Procesi i zbardhjes së fatit të personave të pagjetur, të cilët janë zhdukur gjatë luftës në Kosovë, proces ky, i cili që nga fillimi është konsideruar si human, vazhdon të mbetet peng i politikës, vlerësojnë përfaqësuesit e familjarëve të këtyre personave, si dhe zyrtarëve të institucioneve të Kosovës.

Kryetari i Komisionit Qeveritar për Persona të Pagjetur, Prenk Gjetaj, thotë se çështja e të pagjeturve vazhdon të mbetet shqetësim i familjarëve të këtyre personave dhe institucioneve të Kosovës. Megjithatë, sipas tij, ekziston pakënaqësia me aktivitetet, gjatë këtij viti, në procesin e zbardhjes së fatit të personave të pagjetur.

“Deri më tash, këtë vit, vërtet ne nuk jemi shumë të kënaqur me aktivitetet për gërmime dhe vlerësuese. Deri më tani janë zhvilluar gërmime në katër pika, gjegjësisht në katër lokacione. Për fat të keq, vetëm në një pikë ka pasur gjetje. Por, megjithatë, ne jemi të interesuar – madje kemi qenë në kontakt me Prokurorinë, e cila merret me urdhër-dhënien për gërmime vlerësuese, në bazë të informatave që kompletohen nga autoritetet kompetente – për t’u shfrytëzuar koha verore. Besoj që do të jetë një dinamikë tjetër, tani për tani”, thekson Gjetaj

Por, përfaqësuesit e Asociacioneve të Familjarëve të Personave të Pagjetur, vlerësojnë se gjatë këtij viti, kur Misioni Evropian për Sundimin e Ligjit në Kosovë (EULEX) po i bart kompetencat tek institucionet vendore, procesi për zbardhjen e fatit të personave të pagjetur, ka shënuar ngecje.

Bajram Qerkini, kryetar i Këshillit Koordinues të Asociacioneve të Familjarëve të Personave të Pagjetur, thotë për Radion Evropa e Lirë se gjatë këtij viti ende nuk ka asnjë hulumtim e as gërmim për varreza të mundshme masive të reja, në Serbi dhe në Kosovë.

“Sivjet është pranim-dorëzimi prej EULEX-it në vendorë dhe është ngrirë kjo çështje plot tre muaj. E ngrirë është, nuk ka përparime. Nuk ka vullnet politik që të shtyhet ky proces përpara. Mund të them se ama asgjë nuk kanë punuar gjatë këtij viti. Kështu që i gjithë ai plan i veprimit, derisa është bërë, tash ata mendoj se do ta presin vitin e ri dhe të thonë se ‘tash është kohë e keqe dhe nuk mund të punojmë’. Bëjnë plane të veprimit dhe kur vjen vera, prapë nuk bëjnë asgjë. Do të thotë, politika e brendshme me atë të jashtmen, nuk e kanë vullnetin politik për zbardhjen e fatit të pagjeturve”, konsideron Qerkini.

Më 10 korrik, në Samitin e Londrës, princi Charles, ka ngritur çështjen e personave të pagjetur, të cilët janë zhdukur gjatë luftërave në vendet e ish-Jugosllavisë, në vitet ’90, të shekullit të kaluar. Liderët e vendeve të rajonit janë zotuar se do të punojnë për çështjen e zbardhjes së fatit të personave të pagjetur.

Jahja Lluka, këshilltar i kryeministrit të Kosovës, Ramush Haradinaj dhe i ngarkuar nga ai, si mbajtës i dosjes së personave të pagjetur, duke folur për Radion Evropa e Lirë, shpreh mendimin se samiti i Londrës dhe angazhimi i princit Charles, ka siguruar një bazë të mirë për përparimin e procesit.

“Jemi në rrugë të mbarë, meqenëse kjo është internacionalizuar tani edhe me samitin e fundit në Londër. Është nënshkruar edhe një deklaratë nga të gjithë pjesëmarrësit e Samitit të Londrës, si pikë e veçantë për çështjen e zbardhjes së fatit të të zhdukurve. Në të njëjtën kohë, duhet falënderuar edhe princin Charles, i cili në një fjalë të tij shumë domethënëse, në një ngjarje që e ka organizuar, në prezencën e të gjithë liderëve e ka futur edhe çështjen e të zhdukurve dhe është angazhuar për zbardhjen e fatit të të zhdukurve në Ballkanin perëndimor”, thotë Lluka.

Por, që nga përfundimi i luftës në Kosovë, procesin e zbardhjes së fatit të personave të pagjetur e ka lehtësuar Komiteti i Kryqit të Kuq Ndërkombëtar. Por, mandati i tij ka qenë humanitar dhe nuk ka mundur të bëjë presion te palët, në Beograd dhe Prishtinë, që t’i zbardhin të dhënat mbi varrezat e mundshme masive.

Gjetaj thotë se autoritetet e Kosovës janë të bindura se ekzistojnë ende varreza masive në Serbi, ku dyshohet se mund të jenë mbetjet mortore të civilëve shqiptarë, të vrarë gjatë luftës në Kosovë.

Ato edhe më parë, sipas tij, kanë shprehur interesimin për të biseduar me autoritetet serbe për lehtësimin e procesit. Por, siç thotë ai, autoritetet serbe nuk kanë dhënë dhe vazhdojnë të mos japin informacione, mbase edhe për faktin se ato ndërlidhen me krimet e luftës, ndërkohë që, sipas tij, bashkësia ndërkombëtare ka qëndruar pasive.

“Unë jam qe 10 vjet në këtë proces. Bashkësia ndërkombëtare nuk ka qenë fort e gatshme që të merret me këtë çështje. Ne kemi edhe informacione që ka ndodhur që të thonë se ‘kjo është çështje humane’ dhe të mbetet në përgjegjësinë e institucioneve, organizatave, bisedimeve reciproke me karakter human”, thotë Gjetaj.

Ai shpreh mendimin se çështja e zbardhjes së fatit të personave pagjeturve, ndonëse është humane, duhet të trajtohet politikisht dhe si e tillë duhet të futet në agjendën e temave në kuadër të dialogut ndërmjet Kosovës dhe Serbisë në Bruksel.

Se kjo çështje do të jetë temë e dialogut të Brukselit, sipas Qerkinit, patën premtuar edhe drejtuesit e institucioneve të larta të Kosovës, tash e disa vite.

“Në qoftë se ka të bëjë vetëm me dialogun në Bruksel – ndonëse kemi pasur premtime jo një herë, por shumë herë dhe së fundi edhe nga presidenti- ende nuk ka shenja se do të mbahet një takim dhe se do të bëhen bisedime rreth të pagjeturve. Kanë thënë se do të jetë një temë e veçantë për personat e pagjetur. Megjithatë, ende jo”, shprehet Qerkini.

Por, a do të jetë çështja e të pagjeturve temë e bisedimeve në Bruksel?

Lluka thekson se çështja e zbardhjes së fatit të personave të pagjetur është prioritet i Qeverisë së Kosovës.

“Pa zgjidhjen e fatit të njerëzve tanë, pa zbardhjen e fatit të tyre, nuk mund të ketë qetësi në Kosovë, e as në Ballkan. Familjarët tanë janë për çdo ditë me kërkesa të ndryshme. Bisedimet në Bruksel… ta shohim, presidenti do ta caktojë ekipin e vet dhe me siguri që çështja e të zhdukurve do të diskutohet edhe në Bruksel”, thekson Lluka.

E, rreth 19 vjet pas përfundimit të luftës së fundit në Kosovë, ende nuk dihet për fatin e 1 mijë e 650 personave, të cilët konsiderohen të pagjetur. (rel)

Eurodeputetja e raportuesja për liberalizimin e vizave me Kosovën në Parlamentin Europian Tanja Fajon shpjegon për Deutsche Welle hapat e mëtejshëm pas dritës së gjelbër të Komisionit Europian për liberalizimin e vizave.

Deutsche Welle: Komisioneri europian për migrimin, Dimitris Avramopoulois bëri të ditur së fundmi në Bruksel se Kosova i ka përmbushur të gjitha kriteret e vëna për liberalizimin e vizave. Çfarë nënkupton ky vendim pozitiv për Kosovën tani?

Tanja Fajon: Komisioni Europian njeh dhe vlerëson përpjekjet e autoriteteve të Kosovës. Ky është një hap shumë pozitiv dhe i rëndësishëm për Kosovën. Me ofrimin e dritës finale të gjelbër, Komisioni hap rrugën e heqjes së vizave për qytetarët e Kosovës. Ky konstaton qartë, se Prishtina përfundimisht i ka përmbushur kushtet e mbetura. Tani topi është në duart e Parlamentit Europian dhe qeverive të vendeve të BE për ta pranuar këtë. Unë i uroj të gjithë përgjegjësit në Kosovë dhe shpresoj sinqerisht, se Prishtina do të vazhdojë të sjellë rezultate të mira.

A mendoni se mund të dalin pengesa të tjera gjatë këtij finishi?

Unë pres që qeveritë e vendeve të BE të reagojnë me përgjegjshmëri. Pra që të ndjekë rekomandimin e Komisionit Europian për heqjen e vizave me qytetarët e Kosovës sa më shpejt të jetë e mundur. E njëjta gjë vlen edhe për Parlamentin Europian.

Ka gjasa që ndonjë vend anëtar të mund të bllokojë këtë liberalizim?

Nuk ka më arsye për justifikime apo vonesa. Nga ana tjetër këshilla ime për politikanët e Kosovës është të vazhdojnë përpjekjet e tyre dhe dialogun me Brukselin dhe kryeqytetet e BE për të marrë mbështetje të fuqishme dhe besimin e tyre. Ky është çelësi për suksesin. Kosova nevojitet të ruajë kredibilitetin dhe të ndërtojë aleanca të fuqishme me vendet e BE dhe institucionet e saj.

Si e prisni vendimin e Parlamentit Europian?

Në Parlamentin Europian, unë si raportuese për liberalizimin e vizave me Kosovën do ta japë për votim vendimin menjëherë pas pushimeve të verës në Komitetin LIBE (Komiteti i Parlamentit Europian për Çështjet e Lirive Civile, Drejtësisë dhe të Brendshme). Në javën e fundit të gushtit, unë pres që kolegët të ndjekin rekomandimin tim. Ne kemi punuar shumë në këtë drejtim dhe çdo hap është i rëndësishëm. Nëse gjithçka zhvillohet siç është planifikuar, ne do ta kemi votën në plenum me shumë gjasa në shtator. Kjo është ajo që dëshiroj e synoj. Kosova e meriton liberalizimin e vizave, veçanërisht të rinjtë meritojnë perspektiva më të mira.

Kur mendoni do të jetë pas kësaj data më e mundshme e udhëtimit të qytetarëve të Kosovës pa viza në zonën e Shengenit?

Çdo hap është i rëndësishëm, siç e thashë. Jemi shumë afër raundit final. Kjo nënkupton të shtojmë forcat të gjithë, por së pari e sidomos me plotësimin e të gjitha kritereve. Kjo është garancia më e mirë për të siguruar udhëtimin e lirë pa viza të qytetarëve të Kosovës sa më shpejt të jetë e mundur. Dëshira ime personale është, që të mund të themi në fund të këtij mandati të Parlamentit Europian dhe në fund të mandatit tim si raportuese për liberalizimin e vizave për Kosovën se ia dolëm mbanë. Kjo do të ishte një situatë, ku të gjitha palët kanë fituar.

Tanja Fajon është eurodeputete socialdemokrate sllovene në Parlamentin Europian dhe raportuese për Kosovën në Parlamentin Europian për çështjen e liberalizimit të vizave.

dw

Analisti i njohur gjerman, Andreas Ernst analizon raundet e bisedimeve mes dy presidentëve, Hashim Thaçi e Aleksandar Vuçiq në Bruksel e mbron idenë e përgjegjësisë më të madhe të dy palëve për gjetjen vetë të zgjidhjes.

Të dy presidentët Hashim Thaçi dhe Aleksandar Vuçiq takohen për një seri të re negociatash në Bruksel. Të mërkurën u zhvillua në Bruksel raundi i dytë. Qëllimi është arritja e një marrëveshjeje të detyrueshme nga ana e së drejtës ndërkombëtare, shkruan Andreas Ernst.

“Vetëm në vitet e fundit në të dy vendet është krijuar vetëdija, se sa të larta janë kostot e një konflikti të vazhdueshëm e të ngrirë. Por sidomos u bë e qartë se as Beogradi e as Prishtina nuk do t’ia arrijnë qëllimit të tyre strategjik për anëtarësim në BE pa një zgjidhje të pranueshme të dyanshme.”

“Ato nuk janë të pjekura aq sa duhet për të kërkuar vetë një zgjidhje”

Por çfarë ka shkuar keq në dhjetë vitet e fundit, shtron pyetjen analisti i njohur i gazetës Neue Zürcher Zeitung. “Shumë, por jo gjithçka. Aktet e dhunës janë bërë të rralla për shembull. Ajo që duhet marrë parasysh në këtë fazë të fundit është se BE ka nevojë për një metodë të re negociimi, që duhet të dallojë nga ajo që përdorën fuqitë perëndimore në rrugën e pavarësisë së Kosovës. Ajo që ndodhi në shkurt deri në shtator 2006 nën drejtimin e ish-presidentit finlandez, Martti Ahtisaari nuk ishin negociata të vërteta mes Prishtinës dhe Beogradit. Çështjen e statusit e kishin vendosur kabinetet e QUINT-it…Ahtissari…me bisedimet e tij kishte si synim ‘t’ua shiste’ të dyja palëve këtë vendim…Ambasadori britanik i pyetur në 2007-n, se pse të dyja palët nuk kërkojnë vetë një zgjidhje u përgjigj: ‘Ato nuk janë të pjekura aq sa duhet për të kërkuar vetë një zgjidhje’…Si dikur princët edhe Quint-i besonte se subjektet kokëforta duhet të detyroheshin për lumturinë e tyre….”

Të dyja palët të gjejnë vetë zgjidhjen, BE të ofrojë kuadrin

Analisti Andreas Ernst, kritik ndaj kësaj strategjie të perëndimit, – që solli një kushtetutë për kosovarët, që as ata nuk e donin, sepse serbëve u garantonte të drejta të ekzagjeruara, por as serbët, sepse ajo i bënte kosovarët të pavarur – e kthen vështrimin tek aftësia e të dy palëve për t’i zgjidhur vetë problemet e tyre. “Janë kosovarët dhe serbët që e kanë vetë në dorë çelësin për të ardhmen e tyre. Qëllimi duhet të jetë një marrëveshje që i hap rrugën njohjes së dyanshme dhe me këtë edhe anëtarësimin e Kosovës në OKB e më vonë të dy shteteve në BE….Për këtë kërkohet që BE të marrë rolin e “sekserit të ndershëm”…e më mirë në rast nevoje të zhvillohet një proces disavjeçar negociimi se sa një procedurë e shpejtë e komanduar nga jashtë. BE duhet të tregojë vijat e kuqe, por ato nuk duhet të prekin përmbajtjen e marrëveshjes, por kuadrin e saj. Faktikisht mjaftojnë dy rregulla të hekurta: Ndalim absolut i dhunës dhe parashtrimin, se marrëveshja duhet të legjitimohet nga referendume në të dy vendet.”

Këmbim territoresh?

Analisti i NZZ, Andreas Ernst prek edhe një tabu. Sipas tij duhet të bjerë tabuja e ndryshimit të kufijve me ujdi. “Ky parim bazë u forcua nga fuqitë perëndimore përpara pavarësisë së Kosovës, për të tërhequr vëmendjen nga ajo, se vetë ky akt në vetvete ishte një ndryshim kufijsh…në mënyrë që rasti i Kosovës të mos imitohej në rajon…ai u deklarua si sui generis, i veçantë. Kësaj i duhet qëndruar: E qartë që nga zgjidhja e çështjes së Kosovës nuk afrohen dot receta për mënyrën e zgjidhjes së konflikteve të tjera në rajon. Por duhet t’u lihet vetë palëve në konflikt të vendosin se brenda cila kufijve ato do ta njihnin njëra-tjetrën. Prej kohësh qëndron pezull ideja e këmbimit të territoreve mes rajoneve të banuara me serbë në jugun serb dhe komunave serbe në veri…nuk bëhet fjalë për të ofruar në vend të paketës së dështuar të Ahtissarit, një “recetë këmbimi. Por që palët të kërkojnë vetë një zgjidhje….Ka ardhur koha që Serbisë dhe Kosovës t’u kujtohen detyrimet. Një paqe të qëndrueshme mund ta arrijnë vetëm armiqtë e dikurshëm.”

nzz/dw

Pas takimit të pasuksesshëm të mërkurën mes presidentit të Kosovës, Thaçi dhe atij serb, Vuçiq, shtypi gjermanofon i kushton vëmendje ngecjes së negociatave mes dy vendeve por edhe një filmi mbi serbët e shqiptarët.

Gazeta zvicerane “Neue Zürcher Zeitung” vëren se edhe takimi i fundit me ndërmjetësimin e BE-së në Bruksel mes presidentit Thaçi dhe atij serb Vuçiq (18.07) nuk ka sjellë asnjë progres të ri në dialog. “Frontet duken të ngrira.” NZZ citon presidentin Thaçi, i cili bëri fjalë “për një nga takimet më të rënda të gjashtë viteve të fundit”. Bisedimet  e së mërkurës nuk zgjatën shumë. Pas takimit edhe presidenti serb u shpreh vetëm se “duhet të vazhdohet të negociohet”.

NZZ vëren se të paktën “të dyja palët kanë rënë në ujdi që të mos nxisin konflikte të reja”. Por duket se Vuçiq ka qenë i pakënaqur. NZZ citon presidentin serb të ketë thënë “kështu nuk funksionon”, lidhur me kërkesën e Prishtinës për njohjen e Kosovës. “Të nevojshme janë kompromise”. Por se për çfarë kompromisi bëhet fjalë, këtë nuk e përmend as NZZ dhe as presidenti Thaçi e Vuçiq nuk e përmendën të mërkurën.

Një film i njëanshëm

Ndërsa gazeta “Frankfurter Allgemeine Zeitung” i kushton vëmendje një filmi që transmentohet nga televizioni ARTE të enjten në mbrëmje, (19.07) një bashkëpunim gjermano-serb me titullin “Enklava” duke e cilësuar atë si një melodramë të Kosovës dhe në mënyrë të padurueshme të njëanshëm.

“Heroi i filmit është 10 vjeçari serb, Nenad…qe jeton me familjen e tij në një… enklavë, që do të thotë që ai përditë duhet të shkojë në shkollë me një automjet të blinduar të KFOR-it, në një shkollë, ku ai është i vetmi nxënës i të vetmes mësuese. …Këtij fëmije i jepet roli të jetë një naiv i guximshëm. Nenad kërkon të luajë me fëmijët e i jepet kësaj dëshire, duke luajtur kukafshehthi me tre djem shqiptarë. Për një moment në film të duket i mundur mirëkuptimi brenda gjeneratës së re, por situata ndryshon, kur pa shkak Bashkimi, lideri i grupit, nuk ia fal Nenadit që serbët i kanë vrarë babanë e tij. ‘Unë nuk kam vrarë askënd’, i përgjigjet Nenadi.”

FAZ i kushton vëmendje prezantimit të ndryshëm të të dyja palëve në konflikt në film duke theksuar se prezantimi i shqiptarit në film është i ngarkuar nga klishetë. “Jo vetëm që përballë Nenad,  figurës simpatike të filmit qëndron një Bashkim i pashkolluar,(asnjë nga djemtë shqiptarë nuk shkon me sa duket në shkollë), por vështrimi i përgjithshëm ndaj Kosovës është i ndarë çuditshëm mëdysh: Këtu shtypja heroike e serbëve krenarë,…andej shqiptarët myslimanë të paraqitur në çdo rast si të prapambetur,… të cilët mezi presin një rast të gënjeshtërt për t’u bërë të dhunshëm.”

la/nzz/dw