“Kalimi i kohës nuk është shërues për familjet e të pagjeturve. Vetëm përgjigjet mund t’ju ndihmojnë atyre që të shikojnë drejt ardhmërisë dhe të parandalojnë që ankthi i tyre të shndërrohet në urrejtje të përhershme.” – nga deklarata e Komitetit Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq në Komisionin e Përhershëm të Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës, Varshavë, 23 nëntor 2004

Tetëmbëdhjetë vjet pas mbarimit të luftës në Kosovë edhe 1658 persona vazhdojnë të figurojnë të zhdukur. Mungojnë njerëzit që janë e vërteta e një shteti. Mungon e vërteta për ta. Janë të gjallë apo të vdekur? Nëse janë vrarë, a ndodhen në ndonjë varrezë masive apo trupat e tyre janë djegur nëpër shkritore?

Dikur, disa herë gjatë vitit, ktheheshin nga Serbia dhjetëra thasë me numra që përmbanin nga një grumbull jo të plotë të eshtrave. Shumë familje kosovare u detyruan t’i hapin sërish varret e më të dashurve të tyre për të varrosur edhe eshtrat e një gjymtyre të tyre që u kthye më vonë.

Dikur moti kjo. Sepse sot ka ngecur gjithçka sa i përket zbardhjes së fatit të të pagjeturve. Normalizimi i marrëdhënieve me Serbinë është zhvilluar duke harruar edhe historinë që e (për)jetuam. Nëse nisim dhe rrëmojmë të kaluarën atëherë do të dalin krime të mëdha dhe të tmerrshme. Kjo do t’ia dobësonte pozicionin Serbisë karshi Kosovës, të cilën ajo ende nuk e njeh si të pavarur.

Në qershor të vitit 1999, me rastin e tërheqjes së forcave serbe nga Kosova, afër 6.000 shqiptarë u morën peng dhe u dërguan në Serbi. Mbi 2.050 përfunduan në burgje zyrtare. U liruan në grupe të vogla përgjatë tri vjetëve të ardhshme. Të tjerët u shpallën të zhdukur.

Jo vetëm personat e rrëmbyer, por edhe familjet e tyre janë viktima të këtij krimi të vazhdueshëm. Familjet e të zhdukurve janë në ankth ose madje edhe të traumatizuara.

Përherë ka qenë shumë rëndë për to që të shohin zhvarrosjet nëpër Serbi dhe se si kufomat mbesin në duart e kriminelëve që i kanë vrarë ata. Përkundër gjithë kësaj, familjarët e të pagjeturve asnjëherë nuk e kanë ndalur angazhimin. Edhe atëherë kur arrestoheshin nga policia për shkak të ‘prishjes së rendit e qetësisë publike’! Edhe atëherë kur dihej se suksesi i aktivizmit të nënave ishte veçse ca thasë të kthyer nga Serbia me eshtrat e djemve të tyre! Ato përherë kanë kërkuar përgjegjësi dhe drejtësi nga autoritetet për të arritur tek e vërteta për më të dashurit e tyre.

Por, çështja e pengjeve të pagjetura gjithsesi tejkalon dimensionin e problemit të familjeve të tyre, dhe është problem i Kosovës. Të pagjeturit të gjithëve na mungojnë, e me këto fjalë shpreh dhembshurinë dhe pikëllimin e të gjithë neve për të gjithë ata që s’janë me neve sot, por shpreh edhe respektin tonë për dinjitetin e tyre individual. Për ne këta njerëz nuk janë numra por individë; çështja e tyre nuk është statistikë por është problem humanitar dhe kombëtar.

836 shqiptarë janë gjetur vetëm nëpër varrezat masive në Batajnicë afër Beogradit kurse dhjetëra të tjerë janë nxjerrë nga lumejtë e liqenet ku Serbia u mundua ta fundoste të vërtetën e saj. Çështja e të zhdukurve e bën të pamundur përfundimin e konfliktit, pajtimin dhe një fillim të ri të marrëdhënieve të Kosovës me Serbinë dhe të popujve të këtyre dy vendeve. Lufta shkatërroi jetërat e shumë njerëzve por ndërtoi kujtime të hidhura të pashlyeshme. Drejtësia restauruese është e domosdoshme e për të janë të nevojshme gjykata të pavarura në Kosovë e Serbi, shumë vullnet politik e njerëzor, gjetje dhe mobilizim i dëshmive dhe dëshmitarëve, kompenzim për viktimat. Nëse koha shëron plagët shpirtërore të të gjallëve për të vdekurit ajo i rrit ato kur bëhet fjalë për personat e pagjetur.

Albin Kurti

Presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi dhe ai i Serbisë, Aleksandër Vuçiç thanë se janë pajtuar që të shpeshtojnë takimet në përpjekje për të arritur një pajtim ndërmjet të dyja palëve për normalizimin e marrëdhënieve.

Ata u takuan në Bruksel, me ndërmjetësimin e shefes së politikës së jashtme të Bashkimit Evropian, Federica Mogherini, në kuadër të përpjekjeve për të përgatitur një një periudhë të re të bisedimeve “përtej çështjeve teknike”.

Presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi, tha se pajtimi është i mundur ndërmjet të dy popujve për të mbyllur periudhën e armiqësive në shekullore dhe për të hapur ardhmërinë e sigurt evropiane.

I përballur me kritika në shtëpi, presidenti Thaçi, tha se do të angazhohet për krijimin e një ekipi gjithëpërfshirës që do të përfshihet në bisedimet më Serbinë.

Presidenti i Serbisë, Alesksandër Vuçiç, tha se takimet do të mbahen edhe në Bruksel edhe në New York dhe ndonëse “nuk është shumë optimist”, beson që mund të ketë një pajtim “ndërmjet popujve” dhe për të tejkaluar armiqësitë “mbi 300 vjeçare”.

Në fund të muajit korrik, presidenti serb, paralajmëroi hapjen e një dialogu të brendshëm në Serbi për, siç tha, zgjidhje të qëndrueshme e afatgjatë të çështjes së Kosovës. Nisma e tij nxiti shumë reagime në Serbi ku janë hedhur edhe ide për ndarjen e Kosovës, ide këto që janë hedhur poshtë nga Prishtina.

Presidenti Thaçi tha sot se diskutimet e brendshme janë çështje e Serbisë, por pavarësia e Kosovës është e pakthyeshme.

Serbia e mbështetur nga Rusia kundërshton pavarësinë e Kosovës të shpallur më vitin 2008, por është përfshirë në një proces bisedimesh në shkëmbim të afrimit më strukturat evropiane.

Të ndërmjetësuara nga Bashkimi Evropian, bisedimet e deritashme i siguruan Kosovës, Marrëveshjen e Stabilizim Asocimit, ndërsa Serbisë hapjen e negociatave për anëtarësim në BE.

Ndërmjetësuesja e këtyre bisedimeve, Federica Mogherini shfaqi besimin më herët gjatë javës se mund të vendoset një synim që deri në fund të mandatit aktual të Komisionit Evropian që përfundon në vitin 2019, të hidhen hapa thelbësorë për vendet e Ballkanit në rrugën e tyre drejt integrimit në Bashkimin Evropian.

Zhvillimet politike në Evropën Juglindore gjatë vitit të fundit nxitën shqetësime në rritje për paqëndrueshmërinë e rajonit dhe ndërhyrjen e Rusisë e cila nuk i sheh më sy të mirë integrimet euroatlantike të vendeve të Ballkanit, një pjesë e të cilave deri në përfundimin e Luftës së Ftohtë ishin nën ndikimin e saj.

Zonja Mogherini është shprehur disa herë se fuqia e Bashkimit Evropian në rajon është e lidhur me besueshmërinë e integrimeve evropiane. (voa)