Skenari profetizohet prej kohësh, por çfarë ndodh saktësisht kur një vend lë Eurozonën? “Financial Times” e nis shpjegimin e saj nga situata në tregjet financiare, ku një monedhe të re do t’i duhet më së pari një kod i ri, i cili të identifikohet nga kompjuterët për shkëmbime tregtare e pagesa.

Me këtë çështje merret International Standards Organisation, një organizëm botëror me seli në Zvicër. Ai ofron një kod prej tre gërmash: dy të parat përfaqësojnë vendin, e treta emrin e monedhës.

Në rastin e Greqisë nuk do të mund të ketë kthim në kodin e vjetër të dhrahmise, GRD, sepse ka ende disa pagesa të vonuara që duhen shlyer.

Në këtë rast janë të mëdha gjasat e vendosjes së një kodi të ri, i cili mund të jete GRN. Duket e lehtë për t’u thënë, por në tregje, hyrja e një monedhe të re është goxha e ndërlikuar, sidomos kur vjen fjala tek kontratat financiare afatgjata.

Për Greqinë vetë, monedha në fjalë mund të sjellë disa përfitime, por megjithatë nuk do të jetë fare pa kosto. Kur procesi kompleks i hedhjes në treg bëhet në mënyrë të rreptë e të befasishme, atëherë rreziku për pasoja të padëshiruara e të paparashikueshme është i madh.

Por, përtej aspektit teknik dhe anës greke të sagës, çfarë ndodh konkretisht me euron? Edhe monedha e përbashkët europiane, sipas “Financial Times”, nuk do ta kalojë paq këtë situatë.

Grexit-i hedh në erë parimin e shenjtë të BE-së se, Eurozona është një klub ku mund të hysh, por nga ku nuk del më kurrë. Shembja e këtij boshti do të prekë investitorët, korporatat dhe të tjerë me një ekspozim të barabartë ndaj një shpërbërjeje të mundshme të Eurozonës.

I tillë do të ishte përshembull rasti i një sipërmarrësi italian, asetet dhe burimet e të ardhurave të të cilit janë në Itali, por financimi bëhet në euro.

/ Top Channel

Gjithnjë e më shpesh flitet për kontrollin e lëvizjes së kapitalit në rastin e Greqisë. Qipro ka patur përvoja të mira me të. A mund ta ndihmojë kontrolle të tilla Greqinë për të dalë nga kriza?

Sapo kryeministri grek Alexis Cipras u tha bashkëkombasve të tij në orën 01:00 të mëngjezit se do të mbante një referendum për të penguar marrëveshjen e planifikuar me donatorët, u formuan rradhë të gjata para bankave, në mes të natës. Të shtunën në mëngjez rradhët u bënë edhe më të gjata.

Qeveria deklaroi madje se bankat do të qëndrojnë të hapura edhe të hënën. Por shumë grekë me sa duket nuk besojnë. Gjithsesi ato duan t’i kenë paratë më mirë në shtëpi se sa në bankë. Sepse po të vijë një grexit, pra dalja e vendit nga eurozona, vendi do të kete një monedhë të re.

Atëherë eurot, që do të gjenden ende në bankat greke, pritet të konvertohen në një kurs këmbimi shumë të pafavorshëm. Euro pritet që do të konvertohet në monedhën e re në një shkallë këmbimi të pafavorshme për pronarët e tyre. Paratë e fshehura nën jastëk, apo të deponuara në bankat e huaja mund të këmbehen me një kurs me humbje.

Ndihma nga Banka Qendrore Evropiane

Dalja e vazhdueshme e depozitave i rëndon shumë bankat. Me qëllim që të ruajnë likuiditetin, vjen në ndihmë Banka Qendrore Evropiane. Përmes të së ashtuquajturës “Emergency Liquidity Assistance” (ELA) BQE u ofron mbështetje likuiditeti institucioneve kombëtare kredidhënëse përmes sigurive, si transferimi i garantuar i borxhit. Por për Greqinë Këshilli i Bankës Qëndrore Evropiane e ka ngritur së fundi përsëri tavanin për ndihmën për Greqinë Ela në 89 miliardë.

Me qëllim që të mos e jetë e nevojshme, që kjo shumë të ngrihet edhe një herë dhe bankat greke ta ruajnë sipas mundësive likuiditetin, po diskutohet për të ashtuquajturin kontroll i lëvizjes së kapitalit. Ai kufizon shumën e parave, që klientët, në këtë rast ato grekë, mund të tërheqin, ose të transferojnë në bankë.

Në parim, rrjedhja e lirë e kapitalit konsiderohet si një prej katër lirive themelore të Bashkimit Evropian. Ajo mund të kufizohet vetëm në rast emergjence, “në rast të vështirësive serioze në politikën ekonomike dhe monetare”, siç thuhet në ligjin për tregun e brendshëm të përbashkët të BE. Madje edhe në këtë rast ai duhet të vlejë për një kohë të kufizuar, të paktën në teori. Kufizimi kohor do të shërbejë jo vetëm që të kufizimi i lirive të qytetarëve të zgjasë një kohë sa më të shkurtër. Ajo duhet edhe të garantojë që kompanitë të kenë akses sa më parë te kapitali i nevojshëm..

Përvojat në Qipro

Në praktikë kjo duket ndryshe. Qipriotët kanë patur së fundi përvojë me kontrollet për qarkullimin e kapitalit. Edhe në Qipro bankat qenë në rrezik falimentimi në fillim të vitit 2013. Për këtë arsye tërheqjet e parave në automate u kufizuan në 300 Euro në ditë. Nëse qipriotët udhëtonin jashtë vendit, nuk kishin të drejtë të merrnin me vete më shumë se 1000 euro për njëri. Nëse donin të ndihmonin fëmijët e tyre, që studjonin jashtë, kjo lejohej deri në një kufi prej 5000 euro për tremujor. Pagesat me me karta EC dhe karta krediti u kufizuan gjithashtu deri në kufirin 5000 euro për tremujor. Për transferimin jashtë vendi të një shumë më të lartë se 500 euro nevojitej leje e posaçme. Firmat duhet ta dokumentonin çdo transferë parash. Kontrollet janë tërhequr përsëri gradualisht pas një farë kohe. Përfundimisht ato janë hequr përsëri në prill të këtij viti.

Përveç kontrollit të drejtpërdrejtë ka edhe forma indirekte të kontrollit të kapitalit. Kështu mund transferat e parave mund të tatohen.

Nëse në Greqi futen kontrollet e lëvizjes së kapitalit, këto masa duhet të bazohen në përvojat e Qipros. Ndryshe nga Qipro, ekonomia e të cilit e ka marrë mjaft veten, pas krizës së vitit 2008, në Greqi ka të ngjarë të debatohet për një kohë të gjatë për mbajtjen e euros. Për sa kohë vendi varet nga kreditë ose transferimet, euro që nuk dihet sa zgjat. (dw)

Sipas Marrëveshjes së BE, mundësia e një “Grexit”, pra daljes së plotë të Greqisë nga Eurozona, është vështirë e paramendueshme. Përderisa ajo mbetet anëtare e BE.

“Grexit” – kompilimi më i njohur i fjalëve “Greqi” dhe “exit”, në kohën e krizës së tanishme, është një mosmarrëveshje e madhe – të paktën përderisa Greqia mbetet anëtare e Bashkimit Evropian. E njëjta gjö vlen edhe për fjalën artificiale “Graccident”, e cila nënkupton daljen e pavullnetshme të Greqisë nga kjo hapösirë. Ministri grek i Financave, Yanis Varoufakis, ka paralajmëruar të shtunën Eurogrupin për këto pamundësi, pasi që Eurogrupi vendosi të mos vazhdojë programin e ndihmave për Greqinë. Shkurt Marrëveshja e BE parashikon: një herë euro, gjithmonë euro. Sepse në Marrëveshje qëndron edhe fjala “vendim i pakthyeshëm”.

Për këtë ka folur edhe nënkryetari i Bankës Qendrore Evropiane, (BQE), Vitor Constancio, në prill të këtij viti, kur tha se “Marrëveshja e BE nuk parashikon largimin formal të një vendi nga Eurozona.” Sipas Komisionit të BE ky vlerësim theksohet në disa vende të Marrëveshjes.
Vendet pjesëmarrëse e kanë nënvizuar “pakthyeshmërinë”, që në protokollet e Marrëveshjes së Mastrihtit, në vitin 1992. Në Marröveshjen e Lisbonës në vitin 2007, në nenin 3 thuhet: “BE do të ndërtojë një union ekonomik dhe monetar. Ndërsa monedha e tij është euro.” Në këtë mënyrë të gjitha vendet e BE do të duhej të fusin këtë monedhë në përdorim. Përjashtime janë bërë vetëm pwr Britaninw e Madhe dhe Danimarkwn, të cilat nuk duan të fusin euron. Në shumë pjesë të Marrëveshjes, në pjesët për funksionomin e BE-sö, nënvizohet obligimi për futjen e euros (si në nenin 119). Në veçanti neni 140 i Marröveshjes së Lisbonës është i rëndësishëm, sepse përcaktimi i kursit të këmbimit mes monedhës së deritanishme vendore dhe euros, përcaktohet si i “pakthyeshëm”.

Vërshimi i mundshëm i padive

Për Greqinë e cila është pjesë e BE prej vitit 1981 dhe e Eurozone prej vitit 2001, mund të ketë pasoja të paparshikueshme juridike, nëse qeveria e këtij vendi vendosë të dal nga Eurozona. Athina kështu do të shkelte edhe Rregulloren e BE 974/98, nga 2.05.1998, për futjen e euros si monedhë përdorimi në këtë vend, pohon Matthias Kullas, nga Qendra për Politikë Evropiane, në Freiburg. “Në një rast të këtillë, secili në Greqi dhe jashtë saj, mund të ngrejë padi me kërkesë që pagesat të kryhen në euro.” Për secilin nëpunës shteti apo pensionist, do të ishte një humbje tepër e madhe nëse rruga apo pensioni i paguhet me një monedhë të re greke dhe jo me euro. Rregullorja 974/98 wshtw si një rrugë njëkahëshe për futje në Eurozonë, por është dokumenti i vetëm, në të cilin mund të thirren ata të cilët duan të largojnë euron nga përdorimi, pohon Christoph Herrmann, nga Universiteti në Passau. Greqia mund të fshihet nga shtojca e Rregullores. Ky ndryshim mund të bëhet edhe në një fundjavë dhe pa pjesëmarrjen e Parlamentit Evropian. Por Herrmann është skeptik se Greqia do të pranonte një shpjegim të këtillë. “Nëse vjen deri tek një Grexit apo Graccident, kjo do të thotë se Greqia mund të përballet me një valë të tërë procesesh gjyqësore dhe mund të futet në një pasiguri juridike, e cila mund të zgjatë me vite.”

Dalja dhe futja e menjëhershme

Eksperti i CEP Kullas mendon se ekziston vetëm një mundësi juridike për daljen e Greqisë: dalja nga BE dhe nga Eurozona. Në nenin 50 të Marrveshjes së Lisbonës, parashikohet mundësia e daljes vullnetare të një vendi nga BE. Greqia do të mund të kërkonte më pas menjëherë pranimin nw BE, por pa e futur euron si monedhë zyrtare në vend. “Mendoj se kjo është pak e mundur”, shton Kullas. Kryetari i PE, Martin Schulz ka deklaruar në kornizat e samitit të BE të enjten: “Në Marrëveshje nuk kemi ndonjë përgjigje nëse një vend mund të mbetet pjesë e BE, në qoftë se largohet nga Eurozona.”

Kullas mendon si shumë ekspertë të tjerë: në rast falimentimi, në Greqi duhet të futet kontrolli i qarkullimit të kapitalit. Edhe zëvendëspresidenti i BQE, Constancio e përmendi këtë opsion. Ai përmendi rastin e Qipros, ku janë futur disa kufizime të përkohshme, në kohën e krizës financiare në vitin 2013, por pa u larguar nga Eurozona. Kontrolli, i cili është pezulluar prap në prill të këtij viti, mund të nxirret nga fuqia vetëm nga qeveria e vendit dhe jo nga BQE apo organet e tjera të BE.

Ekspertët thonë se në rastin e Greqisë, më i munduri është transferimi i borxheve. “Këto lloj kartmonedha për të cilat nuk ka ndonjë përqindje interesi, do të përdoreshin edhe si kartmonedha paralele”, thotë Kullas. Besimi i njerëzve tek këto kartmonedha do të ishte i vogël, ndërsa influenca në gjendjen ekonomike dhe politike në vend shumë e madhe. Në një rast të këtillë, Greqia do të vazhdonte të mbetej pjesë e Eurozonës. Ministri grek i Financave do të merrte pjesë pra edhe më tej në seancat e Eurogrupit, ndërsa Banka Qendrore do të ishte pjesë e BQE. Ndonjë zgidhje korrekte për këtë rast ende nuk duket në horizont. (dw)