Deputeti kristiandemokrat gjerman, Johann Wadephul e sheh paraqitjen e presidentit amerikan Donald Trump në samitin e G7-s në Kanada si sinjal: Europa duhet të mësojë të bëjë politikë të jashtme me forcat e veta.

Herr Wadephul, Presidenti amerikan Donald Trump e tërhoqi miratimin për deklaratën e përbashkët të G7-s përmes Twitterit. Çfarë mund të ketë qenë motivi?

Johan Wadepuhl: Nuk mund të thuash me saktësi, nëse kjo ishte pasojë e momentit apo buroi nga skepticizmi i tij i njohur për institucionet multilaterale. Sidoqoftë është një mënyrë e çuditshme e formulimit të politikës. Duhet të kuptohet tani, se presidenti amerikan si lider i natyrshëm i botës perëndimore është larguar nga marrëveshja që e ka nënvizuar edhe njëherë atë që na mban si perëndim të bashkuar.

Ndryshon përfundimisht marrëdhënia e europianëve me presidentin, Trump pas kësaj fundjave?

Jam i sigurtë që vlen ajo që ka thënë një mbështetës i madh i marrëdhënies transatlantike, John McCain- që në Amerikë ka një konsesus të përgjithshëm jo partiak, proeuropian dhe protransatlantik, që mbështetet nga shumica e amerikanëve. Nuk duhet injoruar që administrata amerikane e zgjedhur në mënyrë demokratike dhe presidenti po e vënë këtë në pikëpyetje. Me heqjen dorë nga ujdia e shtatëve vendeve të industrializuara arrihet një pikë e re kulmore, e duhet të jemi të ndershëm e të pranojmë se me këtë president nuk bashkëpunohet siç ishim mësuar më parë. Kjo është një zile zgjimi për Europën dhe gjashtë shtetet e mbetura në këtë format.

Donald Trump ka propozuar ripranimin e Rusisë në rrethin e vendeve më të rëndësishme të industrializuara. Rusia u përjashtua pas aneksimit të Krimesë. Nga G8 u bë G7. Si e shikoni këtë propozim?

Nuk është i lehtë për t’u interpretuar. Nga ana tjetër duhet vënë re se presidenti e bëri këtë propozim, edhe pse e ka ditur, se nga  partnerët e tjerë, Gjermania, Franca dhe Britania e Madhe do të kundërshtohej qartë. E rëndon marrëdhënien transatlantike edhe më shumë kur atij nuk i intereson mendimi i partnerëve europianë.

E shihni Europën të bashkuar aq sa duhet? Italia me qeverinë e re po dërgon sinjale miqësore në drejtim të Shtëpisë së Bardhë.

Njihet se Italia politikën europiane të Rusisë e ka parë më me rezerva, krahasuar me shtete të tjera. Për mua është vendimtare, që Gjermania dhe Franca janë më të bashkuar se rrallë ndonjëherë në të shkuarën. Akoma më e rëndësishme  është që Britania e Madhe megjithë Brexit qëndron 100% pas linjës politike europiane. Europa është forcuar nga krizat, dhe kjo është një krizë e re për Europën.

Ç’pamje duhet të kishte një politikë e mençur europiane pas kësaj fundjave?

Ne europianët duhet ta shohim mesazhin në Twitter si një zile zgjimi, nëse kjo është ende e nevojshme. Kjo do të thotë, që ne duhet të bëjmë më shumë në drejtim të përcaktimit të një politike të përbashkët të jashtme dhe të sigurisë. Presidenti i Komisionit Europianm Jean-Claude Juncker ka thënë, se Europa nuk është e aftë në politikën botërore. Ne europianët duhet ta kuptojmë, se duhet ta marrim vetë në dorë fatin tonë, dhe të mbrojmë vlerat tona, mirëqenien tonë dhe lirinë tonë.

Europa, veçanërisht Gjermania i detyrohet shumë Shteteve të Bashkuara pas vitit 1945. Duke parë gjendjen e sotme a është Europa po kaq e rëndësishme për SHBA?

Po natyrisht. Bota nuk është më bipolare, por multipolare. Shtetet e Bashkuara janë natyrisht shumë të fuqishme në aspektin ekonomik, e të politikës së sigurisë. Por në një botë multipolare ato do t’ia dalin vetëm, nëse do mund të bashkohen me vende që u qëndrojnë vlerave si liria, pavarësia ekonomike, liria e shprehjes së mendimit dhe të drejtat e njeriut. Kemi një Japoni, Zelandën e Re, Australinë, Indinë, demokracinë më të madhe në botë. Por Europa mbetet një fortesë, një spirancë e pozitive e këtyre vlerave.

Besoj se SHBA e dinë se edhe në të ardhmen janë të varura nga një marrëdhënie e mirë me Europën. Sigurisht SHBA është një fuqi drejtuese perëndimore. Por “të drejtosh” nuk do të thotë të komandosh vetëm dhe të shohësh nëse po të binden. Të drejtosh do të thotë më shumë të japësh një drejtim, por edhe të kujdesesh që ata që duan të japin kontribut, kanë interesat e tyre, dhe ato duhet të përfshihen me mençuri.

Johann Wadephul është zëvendëskryetar i fraksionit tw unionit CDU/CSU në Bundestag, përgjegjës për politikën e jashtme, mbrojtjen dhe politikën e përbashkët të sigurisë dhe Këshillin e Europës. (dw)

Pas njoftimit të Austrisë për mbylljen e xhamive Presidenti turk Erdogan paralajmëroi se Turqia do të kundërpërgjigjet.

Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan e kritikoi ashpër qeverinë austriake për planet për mbylljen e xhamive ekstremiste. “Kam frikë se hapat e kancelarit austriak do ta çojnë botën në një kryqëzatë të re,” tha Erdogani në adresë të kancelarit Sebastian Kurz. “Mos mendoni se po e bëtë këtë, ne do të bëjmë sehir? Jo, edhe ne do të ndërmarrim disa hapa”, tha Erdogan.

Turqia i quajti masat e shpallura nga Austria si armiqësore ndaj islamit dhe raciste. Zëdhënësi i Erdogan e akuzoi qeverinë austriake se për mbylljen e xhamive dhe për dëbimin e imamëve po përdor “justifikime të çala”. Kjo është një shprehje e “valës anti-islamike, raciste dhe diskriminuese të populizmit në këtë vend”, shkroi Ibrahim Kalin në Twitter. Austria i sulmon komunitetet myslimane që të “nxjerrë prej kësaj kapital të lirë politik”.

Kalini e akuzoi gjithashtu qeverinë austriake se me politikën e saj “po normalizon islamofobinë dhe racizmin”. Me “veprimet e saj me ngarkesë ideologjike” ajo shkel parimet ligjore bazë, politikat e integrimit, të drejtat e pakicave dhe “etikën e bashkëjetesës”. Mediat turke folën për një “vendim skandaloz”.

 Kurz: Në Austri “nuk ka vend për shoqëri paralele”

Qeveria konservatore e Austrisë vendosi të premten se do të dëbojë nga vendi deri në 60 imamë dhe do të mbyllë rreth 7 xhami. Kancelari Kurz tha se në Austri “nuk ka vend për shoqëri paralele, islam politik, tendeca radikalizuese.” Ministri austriak i Kulturës, Gernot Blümel deklaroi se do të mbikqyren dhe kontrollohen jo vetëm xhamitë por edhe aktivitetet e “Ujqve Gri”. Kurse ministri i Brendshëm Kickl u dha urdhër autoriteteve për regjistrimin e shoqatave që të raportojnë për paditë e mundshme ndaj shoqatave të afërta me ATIB-in.

Në gjithë Austrinë ka rreth 260 imamë. Po ashtu qeveria njoftoi se do të mbyllë pas një verifikimi xhami të afërta me “Unionin Turk-Islamik për Bashkëpunimin Kulturor dhe Social në Austri” (ATIB). Nga mbyllja preket edhe një xhami e “Ujqve Gri” të ekstremit të djathtë në Vjenë që ra në sy me disa publikime në internet me inskenime luftërash, ku protagonistë ishin fëmijët. ATIB dyshohet se mbështet nacionalizmin turk.

Po ashtu do të mbyllet edhe Bashkësia Kulturore Arabe, e cila ka gjashtë xhami. Bashkësia Kulturore Arabe thotë se ka rreth 1.000 anëtarë, kryesisht nga Egjipti dhe Çeçenia. Arsye për mbylljen janë ndër të tjera, deklaratat salafiste të përfaqësuesve të kësaj bashkësie në një xhami, tha ai. Salafizmi është një rrymë e prapambetur, jashtëzakonisht konservatore e fesë islame. Ithtarët e salafizimit e konsiderojnë veten si mbrojtës të Islamit të pafalsifikuar. Qëllimi i salafistëve është transformimi i plotë i shtetit, sistemit ligjor dhe shoqërisë sipas rregullave të tyre – dhe vendosja e një “teokracie” islamike. (dw)

Veteranë të politikës amerikane në Ballkan i janë kthyer sërish Ballkanit. Interesat e SHBA-së në Ballkanin Perëndimor janë interesa në çështjet e sigurisë, në çështjet diplomatike, ushtarake dhe ekonomike.

“Ne pamë që ka qenë gabim që u larguam nga Ballkani. Ky raport është një nga punët që tregon se ne duam të riangazhohemi në Ballkan, sepse problemet atje janë të pranishme”, thotë Cameron Munter, drejtor i Institutit EastWest, nö lidhje me raportin “Koha për veprim në Ballkanin Perëndimor” të diskutuar së fundmi në këtë institut në Nju Jork.

Interesat e SHBA në Ballkanin Perëndimor janë interesa për çështje të sigurisë, çështje diplomatike, ushtarake, dhe ekonomike. “Ne u mblodhëm bashkë sepse arritëm në përfundimin se në Ballkanin perëndimor janë duke ndodhur tri gjëra, që nuk janë në interes të SHBA”, thotë Ambasadori Frank Wisner. Situata e brendshme në vendet e rajonit, ndikimet e huaja atje dhe fundamentalizmi.

Çfarë po ecën keq?

Situata e brendshme në çdo vend të Ballkanit Perëndimor nuk ka pasur progres, dhe në disa raste ka pasur zhvillime që e kanë përkeqësuar situatën. Institucionet nuk janë duke konsoliduar, ekonomia nuk është bërë tërheqëse, papunësia është në rritje, të rinjtë po largohen nga rajoni. Dinamikat e brendshme nuk janë të shëndetshme. Marrëdhëniet midis vendeve të Ballkanit nuk janë përmirësuar, jo vetëm midis Kosovës dhe Serbisë, por edhe në raste të tjera. Po nö Ballkan vihet re dhe ndërhyrja e vendeve të huaja, pjesa më e madhe e të cilave nuk janë konstruktive si: Rusia, Kina dhe Turqia.

Rusia

Rusia ka vendosur ta përdorë Ballkanin Perëndimor si vegël për të mbrojtur interesat e veta me Europën. Rusia po e përdor Kosovën për të detyruar pjesëmarrjen e saj në arkitekturën e të ardhmes së Evropës. Duke përdorur propogandën, për shembull me radion Sputnik ajo punon për destabilizimin e gjithë rajonit. “Rusia ka të drejtë të bëhet pjesë e zhvillimit dhe të vrasë mendjen si mund të zhvillohet rajoni, por Rusia nuk ka të të drejtë të ketë veton për të ardhmen e rajonit dhe ta përdorë atë për të balancuar marrëdhënet e veta me vendet e tjera të Evropës,” thotë ambasadori Wisner.

Në lidhje me rolin e OKB në Ballkan vihet re se SHBA kërkon të reduktojë aktivizimin e Këshillit të Sigurimit me Kosovën, të reduktojë UNMIK dhe ideja është më pak OKB dhe më shumë BE dhe NATO në Ballkan.

Shefi i Misionit të Finlandës në OKB, Kai Sauer, ish-asistent i Marti Artihsarit me angazhim shumë aktiv për rajonin, shpjegon se OKB aktualisht nuk ka rol në Ballkan. “Operacionet e OKB, UNMIK kushton 35 milionë në vit, për një punë që nuk ka fakte politike. Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së, e ka quajtur Ballkanin si një nga prioritetet e angazhimit të tij. Synimi është nxjerrja e OKB-së nga Ballkani dhe jo futja e saj në të”, tha Kai Sauer.

Turqia dhe çfarë thotë ajo

Janë parë rizgjime të interesave turke në rajon. Shumë prej tyre janë konstruktive. Turqia është investitore, Turqia është arkitekte e modernizimit të rrugëve, Turqia është pjesëmarrëse në forcat paqeruajtëse. Por, politika turke është duke ndërhyrë në rajon. Kryeministri turk bën fushatë në Sarajevë për zgjedhjet që zhvillohen në Turqi. Dhe ka edhe raste të tjera, si përshembull konflikti me gylenistët.

Një e dërguar e misionit turk pranë OKB, kundërshton mënyrën se si prezantohet vendi i saj. “Nuk jemi dakord si prezantohet vendi im në raport dhe në diskutim. Kur flisni për Turqinë, ju flisni sikur Turqia të ishte një aktor i jashtëm. Turqia është prej vitesh vend aleat i NATO-s, dhe ka qenë zëri më i lartë në NATO për perspektivën euro-atlantike të Ballkanit. Ne nuk e konsiderojmë veten tonë si aktor të jashtëm.”

Ambasadori Wisner i shpjegon asaj: “Ne shprehim shqetësimin që Turqia kërkon të zgjidhë problemet e politikës së brendshme, duke bërë politikë të jashtme. Dhe këtu mund të haset me të tjerë në rrugë.”

Kosova dhe Serbia

Ambasadori Cameron Munter, drejtor i Institit EastWest merr fjalën kur flitet për Serbinë dhe Kosovën. Në Kosovë situata ka mbetur në vend dhe nuk po ecën përpara me rezolutën, siç u mendua 10 vjet më parë, kur Kosova deklaroi pavarësinë dhe duke dashur zgjidhje të shpejtë u rekomandua që të dy vendet të njohin njëri-tjetrin dhe të bëhen anëtare të BE dhe NATO-s.

“Ajo që po ndodh në Serbi, është që ju shihni zotin Vuçiç, një njeri të sinqertë në angazhimin e tij për t’u futur në BE, por edhe si dikush që ka probleme me plotësimin e vlerave demokratike, si liria e shtypit, liria e sistemit të drejtësisë, etj. Kjo e bën të vështirë për ne ta imagjinojmë Serbinë në BE. Ne kemi të bëjmë me dikë që ka forcën për t’i kryer punët, por nuk vepron gjithnjë siç do të donte BE,” tha Cameron i cili ka qenë dy vjet ambasador në Serbi, gjatë kohës që Kosova shpalli pavarësinë.

“Nga ana tjetër ne kemi Kosovën, e cila që prej pavarësisë nuk ka qenë në gjendje të krijojë një lloj qeverie koherente, të cilën kërkojmë ne. Një nga vështirësitë është se edhe nëse Serbia dhe Kosova do të arrijnë në një marrëveshje për statusin, do të jetë e vështirë të gjesh konsensus për të në Kosovë. Njerëzit në Kosovë kanë mentalitetin që të shohin kush po vjen nga jashtë të zgjidhë problemet e tyre,” thotë ai.

Lidhur me idetë e ndarjes së Kosovës, sipas të cilave Kosova të japë 5-10 përqind të territorit në veri të Mitrovicës si këmbim për njohjen e statusit, Munter tha: “Ne e kemi parë seriozisht këtë sugjerim. Është interesante të shohësh se si dikush ka guximin të bëjë sugjerime të tilla. Ne kemi arritur në përfundimin se nuk është koha për këtë. Nuk është zgjidhje e qëndrueshme të bësh këmbime territoresh midis Kosovës dhe Serbisë. Për shumë arsye, jo vetëm për njerëzit në rajon, por edhe në nivel ndërkombëtar shumë njerëz janë skeptikë.”

Shqipëria në rrugë të mbarë

Për Shqipërinë, përshtypja është shumë e mirë. Shqipëria është fokusuar në forcimin e institucioneve të veta, kryesisht institucionet e gjyqësorit. “Shqipëria është në “rrugë të mbarë”, thotë Ambasador Wisner. Ka shumë për të bërë në çështjet e kriminalitetit, jo vetëm kjo qeveri por edhe e ardhshmja, edhe tjetra pas saj.

Mali i Zi ka qenë një histori e mirë. Vendi është në NATO, pati zgjedhje demokratike. Maqedonia, është “work in progress”, puna vazhdon. (dw)