Më 11 nëntor udhëheqës botërorë do të mblidhen në Paris për të kujtuar 100 vjetorin e përfundimit të Luftës së Parë Botërore, një ndër konfliktet më të përgjakshme që ka njohur njerëzimi dhe që la gjurmë të thella në pejsazhin gjeopolitik të globit për dekada me radhë. Kolegia Ardita Dunellari bisedoi me dy historianë mbi trashëgiminë kryesore të këtij konflikti në zhvillimet e sotme ballkanike:

Kanë kaluar 100 vjet që nga përfundimi i Luftës I Botërore, por gjurmët e saj kanë vazhduar të ndjehen në botë për thuajse një shekull. Kaosi dhe shkatërrimi i pas-konfliktit krijuan terren për ideologji të ekstremit që diktuan zhvillimet politike në një pjesë të madhe të globit për dekada me radhë:

“Pa Luftën e Parë Botërore vështirë të imagjinohet një lëvizje radikale revolucionare si ajo e Leninit që mori pushtetin në Rusi, e që u bë faktor kyç në përhapjen e ideologjisë komuniste si alternativë funksionale. Dhe në skajin tjetër të spektrit – nazizmi dhe fashizmi, vështirë të imagjinohet që këto ideologji të skajshme do të bëheshin faktorë qëndrorë në Evropë dhe në historinë globale, pa Luftën e Parë Botërore,” thotë Aviel Roshwald, profesor i historisë në Universitetin “Georgetown” në Uashington.

Lufta I Botërore la pas perandori të shpërbëra, ekonomi të shkatërruara, miliona të vrarë, të plagosur e të zhvendosur që u bënë burim i radikalizimit të shoqërive të prekura nga konflikti, shpjegon historiani Aviel Roshwald.

“Menjëherë pas luftës, në 1918-1919 u duk sikur ithtarët e idealit të vetëvendosjes për kombet e vogla të Evropës dolën fitimtarë, pasi perandoritë shumetnike si Perandoria Austriake, Romanovët në Rusi, Perandoria Osmane në Lindjen e Mesme u shpërbënë dhe u lanë vend shteteve të reja. Por secili nga këto shtete i dalë nga hiri i perandorive të shpërbëra lindi në kaos, në sisteme ekonomike të ndërprera, nga shkatërrimi i luftës”.

John Lampe, njohës i zhvillimeve ballkanike, thotë se njësitë e reja që u krijuan në Ballkan, rezultante të marrëveshjeve arbitrare mes fuqive botërore, me popullsitë e përziera etnike dhe pretendimet për zgjerim territorial u bënë burim abuzimesh, masakrash, përndjekjesh të ndërsjellta mes kombeve ballkanike. Jehona e atyre ditëve ndjehet ende sot në zhvillimet politike në rajon:

“Këto kujtime nga koha e luftës… ky sfond i asaj periudhe ndihmon për të kuptuar sa e vështirë është tani të gjendet një zgjidhje për kufirin mes Serbisë dhe Kosovës”.

Ideali që prezantoi Lufta e Parë Botërore – e drejta e kombeve për vetëvendosje – është përfolur e analizuar shumë në 100 vjetët e fundit. Profesor Lampe thotë se vetëvendosja në praktikë nuk ofron gjithmonë zgjidhje të qëndrueshme të pretendimeve territoriale:

“Nëse me vetëvendosje nënkuptojmë një qeveri kushtetuese që u ofron të gjithë qytetarëve një shans për votë, dakord. Por nëse me këtë shprehje nënkuptojmë vetëvendosje vetëm për një grup etnik, është e qartë që nuk shërben për zgjidhje të suksesshme”.

Profesor Roshwald thotë se historia e njerëzimit ka dëshmuar se kur vetëvendosja rezulton në ndryshim kufijsh, dalin më shumë probleme të reja se sa zgjidhen. Në rastin e Kosovës dhe Serbisë, thotë ai, zgjidhja e vetme funksionale mund të gjendet tek marrëveshja mes palëve:

“Në shumë, shumë raste, ndryshimi i kufijve krijon burime të reja për hakmarrje dhe pretendime irredentiste vite më pas. Me rëndësi kyçe për Kosovën dhe Serbinë është gjetja e një zgjidhjeje që pranohet nga të dyja palët dhe jo që imponohet nga njëra palë”.

Profesor Lampe thotë se problemi nuk qëndron tek kufiri aktual mes Kosovës dhe Serbisë, por tek gjurmët që ka lënë historia tek këto popullata, tek një mëri që mbartin dy kombet brenda vetes, të ushqyer në masë të madhe nga zhvillimet gjatë dhe pas Luftës I Botërore. Por ai sjell shembullin e Irlandës, për të dëshmuar se ka zgjidhje edhe për problemet e armiqësive të gjata mes popullatave, pa nevojën e ndryshimit të kufijve:

“Kërkohet një angazhim nga një numër kritik udhëheqësish si nga serbët ashtu edhe shqiptarët në Kosovë që të mbështesin një marrëveshje për t’i garantuar pjesëmarrje pakicës serbe. Edhe vetë pakica serbe duhet ta kuptojë se është në interesin e tyre të angazhohet, të marrë pjesë në parlamentin e Kosovës”.

Perëndimi punoi shumë për të nxjerrë mësime nga dy luftrat botërore dhe për të vënë në funksionim garanci që konflikte të tilla shkatërrimtare nuk do të përsëriteshin, duke krijuar institucione transatlantike, pista shkëmbimesh për të rritur besimin e ndërsjelltë dhe për të lehtësuar dialogun.

Fuqitë perëndimore, dikur armike në anë të kundërta të konfliktit, përqafuan parimet e tolerancës, shtetit ligjor, kompromisit, të drejtat e komuniteteve, të gjitha të frymëzuara nga mësimet e nxjerra nga konfliktet, mësime që Ballkani duket se nuk i ka përvetësuar ende 100 vjet pas përfundimit të Luftës së Parë Botërore. (voa)

Partitë politike në parlamentin e Kosovës dështuan të enjten të harmonizojnë një rezolutë rreth bisedimeve për normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë, rreth së cilës diskutuan gjatë tërë ditës së mërkurë.

Në tekstin e rezolutës së propozuar nga Lidhja Demokratike e Kosovës e cila mori 50 vota dhe rrjedhimisht nuk u miratua, thuhet se “Kuvendi i Kosovës rithekson se kushtetuta e Kosovës, sovraniteti, integriteti territorial dhe karakteri shtetëror unitar janë të pacenueshme. As presidenti dhe askush tjetër nuk ka të drejtë të diskutoj për territorin”.

Paraditen e së enjtes grupet parlamentare nuk arritën të pajtohen edhe për disa pika të propozuara nga partitë në pushtet për rezolutën e cila pasoi seancën e jashtëzakonshme të thirrur nga opozita, lidhur me, siç thuhet, angazhimet e presidentit të Kosovës për përfshirjen e “shkëmbimit të territoreve” apo “korrigjimit të kufijve” në bisedimet Kosovë Serbi.

“Këta ankohen pse po shkon presidenti në Bruksel. Vet këta me këtë kryeneqësi po ia mundësojnë presidentit të shkojë vetë në Bruksel, me mandatin kushtetues që e ka, sepse nuk po krijohet mundësia të krijohet një komision i parlamentit që ta mbikëqyr dialogun e as t’i japim dritën e gjelbër qeverisë të vazhdojë me obligimet kushtetuese”, tha shefi i grupit parlamentar të Partisë Demokratike, Memli Krasniqi.

Çështja e kufijve të Kosovës me Serbinë, është diskutuar ndërkaq në një konferencë për sigurinë në Minsk të Bjellorusisë, ku morën pjesë edhe presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi dhe kryeministrja e Serbisë Ana Bërnabiç.

Organizatori i konferencës shkroi në twitter se presidenti Thaçi dhe kryeministrja Bërnabiç, “nënvizuan se një shkëmbim shumë i diskutuar i territoreve është vetëm një element i një pakoje më të gjerë diskutimesh dhe se nuk do të hapte kutinë e Pandorës nëse një marrëveshje e tillë do të bazohej në vendimet e të dyja qeverive”.

Presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi dhe ai i Serbisë, Aleksandër Vuçiç, gjatë verës kërkuan mbështetje ndërkombëtare për një marrëveshje normalizimi ndërmjet të dyja vendeve, përfshirë edhe mundësinë e prekjes së kufijve.

Këto ide nxitën reagime të shumta në Kosovë dhe në Serbi, por edhe në skenën ndërkombëtare, ndërmjet atyre që do ta pranonin një marrëveshje që arrihet mes palëve dhe atyre që druajnë se prekja e kufijve, mund të nxisë lëvizje të ngjashme edhe në pjesët tjera të rajonit, që ende nuk është rimëkëmbur nga luftërat e përgjakshme të fundit të shekullit të kaluar.

Gjermania ishte më e zëshmja kundër ideve të tilla.

Kryetari i Konferencës së Sigurisë të Munihut, Wolfgang Ischinger, shkroi në rrjetet sociale se presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi, dhe kryeministrja e Serbisë, Ana Bërnabiç, kritikuan qëndrimin gjerman.

Por, presidenti Thaçi mohoi një gjë të tillë. Ai publikoi në rrjetet sociale fjalimin e tij ndërsa theksoi se “Gjermania është aleat strategjik i Republikës së Kosovës. Besoj, sot, sikurse kam besuar gjithmonë, se nuk ka dhe nuk mund të ketë zgjidhje të qëndrueshme në Ballkan pa mbështetjen edhe të Gjermanisë. Berlini është porta e Kosovës dhe e rajonit për integrim në BE. Kritikat negative për Gjermaninë nuk mund të më atribuohen mua”, shkroi ai.

Në fjalimin e tij të mërkurën ai tha se janë duke u shqyrtuar të gjitha idetë, por ende nuk ka asnjë marrëveshje. Ai tha se nuk do të ketë kufij përgjatë vijave etnike, nuk do të ketë shkëmbim të popullatës në mes të dy vendeve dhe do të ruhet shpirti shumetnik dhe realiteti i Kosovës dhe Serbisë.

Presidenti Thaçi ka përsëritur për muaj të tërë se angazhohet për korrigjim kufiri që nënkupton bashkimin e luginës së Preshevës, një rajon me shumicë shqiptarë në jug të Serbisë, me Kosovën.

Presidenti i Serbisë, Aleksandër Vuçiç, theksoi të mërkurën se ideja e tij për vënien e kufirit ndërmjet serbëve dhe shqiptarëve, nuk është pritur mirë në Serbi dhe se për këtë arsye nuk ka dhënë hollësi rreth kësaj ideje duke e ditur reagimin e opinionit serb. Kufizimi ndërmjet dy popujve nënkupton ndarjen tokësore të Kosovës, përkatësisht që veriu i saj me shumicë serbe t’i bashkohet Serbisë.

Kosova dhe Serbia janë përfshirë në një proces bisedimesh për normalizimin e marrëdhënieve që është kusht për integrimet në Bashkimin Evropian, i cili edhe ndërmjetëson bisedimet. Por, ndonëse ishte thënë se vjeshta mund të shënojë një periudhë takimesh të ngjeshura ndërmjet të dyja palëve, takimi i fillimit të shtatorit dështoi dhe tash për tash nuk ka asnjë lëvizje nga Brukseli.

Opozita në Kosovë ka ngritur dyshimin që presidenti Thaçi në Francë do të diskutojë për kufijtë e Kosovës, gjatë manifestimeve me rastin e përvjetorit të përfundimit të Luftës së Parë Botërore, ku pritet të marr pjesë edhe presidenti i Serbisë. Presidenti Thaçi e ka hedhur poshtë çdo mundësi që të bisedohet në Paris, ndërsa presidenti serb, Vuçiç, tha të mërkurën se mund të ketë një takim me praninë e zyrtarëve të lartë perëndimorë, por nuk pritet të ketë asgjë me peshë në Francë.

Të dy presidentët pohojnë se janë larg ndonjë marrëveshjeje dhe nuk kanë pranuar të thonë nëse tashmë kanë hedhur në letër idetë që një pjesë e veriut të Kosovës, të shkëmbehet me një pjesë të luginës së Preshevës.

voa