqenë se Ballkani është tashmë një rajon në paqe, tha zoti Murphy, por duhet të luajë një rol më aktiv se ç’po luajnë aktualisht, për të parandaluar rritjen e tensioneve dhe shtrirjen drejt vendeve fqinje. “Valët e tensioneve që shpërthyen në një luftë rajonale vetëm një dekadë më parë, janë ende në lëvizje”, tha ai.

Rajon me rëndësi të veçantë

Ka shumë punë të pambaruara në Ballkan, thotë Luke Coffey, studiues në Fondacionin “Heritage”. Ai shton se: “Në këtë moment do të ishte tragjedi për Shtetet e Bashkuara dhe Evropën që t’i kthenin shpinën një rajoni, i cili është jo vetëm i rëndësishëm për Evropën nga pikëpamja historike, por i cili është i rëndësishëm edhe për vetë stabilitetin e Evropës”.

Shtetet e Bashkuara duhet ta shikojnë si mundësi situatën aktuale “për të ringjallur debatin brenda Evropës në lidhje me anëtarësimin e Maqedonisë në strukturat euro-atlantike, si NATO dhe Bashkimi Evropian”, thotë zoti Coffey. Ai shton se “nëse Maqedonia do të ishte anëtarësuar në këtë institucione vite më parë, shumë prej problemeve politike me të cilat përballet vendi sot, nuk do të ishin të tilla”.

Daniel Serwer, profesor për menaxhimin e konflikteve në Shkollën Johns Hopkins për Studime të Avancuara Ndërkombëtare, thotë se “Maqedonia është qartazi në një krizë”. Megjithëse vendi është një demokraci, momentalisht “nuk ka një funksionim normal të demokracisë”, thotë ai.

Ndërkombëtarët kanë ravijëzuar se çfarë duhet të bëjë Maqedonia për të dalë nga gjendja aktuale, thotë zoti Serwer. Vendi duhet të ndëmarrë veprime konkrete në mbështetje të demokracisë, si p.sh. të nxisë shtypin e lirë, gjykatat e pavarura, dhe t’i japë fund abuzimit me pushtetin, shton ai. Shkarkimi i dy ministrave të qeverisë dhe të kreut të shërbimit të zbulimit janë një lëvizje në këtë drejtim, por duhen ndërmarrë më tepër hapa konkrete, thotë zoti Serwer.

Një krizë serioze

Maqedonia gjendet në një krizë serioze, thotë Edward Joseph, drejtor ekzekutiv i Institutit për Çështjet Aktuale Botërore. “Kjo është një pasqyrë e tmerrshme e gjendjes së demokracisë, jo vetëm në Maqedoni, por edhe në të gjithë rajonin, kur situata vjen në përplasje të tilla. Duhet të presim se çfarë do të bëjë qeveria për të trajtuar akuzat serioze që i janë bërë”, thotë zoti Joseph.

Ai shton se për t’i dhënë fundi krizës, Maqedonia duhet të pranojë përgjegjësitë e saj për të gjitha pikëpyetjet shumë serioze që u ngritën për përgjimet. “Nëse këto përgjime janë të vërteta, dhe nëse ato që thuhen aty janë të sakta, atëherë gjërat janë jashtëzakonisht serioze dhe një akuzë e hatashme ndaj angazhimit të qeverisë për demokracinë”, thotë zoti Joseph, për të cilin është absolutisht e domosdoshme një hetim i plotë i këtyre akuzave.

Kryeministri Nicola Gruevski duhet të marrë konsideratë menjëherë dhënien e dorëheqjes, thotë zoti Joseph, dhe se në sistemin parlamentar të Maqedonisë, situata aktual tregon “një mungesë të plotë, të hapur, dhe masive të besimit në qeverisjen e tij”.

Skandali i përgjimeve ngriti pikëpyetje për nivelin e kontrollit të ushtruar nga qeveria mbi mediat, gjykatësit, dhe proçeset zgjedhore gjatë nëntë viteve në pushtet të qeverisë Gruevski.

Si pasojë e këtij skandali, përplasje ndërmjet personave të armatosur dhe policisë në qytetin e Kumanovës gjatë këtij muaji, lanë 22 persona të vdekur. (voa)

Portali lokal “Ohridsky” ka dhënë detaje lidhur me vrasjen e pesëfishtë në liqenin e Smilkovës.

Sasho Denesoski nga ky portal shkruan se “bomba” e masakrës në Smillkovë do të “shpërthejë” të mërkurën dhe se e njëjta definitivisht do t`i varrosë VMRO-në dhe BDI-në.

“Zaev paralajmëroi 102 bomba prej të cilave, vetëm njëra që do të publikohet të mërkurën, e vërteta për masakrën te liqeni i Smillkovës, dashtë e padashtë, do të kontribojë që Maqedonia të mos jetë e njëjta prej asaj dite”, shkruan Denesoski.

Ai hedh dyshime lidhur me mënyrën e vrasjes së të rinjve maqedonas, madje lë të kuptohet se të njëjtit janë vrarë në vend tjetër dhe jo në Smilkovë.

“Pas kësaj “bombe” do të bëhet më se e qartë se kush e dha urdhrin, ku janë vrarë fëmijët, si është vrarë roja te liqeni i Smillkovës, informata rreth veturës së famshme të gjetur jo larg nga vendi i krimit, të cilën sipas informatave më parë e kanë përdorur njësitë speciale Alfa dhe të tjerë”-shkruan Sasho Denesovski nga Ohridsky.

Sasho Denesoski njihet si gazetar që me deklarata të guximshme shpeshherë ka akuzuar qeverinë për skandale të ndryshme. Kohë më parë ai pyeti publikisht ish-ministren e brendshme Jankullovska, se si 500 kilogramë kokaine të konfiskuara, përfunduan në tregun e Strugës, si pasojë e të cilës dolën milionerë të rinj në atë rajon. Bëhet fjalë për kokainën e kapur në vendkalimin kufitar Tabanocë, aksionin më të madh të këtij lloji dhe të cilën nga MPB thanë se e dogjën, por që sipas Denesoskit vetëm një sasi e vogël u dogj oara kamerave, tjetra ka përfunduar në Strugë. (INA)

Beg Rizaj e Mirsad Ndrecaj, si drejtues të një grupi prej 44 personash, kishin planifikuar të sulmonin Burgun e Sigurisë së Lartë në Gërdofc të Podujevës, shkruan sot Koha Ditore.

Plani ishte të liroheshin dy prej njerëzve që konsiderohen ndër më të rrezikshmit në Kosovë. Të burgosurit – B.K. e B.B. – janë duke vuajtur dënime të rënda për krime, përfshirë dhe vrasje. Kështu thuhet në dokumente të Agjencisë Kosovare të Inteligjencës dhe të Policisë së Kosovës, të siguruara nga gazeta.

Detajet e këtij komploti të cilësuar si “sulm kundër rendit juridik dhe kushtetues të Kosovës” dhe “mundësim i arratisjes së personave të dënuar” janë zbuluar gjatë vëzhgimit dhe përgjimit që u kishin bërë Agjencia Kosovare e Inteligjencës dhe Policia e Kosovës, për shkak të dyshimeve se takoheshin me të dyshuar për lidhje me islamikë radikalë. Hetimet kishin nisur në vitin 2013.

E, gjatë kësaj kohe është zbuluar se po planifikoheshin incidente të armatosura në Maqedoni. Plani nuk ishte që të shkaktonin viktima, por incidente të ngjashme me atë në Gushincë të Kumanovës.

Agjencia Kosovare e Inteligjencës dhe Policia kanë siguruar dëshmi se katër persona nga grupi i Kumanovës – tre kosovarë dhe një shtetas i Maqedonisë – kishin bashkëpunim me Drejtorinë për Siguri dhe Kundërinteligjencë të Maqedonisë (Direkcija za Bezbednost i Kontrarazuznavanje – DBK). (kd)